Month: May 2021

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ уржигдар соёлын салбарынхантай уулзав. Тэгэхдээ “2024 он хүртэл Холливудын нэг киног Монголдоо хийх зорилго тавья, Netflix дээр таваас доошгүй контент хийе” гэлээ. Зарим хүн маш хурдтайгаар шүүмж бэлдэж, олон нийтийн сүлжээнд тавьж, хэвлэлд нийтлүүлжээ.

Эдийн засагч Ц.Даваадорж “Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ цар тахлын үед эдийн засгаа сэргээх богино хугацааны төлөвлөгөө боловсруулж байгаа нь сайн хэрэг. Гэхдээ залуу хүний хөөрлөөр сүүлийн үед гаргасан шийдвэрүүд нь байгаа онохгүй байна. Кино урлаг, соёлын салбар бол хөрөнгө оруулалтаа удаан нөхдөг. Түр хугацаанд шийдэх асуудал. Тиймээс цаг хугацааны хувьд яаралтай биш. Монголд Холливуудын кино бүтээлээ ч эргээд зардлаа нөхнө гэж харахгүй байна” гэв. Бас эдийн засагч Ч.Хашчулуун “Дэлхий дахинд хөгжим, кино урлагаа сурталчлахад маш сайн төлөвлөлт, бэлтгэл байх хэрэгтэй. Холливуудын киног монголчууд хийж чадахгүй зүйл гэж байхгүй. Засгийн газар кино урлагийн салбараа дэмжиж болох ч хувийн компаниуд анхаарч ажиллахгүй бол Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн ярьж байгаа шиг үр дүн гарахгүй” гэв.

Л.Оюун-Эрдэнэ бас өнгөрсөн ням гаригт “Азийн хүлэг улс”, “Алсын хараа-2050” номынхоо нээлтийг хийв. “Үлгэрийн ном” гээд шүүмжилж байна. Нээлтэд очсон зочдыг нэр дурдаж байгаад гөвж өгөв.

Ердөө өчигдөр, уржигдрын болсон явдал энэ. Тиймээс одоогоор энэ нь инээдээр даруулаастай л байна гэсэн үг.

Ер нь Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ гэнэт гэнэт “үг” хэлж, заримдаа үйлдэл хийхэд хүмүүс инээдэг. Шүүмжилдэг. Харин тэр ухардаггүй. Эхэлсэн л бол салахгүй.

Тэрээр Ерөнхий сайдаар томилогдоод бараг дөрвөн сар болж байна. 100 гаруй хоног гэсэн үг.

Нэг зүйл анзаарагдаад байх боллоо. Хийх ажлаа цаг хугацаатай, тодорхой хэлдэг. Манай улс төрийн салбарт тогтсон “Цаашид улсаа хөгжүүлнэ, зүтгэнэ” гэдэг барих юмгүй бөөрөнхий, уйтгартай үг хэллэгээр ажилладаггүй.

Гэхдээ ЗГХЭГ-ын дарга байхдаа, түүнээс өмнө сул гишүүн байхдаа хэлдэг байснаа л хийгээд байгаа хүн л дээ.

Энэ “Эрдэнэт”-ийн асуудал. ЗГХЭГ-ын дарга болчихоод очиж битүүмжлээд, амьтан хүний хараа занаанд ороод л явсан. Бас л их нүдүүлсэн дээ. Харин өнөөдөр Сингапурт зарагдах гэж байсан “саалийн үнээ” турж эцээгүй, тарга тэвээрэгтэй, дахиад олон жил “сүү” өгнө гэдгийг бүгдээрээ л харлаа.

Оюу толгойн гэрээг өөрчлөх эсэхийг “Рио Тинто”-тай хэлэлцээд эхэлчихсэн явж л байна. 10 жил “Рио Тинто”-гийн үгээр явж, 10 жил гэрээний өөрчлөлт ярихаас халгаж явсан төр шүү дээ.

Түүнээс өмнө, Мартын 8-нд шоронд хоригдож байсан Т.Чимгээтэй очиж уулзаад бас л гөвүүлж байлаа. Чимгээгээр шоудлаа гээд л. Өнгөрсөн баасан гаригт Т.Чимгээ суллагдсан. Батлан даалтад гарсан. Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ шүүхийн шийдвэр, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд бус эрүүдэн шүүж, хүний эрх зөрчсөн асуудалд анхаарал хандуулснаа Т.Чимгээг эргэхдээ хэлж байсан юм.

Тэр Ерөнхий сайд болчихоод дөрвөн зорилт ярьсан. Эхнийх нь Засгийн газрынхаа 100 хоногт вакцинжуулалтыг хийнэ гэсэн. 100-хан хоногийн дотор гэж үү гээд шоолж л байсан. Хийсэн. Манай улс иргэдээ вакцинжуулсан улсуудын толгойд цохиж явна лээ.

