Өчигдөр нийслэлийн хэмжээнд I тунд 9, II тунд 26, нэмэлт сэргээх тунд 598, нийт 633 иргэнийг дархлаажууллаа. Вакцинжуулалт эхэлснээс хойш нийслэлийн нийт хүн амын I тунгийн хамралт 74.7 хувь, II тунгийн хамралт 71 хувь, нэмэлт тунгийн хамрагдалт 21.6 хувь байна.
Зорилтот бүлгийн буюу 2955 (24.8 хувь) жирэмсэн эх, 12-15 насны 67.606 (76.1 хувь), 16-17 насны 26.576 (78.4 хувь) хүүхэд тус тус дархлаажуулалтын бүрэн тунд хамрагдлаа.
Шанхайн олон улсын импортын үзэсгэлэн өчигдөр нээгдлээ. Энэхүү үзэсгэлэн нь БНХАУ-ын зах зээлд өөрийн байр сууриа олохыг зорьсон гадаадын “жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид”, үндэстэн дамнасан компаниудын хувьд борлуулалтын шинэ сувгаа нээж, бизнесээ өргөжүүлэх чухал гарц болдог байна.
1.4 тэрбум хүн амтай БНХАУ-ыг дэлхийн хамгийн ирээдүйтэй том зах зээл хэмээн судлаачид хардаг. Тиймдээ 2018 оноос хойш жил бүр зохион байгуулагдаж байгаа олон улсын импортын экспо гарааны бизнес эрхлэгчдийн хувьд өөрсдийгөө нээх томхон талбар болдог байна.
Цар тахлын дэгдэлтээс хойш дэлхийн олон оронд гарааны бизнесүүд уналтад орж эхэлсэн. Тэгвэл олон улсын импортын үзэсгэлэн нь гарааны бизнес эрхлэгчдийн хувьд бүтээгдэхүүнээ танилцуулах, бизнесийн түнш хайх, шинэ зах зээлээ судлах нэг цэгийн платформ болж байгаагаараа онцлог болжээ. Энэ жил үзэсгэлэнгийн 127 орон, бүс нутгийн 3000 орчим аж ахуйн нэгж оролцож байна.
Пакистаны бизнесмэн Хабиб Ур Рехман “Энэ удаагийн үзэсгэлэнд анх удаагаа оролцож байна. Үзэсгэлэнгээр дамжуулаад жуулчдад Гималайн давсан чийдэнгээ танилцуулж, илүү их мэдээлэл өгч байна. Гималайн давсан чийдэнгийн ач холбогдлыг хүмүүст ойлгуулж, Шанхайн зах зээлд танигдахыг тэсэн ядан хүлээж байна” гэлээ.
Шанхай хот бол гадаадын том, жижиг олон компаниудын Хятадын зах зээлд хөл тавих гүүр болдог. Тиймээс дан ганц гарааны бизнес ч биш, тус улсын зах зээлд нэвтрээд олон жил болсон үндэстэн дамнасан аварга компаниуд ч үйл ажиллагаа өргөжүүлэх үүднээс тус үзэсгэлэнд ордог байна.
“Shiseido china”-гийн Гүйцэтгэх захирал Фүживара Кентаро “Хятадын хэрэглэгчид гоо сайхны бүтээгдэхүүнд шинэлэг шийдлүүдийг хүлээдэг болсон. Бид хэрэглэгчидтэй хамтран ажиллаж, шинэ инновацийг бий болгохыг зорьж байна. Мөн олон улсын үзэсгэлэнд оролцож байгаа нь орон нутгийн компаниудтай хамтрах, ирээдүйн боломжуудыг судлах зорилготой” гэсэн юм.
Шанхайн олон улсын импортын үзэсгэлэнд оролцогч гадаадын бизнес эрхлэгчид олон улсын зах зээлд ч гарч чаддаг байна. Тус үзэсгэлэнгийн өмнөх гурван жилийн үр дүнд 201.6 тэрбум ам.долларын үнийн дүнтэй бизнесийн хэлцлүүд хийгджээ.
Харин энэ жилийн хувьд өнгөрсөн жилүүдийн мөнгөн дүнг давах магадлалтай байна. Энэ жил “Бүс ба Зам”-ын орнууд болон буурай хөгжилтэй орнуудын жижиг, дунд үйлдвэрлэгчийн тоо нэмэгдсээр байна. Харин ирэх арван жилд БНХАУ-ын нийт импорт 22 их наяд ам.долларт хүрнэ гэсэн тооцоолол гарчээ.
Коронавируст халдвар (Ковид-19)-аар өвдөөд эдгэсний дараа уламжлалт анагаах ухааны засал эмчилгээг хийх боломжтой.
Хийх арга: Өвдөөд эдгэсэн хүмүүс долоо хоногт 2-3 удаа орой унтахын өмнө дөрвөн толь буюу гарын алга, хөлийн уланд шар тос, сүүлэн тосоор сайтар иллэг хийнэ. Ердийн үед сард нэг удаа иллэг хийх нь бие махбодыг шимжүүлж, тамир тэнхээг сайжруулна.
Анхаарах зүйл: Иллэг хийсний дараа гарын алга, хөлийн уланд ус хүргэхгүй, хүйтэн салхи авахуулахгүй, дааруулахгүй, хөвөн даавуун оймс, бээлий өмсөнө.
Ач тус: Өвчний хийг дарж, бие махбодыг шимжүүлж, биеийн тамир тэнхээг сайжруулна. 
Монгол Улсын Шадар сайд, Улсын онцгой комиссын дарга С.Амарсайхан ЭМЯ-ны төлөөлөл, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрын удирдлагуудын хамтаар “Айвико” тарилгын эмийн үйлдвэрт ажиллаж, эм, эмийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчидтэй уулзан, санал хүсэлтийг нь сонслоо.
Цар тахлын нөхцөл байлдалтай холбоотойгоор урд хөрш БНХАУ-д ковидын халдвар гарч улмаар Эрээн хотын хилийн боомтоор нэвтрэн ачаа бараа тээвэрлэх автомашины хөдөлгөөнийг түр хугацаагаар хаагаад байгаа. Үүний улмаас зарим нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүн, эм тарилга үйлдвэрлэлийн түүхий эд материал бүтээгдэхүүнийг татан авахад хүндрэл гарч, хугацаа алдах эрсдэл үүсээд байсан.
