-ӨНГӨРСӨН ЛХАГВА ГАРИГИЙН ТЭГ ЗОГСОЛТ НЬ ТӨРӨӨС САНААТАЙГААР ХИЙСЭН ҮЙЛДЭЛ ҮҮ-
“Намгүй Монгол” хөдөлгөөний тэргүүн Л.Өнөрчимэгтэй ярилцлаа.
-Өнгөрсөн лхагва гаригт Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөн тэг зогсолт хийлээ. Эрх баригчид өөрсдийн бэлдсэн зохицуулалтаа хийхийн тулд урьдчилаад ийнхүү зохион байгуулалттайгаар тэг зогсолт хийж, ард түмнийг бухимдууллаа гэж ярих хүмүүс байна. Тэг зогсолтыг үнэхээр зохион байгуулсан гэж үү?
-Энэ бол төрийн удирдлагууд болоод замын хөдөлгөөнтэй холбоотой албан тушаалтнуудын ард түмнээр даажигнаж байгаа, зохион байгуулалттай ажил мөн. Үүнийг баталж хэлье. Нэгдүгээрт, чухал цуглаан, олуулаа ирэх үйл ажиллагааг угтуулаад замын хөдөлгөөний чиглэлд өөрчлөлт оруулж, зүүн, баруун эргэнэ гэж зохицуулалт хийдэг. Хоёрдугаарт, автобус унаанд суух гэж байгаад бичиг баримт, түрийвч, мөнгө төгрөгөө алдчихсан хүмүүс камераар шүүлгэх гэж цагдаагийн газарт очиход ямар ч камер нь ажилладаггүй гэдэг асуудал их гардаг юм.
Гуравдугаарт, хотод зогсоол, талбай байхгүй, засмал замын багтаамж нь муу байсаар байтал иргэдийг банкны системээр шууд торгодог. Нэг л мэдэхэд шүүхийн бичиг ирдэг, нэг л мэдэхэд чек бичээд ороод ирдэг. Яг энэ ажил дээрээ өнөө хяналт, камер, техникийн дэвшлүүд нь маш сайн ажилладаг. Дөрөвдүгээрт, хот тохижилт, НЗДТГ гэж бий шүү дээ. Эд нар чинь уулнаас мод авчирч үндсээр нь сольж суулгах нэрийдлээр, хашлага будах, өнгийг нь өөрчлөх нэрийдлээр, өвөлдөө гялгар уутаар моддоо бүрэх нэрийдлээр, модны хөрснөөс дээш ил гарсан хэсгийг цагаанаар будах нэрийдлээр 1990-ээд оноос эхэлж мөнгө угааж эхэлсэн. Нийслэлтэй холбоотой мөнгөний луйвар энд явдаг. Нийслэлтэй холбоотой хөшөө дурсгалыг зөөх, унагаах, шинээр барих, усан оргилуур, гүүр мэтээр мөнгө угаадаг. Арслантай гүүрнээс доош өчнөөн гүүр байна. Ямар ч хэрэггүй, хэн ч гардаггүй, ямар ч машин ашигладдаггүй гүүрүүдийг барьж мөнгө унагадаг. Тав дахь нотлох зүйл бол дарга нар өөрсдөө Зайсангаар сэлүүхэн явдаг. Ялангуяа “Зайсан Хилл”-ийг худалдаж авсан Амарсайхан даргын ээж нь Налайхад амьдарч байгаа. Тэгтэл “Zaisan hill”-ээсээ Налайх хүртэл гурван ч хурдны зам хийчихээд байгаа биз дээ. Бараг ээжийнхээ гадаа хүртэл. Өөрийнхөө ахын Сайн номун хийд рүү орон ортол зам тавьж байгаа шүү дээ. Хувийнхаа юм руу улсын төсвөөр зам тавьж байгаа байхгүй юу.
