Month: January 2022

Categories
мэдээ эдийн-засаг

Биткойны ханш 50 орчим хувиар унажээ

Сүүлийн 24 цагийн хугацаанд дэлхийн хамгийн том криптовалют болох Биткойны ханш огцом унаж, арваннэгдүгээр сард хүрч байсан оргил үетэйгээ харьцуулахад бараг 50 хувиар буурчээ.

Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард биткоины ханш $68,000 давж байсан бол Бямба гаригт $34,000 хүрээд тогтворжсон байна.

Шинэ он гарсаар ханш нь 20 гаруй хувиар унажээ.

Зах зээлийн хэмжээгээр дэлхийн хоёр дахь том криптовалют гэгддэг этериумын ханш бас сүүлийн 24 цагийн хугацаанд 12 гаруй хувиар унаж, одоо $2,400 орчимд хэлбэлзэж байна.

АНУ-ын Холбооны Нөөцийн Банк цар тахалтай холбоотой хэрэгжүүлж байгаа эдийн засгийг дэмжих арга хэмжээнүүдээ төсөөлж байснаас илүү хурдтай сулруулж магадгүй болсон нь хүмүүсийг криптовалют мэтийн эрсдэлтэй хөрөнгө оруулалтуудаас татгалзахад хүргэсэн юм.

Үүнээс гадна засгийн газрууд крипто зах зээлд зохицуулалт хийхээр төлөвлөж эхэлсэн нь үнэ ханшид нөлөөлсөн байж болзошгүй байна.

Саяхан Оросын төв банк крипто валютын хэрэглээ, олборлолтыг хориглох санал боловсруулж буй тухай мэдээ тарсан нь үнэ ханшийн савлагаанд нөлөөлсөн гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна.

Өнгөрсөн онд Хятадын эрх баригчид мөн криптовалютын олборлолт, арилжааг хориглох шийдвэр гаргаж байв. Арваннэгдүгээр сард Энэтхэгийн засгийн газар крипто зах зээлийн орчинд зохицуулалт хийх хуулийн төсөл боловсруулж буй тухай мэдээ тарсан юм.

Гэхдээ бүгд крипто зах зээлийн ирээдүйг муугаар харахгүй байна. Энэ сарын эхээр АНУ-ын томоохон банк Goldman Sachs-аас гаргасан тайланд биткоины ханш ойрын таван жилийн дотор $100,000 давах тухай дурджээ. Учир нь сүүлийн үед биткоин алтны зах зээлийг булааж эхэлсэн нь банкны шинжээчдийг ийм дүгнэлтэд хүргэсэн байна.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Энэ сарын 25-наас ихэнх нутгаар хүйтний эрч чангарна

Өнөөдөр ихэнх нутгаар, 24-нд нутгийн зүүн хагаст цас үргэлжлэн орж, 25-наас ихэнх нутгаар хүйтний эрч чангарахыг ЦУОШГ-аас анхаарууллаа.

Нэгдүгээр сарын 24-28-ныг хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв:

24-нд төвийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар, 25-нд баруун аймгуудын нутгийн баруун хэсэг, зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр цас, 26-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 27-нд нутгийн зарим газраар ялимгүй цас орж, явган шуурга шуурна. Салхи ихэнх хугацаанд секундэд 5-10 метр.

Ихэнх нутгаар хүйтний эрч чангарч Увс нуур болон Дархадын хотгор, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс, Халх голын хөндийгөөр шөнөдөө 36-41 градус, өдөртөө 22-27 градус, Их нууруудын хотгор, Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Эг, Үүр, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр шөнөдөө 29-34 градус, өдөртөө 18-23 градус, говийн бүс нутгийн баруун өмнөд хэсгээр шөнөдөө 16-21 градус, өдөртөө 7-12 градус, бусад нутгаар шөнөдөө 22-27 градус, өдөртөө 13-18 градус хүйтэн байна.

Categories
мэдээ спорт цаг-үе

Жүдо бөхийн дотоодын чансаа олгох тэмцээний аваргууд тодорсоор

“Монретранс” группын нэрэмжит жүдо бөхийн насанд хүрэгчдийн дотоодын чансаа олгох тэмцээн Спортын төв ордонд болж байна.

Үүнд 19 байгууллагын 165 тамирчин оролцож байгаа бөгөөд эхний өдөр эрэгтэй -60, -66, -73, эмэгтэй -48, -52, -57, -63 кг-ын жингийн аваргууд тодров.

Ийнхүү медаль эзэлсэн тамирчдыг уншигч танаа танилцуулья.

-48 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. Г.Наранцэцэг /Алдар спорт хороо/
  2. Э.Хүслэн /Чингэлтэй/
  3. Г.Нандинцэцэг /Хан-Уул дүүрэг, “Женко” клуб/

Т.Ариунзаяа /Шинэбадрах дэвжээ/

-60 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. К.Ёолк /Дархан/
  2. Б.Энэбиш /Бөхбилэгт/
  3. Э.Ариунболд /Алдар спорт хороо/

Ж.Амарболд /Сүлд спорт хороо/

-52 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. Б.Хорлоодой /Хилчин спорт хороо/
  2. П.Буянхишиг /Хан-Уул дүүрэг, “Женко” клуб/
  3. Ц.Хулан /Шнэбадрах дэвжээ/

М.Мөнх-Уянга /Спортын дунд сургууль/

-66 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. Б.Эрхэмбаяр /Алдар спорт хороо/
  2. Б.Мягмардорж /Сүлд спорт хороо/
  3. Г.Галмандах /Хурд дэвжээ/

Б.Цогтбаяр /Хангарьд спорт хороо/

-57 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. М.Ичинхорлоо /Хан-Уул дүүрэг, “Женко” клуб/
  2. А.Намуундалай /Борнуур/
  3. Г.Ганцэцэг /”Хилчин” спорт хороо/

Э.Номинтуяа /Спортын дунд сургууль/

-73 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. Г.Одбаяр /”Женко” клуб/
  2. Д.Алтансүх /”Хангарьд” спорт хороо/
  3. О.Уранбаяр /Хэнтий аймаг/

Н.Хадбаатар /”Хүч” спорт хороо/

-63 кг-ын жингийн медальтнууд

  1. Б.Ганхайч /Алдар спорт хороо/
  2. Б.Баасанжаргал /”Хилчин” спорт хороо/
  3. Ц.Сүнжидмаа /Хан-Уул дүүрэг, “Женко” клуб/

Л.Дэлгэрмаа /”Хилчин” спорт хороо/

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ цаг-үе

Зуун жилийн дараа ч гэлээ утгаа алдахгүй хөшөө босгоосой

Их хотыг барилга байшин чимнэ, бас зам харгуй, гэрэл чимэглэл, гүүр далан сүр нэмж өнгө өгдөг. За тэгээд улсын нийслэл аваас хаа нэгтээ утга төгөлдөр ямар нэгэн хөшөө, дурсгал сүндэрлэж байх нь аль ч улсын жишиг буй за. Бид яахаараа дутна гэж.