Монгол Улсын Засгийн газар, Улсын онцгой комиссоос дээрх асуудлыг шийдвэрлэх Ажлын хэсэг байгуулан нэн шаардлагатай тариур, антибиотик зэрэг эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, үйлдвэрлэлийн түүхий эд материалыг тасалдуулалгүйгээр татан авах ажлыг үе шат дараатайгаар зохион байгуулж байна.
Энэ хүрээнд өчигдөр “Айвико” тарилгын эмийн үйлдвэрийн дуслын шингэнийг савлах 29 тоннын 1.2 сая уут, сав баглааг БНХАУ-аас өнөөдөр тусгай үүргийн онгоцоор татан авлаа.
Шадар сайд С.Амарсайхан “Айвико” тарилгын эмийн үйлдвэрийн удирдлагуудтай уулзах үеэрээ “Цар тахлын халдвар тархсан хүнд нөхцөлд иргэдийн эрүүл мэндийн үйлчилгээнд нэн шаардлагатай эм, тарилгын шингэнийг тасалдуулалгүй үйлдвэрлэж байгаад талархал илэрхийлээд энэ удаад төрөөс дэмжлэг үзүүлэн тусгай үүргийн онгоц гаргаж, тус үйлдвэрт нэн шаардлагатай тарилгын шингэнийг савлах 1.2 сая уут, таглаа зэрэг зүйлсийг татан авч 1.5 сарын нөөцийг бүрдүүллээ. Тиймээс та бүхэн эм тарилгынхаа үнийг нэмэхгүй байх, цаашид галт тэргээр болон Замын-Үүдээс бусад хилийн боомтоор бүтээгдэхүүнээ татан авах төлөвлөгөөг нарийвчлан гаргаж, нөөцөө тасалдуулалгүй бүрдүүлэх, ЭМЯ, Эмийн агентлагт хүсэлтээ уламжилж тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлээд ажиллах хэрэгтэй гэдгийг санууллаа.
Дашрамд танилцуулахад “Айвико” тарилгын эмийн үйлдвэр нь 2004 онд байгуулагдсан.
Үйлдвэр хүчин чадлаа нэмэгдүүлж үйлдвэрийн хос шугам бүхий, зайлшгүй шаардлагатай эмийн жагсаалтад орсон 50, нийт 64 нэрийн тарилгын эмийг үйлдвэрлэдэг байна. Тус үйлдвэр байгуулагдсан цагаас эхлэн ДЭМБ-ын “Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадал”-ын дүрэмд нийцүүлэн үйл ажиллагаагаа явуулж иржээ. Үйлдвэрлэж буй эмийн эмчилгээний идэвхтэй, чанар аюулгүй байдлыг хангах үүднээс Европын фармакопейн шаардлага хангасан эмийн түүхий эдээр эм үйлдвэрлэх бодлогыг баримтлан ажиллаж байгаа манай улсын энэ чиглэлийн шилдэг үйлдвэрүүдийн нэг юм гэж Шадар сайдын Ажлын албанаас мэдээллээ.
Өнөөдөр /2021.11.06/ Улаанбаатар хотод явуулын 5, суурин 20 цэгт 33 багийн 132 эмч, ажилтан ажиллаж, 3358 иргэнийг дархлаажуулахаар төлөвлөлөө.
Дархлаажуулалтын цэгүүд 10:00-20:00 цаг хүртэл ажиллана.
Дархлаажуулалтын цэгийг дүүрэг тус бүрээр танилцуулж байна. Та өөрт ойр вакцины аль ч цэгт очиж дархлаажуулалтад хамрагдах боломжтой.
Ардчилсан намын Онц Их хурал өчигдөр амжилттай болж өндөрлөлөө. Ардчилсан намын Онц Их хуралд 21 аймаг, есөн дүүрэг, дөрвөн салбар байгууллагын нийт 55 төлөөлөгч санал бодлоо илэрхийлж үг хэллээ.
Төлөөлөгчид үндсэн хоёр санал гаргав. Нэгдүгээрт, Дээд шүүхэд маргаан дагуулаад байгаа асуудлыг Онц Их хурлаар шийдвэрлэж цэг тавих. Хоёрдугаарт, Үндсэн дүрэмд өөрчлөлт оруулж намаас гишүүн хөөдгийг болиулах, намаас нэр дэвших хүн “тооноор орж” ирдэг биш анхан, дунд шатнаас сонгогдсон хүнээ нэр дэвшүүлдэг болох гэсэн агуулга бүхий байлаа.
Тиймээс Их хурлын тэргүүлэгчид долоон заалт бүхий тогтоолын төсөл гаргаж, төлөөлөгчдийн саналаар төслийг дэмжив.
Хурлын төлөөлөгчид Чингис хааны мэндэлсэн өдөр зохион байгуулсан Ардчилсан намын Онц Их хурал үр дүнтэй боллоо хэмээн дүгнэжээ. Мөн хурлаар Ардчилсан намын даргын цахим сонгуулийг хүчингүйд тооцож, УИХ-ын гишүүн О.Цогтгэрэлийг Ардчилсан намын даргаар ёсчлон баталлаа хэмээн АН-аас мэдээлэв.
Малчид, иргэд, тээвэрчидэд зориулсан мэдээ: Өнөө маргаашдаа нийт нутгаар хүйтэн байна.
2021 оны 11 сарын 06-ны 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Нутгийн зүүн өмнөд хэсгээр үүлэрхэг. Говийн аймгуудын нутгийн зүүн өмнөд хэсгээр цас орж, зөөлөн цасан шуурга шуурна. Бусад нутгаар багавтар үүлтэй. Цас орохгүй.
Салхи ихэнх нутгаар баруун хойноос секундэд 5-10 метр, говь, талын нутгаар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ.
Увс нуур болон Дархадын хотгор, Завхан голын эх, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр 13-18 хэм, Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Эг, Үүр, Орхон, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр 8-13 хэм, Алтайн өвөр говь болон говийн бүс нутгийн зүүн өмнөд хэсгээр 2-7 хэм, бусад нутгаар 5-10 хэм хүйтэн байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. 8-10 хэм хүйтэн байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. 9-11 хэм хүйтэн байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 4-9 метр. 10-12 хэм хүйтэн байна.