Маш ноцтой нь юу вэ гэхээр, Замын цагдаагийн газрын дээд удирдлагуудыг шалгамаар байна. Монгол цустай, монгол ястай хүн байхгүй гэдэг нь нотлогдоод байна. Замын цагдаагийн газар нь Японд хог хаягдал болсон, хүн унаж болохгүй машинд хулгай, дээрмийн аргаар шинэ номер өгдөг. Замын цагдаагийн газар, Хот тохижилтын алба, НЗДТГ, ЦЕГ, ТЕГ, АТГ-ын олигархуудын уур нь хүрэхээрээ тэр уураа ард түмэнд гаргаж байгаа нь харагддаг.
-Тэг зогсолтын үеэр цагдаагийн газраас бүх албан хаагчид, зохицуулагчдаа цуглуулж хурал хуй хийсэн сураг дуулдлаа. Мөн зам дээр байсан зохицуулагчид нь гол замаа явуулах нэрээр туслах замын хөдөлгөөнийг таг хаасан гэж хүмүүс ажиглажээ. Энэ бүгд юуг өгүүлнэ вэ?
-Энэ олигархиуд чинь ийм юм хийчихээд хундага тулгаад инээлдээд сууж байдаг гэдэг шүү дээ. Яагаад инээлддэг вэ гэхээр, энэ олон мянган машинаас нэг нь дэлбэрээсэй. Нэг нь дэлбэрэхэд ташраараа зам дээр дэлбэрэлт болно гэж. Орон сууцнуудыг хэргээр хооронд нь шамбааралдуулж бариулдаг. Хүн олноор суудаг Сэлэнгэ, Дархан, Улаанбаатар зэрэг хотуудад газар хөдөлбөл бөөнөөр нь даруулж үхүүлэх гэж ингэж барилгуудыг тооцоогүй барьдаг юм. Үнэн шүү. Бензин колонкуудыг албаар ойрхон бариулдаг. Хот руу иргэдийг амьжиргааг нь хөөлгөж оруулж ирээд хөдөөг эзэнгүйдүүлээд баялгийг нь ухдаг. Одоо биднийг бөөгнүүлсэн газарт нь ингэж түгжрүүлж бухимдуулж байгаад халдвар тараах, осол аваар гаргах, торгож мөнгө олох гээд харийн бодлогуудаа хэрэгжүүлж байна. Ямар машиныг ачих вэ гэдэг нь ч тооцоотой. Тэр ачдаг машин нь ч хууль бус шүү дээ.
Эцсийн бүлэгт харийн бодлого нь хүүхэд залуусыг минь энэ их түгжрэлтэй, хурдгүй амьдрал дунд хөдөлгөөнгүй, залхуу болгох, идэвхгүй болгох, осол аваарт оруулах, эрүүл мэндгүй болгох, хооронд нь муудалцуулах, тахир дутуу болгох, ямар нэг гамшиг болоход нь шахаад байгаа байхгүй юу. Энэ бүгдийг зохион байгуулж байгаа харийн бодлогыг хэрэгжүүлэгч хүмүүс Монголын төрд 1990-ээд оноос эхэлж шургалсан. Аймаар хүмүүс байгаа шүү. Тэднийг бид мартаж болохгүй. Монголчуудыг түгжрэхэд тэд баярлаж байгаа. Өөрсдөө бол өөр замаар явчихдаг. Түргэний машинаас илүү хурднаар, дохиогоо хангинуулаад явчихдаг. Төрийн албанаас буусан хэрнээ арван хүнээр хамгаалуулж явцгаадаг. Төрийн Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч нь 20, 30 хамгаалагч дагуулж явж байна. Аягүй муухай харагдаж байна. Монголд Хятадын харь бодлого явагдаад байна.
-Тэг зогсолтыг зориуд зохион байгуулсны цаад шалтгаан нь юу вэ. Одоо эд нар юу хийх бол, замын хөдөлгөөний зохицуулахын тулд ямар захиргаадалтын арга саам оруулж ирэх гээд байна гэж таамаглаж байна вэ?
-Ер нь ойрын үед түгжрэлтэй байсан л даа. Гэхдээ тэр өдөр чинь есдүгээр сарын 30-ны лхагва гариг байсан. 10 сарын 1-ний өмнөх өдөр шүү дээ. 10 дугаар сарын 1-нд дэлхий даяар Хятадыг эсэргүүцсэн жагсаал болсон. Тэр жагсаалыг л эсэргүүцэж ингэж тэг зогсолт зориуд хийж байна шүү дээ.
