Нийслэлийн Ерөнхий архитектор бөгөөд Хот байгуулалт хөгжлийн газрын дарга Ц.Тулгатай ярилцлаа.
-УИХ-аас Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийг шинэчлэн баталсан. Энэ хууль хэрэгжсэнээр нийслэлийн хөгжилд ямар давуу талууд бий болох вэ?
-Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хууль батлагдсан нь түүхэн өөрчлөлтийн эхлэл боллоо. Нийслэлийн эдийн засгийн бие даасан байдлыг бий болгох, хууль эрх зүйн болон засаглалын шинэчлэл хийхэд энэ хууль томоохон түлхэц болсон. Улаанбаатар хот нь Монгол Улсын нийслэлийн хувьд бусад засаг захиргааны нэгжээс өөр тусгайлсан хуулийн зохицуулалттай байх ёстой.
Нийслэлийн эдийн засгийг чадавхжуулах зорилгоор дагуул хот, эдийн засгийн тусгай бүс байгуулах, тэдгээрт эрхлэх үйл ажиллагааны чиглэлийг хуульд тодорхой тусгаж, татварын болон татварын бус хөнгөлөлт дэмжлэг үзүүлэх, үнэт цаас гаргах, концесс олгох зохицуулалтыг салбарын хуулиудад тусгаж өгсөн байгаа. Мөн саарал ус ашиглах, ногоон байгууламж нэмэгдүүлэх, сэргээгдэх эрчим хүч бүхий эко дэд бүтцийг байгуулах зохицуулалтыг тусгаснаар Улаанбаатар хотын агаар, хөрс орчны бохирдол, авто замын ачааллыг бууруулах, төвлөрлийг сааруулах давуу талуудтай болно.
-Нийслэлийн хөгжлийг ярихаар хот төлөвлөлтийн асуудал хамгийн түрүүнд хөндөгдөнө. Хотын онцлог, цаашдын хөгжлийн загварыг шинэ хуульд хэрхэн тодорхойлсон бол?
-Хуульд хот төлөвлөлтийн асуудлыг онцгойлон анхаарч нийслэл хот ба түүний дагуул хот, эдийн засгийн тусгай бүсийн удирдлага, зохион байгуулалтын онцлог, бусад харилцааг зохицуулахаар тусгасан нь Улаанбаатар хотод нийгэм, эдийн засгийн томоохон дэвшил авчирна гэж харж байна.
Хот байгуулалт төлөвлөлт нь хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөгөөр тодорхойлогдож үндэсний уран барилгын өв уламжлалыг орчин үеийн хотын хөгжлийн нийтлэг жишигтэй хослуулан хөгжүүлэхэд чиглэгдсэн.
-Үндэсний уран барилгын өв уламжлалыг яаж хотын хөгжилтэй уяж өгөх вэ. Шинээр ийм барилгуудыг цогцлоох юм уу. Эсвэл хуучин барилгуудынхаа архитекторынх нь шийдлийг хадгалан сэргээн засварлах уу?
-Монгол Улс 1990 оноос зах зээлийн эдийн засгийн зохион байгуулалтад шилжин орсноор хот байгуулалтын үйл ажиллагаа, бүтээн байгуулалт чөлөөт зах зээлийн өрсөлдөөний зарчмаар явагдаж ирсэн. 2013 онд “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 он хүртэлх хөгжлийн чиг хандлага”-ын баримт бичгийг батлан хот байгуулалтын үйл ажиллагаанд мөрдөн ажиллаж байна. Тус баримт бичгийн хэрэгжилтийн хугацаа дуусч байгаатай холбогдуулан дараагийн ерөнхий төлөвлөгөө болох Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж байгаа. Үүнд хотын төвийн хэсгийн “Их тойруу”, “Бага тойруу” орчмын архитектур орон зайн төлөвлөлт, барилгажилт, бүтээн байгуулалтын хэв шинжийг хуучин хэвээр хадгалан хөгжүүлж түүх соёлын дурсгал бүхий шаардлагатай хэсгүүдэд шинэчлэн сайжруулж барилга байгууламжуудыг хөгжүүлэх бодлогыг баримтлахаар тусгагдсан. Мөн дэлхий улс орнууд хотын түүхэн дурсгалт газраа хадгалж хамгаалж түүнийг дагасан аялал жуулчлалыг хөгжүүлдэг.
