Month: August 2020

– ЭРҮҮЛ АХУЙН ШААРДЛАГА ХАНГАЖ БАЙГАА ТОХИОЛДОЛД ӨДӨР ӨНЖҮҮЛЭХ АЖИЛЛУУЛАХ БОЛОМЖТОЙ –

БШУЯ-ны бага дунд боловсролын бодлогын газрын дарга Т.Ням-Очир өчигдөр хичээлийн шинэ жилийн бэлтгэл ажлын талаар танилцуулсан билээ. Нийслэлийн есөн дүүрэг, арвангурван аймгийн 19,900 багш өндөржүүлсэн бэлэн байдлын үед хичээл сургалтыг хэрхэн зохион байгуулах талаар сургалтад хамрагдаж байгаа. Энэ хичээлийн жилд нийслэл болон зургаан аймгийн нийт 377 сургууль нэгдүгээр ангийн элсэлтийг цахимаар зохион байгуулж байгаагаас одоогийн байдлаар нэгдүгээр ангийн элсэлт хөдөө орон нутагт 54, нийслэлд 60 хувьтай үргэлжилж байна. Нэгдүгээр ангийн элсэлтийг наймдугаар сарын 28-н хүртэл авч, элсэлтийн ажил дуусч, эцсийн дүн мэдээ гарна. Харин тоон мэдээллээр 3069 багшийн сул орон тоо байгаа бөгөөд сонгон шалгаруулалт хийгдэж байна. Хамгийн эрэлттэй нь, бага ангийн багш бол математик, гадаад хэл, хөгжим, хими, биологийн багшийн орон тоо удаалж байгаа. Мөн улсын хэмжээнд давхардсан тоогоор 66 компани 140 цэгээр дамжуулан дүрэмт хувцасны борлуулалт хийж байна. Дүрэмт хувцасны үнэ нэмэгдээгүй. Хүүхдэд ялгаатай байдал үүсгэхгүйгээр дүрэмт хувцсаараа жигдэрнэ. Харин сурах бичгийн нөхөн хангалт хийгдсэн, сургуулиудад хуваарилах ажил 75 хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Үүнээс гадна Ерөнхий боловсролын сургуулиудад нийт 2160 гар угаалтуурыг нэмж байршуулсан бол нэг угаалтуурт ногдох хүүхдийн тоо 46 байна. Цаашид гар угаалтуурын тоог нэмэгдүүлэх талаар ярьж байгаа. Хорио цээрийн дэглэмтэй холбоотойгоор нийт сургуулиудын 89 хувь нь нэгээс хоёр удаагийн ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийг хийсэн. Есдүгээр сарын нэгэн гэхэд гурав дахь удаагийн халдваргүйжүүлэлтийг хийж, хичээл эхлэх бэлэн байдлыг хангана” гэсэн юм. Мөн тэрээр “Есдүгээр сарын 1-ний өглөөнөөс хичээл сургалтын үйл ажиллагаа эхэлнэ. Харин хичээл эхлэхээс өмнө тухайн сургууль хичээлийн жилийн онцлог, шинэ багш нарын талаар, эсвэл ахмад багш нарынхаа сургаалыг видео хэлбэрээр бэлтгэж хүргэж болно” гэсэн юм.

Бид БШУЯ-ны бага дунд боловсролын бодлогын газрын дарга Т.Ням-Очироос хувийн дунд сургуулиудын төлбөр, өдөр өнжүүлэх газрууд ажиллуулах эсэх талаар тодрууллаа.

-Энэ жил төрийн бус өмчийн хэдэн сургууль үйл ажиллагаа явуулахаар эрхээ авсан бэ?

-2019-2020 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд 158 төрийн бус өмчийн сургууль үйл ажиллагаа явуулсан. Эдгээр сургуулиудад 47011 хүүхэд суралцсан. Энэ бол нийт хүүхдүүдийн 7.3 хувийг эзэлж байгаа юм. Сүүлийн арав гаруй жилд төрийн бус өмчийн сургууль огцом нэмэгдээгүй. Хүүхдийн тоо хэвийн хэмжээнд байгаа.

-Хувийн дунд сургуулиудын төлбөр 6-120 сая төгрөгний үнэтэй байна гэсэн мэдээлэл байна. Төрөөс хувийн сургуулийн үнийг тогтоох боломжгүй ч гэсэн тодорхой хэмжээний зохицуулалт хийж болдоггүй юм уу?

