“Талита ази” нийгэмд үйлчилдэг төрийн бус байгууллагын үүсгэн байгуулагч Б.Цэрэнчунттай ярилцлаа.
-Цагдаагийн байгууллагаас саяхан охидын биеийг хүчээр үнэлүүлж байсан томоохон бүлэглэлийг илрүүлэн ажиллаж байгаа гэсэн. Нэг хохирогч хүүхэд танай хамгаалах байранд байгаа тухай мэдээлэл байна. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Сүүлийн нэг сараас хойш нэлээд ийм төрлийн хэрэг илэрсэн гэж дуулсан.
Цагдаагийн байгууллага охидын биеийг хүчээр үнэлүүлдэг нэг томоохон бүлэглэлийг илрүүлээд ажиллаж байгаа нь үнэн. Цаад эздийг нь илрүүлэхээр маш нууц ажиллагаа явуулж байгаа учраас миний хувьд, энд дур мэдэн хамаагүй мэдээлэл өгөх боломжгүй байна.
Энэ хэргийн хохирогч нэг охин манайд ирсэн. Тэр охины хувьд 17 настай. Хүчээр биеийг нь удаан хугацаагаар үнэлүүлсэн байсан. Аав, ээж нь салсан учир хоёр гэрийн дунд явж байгаад бусдын нөлөөнд автаад ийм хэргийн хохирогч болсон гэж ярьж байна. Ер нь гэр бүл салалт, эцэг, эхийн анхаарал халамж муугаас хүүхэд буруу зам руу уруу татагддаг.
Манайд ирсэн одоо байгаа охидууд бүгд ийм шалтгаанаар хохирсон байдаг. Дээр нь манайд ирж байсан хүүхдүүд бүгд өмнө нь амиа хорлох оролдлого хийж байсан. Энэ охины хувьд мөн амиа хорлох оролдлого хийж байсан. Байнга хар дарж зүүдэлдэг.
Айдастай, сэтгэл түгшүүр маш өндөр байна. Охины хувьд, өөрөө зугтаад цагдаагаас тусламж хүсэж очсон.
Ер нь он гарсаар охид, хөвгүүдийн биеийг хүчээр үнэлүүлсэн маш олон хэрэг ил болж байгаа. Манайх байгууллагынхаа нөөц боломжоор л ажилладаг тул зарим охидуудыг байрандаа авч чадахгүй байна. Энэ чиглэлээр ажилладаг байгууллага олон болоосой, төрөөс энэ чиглэлээр ажилладаг байгууллагуудаа дэмжээд, анхаарал хандуулаасай л гэж хардаг.
-Байгууллагынхаа үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл ө.гөхгүй юү. Үйл ажиллагаагаа явуулаад хэчнээн жил болж байгаа вэ?
-Манай байгууллага 2014 онд байгуулагдсан. Бэлгийн мөлжлөгөөр хүн худалдаалах гэмт хэргийн хохирогч болсон, биеэ үнэлж байгаа охид эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах чиглэлээр ажилладаг. Энэ төрлийн хохирогчдод удаан хугацааны цогц үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллага юм.
Манайх одоогоор хамгаалах гурван байртай үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Охид эмэгтэйчүүдэд үйлчилгээ үзүүлэх хоёр байр, хөвгүүдэд буюу эрэгтэйчүүдэд үйлчилгээ үзүүлэх нэг байртай. Удаан хугацааны цогц үйлчилгээ гэдэгт орчны сэтгэл зүйн засал, бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн хохирогчдод тусгай сэтгэл заслын эмчилгээ хийх, хувь хүний хөгжлийн хөтөлбөрүүдийг заах, амьдралын дасгалжуулалт, цаашид бие даан амьдрахад яаж өөрөө өөрийгөө бэлтгэх вэ гэдэг хөтөлбөрүүд багтдаг.
Удаан хугацаа гэдэгт 12 cap ба түүнээс дээш хугацаанд манайхаас үйлчилгээ үзүүлдэг.
-Одоо танайд ямар хохирогчид байгаа вэ?