-Энэ хуулиар нийслэл хотын эдэлбэр газар, бүсчлэлтэй холбоотой харилцааг Газрын тухай хууль, бусад хуультай уялдуулан зохицуулж, эдийн засаг, нийгмийн асуудлаа бие даан шийдэх чадвартай байх үндсийг тусгасан гэж байсан. Үүнийг дэлгэрүүлэхгүй юү?
-Нийслэл хот нь хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу НИТХ-аар баталсан эдэлбэр газартай байх бөгөөд бүсчлэл тогтоож түүнд тавигдах шалгуур үзүүлэлттэй байхаар тусгагдсан. Мөн нийслэл хотын оршин суугч бүсчлэлийн дүрэм боловсруулахад санал өгөх, хэрэгжүүлэхэд оролцох боломжийг нээж өгсөн.
Нийслэл хотын хэмжээнд аливаа бүтээн байгуулалтыг хийхэд төлөвлөлтөөс гадна газрын харилцаа, газар чөлөөлөлтийн асуудлыг зайлшгүй шийдвэрлэх шаардлага үүсдэг. Үүнийг шийдвэрлэхэд хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний бүсчлэлтэй уялдуулан газар зохион байгуулалтыг хийж, газар чөлөөлөхөд шаардлагатай хөрөнгийг жил бүр төсөвт тусгаж байхаар зохицуулсан нь нэн чухал ач холбогдолтой.
-Хотын төвд зургаан давхраас дээш өндөр барилга барихыг хуулиар хориглосон зохицуулалт хийж байгааг хотын дарга ярьж байсан. Үүнийг иргэд их дэмжиж байна лээ…
-Хотын төвийн хэсэгт хэт төвлөрөл үүсч хүн ам, барилгажилтын нягтрал Хот, тосгоны төлөвлөлт, барилгажилтын норм ба дүрэмд заасан хэмжээнээс хэтэрсэн байдалтай байна. Энэ нь дэд бүтцийн хүрэлцээ хангамжаас шалтгаалан тодорхой хүрээнд буюу төвийн хэсэгт барилгажилт эрчимтэй явагдсантай холбоотой.
Бүсчлэлтэй холбоотойгоор баримтлах дүрмийг Нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал баталж мөрдүүлэхээр хуульчилсан. Бүсчлэлийн дүрмийг тухайн байршил дахь хүн амын нягтаршил, дэд бүтцийн хүртээмж зэргийг харгалзан барилгын өндрийг норм, дүрэмд нийцүүлэн тогтоож өгнө. Ингэснээр хотын төвийн хэсгийн төвлөрөл саарч хотын орон зайн болон хүн амын суурьшлын хувьд тэнцвэртэй хөгжих нөхцөл бүрдэнэ.
-Нийслэлийг тэлэх гарц нь дагуул хот. Дагуул хотоо дагасан хөгжлийн ямар концепц гаргах вэ, хуулийн ямар зохицуулалт байх хэрэгтэй вэ?
-Дэлхийн томоохон хотууд шинээр дагуул хот, суурингуудыг бий болгох замаар тулгамдаж байгаа асуудал, хэт төвлөрлийг сааруулдаг. Улаанбаатар хотын хувьд дагуул хотуудыг төлөвлөн хөгжүүлэх, төвлөрлийг сааруулах үйл явцыг бүс нутгийн төлөвлөлттэй уялдуулан шийдвэрлэх зарчмыг баримталж байна. Хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд худалдаа, үйлчилгээ, соёл боловсрол, хөдөө аж ахуй, хүнс хөнгөн үйлдвэрлэл, тээвэр логистик, аялал жуулчлал гэх мэт тодорхой чиглэлээр төрөлжин хөгжсөн 15 дагуул хот, тосгодыг бий болгож ажлын байрыг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөсөн.