-Нэгдүгээрт, хувьсах зардлын хувь хэмжээгээр арга хэмжээ авч байна. Хоёрдугаарт, цар тахлаас шалтгаалж эцэг эхчүүдийн санхүүгийн боломж худалдан авах чадвар муудсантай холбоотой сургалтын төлбөрийг сайдуудын хамтарсан тушаал дээр сар, улирлаар нь уян хатан зохицуулаач ээ гэдэг заалт оруулсан. Тэгэхээр эцэг эхчүүд хичээлийн жилийн эхэнд сургуультайгаа байгуулж буй гэрээндээ төлбөр мөнгөний асуудлаа нарийн сайн тусгаж өгөх ёстой. Цаашдаа цар тахлын нөхцөл байдал хүндэрвэл сургууль тасалдалгүй хичээл сургуулийн үйл ажиллагаагаа явуулах ямар боломж байгаа юм. Сургууль хүүхдэд ямар давуу тал боломжийг олгох юм, төлбөрөө яаж төлөх гэх мэт нарийвчилсан байдлаар гаргаад өгвөл маргаан гарахгүй. Өнгөрсөн хичээлийн жилд ийм нарийн зохицуулалт бага байсантай холбогдуулаад маргаан их гарсан. Бид ирсэн санал хүсэлтийг тухай бүрд нь сургууль руу шилжүүлсэн.

-Дунд сургуулийн сонгоны анги төлбөртэй юу?

-303 дугаар тушаал гэж бий. Гүнзгийрүүлсэн болон түргэвчилсэн сургалтыг зохион байгуулахтай холбогдуулаад нийт хувьсах зардлын 50 хувиас түргэвчилсэн сургалтын төлбөр илүү гарахгүйгээр зохицуулсан байдаг. Тэгэхээр сургууль болон сургуулийн зөвлөлөөрөө хэлэлцээд энэ төлбөр мөнгөө тогтоодог. Ингээд хүүхдүүдэд стандартаас давж олгож байгаа сургалтын үйл ажиллагаагаар дамжуулж төлбөрийн хураамж авах зохицуулалтууд төрийн өмчийн сургуулиудад бий.

-Хувийн сургуулийн төлбөр нэмэгдэж байгаа тохиолдолд нэг хүүхдэд олгох хувьсах зардал ч мөн өөрчлөгдөх байх?

– 2016 оноос эхлээд өндөр төлбөртэй сургуулиудад хувьсах зардлын санхүүжилтийг тодорхой хувиар олгодог зохицуулалтыг хийж өгсөн. Хэт өндөр төлбөртэй байвал нийт хувьсах зардлын 30 хувь, дундаж өндөртэй бол хувьсах зардлын 50-80 хувь, бага төлбөртэй буюу ашгийн бус сургуулиудад хувьсах зардлыг нь 100 хувь олгоод явах ийм зохицуулалт хийсэн.

-Өдөр өнжүүлэх төвүүд ажиллах уу?

-Одоогоор өдөр өнжүүлэх төвүүдийг ажиллуулна, ажилуулахгүй гэсэн тодорхой чиглэлийг БШУЯ-наас гаргаагүй. Гэхдээ өдөр өнжүүлэх төвүүдэд тавигддаг нийтлэг шаардлага, ажиллуулахтай холбоотой хяналт тавих ажлуудыг аймаг дүүргийн хүүхдийн төлөө зөвлөл тодорхой ажлын хэсэг гаргаж хянаад явна. Хэрвээ тухайн аймаг дүүрэг эрүүл ахуйн шаардлагыг хангаж байна гэж үзвэл өндөр өнжүүлэх газруудыг ажиллуулж болно. Хориглосон зүйл байхгүй.