-Манайх байгуулагдсан цагаасаа эхлэн эхний гурван жил гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн, хүүхэдтэй эмэгтэйчүүдэд үйлчилгээ үзүүлсэн. Сүүлийн гурван жил хүний наймааны хохирогч болсон охид эмэгтэйчүүд, эмэгтэй хүүхдүүдэд тусалж байна.
Яг одоо манай хамгаалах байранд хүчээр биеийг нь үнэлүүлж хохирогч болгосон дөрвөн охин, хүний наймааны хохирогч хоёр охин, нэг хүү байна. Нийтдээ долоон үйлчлүүлэгч байгаагаас дөрөв нь насанд хүрээгүй хүүхэд байна.
-Насанд хүрээгүй эрэгтэй хүүхдийн бэлгийн мөлжлөгийн тухай асуудал анхаарал татаж байна.Танайд байгаа хохирогч хүүгийн талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Манай дээр байгаа энэ хүүхэд нь нийгэмд байгаа маш олон хохирогч болсон эрэгтэй хүүхдүүдийн төлөөлөл гэж харж байна. Энэ хүү нь очих газаргүй, ээж нь архины хамааралтай байж байгаад нас барсан.
Аавыгаа мэдэхгүй. Төрсөн эгч нь байдаг ч биеэ үнэлэх зам руу орчихсон. Одоогоор манайхаас эгчид нь үйлчилгээ үзүүлж эхлээгүй байна. Хүүгийн тухайд газ, будаг шингэлэгч үнэрлэж, мансуурдаг. 14, 15 настай байхаасаа эхлэн бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч болсон.
Өөрөөс нь ах хүмүүс бэлэг эрхтнээ үмхүүлэх, дур тавих зэргээр хүчирхийлж байсан байдаг. Энэ нь эргээд хүүгийн сэтгэл зүйд нөлөөлсөн. Ер нь бүх төрлийн хүчирхийллийн хохирогч болж байсан хүү байгаа.
Бэлгийн чиг хандлага нь буруу, ижил хүйстэн хүмүүсийг буруутгах аргагүй. Ихэнхдээ бага насандаа эцэг, эхийн анхаарал халамж дутуу байдлаас болж бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн ийм хүмүүс байдаг. Хүчирхийлэлд өртсөнөө нууж, өөрөө өөртөө хадгалснаас болоод нэг ёсондоо сэтгэл зүйн гэмтэл нь буцаагаад өөрт нь ижил хүйстнээ сонирхох бэлгийн буруу чиг хандлагыг бий болгоход хүргэдэг.
Ялангуяа, нэг зүйл дээр эмзэглэж байна. Одоо манай нийгэмд их байгаа нэг эмгэнэлтэй зүйл нь, 40-өөс дээш насны өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд маш их байдаг юм байна. Эдгээр өрх толгойлсон, санхүүгийн хувьд боломжтой эмэгтэйчүүд насанд хүрээгүй эрэгтэй хүүхдүүдэд санхүүгийн тусламж үзүүлж биеийг нь худалдаж авдаг жишээ их байна. Яг цагдаагийн байгууллагад эмэгтэй хүн насанд хүрээгүй эрэгтэй хүүхдийг хүчирхийлсэн, биеийг нь худалдаж авсан хэрэг шалгагдаж байгаа эсэхийг мэдэхгүй байна.
Ихэнхдээ ийм хэрэг нийгэмд далд хэлбэрээр их байгааг манайхаар үйлчлүүлсэн хүүхдүүдийн ярианаас мэдэж авч байна. Маш их байна гэж хэлмээр байна. Тэгэхээр, аав, ээж нь хүүхдээ хаана юу хийж яваад анхаарал тавимаар байна. За хөвгүүд юм чинь яавал гэж, учраа олчихно гээд охидуудаа илүү халамжилдаг.
Гэтэл яг 14, 15 настай өсвөр насны хөвгүүд юу хийгээд явж байна, хэнтэй найзалдаж байна, яаж мөнгө олж байна гэдгийг анхаарах хэрэгтэй байна. Магадгүй зарим хөвгүүд ажил хийгээд мөнгө олж байна гэж хэлж байгаа байх. Яг ямар ажил хийж байна гэдгийг нь анхаарч мэдэх хэрэгтэй байна.
