Month: January 2022

Categories
мэдээ цаг-үе

Аймгуудын өрсөлдөх чадвараар Дорноговь аймаг тэргүүлжээ

Эдийн засгийн бодлого өрсөлдөх чадварын судалгааны төвийн Удирдах зөвлөлийн дарга П.Цагаан, ерөнхий захирал Б.Лакшми, судлаач Э.Тунгалаг нар “Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан 2021” танилцууллаа. Тус төвөөс аймгуудын өрсөлдөх чадварын судалгааг 2012 оноос эхлэн гаргаж эхэлсэн бөгөөд энэ жил 10 дахь жилдээ хийж гүйцэтгэжээ. Энэхүү судалгааны хүрээнд аймгуудын өрсөлдөх чадварыг үнэлэхдээ эдийн засгийн тамир тэнхээ, засаглалын үр ашиг, бизнесийн үр ашиг, дэд бүтэц гэсэн үндсэн 4 бүлэгт багтах 175 шалгуур үзүүлэлтийг ашиглажээ.

Аймгуудын өрсөлдөх чадварыг 10 жилийн өмнөхтэй харьцуулахад Өрсөлдөх чадварын дундаж оноо 9 оноогоор нэмэгдсэн бөгөөд аймгуудын өрсөлдөх чадвар сайжирсан хэмээн дүгнэж буй юм. “Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан 2021”-д дурдсанаар аймгуудын эдийн засаг, засаглалын хувьд сайжирсан ч дэд бүтцийн хувьд сайжирсан зүйлгүй, бизнесийн орчны үнэлгээ буурсан байна. Өрсөлдөх чадварын индексээр байр эзлүүлэхэд Дорноговь аймаг тэргүүлж, Орхон, Дархан-Уул, Өмнөговь удаалжээ. Харин Булган аймаг хамгийн бага оноо авсан байна.

Эдийн засгийн тамир тэнхээгээр Орхон, Өмнөговь, Дорноговь аймгууд тэргүүлсэн бол Завхан, Дундговь, Баян-Өлгий аймгууд сүүлийн байр эзэлжээ. Бизнесийн орчин, үр ашиг Дархан-Уул, Баян-Өлгий, Сэлэнгэ, Хөвсгөл, Орхон аймгуудад өндөр байгаа бол Завхан, Говь-Алтай, Булган аймгийн хувьд бизнесийн орчин сул идэвхгүй байна. Засаглалын үр ашгаар Сүхбаатар, Говьсүмбэр Сэлэнгэ аймаг тэргүүлсэн бол Баян-Өлгий, Завхан, Ховд сүүл мушгижээ. Харин Дорноговь, Дархан-Уул, Ховд, Орхон аймгууд дэд бүтцийн хөгжлөөрөө тэргүүлсэн бол Төв, Булган, Баянхонгор аймгууд энэ бүлгийн үзүүлэлтээр хамгийн бага үнэлгээ авчээ.

Categories
мэдээ цаг-үе

БНХАУ хилээ ирэх сарын 1-нээс 3 хоног хаана

Хоёр улсын гэрээний баяр, амралтын өдрийн хуваарийн дагуу цагаан сараар Хятад улс хилээ гурав хоног хаах аж. Тодруулбал, хоёрдугаар сарын 1-3-ны хооронд хил хаах юм байна.

Хэдийгээр ачаа барааг хэвийн нэвтрүүлэх ажил удаан, чингэлэг тээвэр дорвитой ахиагүй ч баярын өдрүүдэд заавал хил хаах зохицуулалттай. Иргэдийн хэлж байгаагаар хил өвлийн олимп хүртэл нээхгүй байх магадлалтай гэж байгаа ч Хил хамгаалах ерөнхий газраас үүнийг үгүйсгэлээ.

Тиймээс цагаан сарын баярын гурав хоногт л хил хаагдах бөгөөд түүнээс хойш ачаа барааны таталт, хилээр нэвтрэх ажил хэвийн байх аж. Хятад улс тунхагласан баяр болоод цагаан сараар бүх нийтээр амардаг уламжлалтай. Энэ жилийн хувьд тус улсад бүх нийтийн амралтыг долоон хоног байхаар төлөвлөжээ. Үүнтэй холбоотойгоор өнгөрсөн жилүүдэд хил 5-7 хоног хаадаг байсан бол энэ жил гурав хоног хаахаар болсон байна.

Тэг цэгтэй холбоотой гаалийн байгууллагаас гаргасан мэдэгдэлд 08:00-24:00 цаг хүртэл ажиллаж, гаалийн бүрдүүлэлтийг 09:00-24:00 цагт хийж байна гэжээ. Ачаатай чингэлгийн мэдээллийг “УБТЗ” ХНН-ийн вэб сайт болон мөн “Тээвэр зуучлагчдын нэгдсэн холбоо”-ны цахим хуудсаас авах боломжтой аж.