Тухайлбал, Богдхан уулыг тойрсон дагуул хот тосгодыг холбосон хөгжлийн алтан тойрог буюу тогтвортой нийтийн тээврийн сүлжээг бий болгож, дагуул хотуудын хөгжлийг дэмжинэ. Мөн Налайх хотыг барилгын материалын үйлдвэрлэлийн чиглэлээр хөгжүүлж түүнийг дагасан бөөний худалдаа, логистикийг бий болгоно.
-Та ярилцлагынхаа эхэнд эдийн засгийн тусгай бүс байгуулах талаар дурдсан. Хаана, яаж байгуулахаар төлөвлөсөн бэ?
-Шинэ Зуунмод буюу Аэросити хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг 2019 онд шинэчлэн баталсан. Тус төлөвлөлтөөр Хөшигийн хөндийн олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудлыг түшиглэн тусгай бүс байгуулах замаар дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагч, аялагчдын сонирхлыг татсан эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулахаар тусгагдсан.
-Майдар хотыг Улаанбаатарын дагуул, эко хот болгоно гэж олон жил ярьсаар ирсэн шүү дээ. Эко хотын төлөвлөлт ямар байх нь иргэдийн анхаарлыг татаж байгаа. 300 мянган хүн амьдрах зориулалттай хотыг босгоход 80 их ная төгрөг шаардлагатай гэсэн тоо зарлаж байсан шүү дээ?
-Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн үзэл баримтлал “Алсын хараа 2050” болон Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний үзэл баримтлалд Майдар хотыг соёл, боловсрол, аялал жуулчлалын тэргүүлэх чиглэлээр төрөлжин хөгжсөн эхний ээлжинд 60 мянган хүн амтай Улаанбаатар хотын дагуул хот байхаар төлөвлөгдсөн. Одоогийн байдлаар Барилга, хот байгуулалтын яамнаас зохион байгуулан Хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээ газрын ус хангамжийн эх үүсвэрийг тогтоох, газар доорх усны хайгуул, судалгааны ажил хийгдэж байна. Тус судалгааны ажилд үндэслэн дараагийн нарийвчилсан төлөвлөлтүүд хийгдэнэ.
-Дагуул хотуудад очиж суурьших иргэдэд эдийн засгийн хувьд ямар нөхцөл, боломжууд санал болгох вэ. Гадаадын улс орнуудын амжилттай хэрэгжсэн ямар туршлага байна?
-Дагуул хотод ажлын байрыг бий болгож байж иргэдийг татна. Иймд дагуул хот, тосгодод үйлдвэр аж ахуйг байгуулах, худалдаа, үйлчилгээ явуулах иргэд, аж ахуйн нэгжид татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ. Мөн дагуул хотод орон сууц худалдан авахад ипотекийн зээлд хамруулах гэх мэт бодлогын хувьд дэмжлэг үзүүлнэ. Дэлхийн томоохон хотууд бүгд дагуул хотууд байгуулж хөгжүүлсэн байдаг. Хойд Америкийн гол модел болсон Форт Ворт хот нь анх Олон улсын нисэх буудлын төлөвлөгөөтэй үүсгэн байгуулагдаад дөчөөд жилийн дараа дагуул хот болж хөгжсөн шүү дээ.
-Шинэ нисэх буудлыг даган хөгжих шинэ хотын ерөнхий төлөвлөгөөнд хэдий хэмжээний хөрөнгө мөнгө шаардлагатай вэ?