Жишээ нь, нэг гоё пүүз авмаар байдаг, мөнгө байдаггүй, энэ хэрэгцээнээсээ болоод эргэн тойронд байгаа найз нөхдийн нөлөөнд автаж эгч эмэгтэйчүүдтэй холбогдох явдал их байгаад байна.
Эцэг, эхийн хараа хяналт муу гэдэгт, жишээлбэл, гэр бүл салалт их нөлөөлж байна. Ялангуяа эрэгтэй хүүхдийг хойд ээж нь хүчирхийлсэн, хүчирхийлэхийг завдсан ийм хохирогч хүүхдүүд байдаг. Ийм хохирогч хүүхдүүд биеэ үнэлэх зам руу ихээр уруу татагдан орж байгаа.
Жишээлбэл, эрэгтэй хүүхэд нэг найзындаа тоглох гээд очдог, тэнд байсан том хүмүүс бэлэг эрхтнийг нь оролдоод гар хангалга хийгээд гаргачихдаг. Хүүхэд юугаа ч мэдэхгүй л нуугаад өнгөрдөг. Гэтэл цаагуураа энэ нь сэтгэл зүйн гэмтэл болоод үлдчихдэг.
Хүүхдийг хүчирхийлсэн насанд хүрсэн хүн хүүхдийн буруу болгоод ойлгуулчихдаг. Чи энд орж ирээгүй бол би чамайг яах ч үгүй байсан, охидууд дээр чи богино хувцас өмсөөгүй бол ийм байдалд оруулчихлаа гээд ойлгуулчихдаг, Хүүхэд өөр дээрээ бүх бурууг авч, энийгээ нууж явсаар байгаад сэтгэл зүйн гэмтэл болоод өөртөө итгэлгүй, өөрийгөө үнэ цэнэгүй болж төлөвшиж, биеэ үнэлэх зам руу ордог.
Дэлхийн бусад улс оронд бэлгийн мөлжлөгт өртөж сэтгэл зүйн гэмтэл авсан хүнийг дайнтай улс орны ард иргэдийн сэтгэл зүйн гэмтэлтэй адилтгаж, хямралын үеийн сэтгэл зүйн гэмтэл гэж хардаг шүү дээ.
-Танайхаас сэтгэл зүйн эмчилгээ аваад буцаад хэвийн амьдралд орсон хүүхдүүд байдаг уу?
-Өнөөдөр манайд 14 настай байхдаа ирээд гурван жил үйлчилгээ авч байгаа хүүхэд байна. Бага байхад нь хоёр хүнд хүчирхийлүүлсэн. Төрсөн аав, ээж дээрээ амьдардаг байсан хэр нь хүргэн ах нь дүүтэйгээ нийлээд хүчирхийлсэн байдаг.
Ээждээ тухайн үедээ хэлэхэд, ээж нь үнэмшээгүй. Чи яахаараа ийм худлаа юм зохиогоод яриад байдаг юм гээд тоогоогүй. Энэ охин манай дээр гурван жил эмчилгээнд явж байгаа. Бага насандаа хүчирхийлэлд өртөх тусам сэтгэл зүйн гэмтэл нь хүчтэй илэрдэг.
Гурван жилийн турш манайхаас үйлчилгээ аваад өнөөдрийн байдлаар энэ охинд өөрийгөө хамгаалах чадвар сууж эхэлж байна. Сэтгэл хөдлөлөө илэрхийлж сурч байна.
Манайд анх ирэхдээ сэтгэл хөдлөлийн ямар ч мэдрэмж илэрхийлдэггүй. Юу ч ярьж байсан гөлийсөн байдалтай байсан. Хүн инээхээр юм ярьж байхад инээдэггүй, уурлахаар юм ярьсан ч уурладаггүй ийм болсон байсан. Амьд үхдэл гэдэг шиг л уурлаж, инээж чадахаа больсон. Өөрийнхөө үнэ цэнийг мэдэхгүй, өөрийгөө хамгаалах чадваргүй болчихсон байдаг.