2021 оны 11 дүгээр сарын 07-ноос 11 дүгээр сарын 11-нийг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв
7-нд Монгол-Алтай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутгаар, 10-нд Халх голын сав газраар ялимгүй цас орж, явган шуурга шуурна. Бусад хугацаанд цас орохгүй. Салхи 9,10-нд тал, хээрийн нутгаар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Хугацааны эхээр Дархадын хотгор, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 30-35 хэм, өдөртөө 11-16 хэм, Алтай, Хэнтийн уулархаг нутаг, Эг, Үүр, Орхон, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 8-13 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 10-15 хэм, өдөртөө 0-5 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 13-18 хэм, өдөртөө 5-10 хэм хүйтэн байна. 9-нөөс ихэнх нутгаар өдөртөө бага зэрэг дулаарна.
Улсын драмын эрдмийн театрын жүжигчин, МУСТА Г.Амгаланбаатартай ярилцлаа.
-Эрэгтэй жүжигчний хувьд Чингис хааны дүрд тоглоно гэдэг мөрөөдөл байх. Та “Хаадын хаан-Андгай” жүжгийн Чингис хааны дүрд сонгогдсон байна. Дүрийн судалгаагаа хэрхэн хийж байна вэ?
-Их хааны тухай олон бүтээл урьд нь зөндөө гарчихсан. “Чингис хааны нууц түүх”, “Мөнх тэнгэрийн хүчин дор”, “Үхэж үл болно Чингис хаан”, “Чингис хаан” дуурь бий. Рок дуурь хүртэл бий. Энэ жүжгийн хувьд найруулагч дүрийн сонголтоо хэрхэн хийж надад энэ дүрийг өгснийг би таашгүй. Ямар ч байсан энэ дүрийг бүтээж чадахаар болсон байх, дөч хүрсэн эр дөрөө дарсан ат гэдэг утгаар хуваарилсан болов уу гэж бодож байна. Чингис хааны дүрд тоглоно гэхээр баярлаж, бишрэхийн хажуугаар их сүрдэж хүлээж авсан. Яагаад гэхээр монгол хүн бүрийн сэтгэлд Чингис хаан үргэлж байдаг. Хүн бүр өөр өөрийнхөөрөө төсөөлдөг. Ийм Чингис гэж юу байдаг юм. Амагаа яахаараа Чингис болдог юм гэж бодож байгаа хүмүүс ч бий байх. Энэ дүрийг бүтээхийн тулд би хамгийн түрүүнд миний сэтгэлд буй, дотор байгаа Чингис гэж хүн ямар хүн бэ гэж бодож үзсэн. Тэгээд зохиолчийн зохиол, найруулагчийн тавилт, надаас шаардаж байгаа бүгдийг нь шингээгээд Чингис хаан босох байх. Үүний төлөө хичээгээд зүтгэж байна. Бэлтгэлдээ гараад хоолой ам сөөгөөд жаахан ядардаг болчихжээ.
-Та ковид тусаад эдгэсэн. Түүнтэй холбоотой юм болов уу. Үлдсэн урхаг бий юү?
-Ер нь уршигтай байна шүү. Би чинь аль зургаан сарын өмнө тусаад эдгэсэн шүү дээ. Тэгсэн хэрнээ цаанаасаа л амархан ядардаг, хоолой сөөгөөд энэ өвчний л урхаг байх даа. Дээрээс нь дүрээ бүтээхийн тулд дэглэм бариад нэг сарын дотор арав гаруй кг жин хаясан. Түүнийгээ дагаад бие физиологийн хувьд жаахан ядруу байна. Одоо дэглэмээ зогсоогоод дүр рүүгээ бүрэн оръё гэж шийдээд явж байна.
-Таны үс их ургажээ. Дүрдээ зориулж үсээ ургуулаа юу?
-Тэглээ. Ноднин арваннэгдүгээр сард хөл хорио эхлээд үсчин хаагдчихсан. Тэр үеэс ургуулж эхэлсэн. Найруулагч ч үсээ ургуулж байгаарай гэсэн юм. Дүр хуваарилахад мэдээж эрэгтэй жүжигчний хувьд Чингис хааны дүрийг хэнд өгөх бол гэж их горьдоно. Чи ярилцлагын эхэнд хэлсэн дээ, эрэгтэй жүжигчдийн хүсч, мөрөөддөг дүр бол Чингис хаан гэж. Жишээ нь, Жамухын дүрийг манай өндөр Түвшинд өгсөн. Бид хоёр чинь бараг 20 гаруй см-ийн зөрүүтэй. Би чинь 174 см. Манай Өндрөө чинь 193 см шүү дээ. Тэгээд Чингис хааны дүрд намайг гэхэд баярлах, айх, гайхах, сүрдэх мэдрэмж нэгэн зэрэг төрсөн. Энэ зохиолыг уншаад хаад ноёд гэдгээсээ илүү анд нөхөр, андлал, найз, нөхөрлөлийн тухай жүжиг юм байна гэж ойлгосон. Тэр өнцгөөс зохиолч бодож бичсэн юм билээ. Найруулагч ч тэр өнцгөөс нь харж жүжгээ тавьж байгаа гэж харсан. Энэхүү утгаараа надад С.Болд-Эрдэнэ бид хоёрыг Жамуха, Чингис хаанд хуваарилсан байх гэж дотроо бодсон. Гэтэл Өндөр Түвшин Амгаа хоёрыг хослуулсан. Ийм котрас үүсэнгүүт нь шоконд орсон л доо. Найруулагч нэг юм харсан байна даа л гэж бодогдсон.
-С.Болд-Эрдэнэ жүжигчнийг ярьсан юм чинь асуухаас аргагүй л дээ. Та хоёрыг “Надаар тоглосон хайр” жүжигт тоглохоос хойш хамтрагч гэж мэднэ. Тэр тусмаа жүжигчин Д.Ганцэцэг та гурвыг салгаж төсөөлдөггүй, ёстой нөгөө алтан партнёрууд биз дээ?