Хичээлийн шинэ жилийн нээлТийн арга хэмжээ зохион байгуулахгүй гэв

Мөн бид Их дээд сургуулийн сургалтын төлбөр нэмэгдэж хасагдсан талаар БШУЯ-ны дээд боловсролын газраас тодруулахад “Монгол Улсын хэмжээнд 2020-2021 оны хичээлийн жилд 93 Их, дээд сургууль, коллеж сургалтын үйл ажиллагаа явуулж, нийт 150 мянган оюутан суралцахаар байна. Үүнээс бакалаврын түвшинд 120 мянга орчим оюутан суралцана. Их, дээд сургууль, коллежийн хичээл, сургалтын үйл ажиллагааг танхимын болон танхимын бус /цахим хичээл/ хосолсон хэлбэрээр зохион байгуулах бөгөөд лекцийг 2020 оны есдүгээр сарын 1-ний өдрөөс цахимаар эхлүүлж, семинар, лабораторийн хичээлийг 2020 оны аравдугаар сарын 5-ны өдрөөс танхимын сургалтаар эхлүүлнэ. БШУЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын зөвлөмжийг сургуулиудад хүргүүлсэн бөгөөд хуучин уламжлалт нээлтийн арга хэмжээг зохион байгуулахгүй. Энэ жил сургалтын төлбөрийг нэмэгдүүлэхгүй байх чиглэл өгсөн. Мөн сургалтын төлбөрийг эцэг эх, асран хамгаалагчдад санхүүгийн дарамт үүсгэхгүйгээр улирлаар болон оюутан, суралцагчтай байгуулсан гэрээндээ зохицуулалт хийн уян хатан байдлаар төлөх талаар арга хэмжээ авахыг үүрэг болгосон. Их, дээд сургуулийн нэг кредитийн дундаж төлбөр 2019-2020 оны хичээлийн жилд 80 мянган төгрөг байсан. Тухайлбал, АШУҮС-ийн хувьд сургууль дотроо суралтын төлбөр харилцан адилгүй байдаг. Тус сургуулийн АУ-ны сургууль 99 мянга байхад сувилагчийн сургууль 85,6 мянга байна. Одоогоор бидэнд Их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөр нэмэгдсэн, эсвэл хасагдсан гэсэн мэдээлэл ирээгүй. Үүнээс гадна төрийн өмчийн сургуулиуд 480 оноо, төрийн бус өмчийн Их дээд сургууль, коллежууд 410, хөдөө орон нутгийн их, дээд сургууль, коллежууд 400 оноогоор тус тус босго оноо тогтоосон” гэсэн мэдээлэл өгсөн юм. Мөн дотуур байрны хүртээмж, төлбөрийн талаар тодруулахад “Энэ хичээлийн жилд 51 оюутны дотуур байранд 12,8 мянган оюутан хүлээн авах боломжтой. Үүнээс нийслэлд 39 дотуур байранд 11,8 мянган оюутан, хөдөө, орон нутагт 12 дотуур байранд 1,1 мянган оюутан хүлээн авна. Оюутны дотуур байрын бүртгэл, төлбөр тооцоог цахимаар зохион байгуулж, Энэ сарын 5-ны өдрөөс оюутнуудыг хүлээж авна. Хичээлийн шинэ жил эхлэхээс өмнө ариутгал, халдваргүйжүүлэлт хийх тусгай зөвшөөрөл бүхий байгууллагаар сургуулийн дотоод болон гадаад орчны халдваргүйжүүлэлтийг хийлгэнэ. Мөн тухайн оюутан дотуур байрын нийтийн эзэмшлийн талбай, номын сан, цайны газар, амрах өрөө, ариун цэврийн өрөөнд амны хаалтыг тогтмол зүүнэ. Сургууль, дотуур байранд 21цагаас хойш хөдөлгөөнийг хязгаарлана. Өрөө тасалгааны цэвэрлэгээ, агаар сэлгэлтийг тогтсон цагт хуваарийн дагуу хийж, хувийн ариун цэврийг сахиж, өрөөний эмх цэгц, байрын дотоод дэг журмыг баримтална. Байранд амьдардаг суралцагчид халуурах, ханиалгах, нус гоожих, толгой эргэх зэрэг өвчний шинж тэмдэг илэрсэн үед анхан шатны тусламж үйлчилгээ үзүүлэх түр тусгаарлах өрөөг бэлдсэн байна. Түүнчлэн тусгаарлах үед авах арга хэмжээний зааврыг бэлтгэн, хариуцах эзнийг тодорхой болгосон байна” гэсэн мэдээллийг өгсөн юм.

С.ЛХАМСҮРЭН

П.САЙНБАЯР

ЦЕГ-ын Зөрчил шалгах, мэргэжил арга зүйн хэлтсийн дарга, цагдаагийн хурандаа Ч.Чинбаттай Зөрчлийн хуулийн хэрэгжилтийн талаар ярилцлаа.