-Тус хотын байршил нь Ази, Европыг холбосон Эдийн засгийн коридорын дагуу хийгдэж байгаа АН-3 хурдны авто зам болон Богдхан төмөр замын трасс дайран өнгөрч байгаа гэдгээрээ стратегийн хувьд ач холбогдолтой. Иймд Зүүн хойд Азийн ачаа тээврийн зангилаа төв байхаар төлөвлөгдсөн. Төлөвлөлтийг дөрвөн үе шаттайгаар хийж 2038 оны түвшинд 34 мянган хүн амтай байхаар тооцон шинэ хотыг байгуулахад 32 их наяд төгрөг шаардлагатай гэсэн хөрөнгө оруулалтын урьдчилсан тооцоолол гарсан байгаа.
-Түгжрэлийг бууруулахын тулд төвлөрлийг хэрхэн задлах вэ. Дэд төвүүдээ яаж хөгжүүлэх вэ?
-Улаанбаатар хотын төвийн хэсэг болох Их тойрууд төр, захиргааны байгууллага, их дээд сургууль худалдаа үйлчилгээ, оффисын болон орон сууцны барилгажилт төвлөрч нэг төвт хотын тогтолцоо бүрдсэн байна. “Их тойруу” хотын төв рүү хоногт дунджаар 200 мянга орчим авто машины хөдөлгөөн бүртгэгдсэн судалгаа хийгдсэн. Үүнээс шалтгаалан Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд хүн амын суурьшлын нягтрал жигд бус байна. Тэгэхлээр бид Улаанбаатар хот доторх хэт төвлөрлийг задлах зорилгоор соёл боловсрол, худалдаа үйлчилгээ, орон сууц, нийгмийн дэд бүтцийн хангамж бүхий хотын чанартай хоёр төв, таван дэд төв, 26 олон нийтийн төвүүдийг шинээр байгуулж, олон төвт хотын тогтолцоог бүрдүүлэхээр төлөвлөсөн. Үүнээс эхний ээлжинд Баянхошуу, Сэлбэ дэд төвийн бүтээн байгуулалтын гүйцэтгэл 90 хувьтай байгаа бөгөөд Дамбадаржаа, Дэнжийн мянга, Шархад, Толгойт зэрэг олон нийтийн төвүүдийн зураг төсөл хийгдсэн. Цаашид шинээр гурван дэд төв, долоон олон нийтийн төв байгуулах ажлын ТЭЗҮ, барилгажилтын төсөл боловсруулах ажлыг эхлүүлээд байна. Дэд төвийн бүтээн байгуулалтыг хувийн хэвшлийн оролцоотой хэрэгжүүлнэ.
-Нийслэл хотод ногоон байгууламж асар их үгүйлэгдэж байгаа. Туул голын хөвөөг эрх мэдэлтнүүд хашиж, орон сууцны хороолол босгочихсон. Богд уулаа ч хамгаалж чаддаггүй. Сая батлагдсан шинэ хуулиар эдгээр асуудлыг яаж шийдсэн бэ?
-Одоогоор Улаанбаатар хотод нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээ 2.3 ам.метр байна. Улаанбаатар хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө болон цэцэрлэгжүүлэлтийн мастер төлөвлөгөөнд дээрх хэмжээг 30 ам.метрт хүргэхээр тусгасан байдаг. Нийслэл хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулиар ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, орчноо тохижуулах, нийтийн эзэмшлийн эд хөрөнгийг засаж сайжруулах, орчны аюулгүй байдлыг хангах, замын түгжрэл, хог хаягдал, орчны бохирдол, тулгамдсан бусад асуудлыг шийдвэрлэхэд хувь нэмэр оруулж, үр дүнд хүрсэн иргэн, хуулийн этгээдийг шалгаруулах, дэмжих, урамшуулахаар тусгасан байна. Мөн нийслэл хотыг хөгжүүлэх үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор Нийслэл хотын хөгжилд хувь нэмэр оруулсан иргэн, хуулийн этгээдийг шалгаруулж, урамшуулна гэж заасан. Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар Туул голын эргийн дагуу тохижилтын таван байршилд мөн Богдхан уулын явган аяллын маршрут дагуу тохижилтын ажлын зураг төсөл боловсруулж, бүтээн байгуулалт хийхээр шийдвэрлэсэн. Үүний дагуу бид хот байгуулалтын үйл ажиллагаанд иргэд олон нийтийн оролцоог хангах үүднээс зураг төслийн концепцийн уралдааныг нээлттэй зарлан шалгаруулж, одоо ажлын зураг төсөл боловсруулж бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлэхээр ажиллаж байна.