Цар тахлын үед хилийн боомтын үйл ажиллагааг хэвийн явуулах, экспорт, импортын ачаа тээврийг эрчимжүүлэх үүрэг бүхий Шадар сайдаар ахлуулсан Ажлын хэсэг Замын-Үүд боомтод ажиллаж, тодорхой зохион байгуулалтуудыг газар дээр нь хийгээд ирсэн. Түүний дагуу нэгдүгээр сарын 11-нээс хилийн боомтын үйл ажиллагаа жигдэрч, гол түлхүү хүнс болон бусад бараа, бүтээгдэхүүн зэрэг бүх төрлийн ачааг оруулж байгаа билээ.

Хил хаалттай байх хугацаанд Монголын талын хилийн хяналтын байгууллагынхан дотоод үйл ажиллагааныхаа бэлтгэлийг хийнэ гэсэн юм.

Монгол Улс, БНХАУ-ын дотоодын хууль тогтоомжид заасан дараах баяр, амралтын өдрүүдэд монгол, хятадын хилийн автозамын боомтууд амарна. Үүнд:

  • Шинэ жил-нэгдүгээр сарын 1-нд
  • Цагаан сар-шинийн 1, 2, 3
  • Олон улсын эмэгтэйчүүдийн өдөр-гуравдугаар сарын 8-нд
  • Ханш нээх өдөр-Дөрөвдүгээр сарын 4-нд
  • Олон улсын хөдөлмөрчдийн баяр- Тавдугаар сарын 1-нд
  • Хүүхдийн баяр-Зургадугаар сарын 1-нд
  • Луут завины баяр-Зургадугаар сар
  • Монгол Улсын Үндэсний их баяр наадам, Ардын хувьсгалын ойн баяр-Долдугаар сарын 11-15-ны өдрүүдэд
  • Намрын баяр-Есдүгээр сар
  • БНХАУ-ын Үндэсний баяр-аравдугаар сарын 1-3-нд
  • Их эзэн Чингэс хааны өдөр
  • Монгол Улсын Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээсний баярын өдөр, аравдугаар сарын 29-ний өдөр багтаж байна.
Categories
мэдээ цаг-үе

С.Одонтуяа: Хэвийн боов тараах биш тэтгэвэр нэмэх нь чухал байна

УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа, УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд нар сонгуулийн хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл санаачилж өргөн барих талаар сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ.

БЭЛЭГ ТАРААХ БИШ ТЭТГЭВЭР НЭМЭХ НЬ ЧУХАЛ БАЙНА.

УИХ-ын гишүүн бодлогоо тараах ёстой болохоос бэлэг тараадаг байж таарахгүй, хуулиар хориглохгүй бол алсдаа мөнгөний уралдаан болно.

Сонгуулиар хууль тогтоох дээд байгууллага болох УИХ, ИТХ-д гишүүдээ сонгоод 30 жил өнгөрчээ. Энэ хугацаанд улс төрийн нам, шат шатны сонгуульд оролцогчдын хөгжил тодорхой түвшинд ахиж ирсэн ч анхаарах асуудлууд байсаар байна. Түүний нэг нь улс төрчид тэмдэглэлт ой, баярыг тохиолдуулан өөрийн сонгогдсон тойргийн иргэдэд төрөл бүрийн бараа бүтээгдэхүүн бэлэг нэрийн дор өгч ирсэн явдал юм. Энэ нь цаад утгаараа сонгогчдыг дорд үзэх, төсвийн мөнгийг үрэн таран хийх, дараагийн сонгуульдаа бэлтгэх ажилдаа орсон нь нийгэмд сөрөг сэтгэгдлийг төрүүлээд удаж байна. Мөн эмэгтэйчүүд, залуучууд улс төрд ороход хэт өндөр зардал, өртгийн босго болж буй нь маш том саад болж байна.

УИХ-д сонгогдсон бол хууль тогтоох ажилдаа, ИТХ-д сонгогдсон бол иргэдийн эрх ашгийг хангах ажилдаа төвлөрч, улс орноо, аймаг дүүргээ хөгжүүлэх үүрэгтэй юм. Гэтэл өдгөө тэтгэвэр нэмэхийг эсэргүүцсэн мөртлөө тавгийн идээгээр хуурах, ажлын байр бий болгохыг дэмжээгүй мөртлөө нэг удаа бэлэг өгөх, татварын таатай орчин бүрдүүлээгүй хэрнээ цугласан татвараас янз бүрийн бараа бүтээгдэхүүнээр хишиг хүртээж буйгаас бид зоригтой салах ёстой юм. Аль болгон нэг удаагийн аар саархан зүйлээр сонгогч иргэдээ аргалж хуурч ирэх билээ. Иргэд маань ч биднээс нэг удаагийн бэлэг, гурил будаа, тавгийн идээ өгөөчээ гэж шаардаагүй байх. Харин тэтгэврээ амьдралд хүрэхүйц болгох, үр хүүхдээ эрүүл аюулгүй орчинд өсгөх, сурагчдад чанартай боловсрол олгох, ажил хөдөлмөр эрхлэх таатай боломж бүрдүүлэхийг илүү хүсч байгаагаа байнга илэрхийлсээр байна. Хорт хавдарын өвчлөлөөр дэлхийд тэргүүлж буй улсын хувьд эрүүл мэндийн оношлогоо, эмчилгээний чанарыг сайжруулах, эрүүл хүнс тарьж ургуулах, хүлэмжийн аж ахуйг эрхлэх иргэдэд туслах, жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдээ дэмжих төсөл хөтөлбөрийг зарим гишүүд хэрэгжүүлж эхэлсэн нь иргэдийн талархлыг хүлээж байна.