-Тэглээ.
-Залхаагаад, хооронд нь уулзалдуулахгүй байхыг зорьсон. Угаасаа тэгсэн. Жагсагчид хоорондоо уулзаж чадахгүй байсан. Далбаа, лоозонгоо барьж ирж нэг дор цуглая гэсэн чинь цуглаж чадахгүй, зарим хүн түгжрэлд саатсан. Бидний утсыг чагнасан. Чагнаад мэдээлэл авдаг оюуны хулгайчууд хүртэл гарч ирсэн. Зориуд харийн бодлогоор энэ бүгдийг хийж байгаа шүү гэдгийг олон нийт мэдэх хэрэгтэй.
-Ямар нэг ухаалаг зохицуулалт хийхийн оронд торгоно, хасна, шахна, хөөнө, хориглоно л гэх юм. Нийтийн тээврийн тоог нэмэгдүүлж, чанарыг нь сайжруулах тал дээр ярихын оронд долоо долоо хоногоор нь тэгш, сондгойгоор явуулна гэх мэтээр улам л муйхар юм ярьцгаагаад байх юм. Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөнийг хэрхэн зөв залах вэ?
-Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулахын тулд хотын зах руугаа жижигхэн жижигхэн газарт ханьсаад гэр, байшингаа бариад дундаа ус, бохироо шийдээд минималь амьдар. Одоо төр засагт байгаа хүмүүст найдаад хэрэггүй. Монголын ард түмэн өөрсдөө Засгийн газраа байгуулаад, өөрсдөө хотын захад дэд бүтцээ хөгжүүлээд эвтэй найртай амьдарч, хөдөө аж ахуйгаа эрчимжсэн байдлаар хөгжүүлээд явах ёстой байхгүй юу.
Машиныг шинэ хуучнаар, тэгш сондгойгоор ялгаварлавал ард түмэн хүлээж авахгүй. Тиймээс хотын захын гэр хорооллын дэд бүтцийг маш сайн хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл хот руу тэмүүлэх урсгал саарна.
Хотод зогсоол байхгүй, ачаад явчихдаг. Ядаж байхад өнөө шидэт дохиуртангууд нь торгоод явуулахгүй. Камераар давхар торгоно. Түгжрэлд машины бензинээ бардаг. Ийм нөхцөлд ард түмэн бид үнэхээр гомдолтой байна. Ард иргэдээ бодохгүй байна. Хүний төлөө гэх хот биш байна. Харийнхны бодлого яваад байна. Эрлийзүүд дандаа дарга болчихсон. Удирдлагуудаа солимоор байна. Эгэл жирийн ард түмэн минь сүүлийн үед гараад байгаа батерейгаар цэнэглэдэг төхөөрөмж, унаа, скутер хэрэглэ. Ийм унаа хэрэглэж буй хүмүүсийн ажил нь хурдан бүтэж байна. Миний хувьд машин унаатай байснаа бүгдийг нь больсон. 2009 оноос хойш машин унаагүй. Надад бол эдийн засгийн хэмнэлттэй байна. Үүгээрээ агаарын бохирдлын эсрэг том хувь нэмэр оруулчихаж байна.
Нөгөө талдаа эрүүл мэндэд тустай юм. Машинаа хот дотроо унахаа болиод нийтийн тээврээр явдаг болох хэрэгтэй. Ингэхийн тулд нийтийн тээврийн тоог яаралтай хэд дахин нэм. Нэмснийхээ дараа тэр зохицуулалтуудаа хийх ёстой. Ямар ч зохицуулалт хийгээгүй байж машин тэргийг нь хориглоно, хорино гэж ярьж болохгүй. Иргэдийн хувьд энэ түгжрэлийн үед наанадаж өдөрт 3-5 км газарт алхаж сур. Эрүүл байх энгийн мөртлөө аугаа арга шүү.