-Улсын төсвөөс нийслэлийн хөгжилд 420 тэрбум төгрөгийг зориулсан. Энэ хөрөнгөнөөс хот төлөвлөлтөд хэчнээн төгрөгийг зарцуулж, ямар ажлууд хийх бол?
-Монгол Улсын Засгийн газрын дээрх шийдвэртэй холбогдуулан Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу одоо хэрэгжүүлж байгаа төслүүд дээр нэмж шинээр гурван дэд төв, долоон олон нийтийн төвийг байгуулж 2030 оны төвшинд таван дэд төв, 11 олон нийтийн төвтэй болж олон төвт хотын тогтолцоог нэвтрүүлэхээр ТЭЗҮ, хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө, барилгажилтын төсөл боловсруулах, инженерийн дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтад 381,0 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт шаардлагатай гэсэн урьдчилсан тооцоолол гарсан. Үүнийг 2022 оноос эхлэн жил бүр улс, нийслэлийн төсөвт үе шаттайгаар тусган хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.
-Нийслэлийн гэр хороолол жилээс жилд улам тэлсээр байгаа. Хэдэн уул дамнаад явж өгдөг. Дуртай газраа очоод хэвтчихдэг энэ байдлыг хуулиар яаж зохицуулсан бэ?
-Сүүлийн жилүүдэд хүн амын шилжилт хөдөлгөөнтэй холбоотой Улаанбаатар хотын хэмжээнд замбараагүй суурьшил бий болж гэр хороолол тэлсэн. Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд Нийслэл хотын оршин суугчийн эрх, үүргийг Хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө, бүсчлэлд заасан суурьшлын бүсэд оршин суугаа бол дэд бүтцийн үйлчилгээгээр хангагдах эрхтэй. Хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд заасан суурьшлын бүсэд оршин суух үүрэгтэй гэж тодорхой зааж өгсөн.
-Тэгэхээр хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд заасан суурьшлын бүсэд оршин суугаа иргэдэд тухайн газрыг нь өмчлөхгүй гэсэн үг үү. Жишээлбэл, хаана, хаана байна вэ?
-Ундны усны эх үүсвэрийн хамгаалалтын бүс, ойн хамгаалалт болон гамшгийн өндөр эрсдэлтэй, мөн газрын налуугийн үнэлгээгээрээ суурьшил бий болоход тохиромжгүй, дэд бүтцээр хангах боломжгүй газраас бусад хэсэгт газрын тухай хууль болон хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө, газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу газрыг иргэдэд өмчлөх боломжтой.
-Гэтэл уулын орой дээр
очоод суурьшсан айлуудад сонгуулиар аль нэг нэр дэвшигч нь очоод зам тавьж, худаг барьж өгнө, гэрэл цахилгаантай болгоно гэж өөгшүүлсээр гэр хорооллыг улам тэлэхэд нөлөөлсөөр ирсэн. Иргэд ч энэ байдалд даддаг муу зан тогтсон. Ийм байдал нь хот төлөвлөлтөд хүндрэл учруулдаг байх?
-Мэдээж хүндрэл учруулдаг. Энэ нь хот төлөвлөлт, хот байгуулалтын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж байна. Төлөвлөлтийн дагуу газар олгодог, зам дэд бүтцээ тавьдаг л байх ёстой.
-Гандан орчмыг соёл, аялал жуулчлалын чиглэлээр хөгжүүлэх шийдвэр гарсан. Бүтээн байгуулалтын ажилд газар чөлөөлөх болохоор иргэд өмчилсөн газраа суллахын тулд амандаа орсон үнэ хэлдэг талтай. Энэ асуудлыг яаж шийдвэл зохилтой вэ?