Анх найман настай, арван настай байхдаа хүчирхийлэлд өртсөн. Тэгээд 14 настай байхдаа гэрээсээ дайжаад гудамжинд явж байгаад охидын биеийг үнэл үүлдэг газар очоод аяга хоол өгч хуураад биеийг нь үнэлүүлдэг байсан нь тогтоогдсон. Өнөөдөр 17 настай энэ охин маань биеэ даах гэж үзэж байна. Бага цагаар ажил хийж байна, уурлавал би яаж уураа илэрхийлэх үү гэдэгт суралцаж байна.
Харин биеэ үнэлэх зам руу өөрийн мэдэлгүй өртөж эхэлж буй хохирогч хүүхдүүдийн тухайд 12 сарын эмчилгээ хангалттай. Бага насандаа удаан хугацаагаар хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдийн хувьд гурван жилийн эмчилгээ ч багадахаар байна. Нэлээд урт хугацааны эмчилгээ хийх шаардлагатай байдаг.
-Гадаад улс оронд хүний наймааны хохирогч болж байсан хүүхэд танайд байгаа гэсэн. Охид, бүсгүйчүүд энэ төрлийн хохирогч болохоос хэрхэн сэргийлэх ёстой талаар зөвлөгөө өгөөч?
-Хүний наймааны хохирогч болоод Хятад улс руу зарагдаж байсан нэг хохирогч охин байна. Монголд хүчээр биеийг нь үнэлүүлж байгаад Хятад руу авч яваад тэндээ найман cap болоод ирсэн ийм охин эмчилгээ авч байна. Аав нь нас барсан, ээж ах нар нь байдаг ч хангалттай асарч, хамгаалж чадаагүй хүүхэд байсан.
Наашаа ирэхэд нь хятад хүн тус болсон байсан. Чи үнэхээр энд хэцүү байх шиг байна. Хэрвээ хүсвэл би чамд тусалъя гээд Бээжин дэх Монголын элчин сайдын яамтай холбож өгөөд, Эрээний консулаар дамжаад Монголдоо ирсэн охин байдаг. Ирээд гэртээ амьдрах гэж үзсэн. Гэрийнхэн нь бүх асуудлыг мэддэг. Ах нар нь яв чи. Биеэ үнэлж мөнгө олж ир гээд хөөж доромжилдог. Тэр охинд маань биеэ үнэлэх гэдэг үг маш хүнд үг.
Гэртээ амьдарч болохгүй байна, биеэ дааж амьдармаар байна гээд манай дээр ирсэн. Анх эндээс гурвуулаа явсан. Буудлын нэг цоожтой өрөөнд байлгадаг. Гаргаж ирж биеийг нь үнэлүүлээд буцаагаад хорьчихдог байсан тухай ярьдаг.
-Танайд хандсан хохирогчид өөрсдөө ханддаг уу, та бүхэн эрж хайж олдог юм уу?
-Янз бүр байдаг л даа. Ихэнх тохиолдолд манайх цагдаагийн газартай хамтарч ажилладаг. Бас Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн газартай хамтарч ажилладаг. Тэднийхээс үйлчлүүлэгчдийг санал болгодог.
Манайхаас шууд хүүхдүүдийг авчирдаггүй. Хүүхэдтэйгээ танилцах удаа дараагийн уулзалт хийгээд, байгууллагаа танилцуулаад, хүүхэд бидэнд итгэх илтгэлээ олсных нь дараа байгууллагынхаа үйл ажиллагааг санал болгодог.
-Ер нь цагдаагийн байгууллага охид эмэгтэйчүүдийг зохион байгуулалттайгаар хүчээр биеийг нь үнэлүүлж байгаа энэ төрлийн хэргийг үйлдэгч цаад эздийг илрүүлэх ажил хэр сайн явж байна гэж та боддог вэ?
-Цагдаагийн байгууллагын Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэс сайн ажиллаж байна гэж хардаг. Миний хувьд гэмт хэргүүдийн тухай баримттай мэдээлэл өгч чадахгүй. Гэхдээ хохирогч болсон хүүхэд залуучуудын манайд өгсөн мэдээллээр мафижсан, өндөр зохион байгуулалтад орсон нь харагддаг.