Хааяа нэг загас өгөх биш үргэлж хэрэг болох загас барих аргыг бид зааж өгөх хэрэгтэй. Ийм учраас сөрөг хүчний төлөөлөл болсон бид УИХ-ын болон Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн ИТХ-ын сонгуулийн тухай хуулинд дараах өөрчлөлт оруулахаар өргөн барих гэж байна.

“УИХ болон ИТХ-д сонгогдсон аливаа этгээд сонгогдсон хугацааны турш өөрөө болон бусдаар дамжуулж иргэдэд мөнгө, эд зүйл тараах, бараа, эд зүйл хөнгөлөлттэй үнээр худалдах”-г хориглоно.

Энэхүү өөрчлөлтийг хийснээр аливаа сонгогдсон этгээд хуулинд заасан ажил үүрэгтээ анхаарах, сонгогчид ч хуулинд заасан ажил үүргийн биелэлтийг шахаж ажиллуулахад нэг алхам ахиц гарна гэдэгт итгэж байна.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Ц.Эрхэмбаяр: Атомын цахилгаан станц барьснаар утааны асуудал шийдэгдэнэ

ШУТИС-ийн Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль, Физикийн тэнхимийн багш, доктор Ц.Эрхэмбаяртай ярилцлаа.

-Орчин үед атомын цахилгаан станц ямар байгаа вэ?

-Одоо ерөнхийдөө хөгжингүй орнууд атомын буюу цөмийн цахилгаан станцаар эрчим хүчний хэрэгцээгээ хангаж байна. Үйлдвэрлэж буй эрчим хүч нь дэлхийн эрчим хүчний 15-20 хувийг л хангадаг. Улс орон хөгжихийн хэрээр эрчим хүч их хэрэгтэй болдог. Нөгөө талаас цөмийн эрчим хүчийг утаа гаргадаггүй, илүүдэл дулаан ялгаруулдаггүй учраас сүүлийн үед улс орнууд ногоон эрчим хүч гэж үзэж байгаа. Учир нь байгальд утаа гаргахгүй, илүүдэл дулаан үүсгэхгүй. Асуудал нь атомын цахилгаан станцын шаталтаас үүссэн түлшийн хадгалалтын асуудал байдаг. Япончууд атомын цахилгаан станцаас гарч ирсэн түлшийг дахин боловсруулан, боловсруулсан түлшээр ажилладаг реактор дахин барьчихсан. Өөрөөр хэлбэл, олон дахин ашиглах боломжтой болж байгаа юм. Бүр хэрэгцээгүй болсон өндөр цацраг идэвхт бодисын хадгалалтын асуудал гардаг. Хөгжингүй улсууд ашигласан ураныг хадгалах горим зэрэг бүх зүйлийг боловсруулчихсан байдаг. Хөгжихийн хэрээр ашигласан түлшээ эргэж ашиглах талаар яригдана.

-Хүмүүс атомын цахилгаан станцыг Чернобылээр төсөөлдөг. Энэ ойлголтоосоо салах нь дан ганц дотоодын эсэргүүцэл биш гадныхан атомын станц шар нунтаг хэрэггүй гэж үздэг шүү дээ?

-Хөгжингүй орнууд та нар шар нунтагаа өгчих, атомын цахилгаан станц хэрэггүй гэдэг, Монголд нэг гВт эрчим хүч үйлдвэрлэх реактор барихад одоо байгаа эрчим хүчтэй нийлэхээр улсын хэрэгцээнээс илүү гарч экспортлох талаар яригдана. Аль ч оронд цөмийн эсрэг бүлгүүд ажилладаг. Хүмүүс энэ асуудлыг улс төржүүлээд байдаг. Монголд атомын цахилгаан станц баривал дараагийн Чернобыль болно шүү дээ гэх зэрэг. Чернобыль нь маш энгийн атомын цахилгаан станц. Одоо орчин үеийн атомын станцад Чернобыль шиг асуудал гарахгүй. Цөмийн станцад уран нэг жил шатсаны дараа маш өндөр цацраг идэвхт элемэнтүүд үүссэн байдаг. Тэр үед хадгалалт, хамгаалалтын асуудал яригдана. Шар нунтаг гэдэг нь байгаль дээр буй ураныг анхан шатны боловсруулалт хийн баяжуулсныг хэлдэг. Дэлхий дээр байгаа бүх уран, нүүрс байгалийн шатдаг хий зэрэг нь дэлхийн хүн амын 100-150 жилийн хэрэгцээг хангах нөөцтэй. Түүний дараа дэлхийн эрчим хүчний нөөц дуусна. Бидэнд маш их эрчим хүч хэрэгтэй болно түүнийг шийдэх шийдэл нь атомын цахилгаан станц юм. Барагдашгүй их нөөцийг хэрхэн гаргаж авах вэ гэвэл дэлхийн гуравны хоёр нь ус, уснаас устөрөгчийг ялгаруулах технологи аль хэдийнэ боловсруулсан. Ялгасан ус төрөгчөөс хялбар аргаар атомын цахилгаан станцын түлшийг гаргаж авах юм. Тэгэхээр дэлхийн гуравны хоёр нь ус гэхээр маш их нөөцтэй, энэ аргаар л эрчим хүчээ хангая гэж үзэж байгаа. Бид буурай хэвээрээ үлдэнэ гэвэл нүүрсээ шатаагаад утаандаа хордоод байж байна гэсэн үг. Хөгжье гэвэл хөгжингүй орнуудын юу хийж байгааг хийх хэрэгтэй.