-Гандан орчмыг хөгжүүлэх хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөг анх 2008 онд баталж, 2012, 2015 онуудад шинэчилсэн. Монгол Улсын Засгийн газрын хуралдаанаар Гандантэгчэнлин хийд орчмыг соёл, аялал жуулчлалын бүс болгон хөгжүүлэх саналыг хэлэлцүүлэн дэмжигдэж, ТЭЗҮ боловсруулахыг Барилга, хот байгуулалтын Сайд болон Нийслэлийн Засаг даргад үүрэг болгосон. Бид ТЭЗҮ боловсруулахдаа олон нийтийн оролцоог хангаж хот төлөвлөлтийн шийдэл гарцыг тодорхойлно.
-Улаанбаатар хотын хэмжээнд хэдэн байршилд хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулсан бэ. Ажлын явц хэдэн хувьтай байгаа вэ?
-Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрийг төлөвлөлтийн 47 нэгж хороололд хувааж засаг захиргаа, худалдаа, үйлчилгээ, соёл, нийгмийн дэд бүтцийн үйлчилгээний иж бүрэн цогцолбор төлөвлөлтийг хийхээр тусгагдсан. Үүнээс одоогийн байдлаар 29 нэгж хорооллын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулж НИТХ-аар батлуулсан. Цаашид хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай дараагийн үе шатны ТЭЗҮ, барилгажилтын төсөл боловсруулах ажлуудыг хийнэ. Дашрамд дурдахад бид Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх урт хугацааны төлөвлөлт болох Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах ажлыг эхлүүлээд байна. Энэ хүрээнд Засгийн газрын яамд, түүний харьяа байгууллага, Нийслэлийн хэрэгжүүлэгч агентлагууд, зураг төслийн мэргэжлийн байгууллага, иргэд олон нийтээр хэлэлцүүлж санал, зөвлөмж авах ажлыг зохион байгуулан ажиллаж байна. Иймд иргэд, олон нийтийг хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд саналаа идэвхтэй өгч оролцоорой хэмээн уриалж байна. Үүнтэй холбоотой тодорхой мэдээллийг хот байгуулалт хөгжлийн газрын www.uda.gov.ub.mn цахим хуудаснаас болон бидэнтэй холбогдон авч болно.
-Дэд бүтцийг хөгжүүлэх тал дээр ямар төлөвлөгөө баримталж байгаа вэ. Тухайлбал, хурдны зам, метроны байгууламж зэрэг бүтээн байгуулалтуудыг хэдий хугацаанд, хаагуур яаж хийхээр зурагласан бэ?
-Хотын инженерийн дэд бүтцийн эх үүсвэр, дамжуулах шугам сүлжээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байгаа. Улаанбаатар хотын хэмжээнд дулаан хангамжийн эх үүсвэрүүдийн ачаалал хэтэрсэн байдалтай байна. Иймд бие даасан дулааны эх үүсвэрүүдийг хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулан шинээр барих асуудлыг эхлүүлээд байна. Энэ нь хөрөнгө оруулалтыг их хэмжээгээр шаарддаг.
Хотын гэр хорооллын бүсийг төвлөрсөн ус хангамж, ариутгах татуургын сүлжээнд холбох ажлын хүрээнд 13.7 км цэвэр усны дамжуулах шугам, гурван байршилд усан сан, 30 км бохир усны шугам, бага оврын цэвэрлэх байгууламж барих ажлыг гүйцэтгэсэн. Цаашид ус хангамжийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэхээр хотын баруун доод эх үүсвэрээс ус олборлон, цэвэршүүлж төвлөрсөн сүлжээнд нийлүүлэх төслийг Мянганы сорилын сангийн буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлж байна. Мөн төв цэвэрлэх байгууламжийг өргөтгөн шинээр барих төсөл эхэлсэн.