-Олон нийтийн газар тамхины иш, хог хаясан бол торгоно гэсэн заалт байдаг. Энэ хууль хэрэгжиж байна уу. Ялангуяа айлууд цонхоороо хогоо гаргаж шидэх зөрчил маш их байдаг. Хэрхэн тэмцэж, ямар ямар арга хэмжээ авч байгаа вэ?

-Зөрчлийн тухай хуулийн 5.1 дүгээр зүйлд Олон нийтийн газарт зүй бусаар биеэ авч явах зөрчлийг заасан бөгөөд олон нийтийн газар, авто зам, орон сууцны орчны газар, гудамж, талбайд бие зассан, эсхүл нус, цэр, тамхины иш, хог хаясан бол хүнийг арван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” тодорхой хуульчилсан. Цагдаагийн алба хаагчид 2019 онд дээрх зүйлд заасан зөрчил үйлдсэн 5114 хүнийг 129690 төгрөгөөр, 2019 оны эхний 7 сарын байдлаар 5377 хүнд 126.925 төгрөгөөр торгох шийтгэл оногдуулсан. Зөрчлийн тухай хуулиар цагдаагийн алба хаагчид шийтгэл их оногдуулж байна гэсэн шүүмжлэл байдаг. Ихэнхдээ зөрчил үйлдсэн түүнд холбогдсон иргэдээс ийм санал, гомдол гаргах явдал олонтаа. Цагдаагийн байгууллага, алба хаагчид Зөрчлийн тухай хуулийг хүнд торгууль оногдуулахад чиглэсэн гэдэг байдлаар хардаггүй бөгөөд бид улс орны болон нийгэмд үзүүлж буй нөлөөлөл, дэг журам, хүн зоны амар тайван амьдрах хэвийн нөхцөлийг баталгаажуулан хангах, нийгэмд төлөвшин амьдрах арга ухаан, соёлд суралцахад үзүүлж буй эерэг нөлөөг нь тооцож илүү өргөн хүрээнд хуулийн хэрэгжилтийг хангаж ажиллахыг зорьдог.

-Нийтийн зориулалттай орон сууцанд шөнийн цагаар бусад оршин суугчдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулбал торгуулдаг болсон. сайн тал гэвэл айлууд гэртээ чангаар хашгирах, муудалдах, архидан согтуурахаа больсон байна гэж иргэд ярьж байна.Хичнээн хүн, хичнээн айлд он гарсаар торгууль ногдуулж арга хэмжээ авсан бэ?

-Зөрчлийн тухай хуулийн 5.5 дугаар зүйлд нийтийн зориулалттай орон сууцны оршин суугчдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулах зөрчил, түүнд хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхой хуульчилсан. Цагдаагийн алба хаагчид 2019 онд уг зөрчлийг үйлдсэн 1068 хүнд 106800 төгрөгөөр, 2020 оны эхний 7 сарын байдлаар 2363 хүнд 236300 төгрөгөөр торгох шийтгэл оногдуулсан байна.

-Хүмүүсийн хамгийн их ярьдаг сэдэв бол хүний машин таглаж, орц гарц хааж, гарааш таглаж машинаа орхиод явдаг зөрчил их байдаг. үүнийг хуулиар хэрхэн зохицуулсан байдаг вэ. энэхүү зөрчлийг арилгах зорилгоор хуулийн хэрэгжилтийг чангатгаж өгөх хэрэгтэй байна гэдэг саналууд иргэдийн дунд их яригддаг. Энэ асуудал дээр мэдээлэл өгөөч?