-Тэр жүжиг бол бидний анхны жүжгийн нэг. Анх гарч ирж олонд танигдаж байсан утгаараа их зүйлийг өгсөн. Одоо болтол бид гурав салшгүй хамтрагчид. Хүмүүс ч бид гурвыг салшгүй хамтрагч, найзууд гэдэг утгаар хардаг. Боогийтойгоо 21 жил хамт ажиллалаа. Гэр бүлийн, амьдралын үй зайгүй найзууд. Одоо бол нэгнийхээ нүдийг хараад л ойлголцоод тоглодог уран бүтээлийн үй зайгүй андууд. Тэр утгаараа бид хоёрт энэ дүрийг өгөх байх гэсэн бодол байсан чинь бодлыг минь эвдсэн хуваарилалт болсон. Би маш их хичээж байгаа. Саяхан гадаад хяналтаа өглөө. Түүн дээр маш их санал, шүүмжлэл, зөвлөгөө ирсэн. Дөнгөж сая найруулагчаасаа тэр бүхнийг сонсчихоод чамтай уулзахаар буугаад ирлээ.
Тэдгээр санал зөвлөмжөөс өөртөө авахыг нь аваад, шингээхийг нь шингээгээд мэдээж хаяхыг нь хаяна. Жүжигчин хүн заавал нэг хүний хэлснээр явдаг хүүхэлдэй биш шүү дээ. Хувь хүний үүднээс дүрээ харсан бодол, өөрийгөө шингээж өгөх, өөрийнхөө санал бодлоо тусгах хэрэгтэй. Мэдээжийн хэрэг найруулагчийн хэлсэн заавар, зөвлөгөөг зайлшгүй авах шаардлагатай. Одоо хичээж ажиллах үлдлээ.
-Өндөр Түвшинтэй хоршуулахад шоконд орсон гэж хэллээ. Та хоёрын хоршил хэр байна. Ойлголцож чадаж байна уу?
-Өө хоршилгүй яах вэ. Бид хоёр чинь нэг театрт олон жил хамт ажиллалаа. Олон ч уран бүтээлд хамтран тоглосон. Гэхдээ сонин л доо. Биеийн котрасаас авахуулаад өндөр нам. Гүр хаан Жамуха сэцэн гэдэг бол бүх талаараа их эзэн Чингисээс илүү юм шиг байсан боловч эцсийн мөчид их хаан ухаанаараа, тэр суу залиараа энэ бүгдийг давж, Их Монгол Улсыг байгуулсан агуу их хаан шүү дээ.
-Зохиолын үг хэллэг их өвөрмөц санагдсан…
-Тийм шүү. Түүхэн тууль, туульсын зохиол гэж байгаа. Манай зохиолч Б.Цогнэмэх эртний хэллэгүүдийг сайн мэддэг. Дээр үеийн мартагдсан үг хэллэг зөндөө бий. Эмээлийн дуун хүргэсүй, хуурнин шуугих гэх мэт мэдэхгүй үг ч байна. Түүнийгээ тайлбар толь бичиг харж ойлгоно. Зохиолчоосоо асууна. Эрэл хайгуул их хийнэ шүү. Ер нь нэг жүжигт тоглоно гэдэг маш том судалгааны ажил хийнэ гэсэн үг. “Монголын нууц товчоо” миний хажууд байна. Зөвхөн нууц товчооны үг хэллэгийг тайлбарласан тайлбар толь бичиг ч байдаг шүү дээ. Тэр миний ширээний ном болчихсон, ойлгохгүй үгээ судлаад суудаг. “Монголын нууц товчоо”-г уншаагүй монгол хүн байдаггүй байх. Тэр утгаараа манай жүжиг нууц товчооны түүхийг тоочих гээгүй юм аа. Түүхийг үзэгчдэд сануулах гээгүй. Энд хаадын андлал гэж юу байсан юм, анд нөхөр, андгай тангараг гэдэг ямар том тотем байсан юм бэ. Тотем буюу дээрээ залдаг сүлд гэдэг өнцгөөс хийж байгаа жүжиг юм шүү гэдгийг энэ дашрамд дурдах нь зүйтэй.
-Та 2017 онд театрт орсон 17 дахь жилийнхээ тайлан тоглолтыг тавьсан. Тэгэхээр энэ жил театрт орсны 21 дэх жил, Драмын театрын 90 жилийн ой, Ардын хувьсгалын 100 жил. Их хааны мэндэлсний 860 жилийн ой ирэх жил тохионо. Энэ бүх тэгш баяр тохиосон үед энэ дүрийг авна гэдэг өөрөөрөө бахархаж байгаа байх. Таны сэтгэгдэл ямар байна?
-Мэдээж сэтгэгдэл маш өндөр байгаа. Энэ чинь хүн болгонд тохиолдоод байдаг хувь зохиол биш шүү дээ. Би Төрийн соёрхолт, гавьяат жүжигчин Ц.Төмөрбаатар ахтайгаа адилхан замналыг туулж байгаа юмуу даа. Төмөрөө ах маань Цэдэнбал даргад тоглосон. Дараа нь “Үхэж үл болно Чингис хаан”-ы Чингис хаанд тоглосон. Түүн шиг би Цэдэнбал даргад тоглоод, дахиад Чингис хааны дүрд сонгогдоод тоглох гэж байна. Энэ үед Төмөрөө ахыгаа бодож байлаа. Адилхан давтамж бид хоёрт байна даа гэж. Айхавтар том том ойн жилүүдэд энэ дүрд сонгогдож тоглож байгаадаа үнэхээр үгээр илэрхийлшгүй баяртай байна. Гэхдээ баярлаж, хөөрч хүлээж авахын хажуугаар үүний ард маш том хариуцлага бий. Үнэхээр сүрдмээр шүү. Уран бүтээлдээ анхаарлаа хандуулж, дүрдээ уусан шингэхээр ажиллаж байна даа.
-“Надаар тоглосон хайр” жүжиг тоглогдоход театрын танхим пиг дүүрэн, шатан дээр зогсоогоороо үзсэн хүмүүс байсан шүү дээ. Тэр үед та бүхэн үзэгчдийг байлдан дагуулж чадсан гэж боддог юм…
-Тэгэлгүй яах вэ. Тэр үед 5000 төгрөгөөр зарагддаг байсан билет 15000 төгрөгөөр шаглагддаг байлаа. Үнэхээр театртаа үзэгчдийг, ялангуяа залуучуудыг эргэж татсан сайхан уран бүтээл болсон л доо. “Надаар тоглосон хайр”-ыг Н.Наранбаатар маань найруулж, Боогий, Ганаа бид гурав тоглосон. Биднийг ч бас олонд таниулсан буянтай сайхан жүжиг.