Яагаад гэвэл энэ бол маш том мөнгө олдог бизнес шүү дээ. Жишээ нь, нэг дэвтэр зараад ашиг нь 500 төгрөг байхад, хүний наймаа бэлгийн мөлждөг гэдэг бол нэг дэвтрийг хэдэн ч удаа дахин зарж болно гэсэн үг. Хүнийг бараа гэж харах юм бол нэг бараанаас хэдэн ч удаа ашиг олж, зарж болно.
Хамгийн ашигтай бизнест тооцогддог учраас маш нууц, далд хэлбэрээр явдаг гэмт хэрэгт тооцогддог, дэлхий дахинд. Манайд байгаа охидуудын яриагаар бол, цаад эздийгээ мэдэхгүй. Хоёр дүртэй хүн байдаг тухай ярьдаг.Цагдаа нар очоод бариад авах гэхээр амьдралын боломжгүй, ядарсан царайтай, өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд байдаг. Нөгөө дүр нь заримдаа том том хар жийп унасан, шал өөр хувцастай, гар хөл ихтэй хүмүүс болчихдог гээд ярьдаг.
-Олон улсад биеэ үнэлэгч худалдаж авч байгаа иргэдэд ял шийтгэл оногдуулдаг гэсэн. Энэ хууль нь энэ төрлийн хэрэгтэй тэмцэхэд үр дүнгээ егдөг үү?
-Швед улсын хуулиар биеэ үнэлэгч худалдаж авч байгаа хүмүүсийг шийтгэдэг. Хүний биеийг худалдаж авч байна гэдэг бол эмэгтэйчүүдийн эсрэг үйлдэж байгаа хүчирхийллийн нэг хэлбэр гэж үздэг.
Сая манай Эрүүгийн хуулинд зохион байгуулалтаар биеийг нь үнэлүүлсэн саун, массажны газрыг торгох заалт оруулсан. Гэхдээ худалдаж аваад байгаа хүмүүст ял шийтгэл байдаггүй.
Манайд биеэ үнэлэгчдийн худалдаж авч байгаа хүмүүсийн хувьд янз бүрийн давхаргынхан байна. Томоохон зочид буудлуудад нэг цагийн сая төгрөгөөр үнэлүүлж байна. Саппора дээр бас янз бүр байна. Ер нь манай нийгэмд бүх түвшинд биеэ үнэлэлт байна гэж мэргэжлийн байгууллагын хувьд хардаг.
-Одоо нэг ийм яриа байна. Нэг сайхан залуутай танилцчихлаа гээд бодож байтал гомо байх юм хэмээн бүсгүйчүүд их ярьж байна. Энэ тухайд?
-Эрэгтэй хүнтэй ч харилцаатай, эмэгтэй хүнтэй ч харилцаатай байдаг ийм хүмүүс олон болжээ гэж харж байна. Энэ тал дээр Монголд сүүлийн үед нэлээд нээлттэй болж байна. Үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд л хүрсэн гэж хардаг. Олон хэргүүд илэрдэг ч дарагдаад л өнгөрдөг шүү дээ.
-Сошиал орчинд Осоржамаа гэдэг хүний лайв хандалт ихтэй байгаад байдаг. Нэг дүүргийн цагдаагийн газрын дарга хүртэл үзэгч нь гэж хэлж байсныг сонсож байсан. Тэгэхээр манайд бэлгийн чиг хандлага өөр ийм хүмүүс нийгэмд ямар нөлөө үзүүлээд байна гэж хардаг вэ?
-Энэ хүний бичлэгийг үзэж байгаагүй. Хүмүүсийн ярианаас сонсож байсан. Энэ бол сэтгэцийн эмгэг. Тэр хүний бага насны сэтгэл зүйн хямрал нь өдий түвшинд хүрсэн гэж би боддог.
Тэр хүний ярьж хэлж байгаа байдал бусдад нөлөө үзүүлж байна, лайк дарж дэмжиж байна, зарим нь магадгүй элэг доог хийх гэж үзэж байгаа бол нийгмээрээ л сэтгэцийн эмгэгтэй байна л гэсэн үг. Тэр хүний бичлэг лайвыг үзээд инээгээд сууж байна гэдэг бол өөрөө хамаарал бүхий сэтгэл зүйн эмгэг юм.