-Атомын цахилгаан станц барих нь ямар давуу талтай вэ?

-Атомын цахилгаан станц бий болсноор хамгийн эхэнд бидэнд тулгарч буй том асуудал болох утааны асуудал шийдэгдэнэ. Энэ нь бид үүнийг цахилгаан эрчим хүчээр, цахилгаан халаагчаар шийдье гэж бодож байгаа ч одоо бий цахилгаан станцын хүчин чадал нь хүрэхгүй байгаа. Одоо ажиллаж буй цахилгаан станцууд нь өөрсдөө нүүрс шатааж эрчим хүч үйлдвэрлэдэг цахилгаан станц юм. Цахилгаан станц хэдийгээр бидэнд хэрэгтэй эрчим хүчийг үйлдвэрлэж байгаа ч утааг үйлдвэрлэж буй юм. Тийм учраас бид утаанаас бүр мөсөн салах нэг замыг атомын цахилгаан станц гэж харж байгаа. Атомын цахилгааны гол түлш нь уран. Атомын буюу цөмйин станцын түлшийг баяжуулах маш олон дамжлага дамжиж байж атомын цахилгаан станцын түлш бий болдог.

-Нэг кг цэвэр уран ойролцоогоор нэг сая кг нүүрстэй тэнцэхүйц эрчим хүч гаргадаг гэсэн энэ үнэн үү?

-Тийм. Өөрөөр хэлбэл, маш бага уранаар маш их эрчим хүч үйлдвэрлэх боломжтой. Тухайлбал, Төв аймгийг дулаанаар хангахын тулд 7-8 жижиг уурын зуух ажилладаг, хоногтоо 100 гаруй мянган тонн нүүрс шатаадаг байсан. 1,500,000 гаруй хүний хэрэгцээг хангах гэж буй ажиллаж буй цахилгаан станцууд хэдэн зуун сая тонн нүүрс шатааж байгаа юм. Орчин үеийн цахилгаан станцуудад үнс баригч гэж байдаг. 98 хувь нь хамгаалахад хоёр хувь нь гэхээр нэг тонн үнснээс 200 кг үнс цацагдаж буй юм. Цацагдсан үнс нь хөрсөн дээр бууна, амьсгалаар дамжин уушиг, ходоодонд очино. Нүүрсийг шатаасны дараа үнс илүү цацраг идэвхтэй болдог. Үнс нь амьсгалаар дамжин хордуулан, хорт хавдрын голомт болгох зэрэг нүүрсний цахилгаан станц нь сул талтай. Тэгэхээр дулааны цахилгаан станц хоногтоо хэдэн зуун мянган нүүрс шатааж байж биднийг эрчим хүч дулаанаар хангаж байгаа юм. Хэдийгээр бидэнд эрчим хүч үйлдвэрлэж буй нь давуу тал боловч нүүрсээр агаарыг бохирдуулах, дулаан ялгарал үүсэх байгаль орчинд хортой сөрөг нөлөө үүсэж байгаа.

-Атомын цахилгаан станц эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх вэ?

-Эдийн засгийн хувьд атомын цахилгаан станц барих нь маш олон хүнийг ажлын байраар хангах давуу талтай. Нэг атомын цахилгаан станц барих нь мега төсөл болдог. Атомын станц баригдах үйл явц нь 10-15 жил хугацаанд баригддаг. Баригдсан атомын станц нь 40-50 жил ажиллана, дараа нь буулгах үе нь 10-20 жилийн хугацааг зарцуулдаг. Өөрөөр хэлбэл, нэг атомын станц барьснаараа 70-80 жил ажиллах хэдэн мянган хүний ажлын байр бий болно. Хүмүүс цагаан халад өмсөн маш цэвэр орчинд, өндөр цалинтай ажилладаг. Тиймээс Япон улсад атомын цахилгаан станцад залуучууд олноороо ажилладаг.