-Нэгэнт тантай уулзаж байгаа юм чинь асуухгүй өнгөрч болохгүй байх. “Драмын 4” тухайн үедээ үнэхээр байлдан дагуулж байсан даа…
-Үгүй ээ яах вэ. Дуулъя гэж бодоогүй явсан. 2003 онд “Жүжигчид дуулж байна”нэртэй уралдаан болоод тэнд дөрвүүлээ нэгдэж орлоо. Түрүүлээд тухайн үедээ 500 мянган төгрөгөөр шагнуулсан юм. Тэгж эхэлсэн түүхтэй хамтлаг юм шүү дээ. 2005 онд бид хамтлагаа албан ёсоор байгуулсан гэж явдаг юм. Яагаад гэхээр анхны “Хайрын дурсамж” цомгоо гаргасан. Одоог хүртэл дөрвүүлээ драмын урлагтаа зүтгээд явж байна. Эби маань театраас гараад бие даагаад кино хийх болсон. Дөрвүүлээ нийлээд одоо нэг сайхан уран бүтээл хийе гэсэн бодол байдаг боловч үнэхээр түүн рүүгээ анхаарал хандуулж чадахгүй, тус тусын уран бүтээлтэй зав гарахгүй юм. Бид дөрөв чинь тус тусдаа уран бүтээлч, хувь хүмүүс. Хамгийн сүүлд бид дөрөв “Чингис хаан” гэж дуу хийсэн юм байна лээ. Германы Чингис хаан дууг монголоор дуулсан. Тэрнээс хойш хамтарсан шинэ дуу хийгээгүй л явж байна. Сайхан цаг ирвэл хийх л байх. Тохироо нь бүрдэх юм бол.
-Нэгэнт хоёулаа драмын урлаг жүжиг, жүжигчин ярьж байгаа юм чинь таны өвөөг асуухгүй байж болохгүй байх?
-Цэвэгжавын Дорж гэж миний нагац өвөө. Ээжийн минь аав намайг өсгөсөн. Голын ганц зээ гээд надад амь байсан. Өвөөгийнхөө үргэлжлэл болж яваадаа сүсэлж, баярлаж, залбирч, бахархаж явдаг даа. Өвөө минь харж байгаа байх гэж боддог юм. Намайг наймдугаар ангид байхад өвөө минь өөд болсон. Тэр үеэс л жүжигчин болно гэж шийдсэн. Өдийг хүртэл театртаа ажиллаад явж байна. Өвөө минь Ховд, Увс, Баянхонгор, Дундговь аймгийн театрт найруулагчаар ажиллаж байсан. Тухайн үед “Үлгэрийн танхим” гэж сайхан зүйл байлаа. Сүүлийн үеийн залуучууд мэдэхгүй байх. Тэнд ажиллаж байгаад тэтгэвэрт гарсан. Өндөр насалж чадаагүй л дээ. Манай талийгаач багш Ардын жүжигчин А.Очирбат, найруулагч С.Сугар нар надтай уулзахаараа өвөөгийн минь талаар их ярина. Өвөөгийнхөө үргэлжлэл болж яваадаа өөрөөрөө бахархдаг. Хүн ер нь дөчин нас гарахаар ойлгож ухаарч эхэлдэг юмуу даа. Тэр хүнээс ирсэн өгөгдөл намайг өдий дайны явуулж байгаа гэж бодохоор улам илүү хичээж, зүтгэх ёстойгоо ойлгож мэдэрдэг юм байна.
-Таны хувьд тайз, дэлгэцийг хослуулж яваа уран бүтээлч хүн. Өөрийнхөө тоглосон дүрийг дэлгэцээс хараад энийг буруу, дутуу хийчихэж дээ гэж өөрийгөө чамлах үе байдаг уу?
-Өөрийгөө чамладаггүй уран бүтээлч биеэ тоогоод буруудаж яваа нь тэр гэж багш нар маань сургасан. Би өөрөө ч тэгж боддог. Ялангуяа дэлгэцийн уран бүтээлийг дараа нь засч болохгүй. Тайзны урлаг бол өнөөдөр би энийг алдчихлаа. Маргааш давтаж болохгүй юм шүү гээд засаад сайжруулаад явах боломжтой. Драмын жүжиг чинь тоглох тусам сайжирдаг. Кинон дээр тэгэхгүй шүү дээ. Ер нь өөрийнхөө бүх л дэлгэцийн дүрд шүүмжлэлтэй ханддаг. Энийг ингэж хийх ёсгүй байсан юм. Найруулагч маань анзаараагүй юм байх даа. Ингээд хийчихгүй яав даа гэж бодох үе зөндөө. Өөрийгөө шүүмжлэхгүй, өөртөө ханасан хүн мөхөж яваа нь тэр.
-Цаашид танд энэ дүрийг л бүтээчих юмсан гэж бодсон дүр байдаг уу?
-Залуу байхдаа боддог л байлаа. Гадаадын сайхан сонгодог жүжгүүд хүнийг маш их задалдаг. Жүжигчин хүний хувьд улам их туршлага болдог. Тэр ч утгаараа 22-хон настайдаа театрт орж ирээд 22 дахь жил рүүгээ явж байна. Энэ хооронд ийм дүрд тоглох юмсан, түүхэн дүр бүтээх юмсан, баатарлаг дүрд тоглох юмсан гэж их боддог байсан. Энэ бүх бодол мөрөөдлөө биелүүлээд л явж байна. Цаашид ямар ч дүрд тоглосон сайхнаар л хүлээж авна. Түүнээс би одоо дэлгэцэнд Цэдэнбал даргын дүрийг үлдээчихлээ. Тайзан дээр Чингис хааныг бүтээх гэж байна. Их эзэн Чингис хаан шүү дээ. Үүнээс цааш надад тийм дүр гэж хэлэх зүрх зориг байхгүй. Их хааныхаа дүрийг л зөв, сайхан амьдруулж, тайзнаа тоглох юмсан гэсэн бодол л байна.