Агаарын бохирдлыг бууруулах, гэр хорооллын айл өрхийг цахилгаанаар халаах төсөл хэрэгжиж байгаа бөгөөд Их тойруу 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугам барих төслийг амжилттай хэрэгжүүлж дууссан.
Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 оны хөгжлийн чиг хандлагын баримт бичигт шинээр худаг сувагчлалын цагариг сүлжээ байгуулах 250 км худаг сувагчлалын ажил хийхээр төлөвлөсөн боловч одоогийн байдлаар 30 хувийн хэрэгжилттэй байна.
Улаанбаатар хотын хэмжээнд инженерийн бэлтгэл арга хэмжээний мастер төлөвлөгөө боловсруулах ажил хийгдэж эхэлсэн.
УИХ-аар баталсан “Алсын хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичигт Улаанбаатар хотод багтаамж ихтэй нийтийн тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлж авто замын түгжрэлийг бууруулах зорилт тусгагдсан. Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах ажлын хүрээнд Улаанбаатар хотын гол гудамж зам болох Энхтайваны өргөн чөлөө дагуу LRT буюу хөнгөн метроны шугамыг хэрэгжүүлэх судалгааны ажил хийгдэж байна. Авто замын хувьд Улаанбаатар хотыг тойрсон дагуул хотуудыг холбосон авто замын сүлжээг бий болгон 2040 оны түвшинд авто замын сүлжээний уртыг 2150 км хүргэхээр төлөвлөн Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний нягтралыг сааруулах шинээр төлөвлөж буй хотын төв, дэд төвүүдийг холбосон хотын чанартай үндсэн дөрвөн цагираг зам, зургаан хэвтээ чиглэлийн, есөн босоо чиглэлийн авто замын сүлжээг бий болгоно.
Богдхан уулын баруун урд талаар 170 км урт төмөр зам байгуулагдаж, транзит ачаа тээвэр хийгдэх бөгөөд энэ нь логистик төвүүдийг үүсгэх үндсэн нөхцөл болж Шинэ Зуунмод (Аэросити) хотод хуурай боомт байгуулна. Одоо байгаа хот доторх төмөр замыг зөвхөн зорчигч тээвэрт ашиглан Богдхан уулыг тойрсон нийтийн тээврийн сүлжээний LRT шугамыг байгуулна.
-“Зуун айл”, “Да хүрээ гээд түгжрэлд гол нөлөөлдөг зах, худалдааны төвүүдийг хотоос гаргах асуудал байнга яригддаг ч үр дүнгүй байдаг. Энэ асуудлыг яаж шийдэх вэ?
-Нийслэл хотоос томоохон худалдааны төв, төвлөрсөн худалдааг гаргаж агаар хөрсний бохирдлын хэмжээг багасгах зорилгоор Сонгинохайрхан дүүргийн 32 дугаар хороо хуучнаар 22-ын товчоо орчимд 130 га газарт Авто худалдааны цогцолборыг байгуулж 2013 оноос бүтээн байгуулалтын ажлыг ашиглалтын өмнөх захиргаа хариуцан гүйцэтгэж байна. Да хүрээ болон бусад хотын төвд үйл ажиллагаа явуулж байгаа авто худалдааг нэгдсэн төлөвлөлтөөр хотын төвөөс гаргаж Авто худалдааны цогцолборт төвлөрүүлэх шийдэл гарсан. Мөн 100 айл орчимд барилгын материалын үйлдвэрлэл, худалдаа эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийг Налайхын барилгын материалын үйлдвэрлэл технологийн парк руу шилжүүлэх, жижиглэн худалдааг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулж үйл ажиллагааг явуулах бодлогыг баримталж байгаа. 100 айл орчим нь Орон сууцны VII нэгж хороололд хамрагддаг бөгөөд хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд Цагдаагийн гудамж дагуу орон сууц, худалдаа үйлчилгээ, олон нийтийн барилгууд баригдаж эдгээрт барилгын материалаас гадна бусад төрлийн жижиглэнгийн худалдаа үйлчилгээ явуулах боломж нээлттэй.