-Атомын цахилгаан станц цэвэр орчинтой гэлээ, үүний талаар ярьж өгөхгүй юү?

-Атомын цахилгаан станц нь нэг ажиллаж эхэлбэл хүний оролцоо бага байна. Атомын цахилгаан станцыг барьж буй улсууд станцыг 99 хувь найдвартай гэдэг. Үлдсэн нэг хувь нь хүнээс хамаардаг. Тухайлбал, Чернобылийн атомын цахилгаан станцын осол хүний буруутай үйл ажиллагаанаас үүссэн юм. Орчин үед хүнээс хамааралтай зүйлсийг аль болох багасгаж байгаа. Атомын цахилгаан станцад ийм процессоор ажиллана. Зарим үйл ажиллагааг доголдвол зохицуулдаг операторууд ажиллана. Түүнээс бол тэнд нүүрс хүрздээд зогсох шаардлагагүй. Жилд нэг удаа станцыг зогсоох шаардлага гардаг. Цэнэглэсэн түлшний шаталт дуусах үед зогсоон түлшийг нь сольдог. Манай орны эрчим хүчний хэрэглээ маш бага. Монгол Улсын эрчим хүч нэг гв.т шаардлагатай байдаг. Японд Фүкүшимагийн атомын цахилгаан станцын ослоос өмнө 45 реактор ажиллаж байсан. Ослын дараа үйл ажиллагааг нь сайжруулах зорилгоор бүгдийг нь зогсоосон ч одоо дахин асааж эхэлж байна.

-Атомын цахилгаан станцыг ямар орнуудад барьдаг вэ?

-Атомын цахилгаан станцыг ихэнх хөгжингүй орнуудад барьдаг. Тухайлбал, Франц дэлхийд эдийн засаг, эрчим хүчээрээ тэргүүлдэг орон. Гэтэл эрчим хүчнийхээ 80 хувийг атомын цахилгаан станцаар хангадаг. Монгол улс 2025 он гэхэд атомын цахилгаан станцтай болно гэж төлөвлөн 2008 онд Цөмийн энергийн тухай хууль баталж байсан. Фүкүшимагийн ослоос хойш олон орнуудад атомын цахилгаан станцын үйл ажиллагаа саармагжсан. Гэтэл БНХАУ үүнийг тоохгүйгээр маш олон атомын цахилгаан станцыг барьж байгаа. Зарим хөгжилтэй орнууд “Танайх атомын цахилгаан станцаар яах вэ, нүүрсээ шатаагаад л байж бай” гэдэг. Учир нь Монгол Улс нүүрсний нөөцөөр дэлхийд зургаад, ураны нөөцөөр дэлхийд 12-д жагсч байна. Үүнийг би “Та нар буурай хөгжилтэй хэвээрээ байж бай, хөгжөөд хэрэггүй, хөгжих болоогүй” гэсэн утгаар эмзэглэж хүлээж авдаг. Монгол Улс 1970-1980-аад онд атомын цахилгаан станцын инженерийг ОХУ-д бэлдэж байсан. Хөгжингүй орнууд бол “Та нар өөрсдөө Монголынхоо нөхцөлд тааруулан барь” гэдэг. Япончууд маш гайхамшигтай ард түмэн. 1945 онд Хирошима, Нагасаки гэсэн хоёр хотод бөмбөг хаясан бөгөөд атомын цахилгаан станцын гамшгийг маш сайн мэдэж байж 1957 онд атомын цахилгаан станц барьж эхэлсэн. Япон улсад байгалийн баялаг байхгүй учраас атомын цахилгаан станцаар эрчим хүчээ хангах шаардлага байсан. Цахилгаан эрчим хүчгүйгээр хөгжлийн талаар ярих ч хэрэггүй. Тийм болохоор эрчим хүч маш чухал хэрэгцээтэй. Улс орон хөгжих тусам дулаан, тав тухтай байх хүний хэрэгцээнд эрчим хүч маш их хэрэг болж байгаа.

-Атомын цахилгаан станц зөвхөн цахилгаан гаргах уу. Өөр хувь нэмэр байдаг уу?

-Зөвхөн цахилгаан эрчим хүчний асуудал гэлтгүй дулааны асуудлыг ч атомын цахилгаан станцаар шийдэж болно. Энэ тухай 2011 онд Монголд атомын цахилгаан станц барих талаар эрдэмтэд хуралдан, Улаанбаатар хотын дулааныг ямар хүчин чадалтай атомын цахилгаан станцаар хангаж болох вэ гэдэг талаар тооцоо гаргаж байсан. Тэгэхээр атомын цахилгаан станц нь эрчим хүч болох дулааны болон цахилгаан эрчим хүчийг үйлдвэрлэдэг. Атомын цахилгаан станцыг барихын тулд судалгааны реакторыг барих шаардлагатай. Түүн дээр тухайн станцад ажиллах мэргэжилтнүүдийг бэлддэг. Судалгааны реактор нь хүртэл ашигтай байдаг. Судалгааны реактор барьсан байхад Монгол Улс гадны орноос оруулж ирдэг изтопуудыг өөрсдөө үйлдвэрлэж эхлэх боломжтой болох юм. Цацраг идэвхт изотопыг хорт хавдрыг эмчлэх, уул уурхай гээд олон салбарт ашиглаж болно.