-Хөл хорионы үе та бүхэнд яаж нөлөөлж байна вэ?
-Маш хүндээр тусч, нөлөөлж байна. Эдийн засаг орлого гэхээсээ илүү бүтэн нэг жил юу ч хийгээгүй гэртээ суучихсан. Тэр аяараа манай театр залхуу эрчимд орчихож. Үүнийг буцаад эрчимд нь оруулах гэж бүгд хичээж байна. Найруулагч нар маань уураа барна гэдэг л болж байх шиг. Амьдралын зөв хэмнэлдээ орох гэж, өмнөх эрчмээ олох гэж бүгд л хичээж байна даа.
-Анх тайзны урлагийг үзүүлэхэд урин дуудсан драмын урлагийн үзэгчид одоо хэвээрээ байгаа болов уу?
-Бий бий. Хэвээрээ байгаа. Драмын жүжгийг үзэх үнэнч үзэгчдид улам бүр нэмэгдсээр байгаа. Орчин цагийн мэргэжлийн урлаг үүсч хөгжсөний 90 жилийн ой тохиож байгаа учраас манай театраас галаа тасалж гарсан бүх театр, чуулга, продакшнууд цирк хүртэл ордог юм шүү дээ. Тэр бүхний үндэс болсон Драмын театрынхаа ойд зориулсан бүтээл Улсын онцгой комисс, Нийслэлийн онцгой комиссоос гаргасан цар тахлын үеийн ёс журмын хүрээнд тоглох боломж олдвол та бүхэн ирж үзээрэй. Бидний хийсэн сайхан бүтээлийг ирж үзээсэй гэж үзэгч олноо уримаар байна. Эрүүл явбал ирэх жилийн наадам үзнэ гэж ярьдаг. Сайхан цагийг авч ирэхийн төлөө бүгд хичээж, онцгой үеийн дэглэмээ алдалгүй эрүүл саруул байгаасай гэж уриалъя.
УИХ-ын гишүүн Б.Баярсайхантай ярилцлаа.
-Таныг “Үндэсний өгөх өдөр”-ийг санаачлан, арав гаруй жилийн турш хүмүүнлэгийн үйлс хийж байгааг мэднэ. Анх энэхүү өдөр ямар үйл явдлаас эхэлсэн бэ?
-2010 оны намар манай найзууд “Маш хүнд өвчтэй, онош нь тогтоогдохгүй байгаа Удвал охины амь насыг нь аврахад тусалъя гэж надтай уулзсанаар хамтдаа энэ ажлыг хийе гэж шийдсэн. Би дөрвөн хүүхдийн ээж. Тэр үед гурав дахь охин маань нэг настай, дөрөв дэх охин маань хэвлийд байх үед хүүхдийн амь нас аврах тухай асуудал яригдаж байгаа учраас зөвшөөрсөн. Ингээд бид ярилцаж ажлаа төлөвлөхөд 12 хоногийн дотор бидэнд 25 сая төгрөг олох шаардлагатай болсон. Богино хугацаанд Монголынхоо шилдэг хамтлаг дуучдыг оролцуулсан, рок попын хандивын тоглолтыг зохион байгуулж “Харанга” хамтлагийн Чука ах, “Up music” продакшны Н.Халиун нар гол үүрэг гүйцэтгэсэн. Хэвлэлийн хүрээлэн, ШУТИС-ийн оюутнууд сайн дураараа хандивын хайрцаг аялуулж, сайхан сэтгэлтэй олон хүн эрвийх дэрвийхээрээ зүтгэсний үр дүнд Удвал охин аав, ээжийнхээ хамт БНСУ руу эмчилгээнд явж чадсан. Удвал маань сайхан сэтгэлтэй мянга мянган хүмүүсийн халуун сэтгэл, хүн бүрийн хандивласан таван зуун төгрөгийн хүчээр эдгэрсэн. Бидний төсөл “Том болоорой Удвал” нэртэй байлаа. Энэ төслөө амжилттай дуусгасны дараа “Ер нь яагаад бусдад өгдөг өдөртэй байж болохгүй юм бэ” гэж миний хань П.Баярмагнай хэлсэн. Ингээд жил бүрийн арванэгдүгээр сарын 1-ний өдрийг “Үндэсний өгөх өдөр” болгох зорилго тавин анх эхлүүлж байлаа. Хэдийгээр төрөөс албан ёсоор тэмдэглэлт өдөр болгож зарлаагүй ч өнөөдөр хүн бүрийн мэддэг, хэнд юу өгөхөө боддог, төлөвлөдөг, хүсэн хүлээдэг, бие биедээ хайр түгээдэг эерэг сайхан өдөр болсонд үнэхээр сэтгэл хангалуун байна.
-Өгөх өдрийн цар хүрээ тэлэхэд юу чухал нөлөө үзүүлсэн бол?
-“Үндэсний өгөх өдөр”-ийн үйл ажиллагаа одоо болтол ямар нэгэн байдлаар улстөржилгүй, шашинжилгүй, хэн нэгний алдар нэр олох хэрэгсэл болоогүй, бусдын өгсөн хандив тусламжид итгэмжтэй хандаж байсан учраас жил бүр манайхаас зохион байгуулдаг төслүүд олон нийтэд сайн хүрсэн.