-Нийслэлд Далан давхар, Маахуур толгой, Алтан-Өлгий, Цагаан давааны гээд оршуулгын газруудтай иргэд хаяа дэрлэн амьдарч байна. Нэг талаар бурхан болоочдыг хүндэтгэж, нөгөөтэйгүүр иргэдийн амар тайван, ая тухтай байдлыг бодолцсон ч тэр шарилыг нүүлгэн шилжүүлэх ёстой гэдэг маргаан байдаг. Харин хот төлөвлөлтөд энэ асуудлыг яаж шийдэх ёстой вэ?
-Оршуулгын газар нь хот төлөвлөлтийн хувьд маш том сэдэв бөгөөд олон улсад “Чимээгүй хот”-ын төлөвлөлт гэж тусад нь судалж авч үздэг. Энэ асуудал нь тухайн улс орны соёл, ёс заншил, уламжлал иргэдийн шашин шүтлэг, ухамсартай шууд хамааралтай учир маш нухацтай авч үзэх шаардлагатай. Манай улсын хувьд эрт дээр үеэс нас барсан хүмүүсээ тохирох зүг чигт нь ил болон далд хэлбэрээр оршуулж ирсээр тодорхой газар нутгийг хамарч цаг хугацаа өнгөрөхийн хэрээр хотын суурьшлын бүсийн тэлэлтээс шалтгаалж дээрх асуудал үүссэн. Зах зээлийн нийгэмд шилжсэнээс хойш иргэдийн хувьд ямар шашин шүтэх, эс шүтэх нь нээлттэй болсон төдийгүй бусад улс орны соёлын нөлөө иргэдийн ухамсарт нөлөөлснөөр сүүлийн үед чандарлах зан үйл ихээхэн нэмэгдэж байна. Энэ нь мэдээж агаар, хөрсний бохирдол үүсгэхгүй зэрэг сайн талууд их төдийгүй нэгдсэн байдлаар дурсгалын цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулахаар хот төлөвлөлтөд тусгаж байгаа бөгөөд 2014 онд Самбалхүндэв, Алтан-Өлгий зэрэг дурсгалын цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах төслийг боловсруулсан.
-Танай байгууллага иргэдэд ямар үйлчилгээ үзүүлж байна вэ?
-Хот байгуулалт хөгжлийн газар нь иргэн, хуулийн этгээдэд үзүүлж буй барилгад хаяг дугаар олгох, байр зүйн зураг, тэг тэнхлэгийн актыг мэдээллийн санд бүртгэх, инженерийн шугам сүлжээний зурган мэдээллээр үйлчлэх, архивын лавлагаа олгох, барилга барих хүсэлт буюу архитектур төлөвлөлтийн даалгавар батлах зэрэг зургаан төрлийн төрийн үйлчилгээг Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн портал “Е-Mongolia”-д холбож, цахимаар хүргэж эхэлсэн.
Цаашид бид өдөр тутамдаа үзүүлж буй нийт 22 нэр төрлийн төрийн үйлчилгээг бүрэн цахимжуулж иргэдэд түргэн шуурхай, ил тод нээлттэй хүргэхээр зорин ажиллаж байна.
Аргын тооллын долдугаар сарын 27, Ангараг гариг. Билгийн тооллын 19, Шувуун хошуут одтой, улаан хулгана өдөр. Өдрийн наран 5:22 цагт мандан, 20:35 цагт жаргана. Тухайн өдөр луу жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр худалдаа арилжаа хийх, бизнес эхлэх, хүү сангийн эх хатгах, эд агуурс авах, зээл авах, арвижуулах, дэлгэрүүлэх үйлийг эхлэх, гаригийг тахих, хүүхэд үрчлэн авах, урлан бүтээхэд сайн. Улаа гаргах, хиншүү хярвас гаргах, төлгө тавих, морь уралдахад муу.