Ц.УЯНГА

Categories
мэдээ нийгэм

Т.Доржханд: Хэвийн боов тараадаг биш бодлого ярьдаг байх ёстой

Өнөөдөр /2022.01.26/ УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд, С.Одонтуяа нар Төрийн ордонд мэдээлэл хийлээ. Тэд сүүлийн үед УИХ-ын гишүүд тойрогтоо хэвийн боов тараах болсон асуудлыг шүүмжилж, цаашид Сонгуулийн тухай хуульд холбогдох нэмэлт өөрчлөлт оруулах санал гаргаж буйгаа онцолсон юм.

УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа “Нэг удаадаа бэлэг өгөөд өнгөрөхөөс илүү бидний тэтгэврийг нэмээч, хөрсний бохирдол, утаагаа шийдээч гэж иргэд дуу хоолойгоо өргөж байна. Т.Доржханд гишүүн бид хоёрын зүгээс энэ асуудалд өөрсдийн шийдлийг санал болгож байна. Бид нэг удаа бэлэг тараагаад өнгөрөх биш үндсэн суурь асуудлуудаа бодлогын хэмжээнд ярьдаг баймаар байна” гэлээ.

Харин УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд “Богд зонхова мэт шиг цемент зуурдаг, боов тараадаг гэх мэт асуудлыг хязгаарлах хэрэгтэй байна. Одоогийн хуулийн хүрээнд УИХ-ын гишүүд иргэдэд юм тарааж болно гэсэн зохицуулалттай байгаа. Иймд хуулийн хязгаарлалт хиймээр байна.

Хэрэв УИХ-ын гишүүн болсон бол дөрвөн жил хүнс, эд өлгийн зүйл тарааж болохгүй. Хэрэв тэгсэн бол дахиж сонгуульд нэр дэвших эрхгүй болох, эрүүгийн хариуцлага хүлээх ийм асуудлыг оруулж ирж байна.

Тэртэй тэргүй цалин орлого сайтай байхад иргэд цагаан сараа элбэг хангалуун, өөрсдийнхөө хэмжээнд тэмдэглэх боломжтой болно. Тэгэхгүй бол УИХ-ын гишүүд улс эх орны төлөөх шийдвэрт нэгдэхгүй, тойрог тойргоор хуваагддаг нь буруу байна.

Боов тараадаг биш бодлого ярьдаг байх ёстой” гэлээ.

Тэд хангалттай хэмжээний гарын үсэг цуглуулж чадвал Сонгуулийн тухай хуульд дээр дурдсан агуулгаар нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар ҮХЦ-д хандах юм байна.

Categories
мэдээ цаг-үе

ЭМЯ: Ковидын 3080 тохиолдол бүртгэгдэж, 2 хүн нас барав

Сүүлийн 24 цагийн хугацаанд улсын хэмжээнд коронавируст халдварын 3080 тохиолдол бүртгэгджээ.

Шинээр илэрсэн тохиолдлуудын 1825 нь Улаанбаатар хотод, 1255 нь орон нутагт батлагдсан байна.

Мөн коронавируст халдварын улмаас 2 хүн нас баржээ. Нас баралтын дийлэнх хувийг зүрх судасны өвчлөл эзэлж байна.

Гэрийн хяналтад 58165 хүн байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Нэмэлт IV тунгийн хамрагдалт 4.7 хувь байна

Өчигдөр буюу нэгдүгээр сарын 25-нд нийслэлийн хэмжээнд

  • I тунд 45,
  • II тунд 76,
  • III тунд 891,
  • IV тунд 1077, нийт 2089 иргэнийг дархлаажуулжээ.

Вакцинжуулалт эхэлснээс хойш нийслэлийн нийт хүн амын I тунгийн хамралт 75.1 хувь, II тунгийн хамралт 71.9 хувь, III тунгийн хамралт 52.1 хувь, нэмэлт IV тунгийн хамрагдалт 4.7 хувь байна.

Зорилтот бүлгийн буюу 3028 (25.4 хувь) жирэмсэн эх, 12-15 насны 68.508 (77.1 хувь), 16-17 насны 27.026 (79.8 хувь) хүүхэд тус тус дархлаажуулалтын бүрэн тунд хамрагдлаа.