-Зөрчлийн тухай хуулийн 14.7 дугаар зүйлд замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчсөн нийт 57 үйлдлийг зөрчилд тооцон хариуцлага хүлээлгэхээр хуульчилсан байдаг. Таны ярьж байгаа хороолол доторх орц, гарцыг хааж автомашинаа байрлуулах, хорооллын доторх хөдөлгөөний журам зөрчсөн бол хүнийг хорин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, Замын хөдөлгөөний дүрэмд зааснаар жолооч хориглосон газарт тээврийн хэрэгслийг түр, удаан зогсоох журам зөрчсөн бол хүнийг арван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно гэж тус тус хуульчилсан. Дашрамд хэлэхэд, Цагдаагийн байгууллагын хэмжээнд илрүүлж, шалгаж шийдвэрлэж байгаа зөрчлийн дийлэнх хувийг Зөрчлийн тухай хуулийн 14.7 дугаар зүйлд заасан замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчих зөрчил эзэлдэг бөгөөд энэ төрлийн зөрчилд оногдуулах шийтгэлийн хэмжээг оновчтой, тухайн зөрчлийг удаа дараа үйлдээд байгаа хүнд нөлөөлөхүйц хэмжээнд тогтоох талаар иргэд, цагдаагийн алба хаагчдаас санал, хүсэлт ирүүлдэг. Мөн Тээврийн цагдаагийн албанаас гадаад улс орнуудад зөрчлийг шийдвэрлэж буй зохицуулалт, үр нөлөөг судалсан. Тухайлбал, Бүгд Найрамдах Солонгос Улсад бэлэн бус хэлбэрээр оногдуулсан торгуулийг сайн дураар төлөөгүй бол сар бүр 10 хувиар нэмэгдэх ба жилийн эцэст тухайн зөрчил гаргагчид албан мэдэгдэл хүргүүлж, хэрэв төлөөгүй бол тээврийн хэрэгслийг албадан саатуулах замаар гүйцэтгэлийг хангуулдаг.

Бас Чех Улсад зөрчил үйлдсэний улмаас бэлэн бус хэлбэрээр оногдуулсан торгуулийн шийтгэлийг заасан хугацаанд нь төлөөгүй бол төрийн бүх үйлчилгээнд хязгаарлалт тогтоох замаар гүйцэтгэлийг хангуулдаг. Мөн Америкийн Нэгдсэн Улсад муж бүр өөр өөрийн хууль, дүрэмтэй боловч ихэвчлэн тухайн торгууль тодорхой хувиар нэмэгдэх замаар өсч, цагдаагийн алба хаагч шалгах үедээ уг зөрчлийг илрүүлэн, хэрэгжилтийг хангуулдаг зэрэг зохицуулалтууд байдаг.

-Саяхан твиттерт нэг иргэн өөрт тохиолдсон явдлаа мэдээлсэн байсан. “Гудамжинд согтуу хүн настай хүмүүсийг зодож байгааг хараад салгах гэтэл намайг тоосгоор цохиж гэмтэл учруулахыг завдсан учраас тэр хүнийг хоёр гурав цохиод унагаасан. Гэтэл олон нийтийн газар танхайрсан үйлдэл гаргасан гээд зөрчлийн хуулиар торгууллаа” гэж бичсэн байсан. иймэрхүү жишээнүүд иргэдийн дунд их яригддаг. Ер нь хүнд туслах гэсэн биш өөрөө торгуулчихдаг энэ байдлыг зөрчил гэж үзэх нь буруу биш үү?

-Ямар асуудал болсон талаар тодорхой бодит мэдээлэл байхгүй тул шууд үнэлэлт, дүгнэлт өгөх боломжгүй байна, миний хувьд. Харин аргагүй хамгаалалтын талаар тодорхой, Эрүүгийн хуулийн 4.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Өөрийн, эсхүл бусдын амь нас, эрүүл мэндийн эсрэг хууль бус ба тулгарсан довтолгооны эсрэг хийсэн гэмт хэргийн шинжтэй үйлдлийг гэмт хэрэгт тооцохгүй” гэж мөн “Аливаа хүн мэргэжил, тусгай бэлтгэл, албан ажлын байдал, аюултай довтолгооноос зайлсхийх, бусдаас тусламж авахаар хандах боломжтой байсан эсэхээс үл хамааран аргагүй хамгаалалт хийх эрхтэй” хуульчилсан байдаг. Түүнчлэн хуульд зааснаар аргагүй хамгаалалтыг бусдын хууль бус халдлага эхэлсэн, эхлэх гэж байгаа нь тодорхой болсон үед хийх бөгөөд довтолгоо төгссөн хойно хийсэн үйлдлийг аргагүй хамгаалалтад тооцдоггүй гэдгийг ойлгох нь зүйтэй.

Мөн Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар эрх бүхий албан тушаалтан, шүүхээс шийтгэл оногдуулсан шийдвэр үндэслэлгүй гэж үзвэл иргэд гомдол гаргаж шийдвэрлүүлэх бүрэн боломжтой.