Сүүлийн хатуу хөл хорио тавдугаар сарын 8-нд тавигдсан. Хөл хорионы зэрэглэлийг бууруулсан хэрэг л дээ. Тэгмэгц орон нутагт томилолтоор ажиллав.

Ерөнхий сайд болсноосоо хойш хотоос гараагүй Л.Оюун-Эрдэнэ анхны томилолтоороо Өмнөговьт ажиллав. Манайд Ерөнхий сайд болонгуутаа нутагтаа очдог жишиг байдаг. Тэр тэгсэнгүй. Харин өнөөдөр ч, хэтдээ ч Монголын эдийн засгийн орц гарц нь болсон Өмнөговийг зорьсон. Тэнд ажиллаж Таван толгой дагасан цахилгаан станц, авто зам, төмөр замын асуудлыг нэг мөр болгов.Эдгээр нь Ерөнхий сайд болонгуутаа зарласан дөрвөн зорилтынх нь нэг хэсэг байв. Ирээд Сэлэнгийг зорив. Хаврын тариалалтын ид үед Сэлэнгэд ажиллаад ирнэ лээ. Сэлэнгэ, Дарханы энэ бүс нь Монгол орны газар тариалан, мал аж ахуйн гол бүс нутаг гэдгийг бид мэднэ. Ухдаг биш, ургуулдаг бүс.

Ер нь бол Л.Оюун-Эрдэнийн хэлж яриад байгаа нь мөрөөдөл, эсвэл зорилт гэхээсээ “Vision” буюу алсын хараа байдаг. Улсын хөгжил хаана байна, хүний хөгжлийг юунаас эхлэх вэ, улс төр яавал зохистой вэ гэдгийг тэр системтэйгээр хараад байна гэдгийг шуудхан хэлэх хэрэгтэй. Нүдэн дээр ил л байна.

Нэг түүх байдаг. Өмнөд Солонгосын ерөнхийлөгч Пак Жон Хи 1970-аад оны үед “Солонгос улс машин үйлдвэрлэнэ, автобусаа ч хийнэ, метротой болно” гэхэд дэлхий шоолж байв. Дэлхийн банк ч итгэл үзүүлээгүй. Солонгосчууд нь илүүтэй эргэлзэж байсан гэдэг.

1980-аад оны эхээр Сөүлийн хотын дарга нь “Сөүлийг дэлхийн санхүү, эдийн засгийн томоохон бүс болгоно” гэсэн нь бас л хүмүүсийн инээдийг хүргэж байв. “Сөүлд Олимпийн наадам зохион байгуулна” гээд бүр ихээр шоолуулж байжээ.

Тэгвэл Өмнөд Солонгос хэдхэн жилийн дараа машин, автобус үйлдвэрлэж, метротой ч болсон. 1988 онд Сөүл Олимпийг нэр төртэй зохион байгуулсан. Өнөөдөр “Ганнамд очиход дэлхийг үзнэ, өөр тийшээ явах шаардлагагүй” гэтэл хөгжиж чаджээ.

Гэтэл өнөөдөр гурван сая гаруйхан хүн амтай гэдэг ч Монгол Улс олимпийн аваргуудтай, дэлхийд танигдсан “The Hu” хамтлагтай, оюун ухааны спортоор дэлхийг дэлдийлгэчихсэн. Зориглоод дэлхийн дэвжээнд гарахад даваад л гардаг жишээ бидэнд үүнээс ч олон бий. Тэгэхээр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ дахиад юу ярьж инээлгэх нь маш сонирхолтой байна.

Р.ХИШИГЖАРГАЛ

Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Тэмүүлэн, Ж.Бат-Эрдэнэ, Л.Мөнхбаатар нар “Монгол хүний удмын сангийн аюулгүй байдлыг хамгаалах, хүн амын өсөлтийг дэмжих талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатарт өчигдөр (2021.05.19) өргөн мэдүүлэв.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван нэгдүгээр зүйлийн 1 дзх хэсэгт “Эх орныхоо тусгаар тоггнолыг батлан хамгаалж, үндэсний аюулгүй байдал, нийгмийн дэг журмыг хангах нь төрийн үүрэг мөн”, Арван есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц эдийн засаг, нийгэм, хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх, хүний эрх, эрх чөлөөг эерчихтэй тэмцэх, хандөгдсөн эрхийг сэргээн эдлүүлэх үүргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна” хэмээн тус тус заасан. Мөн Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 6 дахь хэсэгт зааснаар иргэн “эрүүл мэндээ хамгаалуулах, эмнэлгийн тусламж авах эрхтэй”, мөн зүйлийн 11 дэх хэсэгт “…Гэр бүл, эх нялхас, хүүхдийн ашиг сонирхлыг төр хамгаална” хэмээн хуульчилсан.

Иргэдийнхээ дээрх эрхийг хангах чиглэлээр Улсын Их Хурлын 2020 оны 23 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар баталсан Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлийн 2.3.1-д “Хүн амын тогтвортой есөлтийг дэмжсэн, судалгаа, нотолгоонд суурилсан, гэр бүлд ээлтэй хөгжил, хамгааллын үр ашигтай тогтолцоог бүрдүүлнэ”, 2.7.1-д “Хүн бүр удмаа мэдэж, угийн бичгээ хөтлех үндэсний уламжлалыг сэргээнэ”, 2.7.3-т “Гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн, цагаачдын тооны зохист түвшнийг хадгалах, хяналт тавих тогтолцоог бэхжүүлнэ”, 2.7 4-т “Хүн амын удмын сан, нөхөн үржихүйг хамгаалах төрийн бодлого, эрх зүйн орчныг бий болгоно” гэж тус тус тусгажээ. Эдгээр үндэслэл, шаардлагыг хангах зорилтын хүрээнд “Монгол хүний удмын сангийн аюулгүй байдлыг хамгаалах, хүн амын өселтийг дэмжих талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг нэр бүхий гишүүд санаачлан боловсруулсан байна.

Тогтоолын төсөл нь 2 заалт, 7 дэд заалттай. Монгол хүний удмын сангийн аюулгүй байдал болон нөхөн үржихүйг хамгаалах, хүн ам зүй, гэр бүлийн хөгжлийг дэмжих замаар монгол хүний оюуны чадавх, бүтээмж, өрсөлдөх чадвар, хүн амын өсөлт, үндэстний дархлааг бэхжүүлэхэд чиглэсэн шат дараатай арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газарт даалгаж, тогтоолын хэрэгжилтэд хяналт тавьж ажиллахыг холбогдох Байнгын хороонд үүрэг болгосон зохицуулалтыг төсөлд тусгажээ.

БНМАУ-ын Ерөнхийлөгчийн 1991 оны 115 дугаар зарлигаар “БНМАУ-ын хүн ам зүйн талаар баримтлах чиглэл”-ийг анх баталжээ. Улмаар Монгол Улсын Их Хурлын 1996 оны 22 дугаар тогтоолын хавсралтаар Монгол Улсын төрөес баримтлах хүн амын бодлогыг хэрэгжүүлж ирсэн бөгөөд 2004 оны 21 дүгээр тогтоолын хавсралтаар “Монгол Улсын төреөс хүн амын хөгжлийн талаар баримтлах бодлого”-ыг баталсан байна. Мөн Улсын Их Хурлын 2003 оны 16 дугаар тогтоолын хавсралтаар баталсан “Монгол Улсын төрөөс гэр бүлийн хөгжлийн талаар баримтлах бодлого”, 2010 оны 48 дугаар тогтоолын хавсралтаар баталсан “Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал”-д хүн амын удмын сангийн аюулгүй байдалтай холбоотой зарим зохицуулалггыг тусган хэрэгжүүлж иржээ.

Эдүгээ хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль тогтоомжийн хүрээнд Гэр бүлийн тухай хууль, Иргэний хууль, Соёлын өвийг хамгаалах тухай, Эх, олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эх, эцзгт тэтгэмж олгох тухай, Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай, Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай, Хүүхдийн эрхийн тухай, Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хуулиудаар дээрх асуудлыг хэсэгчлэн зохицуулж байна.

Тогтоолын төсөл батлагдсанаар эх, хүүхдийн эрүүл мэндийг хамгаалах, гэр бүлийн хөгжлийг дэмжих, олон хүүхэдтзй өрхийн нийгмийн тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбоотой гэмт хэрэг, зөрчлийг бууруулах, өрх бүр “Угийн бичиг” хөтлөх, монгол хүний удмын сангийн аюулгүй байдлыг хамгаалах, оюун ухааны чадавх, бүтээмж, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, үндэстний дархлааг бэхжүүлэх ач холбогдолтой гэж төсөл санаачлагч гишүүд үзэж буйгаа илэрхийллээ.

Дэлхийн бусад улсад ч энэ чиглэлээр хуримтлуулсан туршлага, батлагдсан хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, конвенц олон байдаг. Тухайлбал, улс үндэстнийхээ удмын сангийн аюулгүй байдлыг хамгаалах асуудлаарх харилцааг 23 улс Эрүүгийн хуулиараа, 7 улс Иргэний хуулиар, 9 улс Гэр бүлийн хуулиараа, 4 улс бие даасан хуулиар тус тус зохицуулсан байдаг ажээ.