272398656_371408431459948_6471758620455048666_n-095552-1345665794-640x439 Нэмэлт IV тунгийн хамрагдалт 4.7 хувь байна

Categories
мэдээ нийгэм

Гэр хорооллын айл өрхөд зориулсан хөнгөлөлттэй зээлийг судлахаар болжээ

Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах ажлын хүрээнд гэр хорооллын айл өрхүүдэд эдийн засагт дарамт үүсгэхгүйгээр инженерийн дэд бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэх боломжийг судлах, хийж буй ажлуудаа танилцуулж харилцан санал солилцохоор Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ Барилга, хот байгуулалтын дэд сайд Э.Золбоо нар уулзжээ. Уулзалтын үеэр Барилга хот байгуулалтын яамнаас танилцуулга хийсэн юм. Танилцуулгад “Нийслэлийн гэр хороололд буй 220 мянган айл өрхийн нэг орчим хувь нь өөрсдөө бие даасан байдлаар цахилгаан, дулаан, бохирын дэд бүтцээ шийдсэн байдаг. Харин төрөөс бодлогоор гэр хорооллыг дахин төлөвлөх хүрээнд 25 байршилд 74 хэсэгчилсэн талбайд орон сууцжуулах төсөл хэрэгжүүлэх, эдгээрийн инженерийн шугам сүлжээг шийдвэрлэх үүрэг хүлээсэн. Тухайлбал энэ хүрээнд Чингэлтэй дүүргийн VII хороонд дулаан, цахилгааны асуудлыг шийдвэрлэх дэд төв байгуулж гэр хорооллын айл өрхийг дэд бүтцээр хангах төслийг хэрэгжүүлж байгаа” гэжээ. Танилцуулгатай холбогдуулан хоёр яамны удирдлагууд гэр хорооллыг бүхэлд нь нэг дор төвийн шугамд холбох боломжгүй. Иймд Дэд төвүүдийг байгуулах ажлыг эрчимжүүлэх, захын хорооллуудын дэд бүтцийг сэргээгдэх эрчим хүч ашиглан шийдвэрлэх зэрэг асуудлаар санал солилцлоо. Улмаар “Гэр хорооллын нийт айл өрхийн 100 мянга орчим нь монгол гэрт, үлдсэн 110 мянга гаруй нь байшин сууцанд амьдарч байна. Байшин сууцны чанарыг сайжруулж, дулаан алдагдалгүй болгож стандартад нийцүүлэн барих, “С” ангиллаас дээш амины орон сууц барихад хөнгөлөлттэй зээл олгох, ногоон технологийг дэмжих, зээлийн хүүг бууруулах зэрэг цогц шийдлийг салбар яамд нэгдсэн бодлогоор гаргаж, Засгийн газарт танилцуулан шийдвэрлэх нь зүйтэй” гэдэг дээр санал нэгдэв.

Categories
мэдээ цаг-үе

Хоёрдугаар сард нийт нутгаар олон жилийн дунджаас дулаан байна

Цаг уурын байгууллагаас хоёрдугаар сарын төлөвийг гаргажээ.

Хоёрдугаар сард агаарын дундаж температур ихэнх нутгаар олон жилийн дунджаас дулаан, харин Баян–Өлгийн нутаг, Ховд, Говь–Алтайн өмнөд хэсгээр дунджийн орчим, хур тунадас ихэнх нутгаар дунджаас бага, мөн Баян – Өлгийн ихэнх нутаг, Ховд болон Дорнодын өмнөд, Сүхбаатарын зүүн өмнөд хэсгээр олон жилийн дунджийн орчим байх төлөвтэй байна.

Агаарын температур нэгдүгээр арав хоногийн эхээр ихэнх нутгаар олон жилийн дунджаас 2–4 °С–аар дулаан байх бол нэгдүгээр арав хоногийн дундаас ихэнх нутгаар олон жилийн дунджаас 1–4 °С–аар ялимгүй хүйтэрч, хоёрдугаар арав хоногийн эхэн хүртэл хүйтэн хадгалагдах төлөвтэй байна.

Харин хоёрдугаар арав хоногт ихэнх нутгаар олон жилийн дунджаас 1–4 °С–аар дулаан байх ба гуравдугаар арав хоногийн эхэн болон дунд үеэр баруун бүсийн нутгаар, дунд болон сүүлчээр баруун, төв, зүүн зүгийн нутгаар 1–2 °С–аар хүйтрэх төлөв гарчээ.

Баруун аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур Баян–Өлгийн ихэнх нутаг, Ховд, Говь–Алтайн өмнөд хэсгээр ОЖД–ийн орчим, бусад нутгаар дунджаас дулаан байна.

Хур тунадас Баян–Өлгийн ихэнх нутаг болон Ховдын өмнөд хэсгээр ОЖД–ийн орчим, бусад нутгаар дунджаас бага байх төлөвтэй.

Агаарын температур нэгдүгээр арав хоногийн эхээр болон хоёрдугаар арав хоногийн турш, гуравдугаар арав хоногийн дунд үеэр ихэнх нутгаар ОЖД–аас 1–4°С–аар дулаан байх бол нэгдүгээр арав хоногийн сүүлийн хагаст ихэнх нутгаар 1–4°С–аар, гуравдугаар арав хоногийн эхэн болон дунд үеэр 1–2°С–аар хүйтэн байх төлөвтэй байна.