Эхний удаад нэг л хүүхдэд тусалсан бол дараагийн удаад нэг хэсэг хүүхдүүдэд туслах хэлбэрээр илүү өргөн хүрээнд өрнөсөн л дөө. Тухайлбал, бид “Бодлын хулгайч” киноны уран бүтээлчдийн санаачилгаар хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн сургуульд 25 сая төгрөгөөр том оврын автобус авч бэлэглэсэн. Хамгийн баярлууштай нь тэр автобус одоо болтол сургуулийнхаа хүүхдүүдийг гэр, сургууль хоёрын хооронд зөөсөөр байгаа юм билээ. Цаашид бид нэг хүүхэд биш, нэг хэсэг хүүхэд биш, үндэстэн даяар сайн үйлсийг сурталчилъя гэж шийдсэн. Нийгэмд тулгамдаад байгаа олон асуудлаас үүдэн тусламж, дэмжлэг хэрэгтэй иргэдийн тоо олширч байсан. Тиймээс заавал төрөөс хэрэгжүүлэх ажлыг хараад суулгүйгээр сайн үйлсийг сурталчлан таниулж, түгээх юм бол олон хүний амьдралыг өөрчилж, урам зориг өгөх боломжтойг олж харсан. Ингээд хүүхэд залуучуудаа бусдыг хайрладаг, бусадтай хуваалцдаг, өглөгч өгөөмөр сэтгэлтэй болгон хүмүүжүүлэх, соён гэгээрүүлэх ажлуудыг уг төслийн санаачлагч миний бие болоод дэмжигч Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, шог зураач С.Цогтбаяр ах, “Up music” продакшны Н.Халиун, жүжигчин Б.Амарсайхан, 104.5 радиогийн ерөнхий захирал П. Болдсайхан зэрэг олон сайхан хүмүүс үргэлж дэмжиж, хамтдаа энэ ажлыг хийж хэрэгжүүлж байгаад талархдаг.
-Өнгөрөгч 10-аад жилийн хугацаанд та бүхэн нийгмийг хамарсан нэлээд аян зохион байгуулсан шүү дээ. Аянууд нь хэр үр дүнтэй байв?
-Бид Өгөх өдрийнхөө цар хүрээг улам тэлсээр үндэсний хэмжээнд хүчирхийллийн эсрэг дуугарч эхэлсэн. Анх удаагаа өсвөр насны хүүхдүүдийг цахим гадуурхалтаас хамгаалахын тулд “Цахим гадуурхалт цаашаа”, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг ялгаварлан гадуурхахын эсрэг “Бид бүгдээрээ адилхан”, бага насны хүүхдийг хүчирхийлхийн эсрэг “Нүдээ нээ” зэрэг аяныг амжилттай зохион байгуулсан. Үүнээс гадна “Лантуун Дохио” ТББ-ын залуустай хамтран “Юу байна түүгээрээ” аяны хүрээнд “Ид шидийн орон-2” төвийн үйл ажиллагаанд зориулж 24 цагийн дотор 360 сая төгрөг хандиваар цуглуулсан. “Лантуун Дохио” ТББ-ын залуустай хамтран хэд хэдэн төсөлд хамтран ажилласандаа баяртай байдаг. Өнгөрсөн жил “Үндэсний өгөх өдөр”-ийн 10 жилийн ой тохиосон. Энэ хугацаанд бид ямар нэг байдлаар төрийн байгууллагаас хандив авч үзээгүй, олон улсын байгууллагад хэзээ ч хандаж байгаагүй. Нэг ёсондоо өөрсдийнхөө бор зүрхээр л үйл ажиллагаагаа явуулж ирсэн. Ингээд 10 жилийн ойн хүрээнд үйл ажиллагааныхаа цар хүрээг улам тэлж сан байгуулахаар шийдсэн. Сангийнхаа үйл ажиллагаагаар дамжуулаад илүү олон хүнд туслах боломж бүрдлээ. Тухайлбал, манай санд сайн үйлсийн төсөл хэрэгжүүлэх хувь хүн, албан байгууллагууд, төрийн бус байгууллагууд саналаа ирүүлээд, бид хүртээмжтэй гэж үзсэн төслөө сонгон шалгаруулж санхүүжилт олгох юм. Ийм шийдвэр гаргаад удаа ч үгүй байтал ажлын гайхалтай эхлэл тавигдсан шүү. Дэлхийд алдартай “Металлика” хамтлаг 40 жилийнхээ ойд зориулж 53 дуутай, 4 диск бүхий “ The Metallica List” гаргасан. Тус хамтлагийн дуунуудыг дэлхийн алдартай, нэр хүндтэй хамтлагууд коверлож дуулсан. Уг цомгийн бүх орлого сайн санааны үйлсэд зориулагдах юм. Энэ альбомд дэлхийд нэр алдраа цуурайтуулж яваа Чингис хаан одонт “The Hu” хамтлаг Металликагийн “Through The Never” дууг монгол хэлээр дуулсан нь багтсан. Энэ дууны орлогын 50 хувь нь Металлика хамтлагийн “All Within My Hands Foundation” санд орох бол 50 хувь нь “Өгөх өдөр сан”-д хуримтлагдана. Ийнхүү жилийн өмнө байгуулж байсан сан маань дэлхийн хэмжээнд очиж, олон улсын хэдэн мянган иргэдийн сонорыг мялаасан дуу бүрээс бид сайн үйлс бүтээх боломжтой болсон. Энэ боломжийг олгосон Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин Б.Дашдондог, хамтлагийн менежер Тугаш, Брэндон болон Хойд Америкийг монгол дуугаараа сэрээж яваа “Хү” хамтлагийн залуустаа баярлалаа.
-Дэлхийн шилдгүүдээс бүрдсэн пянзанд “The Hu” хамтлаг шалгарч, үүнээс олсон орлогыг нь зарцуулах хүмүүнлэгийн үйлсийн шалгуур үзүүлэлтийг Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг сайн үйлсийн сан хангаж, санхүүжилт авна гэдэг тэмдэглүүштэй үйл явдал байна шүү. Санхүүжилт авахын тулд ямар шалгуур хангах ёстой байдаг вэ?
-Уг санхүүжилтийг олгох байгууллагыг сонгон шалгаруулахдаа зүгээр ч нэг шалгаруулчихдаггүй юм билээ. Олон нарийн шалгуур тавьсан. “Үндэсний өгөх өдөр”-ийн хүрээнд хэрэгжүүлсэн жил бүрийн төслийн үр дүнг шалгаж, зорилтот бүлэгт уг хандив, тусламж нь хүрсэн эсэхийг нарийн шалгасан. Босго өндөр энэ шалгаруулалтад манай төсөл шалгарсан. Энэ бол бидний 10 жилийн хөдөлмөрийн үр дүн, бидэнд өгсөн үнэлгээ юм.
-“Үндэсний өгөх өдөр” энэ жил “Гэрэл байя” гэсэн уриа дэвшүүлсэн юм билээ. Энэ уриалгыг дэвшүүлэх болсон шалтгаан юу вэ?
-Манай нийгмийн салбар бүхэнд ёс зүйн доройтолнүүрлэсэн байна. Ёсзүйт нийгмийг хүсч байвал иргэдэд сайн зан чанар төлөвшсөн байх ёстой гэж харж байна. олон зүйлээс шалтгаалаад бухимдлаар дүүрэн байна. Дэлхийн улс орнууд сайн зан чанартай иргэн бэлтгэх асуудлаа чухлаар тавиад эхэлсэн. Хүүхдүүдийг багаас нь олон хэл сургахаас илүү шударга, бусдыг хүндэлдэг,сонсдог, хайрладаг, тэвчээртэй, хүнлэг, энэрэнгүй зан чанарт сургахыг илүүд үздэг болсон. Монголчууд эртнээс хүнээрээ хүн хийх, хүүхдүүдээ хүмүүжүүлэх нарийн арга ухаантай байсан. Та бүхэн өөрсдийн ээж аав, эмээ өвөө нарынхаа хүүхэд хүмүүжлийн арга барилын талаар бодоод нэг үзээрэй. Гэтэл орчин үеийн ээж аавууд уламжлалт зан заншил,хүүхдээ хүмүүжүүлэх нарийн арга ухаан, өв соёлоо мартаж байна. Эцэг эхчүүд нь цахим хэрэглээнд автчихсан, үр хүүхдийг нь өөр хэн нэгэн дэлгэцний цаанаас хүмүүжүүлж байна. Дээр нь төрөөс авч хэрэгжүүлдэг боловсролын бодлогодоо зан чанар гэдэг ойлголтыг тусгаж өгөх асуудлыг бид орхигдуулсан. Урьд сайн сайхан зан чанарыг эрхэмлэхийн тухайд сурах бичиг, сургаалт үг, зүйр цэцэн үг, уран зохиолд шингээж өгөхийн сацуу багш нар нь тухайн зан чанарыг өөрийн биеэр хүүхдүүддээ үлгэрлэн харуулдаг байсан шүү дээ. Тиймээс хүн бүр өөрсдөөсөө эхэлье хэмээн “ Сайн зан чанараараа гэрэлтье” хэмээх уриалга дэвшүүлэн энэ эрхэм өдрийг бид угтаж байна.
-Арав гаруй жилийн өмнө анх өгөх өдрийг санаачилж байх үеийн нийгэм, иргэдийн хандлага ямар байв. Сүүлийн жилүүдэд иргэд өөртөө байгаа зүйлсээ аль болох бусадтай хуваалцахыг илүүд үздэг болчихсон юм шиг санагддаг?
– Би нарийн статистик тоо хэлж чадахгүй ч Өгөх өдөр хүмүүсийг сайн үйлсэд нэгдэхэд ямар нэгэн байдлаар нөлөөлсөн гэж хардаг, илүү ихээр нөлөөлнө ч гэж зорьж байгаа.Хэдийгээр энэ өдрийг төрөөс албан ёсоор тэмдэглэлт өдөр болгоогүй ч энэ өдрийг мэддэг, хүлээдэг хүмүүс олон болсон. Анги хамт олон, албан байгууллага, хороо, дүүрэг, бүр фейсбүүк найзуудаараа хүртэл нэгдэж хүмүүнлэгийн үйлс хийдэг болсон. Монголчууд бид эртнээс нүүдэл хийж яваа нэгнийхээ өөдөөс халуун цай, ааруул ээзгийгээ бариад тосдог өглөгч ард түмэн. Тэр ч бүү хэл малчин айлууд эзгүй хойгуур хүн ирвэл гээд хоол бэлтгэж тавиад, хаалгаа цоожилдоггүй байсан уламжлал ч бий. Бидэнд өрөвч нинжин сэтгэл, өгөөмөр, өглөгч зан чанар одоо ч байсаар байгаа нь олон зүйл дээр харагддаг. Өгье гэвэл ганцаасаа хэмээх ардын мэргэн үг бий. Өглөг гэдэг зөвхөн эд материалаар хэмжигддэггүй. Бид бусдад сэтгэлийн дэм, урмын үг хэлэхээс л эхэлдэг. Нэг удаа бид эмэгтэйчүүдийн хорих ангид туслах үед үйл ажиллагааг маань олон хүн дэмжсэн. Гэтэл нэг охин хоригдож байгаа эмэгтэйчүүдэд зориулж, нимгэн дэвтэрт урмын сайхан үгс бичиж илгээсэн нь тэдний сэтгэлийг ихэд хөдөлгөсөн. Цагаа олсон ганц сайхан үг хүний амьдралыг орвонгоор нь өөрчилж чаддаг гэдэгт би итгэдэг. Бас ЭХЭМҮТ-ийн эмч, ажилтнууд “Үндэсний өгөх өдөр”-ийг бусдад инээмсэглэл, хайр түгээх өдөр болгон жил бүр тэмдэглэдэг нь олон хүнд эерэг хандлага төрүүлсэн хэмээн бидэнд талархлаа илэрхийлж байсан. Энэ мэтчилэн өгөх өдрийн үр өгөөж, сайн сайхныг дурдаад дуусашгүй. Миний мөрөөдөл бол цаашид улс үндэстнээрээ авдаг биш өгдөг, зээлдэг биш зээлдүүлдэг, туслуулдаг биш тусалдаг хүчирхэг гүрэн байгаасай гэж хүсдэг. Жил бүр “Үндэсний өгөх өдөр”-ийн хүрээнд хэрэгжүүлдэг хамтран ажилладаг сайхан сэтгэлт хүмүүстээ баярлаж талархаж явдгаа илэрхийлье. Өгөх нь авахаасаа илүү ерөөлтэй.
П.БАТЗАЯА
Аргын тооллын арваннэгдүгээр сарын 6, Санчир гариг. Билгийн тооллын 2, Онгоц одтой, шар морь өдөр. Өдрийн наран 7:45 цагт мандан, 17:27 цагт жаргана. Тухайн өдөр бар, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба гахай, хулгана жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянмагай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр буян номын үйлд шамдах, бүтээл туурвил эхлэх, худалдаа арилжаа хийх, бизнес эхлэх, зэрэг дэв дэвших, лусыг тахих, тангараг тавих, гэр, байшингийн суурь тавихад сайн. Гэр бүрэх, хэрүүл тэмцэл хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.