Манайд төвд, орос, энэтхэг, куба, турк гээд хаа холын хүмүүст зориулсан хөшөө байдгийг мэдэх үү. Одоо энэ хуучнаар Пионерын ордон гэж нэрлэдэг байсан барилгын өмнө буй ягаавтар өнгөтэй хөшөөг хэнд зориулж босгосныг залуу үеийнхнээс асуугаарай. Бараг л хэлж мэдэхгүй дээ. В.Лениний залуу төрхийг харуулсан дэлхийд бараг ганцаараа гэхээр хөшөө юм шүү дээ.

Цагтаа хүүхэд болгон мэддэг байсан уг эрхмийн үнэлэмж зуун жил өнгөрөөгүй байхад түүхийн хуудаснаас арчигдаж буйн жишээ. Иймэрхүү утга, агуулга нь хэдхэн жилийн аясыг даалгүй хүмүүний ой санамжаас ховхрох жамтай хөшөө дурсгал хотод олон байна аа. Тэгвэл Хотгойдын шадар ван Чингүнжавт зориулсан хөшөөг хар даа. “Төр, үр хоёр минь мөнх оршиг” хэмээх сэтгэл огшоосон ишлэлтэй, хэдэн зуун өнгөрсөн ч түмэн олондоо хүндэтгэх гавьяатай агуу баатрын утга уянга төгөлдөр уг хөшөөг харах тусам бахархдаг.

Ийм л бүтээлүүд олон байгаасай.

Д.Бат-Эрдэнэ

Categories
мэдээ спорт цаг-үе

Н.Төгсцогт мэргэжлийн боксын ээлжит тулаандаа Сакариа Лукастай тэнцлээ

Мэргэжлийн боксын IBO холбооны аварга асан, WBA холбоонд тоглодог “King Tug” хочит Н.Төгсцогт өнөөдөр ээлжит тулаанаа хийлээ.

Тэрээр Намибын тамирчин Сакариа Лукастай 10 үеийн турш тулалдан гурван шүүгчийн саналаар 94-96, 96-94, 95-95 харьцаагаар тэнцлээ.

3 хүн гэх мэтийн зураг байж болно

Түр аваргын бүсийн төлөө Крис Колбертод ялагдаад байсан тэрээр мөн түр аваргын бүсийн төлөө тулаанд ялагдсан АНУ-ын Виктор Пасильястай тулалдах байсан ч өрсөлдөгч нь КОВИД-19-ийн халдвар авснаар Намибын Сакариа Лукастай тулалдахаар болсон юм.

АНУ-ын Атлантик хотын “Borgata”-д болсон уг тулаанд ялсан нь аваргын бүсийн төлөө тулаан хийхэд ойртож байна.

“Цөлийн шуурга” хочит Сакариа Лукас 26 тулаан хийхдээ ердөө нэг ялагдсан амжилттай байсан бол Н.Төгсцогт 14 тулааныхаа хоёрт нь шүүгчийн саналаар ялагдсан амжилттай байв.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Нэгдүгээр хороолол орчимд агаар хамгийн их бохирдолтой байна

Өнөө өглөө 09.45 цагийн байдлаар Нэгдүгээр хороолол (267), Толгойт (110), Монгол газар (112), Баянхошуу (122) орчимд агаар бохирдолтой, бусад цэгүүдэд хэвийн байна.

Нэгдүгээр хороололд хүхрийн давхар исэл 267 буюу маш өндөр хэмжээтэй байна. Мөн Таван буудалд агаарын чанарын үзүүлэлт 16 байхад Богд хааны ордон музей орчимд 19 байна гэж agаar.mn мэдээлэв.

Улаанбаатар хотын агаарт түгээмэл бохирдуулах бодис хүхэрлэг хий /SO2/, азотын давхар исэл /NO2/, тоосонцор /PM10, PM2.5/, нүүрстөрөгчийн дутуу исэл /CO/, озон /O3/-ы агууламжийг тодорхойлж, дээрх үзүүлэлтийг гаргадаг.

Өнгөрсөн долоо хоногийн агаарын чанарын хяналт шинжилгээний дүнгээр нийслэлийн агаарын чанар Хайлааст орчим “Их бохирдолтой”, I хороолол, Баруун дөрвөн зам орчим “Бохирдолтой”, бусад цэгт “Бага бохирдолтой” түвшинд хүрчээ.

No description available.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

​Анхны Ерөнхийлөгч 80 хүрлээ

ШУТИС-ийн номын сангийн хурлын танхимд академич, багш П.Очирбатын 80 насны ойд зориулсан эрдэм шинжилгээний хуралд сууж, анхны Ерөнхийлөгчийн олонд төдийлөн танигдаагүй өөр нэгэн дүр төрхийг тольдох шиг болов. Ерөнхийлөгч П.Очирбат сэнтийгээсээ буугаад очсон хамт олон нь ШУТИС-ийн Геологи, уул уурхайн сургуулийнхан. Гэхдээ уулын инженер байсан хүний анхны хамт олон ч гэж болох юм билээ.

Анхны Ерөнхийлөгчид баяр хүргэхээр ирсэн, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Г.Ёндон “Уулын инженер гэдэг уулын инженерүүдийн хамгийн чухал цол шүү” гэж онцолсон нь учиртай юм билээ. Тэрбээр Иркутск хотын Политехникийн дээд сургуулийн Уулын факультетийг төгссөн, уулын инженер-маркшейдер мэргэжилтэй ажээ. “Орчин үеийн уул уурхайн салбарын 100 жилийн 55-д нь П.Очирбат гуай маань бидний зүг чиг болж явлаа. Жирийн уулын инженерээс гараагаа эхэлж, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хүртэл гайхамшигтай, бахдам замыг туулсан эрхэм танд 80 насны ойн баяр хүргэж, урт насалж удаан жаргахыг ерөөе” гэж сайд хэлсэн юм.

Г.Ёндон сайдаас ч богино хугацаанд танхимд үзэгдэж, цахилаад гарсан хүн бол анхны тэргүүн хатагтай Ш.Цэвэлмаа байлаа. Тэрбээр хурлын дундуур орж ирж, нөхрөө “Жаахан ийшээ суу” хэмээн гараараа дохиж байгаад, гар утсан дээрээ хэдэн зураг дарж аваад, ханьтайгаа хэдэн үг шивнэлдчихээд гарч одов. Зураг дарж явангаа бас над руу толгой дохин мэндэлж, “Өдрийн сонин уншдаг шүү, ийм шүү” хэмээн эрхий хуруугаа гозойлгож амжсан.

Эрдэм шинжилгээний хурал гэхээр дандаа ч ажил яриад байсангүй. “П.Очирбат бол Монгол Улсын төр, нийгмийн түүхэнд тодоор бичигдэх товариш мөн” гэж тодорхойлж амьтан инээлгээд авсан Д.Дондов гуай “Нэгэн жарны андын нөхөрлөл”-ийн талаар нарийн ширийнийг уудаллаа.

No description available.

“Нүүрсний” хэмээгддэг Д.Дондов бол Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан, АИХ-ын депутатаар сонгогдож явсан, доктор хүн. Ленинградын Уул уурхайн дээд сургууль төгсөх үедээ Ооёо нэгэнт хамт олны дунд нэр хүндтэй, “сүргийн манлай” болон тодорсоор байлаа хэмээн нөхөр нь тодорхойлсон. “Тэр оюутан байхдаа МАХН-д элссэн юм. Бидний хэн ч энэ тухай бодож байсангүй” гэж Д.Дондов өгүүлсэн юм. Анхны Ерөнхийлөгчтэй оюутан ахуй цагийн нөхөд тэрбээр П.Очирбат гуайн “Тэнгэрийн цаг” номонд ч дурдагддаг агаад тэдний онигоо нэг, хоёроор зогсохгүй.

Д.Дондов Москвад суугаа Монгол Улсын Элчин сайдын яамны хоёрдугаар нарийн бичгийн дарга байхдаа П.Очирбат найздаа “Шинэ жилийн мэндчилгээ” илгээсэн юм байж. Түүндээ “Шилэн хавтастай, Шотланд автортой “ном“ нэгийг явуулав. Шинэ жилээр “уншаад”, сэтгэгдлээ ирүүлнэ үү” гэсэн юм байж. Хариу нь ч иржээ. “Сайхан ном байна. Дахин дахин уншаад баймаар юм байна, ирүүлж үзээрэй” гэсэн байж.

-Ирүүлдэг байсан л даа хэмээн П.Очирбат гуай наргиа болгов. Тэрхүү онигооноосч улбаатай юу, эсвэл хашрууд бие биенийхээ юу идэж уудаг, уухаа больсныг анддаггүй юм болов уу. Хурлын үеэр нэг нь “Одоо уухаа больсон ч гэсэн санаж байж магадгүй” хэмээн шотланд виски бэлэглэж байна лээ.

Нөхөд, шавь нарын бэлэгнээс гадна одон чхүртэв. П.Очирбат гуайдУул уурхайн мэргэжлийн холбоодын зөвлөл болон Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны тэргүүн дээд шагнал “Уул уурхайн алдрын од” хүртээв. Цалин цагаан мөнгөөр хийсэн, үнэт чулуугаар бүрсэн уг одыг бүтээхэд анхны Ерөнхийлөгчийн хөдөлмөрийн гараагаа эхэлсэн Шарын голын уурхай санхүүжүүлсэн гэнэ. “Манай уул уурхайн Чингис хааны одон байгаа юм” гэж дэргэд нэг хүн тайлбарлав. Үнэхээр ч 2005 онд П.Очирбат гуайд хүртээсэн “Чингис хаан” одонтой төстэй харагдаж байсан шүү.

No description available.

Хурлын төгсгөлд П.Очирбат гуай Чингис есөн өрлөгөө өргөмжилөн сайшааж байгаа юм шиг л нөхдийнхөө гавьяа, зүтгэлийг дурдсан юм. “Монгол Улсын уул уурхайд Д.Дондовын байгуулсан гавьяа их. Уулын инженер маркшейдер шавь сургалтыг Д.Дондов бий болгосон юм. Түүний бэлтгэсэн маркшейдерууд Монголын бүх уурхайд яваа. Уул уурхайн мэргэжилтэн бэлтгэхэд Д.Дондов хувь хэмрээ оруулж, хөтөлбөр боловсруулж, өөрөө туж багшилсан юм. Мань хүн оюутнуудад хэлдэг хоёрхон үг байдаг. “Нөхөр минь чи маркшейдер бол эсвэл рейс тоологч бол. Энэ мэргэжлийг эзэмших өөр арга байхгүй” гэдэг хэмээн П.Очирбат танилцуулсан.

ЗХУ-д төгсч ирсэн П.Очирбатыг Аж үйлдвэрийн яамны Хүнд үйлдвэрийн хэлтэст мэргэжилтнээр авч, хэдэн сарын дараа Шарын голын уурхайн ерөнхий инженерээр томилогдоход нь уурхайд хүргэж явсан Я.Гомбосүрэнг тэрбээр “Халамжлан хүмүүжүүлэгч, хамтран зүтгэгч минь хэмээн хүндэлж явдаг. Түүнээс хойш хөөрхий 80 гартлаа туж л хамт явж байгаа юм” гэв. Я.Гомбосүрэн гуай тэгэхэд хэлтсийн дарга байж. Анхны Ерөнхийлөгчид маань ч бас сайддаа “амьдрал үзүүлсэн” түүх байдаг гэнэ шүү. Яаманд ажиллах болсон залуу П.Очирбатад Баян-Өлгийд сайддаа үйлчлэх үүрэг ногдсон тухай ийнхүү хуучиллаа.

-П.Дамдин сайд цэмцгэр, өндөр шаардлагатай хүн байсан.

Сайд “Энэ манай яамны нүүрсний мэргэжилтэн байгаа юм” гэсэн чинь өнөө дарга огт өөр болоод, надад таваг дүүрэн бууз хийж өгөөд жигтэйхэн сайхан болж билээ.

Баян-Өлгийд “Гуанзанд ороод хоол аваад ир” гэсэн бишбармак гээч хоолыг нь би захиалж аваад, сайддаа өгсөн чинь том далбагар бүтэн цорой байна. “Энийг чинь яах юм, зулгаах юм уу” гэнэ. Хутга эрээд пижигнэчихсэн чинь олддоггүй, гал зуух руу нь орсон чинь хуванцар иштэй урт балиус байна. Бэлтгэлд хэрэглэдэг бололтой юм. П.Дамдин сайддаа авчраад өглөө. “Ямар хаашаа юм бэ, үхэр алах гэж байгаа юм шиг, наадхаар чинь яах юм” гэж байна. “Сайдаа, энд өөр хутга алга” гэлээ. “Ямар завхарсан газар вэ, хутга шөвөгтэй байх хэрэгтэй шүү дээ” гэж байна. Давхиад Нүүрстийн хотгорын уурхайд яваад очсон, тэнд ямар гуанз, буудал байх биш. Үдийн цайны цаг ч боллоо. Уурхайн дарга “Мах чаначихсан” гэж байна. Жижигхэн байшинд ороход үүдэнд нь данхтай ус барьчихсан гар угаалгаж байна. Сахалтай, сайхан өвгөн малгайтайгаа ёс төртэй суучихсан Аллах бурхандаа залбирал үйлдээд, хутга барьж аваад л мах зүсээд огтлоод, түмпэн рүү хийгээд байв. Тойроод суусан “товаришууд” түмпэнгээс мах авч иднэ. Мань хүн мах хэрчсэн гарынхаа салаагаар урссан тосыг долоох юм. Тэгээд л дахиад хэрчнэ. П.Дамдин гуай тэрийг хараад “Энэ одоо ямар хаашаа юм бэ” гээд… Ухаан нь үдийн хоол идэж байна шүү дээ. П.Дамдин сайд намайг ажилтай танилцуулж, би П.Дамдин сайдыг амьдралтай танилцуулж явлаа шүү дээ гэж П.Очирбат гуай хошигносон.

Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн ерөнхийлөгч асан Д.Дамбыг тэрбээр “Манай сургуулийн бүтээгдэхүүн бас л дээгүүр ордог инженер. Би ерэн хэдэн онд дарга мэргэжил гэж хэлчихээд баахан амьтанд шүүмжлүүлсэн. Дашийн Бямбасүрэн “Дарга мэргэжил гэж юу яриад байгаа юм” гэхгүй юу. Чи Удирдлагын академийн захирал биз дээ. Чи тэгээд юу заагаад байгаа юм. Мэргэжил олгоод байгаа биш юм уу” гэж байж нэг юм дуугүй болгосон шүү дээ хэмээн П.Очирбат гуай хуучилж, танхимд суусан хүмүүсийг хөгжөөв. “Дарга бол мэргэжил. Тэр талын мэргэжлийг манай энэ Д.Дамба гарамгай эзэмшсэн. Ланжгар дарга байгаа юм. Ямар сайндаа манай “Шувууныхан” (“П.Очирбат гуайн найз нөхөд гэр бүлээрээ хамрагддаг аялагчдын групп) дарга тавьчихаад салахгүй байгаа шүү дээ. “Шувууныхан” энэ хүнээр даргалуулж байх дуртай. Энэ маань ч бас дургүй биш байдаг юм гэнэ.

Танхимд суусан хүмүүс түүнийг Ерөнхийлөгч гэхгүй зүгээр л академич, багш гэж дуудах юм. Доктор Х.Жаргалсайхан “Академич П.Очирбат бол Монгол Улсын эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын хөгжлийн стратегич, биднийг сурган хүмүүжүүлэгч” хэмээн тодорхойлсон юм. “Бид оюутан цагаасаа П.Очирбат гуайн өгүүлэл, номыг уншиж амьдрал ахуйдаа хэрэглэж ирсэн” гэж тэр илтгэсэн.

No description available.

Тулгын гурван чулуу шиг гурван ном нь П.Очирбат гуайн хар, саарал, хөх ном гэж мэргэжлийнхэн, оюутнууд дунд алдаршсан гэнэ шүү. Нүүрсний хар ном нь гэхэд л “Нүүрсний аж үйлдвэрийн хөгжлийн стратеги ба экологи” гэсэн урт нэртэй юм билээ. 2002 онд хэвлэгдсэн юм байна. Үүндээ нүүрсийг иж бүрэн боловсруулах стратеги, шатдаг занарыг нефть химийн түүхий эд болгон ашиглах тухай, нүүрсийг иж бүрэн хаягдалгүй ашиглах талаар ч өгүүлсэн байна. Цахилгаан станцын утаанаас хүртэл ховор элемент ялган авах, үнсийг барилгын материал болгон ашиглах зэргийг ч багтаасан уг бүтээл мэргэжлийн хүмүүсийн ширээний ном болжээ.

“Монгол Улсын эрдэс баялагийн цогцолборын хөгжлийн стратеги ба экологи” (1998) хөх номонд ураны аж үйлдвэрийн хөгжлийн стратеги, газрын тосны цогцолборын хөгжлийн стратеги, экологийн аюулгүй байдлыг хангахад төрийн бус байгууллагын оролцоо зэрэг өргөн хүрээг хамарчээ. “Үнэт эрдсийн цогцолборын хөгжлийн стратеги ба экологи” саарал номонд алт, мөнгө, алмаазыг хамруулсан байна.

Доктор Х.Жаргалсайхан П.Очирбат гуайг сурган хүмүүжүүлэгч гэсэн нь учиртай. Түлш, эрчим хүчний сайд байхдаа “Удирдах ур чадвар” бэсрэг ном гаргахад нь уул уурхайн инженерийн ангийнхан амтархан уншиж байсан гэнэ. Уг номд “Удирдлагын шинжлэх ухааныг нарийн судалж эзэмшиж, өөрийн орны өвөрмөц байдалд тохируулан хэрэглэх ёстой” гэснийг Х.Жаргалсайхан доктор иш татсан юм. Анхны Ерөнхийлөгч маань аль 1980-аад онд удирдлагын ухаан судалж байсныг бодоход зарим нэгний төсөөлдөг шиг зүгээр л “Билэг танхай монгол” байгаагүй бололтой дог.

Судлаач, эрдэмтэн, сурган хүмүүжүүлэгч П.Очирбат 30 гаруй ном бүтээж, 120 гаруй илтгэл өгүүлэл бичин, эрдэм судлалын ажлыг тасралтгүй үйлдвэрлэж ирсэнийг эрдэм шинжилгээний хурлын үеэр нөхөд нь онцолж байлаа.

П.Очирбат гуай хамт олондоо, хамтран зүтгэгчиддээ “Баярлалаа” гэж хэлсэн юм. Нийгмийн шилжилтийн ороо бусгаа цаг үед Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгчийн амаргүй албанд зүтгэж, улс үндэстнийхээ эв нэгдлийг хангах үүргээ амжилттай биелүүлсэн Ерөнхийлөгчдөө баярлалаа. Танд төрсөн өдрийн баярын мэнд хүргэе.

No description available.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Ц.Батсугар: Монголоос явъя, гадагшаа л гаръя гэсэн хандлага давамгайлж байгаа бол нийгмийн сэтгэл зүй хүнд талдаа орж байна гэсэн үг

Нийгмийн сэтгэл зүйн асуудлаар судлаач Ц.Батсугартай ярилцлаа.

-Ковид үргэлжилсэн хүнд нөхцөл байдал дээр утааны асуудал хөндөгдөж, олон нийтийн бухимдал нэмэгдсээр байна. Энэ үеийн нийгмийн сэтгэл зүй ямар болоод байна вэ?

-Манай улсын хувьд нийгмийн бухимдлын түвшин харьцангуй өндөр байсаар ирсэн. Учир нь манайх улс төрийн болон нийгэм, эдийн засгийн шилжилт үргэлжилж байгаа улс шүү дээ. Түүнээс хамаарсан асуудлуудаас үүдсэн нийгмийн сэтгэл зүйн суурь онцлогууд байна. Нэгдүгээрт, мэдээллийн технологи, хотжилт, шилжилттэй уялдан нийгэмд үзэл санаа үнэт зүйлийн хувьд ялгарлууд бий болж эхэлсэн. Хоёрдугаарт, бидний ялгаатай санаа бодлууд хоорондоо зөрчилдөх асуудлууд байдаг. Ялангуяа пост социалист орнуудад ажиглагддаг нэг асуудал бол улс төрийн эрх нь бэхжээгүйгээс болоод төрийн хариуцлага сул байдаг. Төрийн байгууллагууд чиг үүргээ бүрэн дүүрэн хэрэгжүүлж чаддаггүйгээс хамаарсан асуудлүүд үүсдэг. Мөн эдийн засгийн шилжилтийн явцад тэгш бус байдалд ихэнх пост социалист орнуудад байна. Манайд ч ялгаагүй, эдийн засгийн шилжилтээс улбаатай нийгмийн ялгарлууд бий.

Энэ ялгаатай байдал, эдийн засгийн хүндрэл бэрхшээлүүд, дээрээс нь төр засгийн үйл ажиллагааны хариуцлагагүй байдал, үр дүн гэх мэт асуудлууд нийгмийн бухимдлыг төрүүлж байгаа үндсэн хүчин зүйлүүд юм. Өнгөрсөн 10, 15 жилийн судалгаануудад иргэдийн хамгийн сэтгэл дундуур байдаг асуудлуудын нэгдүгээрт өрхийн болон хувь хүний эдийн засгийн байдал байсан. Үүний дараа улс төрийн асуудал орж ирдэг. Олон нийтийн төрд итгэх итгэл муу, авлига, шударга ёс хангалтгүй байна гэсэн хандлага. Тухайлбал, 2016 онд иргэдийн 70 орчим хувь нь нийгмийн нөхцөл байдалд бухимдалтай байна гэдэг байр суурьтай байсан.

-Тэгвэл өнөөдрийн нөхцөл байдалд?

-Сүүлийн үед гарч байгаа цар тахалтай холбоотой эдийн засаг, олон улсын худалдааны тээвэр, ложистик, дэд бүтцийн хүндрэлээс хамаарсан хэрэглээний үнийн өсөлт, бараа бүтээгдэхүүний хомсдол үүсч байгаа. Энэ нь эргээд өрхийн амьжиргаанд нөлөөлж байдаг. Үүнээс гадна цар тахалтай холбоотой ажлын байрууд маш олноор хумигдаж байгаа. Энэ бол өрхийн тогтмол орлогод нөлөөлнө. Мэдээж эрүүл мэндийн асуудал байна. Ялангуяа өндөр настай, нялх хүүхэдтэй, эсвэл суурь өвчтэй хүмүүстэй гэр бүлд эрүүл мэндийн хүндрэлүүд нэмэгдээд сэтгэл санааны дарамтыг бий болгож байна. Үүнээс гадна улирлын шинж чанартай боловч сүүлийн 20 орчим жил тасралтгүй яригдаж ирсэн агаар, орчны бохирдлын асуудал бий. Үүн дээр түгжрэл нэмэгдэнэ. Ийм асуудлууд олон нийтийн бухимдал дарамтыг улам л нэмэгдүүлж байна гэсэн үг.

-Зургаан жилийн өмнөх судалгаа гэхэд нийгмийн сэтгэл зүй багагүй хугацаанд бухимдал өндөр байсан юм болох нь. Өнөөдөр хүндэрч үү, эсвэл өөр нөхцөл байдалтай байна уу?

-Зургаан жилийн өмнө тухайн үед улс төрийн тогтворгүй байдалтай байсан. Түүнтэй холбоотой нийгмийн бухимдал нэмэгдсэн байх талтай байж болно. Одоо бол улс төр харьцангуй тогтвортой байгаа. Ийм үед бухимдлыг дэвэргэж байгаа хүчин зүйл буурах боломжтой. Яг өнөөдрийн байдлаар бухимдлын түвшин нэмэгдсэн, буурсан талаарх тодорхой тооцоо судалгаа байхгүй. Гэхдээ цар тахлын энэ асуудлууд эдийн засгийн хүндрэлүүд болон утаатай холбогдож байгаа асуудлууд суурь хүчин зүйлүүдийг илүү өсгөх, нийгэмд байгаа суурь бухимдлын асуудлыг нэмэгдүүлэх эрсдэлтэй.

Ялангуяа ялгаварлал, эдийн засгийн ялгаатай байдал, баян хоосны ялгаа нийгэмд бухимдлыг нэмж байгаа. Нийгмийн хэт ялгарал тэгш бус байдлын илэрхийлэл болж байдаг. Нийгмийн ялгаврлал нэмэгдэх тусам зөрчил тэмцэл нэмэгдэх эрсдэлтэй гэсэн үг. Жишээ нь, үндэсний үзэлтэй хүмүүс байж болно, ардчилал хүний эрх, хүн төрөлхтний нийтлэг ололт амжилтын чиг баримжаатай хүмүүс байж болно. Магадгүй шашны зөрчил ч байж болно. Үүнд л хэтэрхий ялгаа зааг гараад ирэхээр л зөрчилд орох эрсдэл байна гэж үзээд байгаа юм.

-Тэгвэл утааны эсрэг олон жил тэмцсэн ч үр дүнгүй байгаа болохоор төр, олон нийтийн дундах зөрчил нэмэгдэж байна гэж ойлгогдох нь ээ?

-Утаа бол байнгын бухимдал дагуулж ирсэн асуудал. Утаатай байсаар байна, өчнөөн олон тэрбум төгрөг зараад шийдэгдсэнгүй гэдэг нь төр засаг ажлаа хийхгүй байна гэдэг сэтгэгдлийг төрүүлж байгаа. Энэ эргээд төрд итгэх итгэлд нөлөөлнө. Тийм учраас болж бүтэхгүй байгаа юм чинь төрийн буруу гэж бухимдлыг төр рүү чиглүүлэх, нэмэгдүүлэх шалтгаан болчихож байгаа юм. Дээр нь саяхан айлд явж ороод ороолт түлж байна гэж олон нийтэд зарлалаа шүү дээ. Түүний өмнөхөн иргэд хямд түлшийг илүү түлээд байна, зуухаа хянаж чадахгүй байна гэсэн албаны зүгээс хийж байгаа тайлбар иргэдийг буруутгасан хандлагатай байсан. Харин иргэд өөрсдөө бол төр ажлаа хийж чадахгүй байгаа учраас утаа буурахгүй байна. Өчнөөн хөрөнгө зарцууллаа, авлига шударга бус асуудал байна гэж бодоод байдаг. Төрийн зүгээс нийгмийн хэлцлийн орон зай үлдээхгүй, шууд мөргөлдсөн нөхцөл байдал үүсгэж байгаа нь бухимдлыг улам дэвэргэсэн.

-Сүүлийн үед Монголоос явмаар байна, гадаадад л гарч амьдаръя гэсэн хандлага нэмэгдэж байна. Эх орноосоо явах замыг сонгох хүртэлх нийгмийн сэтгэл зүй өөрчлөгдөж байна гэж үзэж болох уу?

-Үүн дээр хоёр зүйлийг тодотгож ярья. Нэгдүгээрт, сошиал медиа цахим орчин гэдэг харьцангуй параллель маягийн ертөнц болчихсон. Тэнд иргэд өөрийгөө илэрхийлэх, бухимдлаа гаргах, сонирхож байгаа зүйлээ үзэж хардаг, чөлөөт цагаа өнгөрөөх нэг том талбар болчихлоо. Гадагшаа явмаар байна, Монголд амьдрах арга алга гэж байгаа нь магадгүй бухимдлаа илэрхийлж байгаа нэг хэлбэр.

Хоёрдугаарт, иргэдийн ирээдүйд итгэх итгэл, ирээдүйн талаарх төсөөлөл буурч байна гэсэн үг. Өмнөх судалгаануудаас харахад монголчууд уг нь ирээдүйдээ илүү өөдрөг ханддаг. “Амны билгээс ашдын билэг” гэж ярьдаг шүү дээ. Тэр утгаараа ирээдүйд итгэх итгэл нь харьцангуй өөдрөг байдаг онцлогтой ард түмэн. Тодруулбал, хувь хүний түвшинд ирээдүй маш сайн байх байх аа гэсэн итгэл үнэмшил өндөр байдаг. Яг бодит хүрээлэн буй орчин буюу нийгэм, улс төр, эдийн засаг, байгаль орчны асуудал дээр сөрөг. Энэ нь хүрээлэн буй орчинд итгэх итгэл нь буурч байгаа гэсэн үг. Эдийн засаг, санхүү, улс төр, нийгмийн хувьд Монгол Улс хүнд байна. Тэгэхээр өөртөө гэхээс илүү амьдарч байгаа орчиндоо сэтгэл дундуур байдал нэмэгдэж байна. Түүнийгээ илэрхийлж, илүү сайн орчинд ажиллаж амьдрах сонирхолтой болж байна гэсэн үг. Хэрэв хоёр дахь байдал нь давамгайлж байгаа бол нийгмийн сэтгэл зүй нэлээд хүнд талдаа орж байна гэсэн үг.

Ер нь ямар газраас хүмүүс дүрвэдэг гэхээр байнгын тогтворгүй байдалтай, дайн тулаантай, эсвэл байнгын хавчлага, дарамттай газраас хүмүүс дүрвэдэг. Тэр бол хэрэгцээн дээр гэхээс илүү сэтгэл зүй дээр тулгуурласан шийдвэр байдаг.

-Бидний өдөр тутамд авч байгаа мэдээллүүд сөрөг, бараан талдаа дийлэнх байна. Шалтгаан нь юу байна. Үр дагаврын хувьд та хэлээч?

-Мэдээж нийгмийн давамгайлах харилцаа ямар байна, тэр нь тухайн хүний зан үйл, бие хүний хувьд нөлөөлж эхэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, байнга сөрөг харилцаанд ороод байвал эерэг байхад хэцүү. Байнга сөрөг мэдээлэлд автаад байх нь сөрөг санаа бодлыг бий болгоод байна. Ер нь болохгүй байна, асуудалтай байна гэсэн санаа бодлыг бататгана. Нөгөө талаасаа сөрөг мэдээлэл илүү хүчтэй тархаад байна гэдэг олон нийтийн сэтгэл санааны тогтворгүй байдлын илэрхийлэл.

Хэрэв бүх юм нь болж бүтээд байвал сөрөг мэдээлэлд ач холбогдол өгөхгүй шүү дээ. Гэтэл иргэд өөрсдөө бухимдалтай байх тусам сөрөг мэдээлэлд илүү их ач холбогдол өгдөг. Тэр нь эргээд өргөн хүрээнд цацагдаад байгаа юм. Сөрөг мэдээлэл илүү их түгээгдэж, хэлэлцүүлэгдэж, олон нийтэд хүрээд байна гэдэг тэр асуудалд бухимдаж байгаа хүмүүсийн тоо их байна гэсэн үг.

-Тэгвэл нийгмийн сэтгэл зүйд эерэг зүйл юу байна вэ?

-Мэдээж хүмүүс шүүмжлэх ёстой гэж бодож байгаагаа шүүмжлэх эрхтэй. Гэхдээ хэдий бухимдалтай байгаа ч манай нийгэм харьцангуй тогтвортой нийгэм. Хэт олон янзын хагарлууд байдаггүй, шашин хоорондын зөрчилдөөн байхгүй. Эдийн засгийн өсөлтийн хувьд ч харьцангуй тогтвортой. Яах вэ, хүчтэй донсолгоо нийгэмд үүсвэл нөхцөл байдал эргэж магадгүй.

Түүнээс манай нийгэм харьцангуй нээлттэй. Олон талын мэдээллийг авах боломжтой, хүмүүс үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх нь нээлттэй байна. Ийм байдалд иргэд бухимдлаа илэрхийлэх, гаргах, нөгөө талаас хэрхэн яаж шийдвэрлэх зэрэг олон асуудлыг шийдэх боломжийг нээлттэй орхиж байна гэсэн үг.

Гуравдугаарт, нийгмийн санаа бодол, хүний эрхийг хүндлэх, хүн өөрөө нэр төртэй байх, үнэт чанарыг дээдлэх, хүндлэх чиглэл рүү явж байгаа. Залуус өөрчлөгдөж, дэвшингүй нийгмээс суралцаж байгаа хандлагууд ч байна.

Categories
ардын-цолтон булангууд мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Л.Дашням: Ер нь монгол хүнээс багахаан юм үлдээд байгаа байж ч магадгүй

Ардын багш Л.Дашнямтай ярилцлаа.

-Ардын багш цол хүртсэнд тань баяр хүргэе. Шагнал хүртсэн мөчөөсөө хуваалцаач?

-Ардын багш гэдэг гайхамшигтай сайхан цол. Би багш нэрэндээ их дуртай. Одоогоос 61 жилийн өмнө Эдийн засгийн дээд сургуулийн багш болохоор нөгөө алдарт алтан Москваг нь зорьж байжээ. Төгсөж ирээд багш болсонгүй. Өөр чиглэлээр ажиллаад 15-16 жил явчихаж. Тэгээд 1983 оноос хувь заяаныхаа дуудлагаар багшийн ажилдаа орсон. Одоо эргээд харахад 39 жил болчихсон байна. Энэ хооронд олон сургуульд янз бүрийн хэлбэрээр л багшилж дээ. Диплом дээр нь гарын үсгээ зурсан оюутан, магистр, доктор бараг 6000 -аад хүн болсон байх шүү. Боловсролын салбарт хувийн хэвшлийн сургалтыг үүсгэлцсэн хүний нэг юм даа, би. Тэр бүхнийг л Төрөөс үнэллээ гэж ойлгож байна. Багш хүний ажил ямар дуусах биш дээ. Өөрийгөө дуустал л ажиллана. Монголын ирээдүйг үүрэлцэж яваа болохоор ачаа маань хүнд ч урамтай, сайхан байдаг юм. Шагнал аваад зогсож байхдаа “Төр минь миний хийж бүтээснийг мөн ч өндөр үнэлж байна даа” л гэж бодож зогссон.

-Ер нь шинжлэх ухааныг улс удирдахад яагаад ашиглахгүй байна вэ. Аж ахуйн ажил, утаа, түгжрэл зэргийг эрдэмтдээр шийдүүлбэл зохилтой бус уу?

-Ер нь шинжлэх ухаан нарийндаа амьдралтай тийм ч их ойрхон “эд” биш шүү. Чухамдаа ойрхон хэсгээс нь л ашигладаг, ашигладаг ч биш, тус дэмийг нь л авдаг юм. Ач тусыг нь авах арга ухаанаа бид муу олж байна. Харамсалтай нь, бидний хажууханд зарим нэг нь өөрийгөө шинжлэх ухаанаас том гэж бодоод явж байх шиг байна. Яг үнэндээ нийгмийг, ялангуяа өөрийн нийгмийн үндэс суурь, учир ухааныг нарийн олж, шинжлэх ухаанаа удирдахуйн ухаан болгож чадахгүй л байгаад байна л даа. Ний нуугүй хэлэхэд, бид өнөөдрөөрөө л амьдраад байна. Уг нь маргаашаа жаахан ч гэсэн хардаг болох хэрэгтэй юм. Тэнд л шинжлэх ухаан бүр ч их хэрэгтэй. “Суурь судалгааг ойлгосон Төр буурь суудаг” гэдэг нэг үгийг би хэлдэг. Утаа зэргийг бол ухаанаар биш аргаар, арчаагаараа дийлж болно шүү дээ. Утааны ард байгаа бэлэнчлэлийг л харахгүй байна.

-Монголын сэхээтнүүд өнөөдөр юу хийж байна, төр засаг сэхээтнээ яагаад анхаарахаа больчихсон юм бэ?

-Чанга хэлбэл бидэнд сэхээтэн дутагдаад байна. Сэхээтэн гэдэг чинь сэхээрсэн хүн, нийгмийн хүн байдаг. Улс орныхоо төлөө чин зүтгэлийг гаргаж, холын бодлоо яруу тод харуулж байгаа сэхээтнүүд үгүйлэгддэж байна. Тэгэхээр сэхээтний ажил, сэхээтэн өөрөө харагдахгүй байна. Арчаа муутайхан тийшээ л байна. Төрийн хувьд бол нийгмийнхээ оюуны чадавхыг тоохоо, хэрэглэхээ болиод удаж байгаа шүү дээ. Монголд хамгийн моодны юм улс төр л байгаа. Оюуны чадавхаа сул зогсуулсан нийгэм яаж хөгждөгийг харуулж л байна л даа. Харин сэхээтэн гудамжинд гарч байгаа нь бол тэр нь Төрийн гэхээсээ илүү сэхээтний өөрийнх нь ажил шүү.

-Дарга сайдууд дандаа чадамжгүй хүнээр төрөө дүүргэсэн горыг та юу гэж харж байна. Дандаа өөрийгөө магтуулсан, долдойдсон хүнээр яам агентлагууд нь дүүрчихсэн, ажил хийдэг, шударга хүмүүсийг холдуулсан гэж ярих болж?

-Гор нь бидний өнөөдрийн байж байгаа царай. Та нар сайн ажиглаж, ямар нэг дүгнэлт хийж байгаа бол нийгмийн маань тодорхой нэг хэсэг нь өөрийгөө дөвийлгөх, гадна холынхныг дуурайх, дагаж давхих л ажил хийж байна шүү дээ. Сонгогдоно гэдэг нэг юм гол зорилго,зорилт болсон. Сонгогдоод яах гээд байна гэхээр бараг л мөнгө олох л гэж хариулдаг болсон нь худлаа биш. Таны хэлдгээр чадамжгүй хүмүүс биднийг удирдаад байгаа бол бид сонгож чадахгүй байна, эсвэл сонгуулахгүй байна. Ер нь сүүлчийнх л байх. Тэгээд хаана чадвар султай дарга байна, тэнд авлигын үндэс бий болж байна. Даргын юмуу шийдвэр гаргагчийн царайг “дэвсгэртээр” хардаг болоод хэвшиж байна. Тэгэхээр тийм даргаа дууссан цагт л бид авлигын ард гарна. Сав муу юмаар дүүрсэн бол түүнийг асгаж байж л саваа цэвэрлэж авна. Одоо бид тийм л юмтай ноцолдоод огт нэг дуусгаж чадахгүй байх шиг байна. Уг нь цаашаа явмаар байна л даа. Бид юу болохгүй байгааг олж харж чадаж байгаа хэрнээ засаж залруулж чадахгүй байгаа юм. Ус хол урссан бололтой. Гэвч усыг тээрэмд зүтгүүлдэг ухаан хүмүүнд байдаг даа.

-Ер нь монголчууд ямар хүмүүс юм бэ. Ажлыг яагаад хар ажил гээд байдаг юм. Нөгөө боолууд байшин барьдаг гэдгээс л эхтэй юү?

-Одоо бол монгол хүнийг “түүхэн” монгол хүнтэй жиших юмуу, зүйрлэхийн аргагүй болсон. Ер нь монгол хүнээс багахаан юм үлдээд байгаа байж ч магадгүй. Ажил хийдэг хүнгүй, нэхдэг, бэлэн юм шаарддаг хүн олон болж. Гол нь төр нь хүнээ ийм болгосноо олж харахгүй, ухаарахгүй байгаад учир байгаа юм. Хүн чинь ний нуугүй ярихад чичүүлж байж л юм хийдэг амьтан шүү дээ. Одоо бол ташуур ч алга, жолоо ч алга. Би л лав энэ олон ажил голсон, бэлэнчлэгчдийг хараад “Өө эд чинь монгол хүмүүс байна” гэж хөөршөөж, олигтой үг хэлж чадахгүй.

-Яагаад бид юу ч бүтээж чадахгүй байна вэ, ер нь юм бүтээж чадах улс уу?

-Чадахгүйдээ, мэдэхгүйдээ биш хүсэхгүйдээ байна. Буруу бодол, ухааралтай болсон байна. Хөрсөн дээрээ буухгүй хүнийг, бусдыг дуурайж байна. Бодлого алга. Өөрсдөө юм хийж, бүтээж байж л улс орноо хөгжүүлж,сайхан амьдарна.

-Юмыг өнгөрөөж сур гэж хөгшид их хэлдэг байсан даа?

-Тэр бол тайван цагийн үг. Одоо цагийн хөл маш түргэн болсон. Өнгөрөөх юм, өнгөрөөхгүй юмаа маш түргэн ялгах шаардлагатай цаг ирсэн. Юутай ч юманд бодолтой хандах хэрэгтэй гэдгийг ойлгох нь чухал. Ер нь аливаа зүйлд хүлээцтэй, тайван, ултай хандах сайхан л даа. Юманд түргэдэж болохгүй гэдэг унаган монгол ухаан. Түүнийг л хөгшид, ахмадууд сургаж хэлдэг байсан. Муу юм хэвшдэг. Хэвшихээрээ танигдахаа больдог. Түүнийг бодох, яаж өнгөөрөөхөө ухаарах хэрэгтэй.

-Талын хүний зан авир бидэнд үлдсэн үү, хонзон авах гэж хүмүүс их гүйлдээд байгаагийн учир юунд байна?

-Бид бол дандаа ч талын хүмүүс биш ээ. Яагаад талынхнаар жишээ болгодог гэвэл сэтгэлгээний хэв загвар нь илүү ултай, тайван байдаг гэдэг. Хач авах гэдэг эртний монгол үг хариу авахаас лавшраад бүр өшөө авах тийш утга салаалсан юмсанж. Гэтэл мөн тэр л үг явсаар хариу авах, хариу өгөх санаа нь ач тийшээ явж сайхан үг болж хөгжсөн гэдэг. Хорлонтой, өс боддог биш ач боддог л байхсан. Хорон бодолтой хүн олширно гэдэг хүн болоод нийгэм эвдэрч л байна гэсэн үг. Манайд эвдэрхий юм ер нь их болж байгаа даа. Одоо жаахан хүн рүүгээ хандахгүй бол оройтох гээд л байна шүү.

-Хүний дор орохгүй гэж л тэмцэлддэг болж дээ?

-Хүний дор орохгүй гэдэг бодол өөрөө муу юм биш. Тэр чинь хичээ, өөрийгөө хөгжүүл гэсэн санаа. Хүнд нэрнээс эрхэм зүйл байхгүй. Тийм учраас монголчууд “нэр хугарахаар яс хугар” гэж ярьдаг шүү дээ. Нэр хэзээ бүтэн үлддэг вэ гэвэл юм бүтээж хийж байж л бүтэн үлдээнэ. Хийх юм хүнд түм бум бий. Хийх хийх ажлаа л зөв олох хэрэгтэй. Хийсэн шиг хийх хэрэгтэй. Тэр л дутаад байна.

-Хүмүүс их л уур уцаартай байдаг болж. Юундаа тэр вэ?

-Одоо бол эд юмтай хүнийг баян гэдэг болсон. Юмтай хүн яагаад ч юм харам, юманд голцуу уур уцаартай ханддаг. Манай хөгшчүүл түүнийг “эдийн хорлон” гэдэг дээ. Уг нь монголчууд эдтэй хүнийг адаг баянд оруулдаг: Эрдэм номтой хүн их баян, үр хүүхэдтэй хүн дунд баян. Эддээ эзэн болж чадахгүй хүн ч бишгүй л байна даа. Өөртөө эзэн болж чадсан хүн л эддээ эзэн байдаг даа. Тэр хүн эх орондоо ч эзэн байна. Одоо хүний хүн, тэр тусмаа өөртөө эзэн болоогүй хүн олон байна. Залуу хүн олон байгаадаа тэр биш шүү. Харин ч залуу хүн бол өөртөө эзэн болохыг хичээдэг хүн. Эзэн болох юмныхаа дэсийг л зөв олох хэрэгтэй.

-Улс орон яавал хөгжих юм бэ. Өнөөгийн нийгэм яагаад ийм болчихов оо?

-Бид бүгдээрээ ажилсаг, өөртөө, аав ээж, ах дүү нартаа, хань ижил, хамаатан садан, гол нь хүнд хайртай болсон цагт улс орон маань хөгжинө. Хамгийн гол нь хийж, бүтээх нь чухал.

Categories
зурхай мэдээ цаг-үе

ЗУРХАЙ: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй

Аргын тооллын нэгдүгээр сарын 23, Адъяа гариг. Билгийн тооллын 21, Тугчин одтой, улаан хулгана өдөр. Өдрийн наран 8:30 цагт мандан, 17:37 цагт жаргана. Тухайн өдөр луу, бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр буян номын үйл үйлийг эхлэх, дээдсээс халамж хүсэх, лам хувраг болох, багш шавьд барилдах, номын авшиг авах, шинэ гэр ба байр авах, гарагийг тахих, хүүхэд үрчлэн авах, хур оруулах, дархны үйлд сайн. Улааны үйл, төлгө тавих, морь уралдах, хиншүү хярвас гаргахад муу.

Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод зүүн зүгт мөрөө гаргавал зохистой.

Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.