Нэгдүгээр арав хоногийн дунд үе, гуравдугаар арав хоногийн эхэн болон дунд үеэр ихэнх нутгаар цас орж, салхины хурд 12–14 м/с, зарим үед 18–20 м/с хүрч ширүүсэн цасан болон шороон шуурга шуурах төлөвтэй байна.

Төвийн аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур нийт нутгаар ОЖД–аас дулаан, хур тунадас дунджаас бага орох төлөвтэй байна.

Сарын эхээр болон хоёрдугаар арав хоногийн турш, гуравдугаар арав хоногийн днд үеэр ихэнх нутгаар ОЖД–аас 1–4°С–аар дулаан, нэгдүгээр арав хоногийн сүүлийн хагаст 1–4°С–аар, гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр 1–2°С–аар хүйтэн байх төлөвтэй байна.

Нэгдүгээр арав хоногийн дунд үе, гуравдугаар арав хоногийн эхэн болон дунд үеэр ихэнх нутгаар цас орж, салхины хурд 12–14 м/с, зарим үед 18–20 м/с хүрч ширүүсэн цасан болон шороон шуурга шуурах төлөвтэй байна.

Зүүн аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур нийт нутгаар ОЖД–аас дулаан, хур тунадас Дорнодын өмнөд, Сүхбаатарын зүүн хагаст ОЖД–ийн орчим, бусад нутгаар дунджаас бага байх төлөвтэй байна.

Агаарын температур нэгдүгээр арав хоногийн эхээр болон хоёрдугаар арав хоногийн турш, гуравдугаар арав хоногийн дунд үеэр ихэнх нутгаар 1–2°С–аар дулаан байх бол нэгдүгээр арав хоногийн сүүлийн хагаст ихэнх нутгаар ОЖД–аас 1–3°С–аар хүйтэн байх төлөвтэй байна.

Нэгдүгээр арав хоногийн дунд үе, гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр ихэнх нутгаар цас орж, салхины хурд 12–14 м/с, зарим үед 18–20 м/с хүрч ширүүсэн цасан болон шороон шуурга шуурах төлөвтэй байна.

Говийн аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур нийт нутгаар ОЖД–аас дулаан, хур тунадас бага байх төлөвтэй байна.

Агаарын температур нэгдүгээр арав хоногийн эхээр болон хоёрдугаар арав хоногийн турш, гуравдугаар арав хоногийн дунд үеэр ихэнх нутгаар ОЖД–аас 1–3°С–аар дулаан байх бол нэгдүгээр арав хоногийн сүүлийн хагаст ихэнх нутгаар 1–4°С–аар, гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр 1–2°С–аар хүйтэн байх төлөвтэй байна.

Нэгдүгээр арав хоногийн дунд үе, гуравдугаар арав хоногийн дунд үеэр ихэнх нутгаар цас орж, салхины хурд 12–14 м/с, зарим үед 18–20 м/с хүрч ширүүсэн цасан болон шороон шуурга шуурах төлөв гарчээ.

Дэлхийн цаг уурын байгууллагаас тогтоосноор олон жилийн дундаж (ОЖД) утга гэдэг нь 1991–2020 оны хоорондох тухайн цаг уурын хэмжигдэхүүний дундаж утгыг авч үздэг.

Сарын цаг агаарын урьдчилсан мэдээнд сарын дундаж агаарын температур, нийлбэр хур тунадасны хэмжээг дараах дөрвөн бүс нутгаар тус бүрээр урьдчилан мэдээлнэ.

  1. Баруун (Баян-Өлгий, Увс, Ховд, Завхан, Говь-Алтай, Баянхонгор)
  2. Төв (Архангай, Өвөрхангай, Хөвсгөл, Булган, Сэлэнгэ, Орхон, Дархан-Уул, Төв)
  3. Зүүн (Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатар)
  4. Говь (Дундговь, Өмнөговь, Дорноговь, Говь-Сүмбэр)
Categories
мэдээ цаг-үе

Орон нутгийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 176.6 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарлаа

Орон нутгийн төсвийн орлого 2021 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 3.7 их наяд төгрөг, зарлага ба эргэж төлөх цэвэр зээл 3.5 их наяд төгрөг болж, орон нутгийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 176.6 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарлаа.

Орон нутгийн төсвийн орлого өмнөх оныхоос 531.1 (16.9 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхэд татварын орлого 405.3 (32.8 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь голлон нөлөөлснийг Үндэсний статистикийн хороо мэдээлэв.

Орон нутгийн нийт төсвийн орлого, тусламжийн хэмжээ өнгөрсөн оны 12 дугаар сард 402.5 тэрбум төгрөг болж, өмнөх сарынхаас 88 тэрбум төгрөг, зарлага, эргэж төлөх цэвэр зээлийн хэмжээ 972.8 тэрбум төгрөг болж, өмнөх сарынхаас 675.4 (3.3 дахин) тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ.