Month: April 2020

Сүүлийн үед хууль хяналтын байгууллага хүний эрхийг ноцтой зөрчиж байгаа тухай иргэд мэдээлэх боллоо. Тэдний нэг нь болох иргэн Ж.Туяа одоогоос долоон жилийн өмнө өөрийн гэсэн барилга угсралтын компанитай, цөөнгүй залуусыг ажлын байраар хангаж явжээ. Гэвч тэрээр өнөөдөр хуулийн байгууллагын ажилтан, албан тушаалтнуудад гомдол тээн яваа нэгэн. Түүнтэй ярилцлаа.

-Өөрийнхөө эрхэлж байсан ажлынхаа талаар танилцуулахгүй юу?

-Би 2008 оноос “Авгад сүлдтэн”ХХК, “Авгад сүлдтэн констракшн” ХХК-ийг удирдан гадаад дотоод худалдаа, барилгын засал чимэглэл, барилга угсралтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулан “Хурд”, ”Гангар”, “Инкон”, “Бүргэд Консракшн”, “Карказ” гээд Монгол Улсын барилгын салбарт тэргүүлэх байр суурь эзэлдэг компаниудтай хамтран ажиллаж байлаа. Түүгээр зогсохгүй өөрийн хөрөнгөөр хөдөө нутгийг орон сууцжуулах зорилгоор Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын Түнхэл тосгонд орон сууцны барилгын ажлыг эхлүүлсэн байсан.

-Хуулийн байгууллагад ихээхэн гомдолтой явдаг гэлээ. Чухам юунаас болж ингэх болов?

-Өнөөдөр хууль хяналтын байгууллагын зарим албан тушаалтнууд өөрсдийн эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа ашиглан хуулиас гадуур тогтоол, шийдвэрүүдийг гаргаж, зарим нь бүр өөрийн зүүсэн мөрдөсөө хууль бус үйлдэлд ашиглах болсонд иргэн хүний хувьд маш их харамсаж байна. Надад нотлох баримтгүй бол үнэхээр хүн итгэмээргүй, хүний санаанд багтамгүй асуудлууд тохиолдсон. Би бүтэн долоон жил хуулийн байгууллага хуулиа баримтлан, хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулдаг хэмээн итгэдэг байсан боловч одоо итгэл минь алдарч айдаг болоод байна. Хууль тогтоогч нарын Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйлчилнэ гээд батлаад өгсөн хууль тогтоомжууд байгаа шүү дээ. Гэтэл тухайн хуулиудыг буруугаар хэрэглэн тэр ч байтугай Үндсэн хуулиар олгогдсон гомдол, хүсэлт гаргах эрхэд минь халдан хязгаарлаж, гомдол гаргах эрхгүй гэсэн шийдвэр гарган өгч байна.

-Тодорхой ярьж болох уу?

-Миний бие өөрийн ажилтанд зээлийн баталгаа, батлан даалтуудыг 2013-2014 оны хооронд гаргаж өгсний улмаас Цагдаагийн байгууллагад давхар шалгагдах болсон. Өнгөрсөн долоон жилийн хугацаанд хуулийн байгууллага хэмээх нэгэн малгайн дор нэрлэгдээд явдаг зарим мөрдөгч, прокурор, өмгөөлөгч нарын яаж хууль зөрчиж үйл ажиллагаа явуулдаг болохыг өөрийн биеэр үзээд явж байна. Хуулийнхан ах дүү амраг садан, танил тал гэхээсээ илүүтээ нэг сургууль, нэг төгсөлт, нэг анги, нэг дүүрэг, нэг хэлтэст хамт байсан гээд бараг цус ойртсон шахуу жалга довны үзэл бодолтой болж. Ямар нэгэн байдлаар нэг нэгтэйгээ холбогдсон эсвэл удам дамжин эрх зүйч, хуульчийн боловсрол эзэмшсэн улсууд байдаг юм байна. Ийм учраас нэг нэгэндээ тус болж байна гэсэн утгаар нөлөөлдөг юм болов уу гэж хувь хүнийхээ хувьд дүгнэсэн.

Миний хувьд манай байгууллагын гэрээт нягтлан надаас ч их хэмжээний мөнгө зээлэх нэрээр авч, бусдаас ч их хэмжээний мөнгө зээлэх нэрээр авсан. Зарим зээлэндээ надаар зээлийн баталгааг гаргуулсан, миний өмч хөрөнгийг зээлийн барьцаанд тавиулаад мөнгийг маань авч зугтсан хэрэг гарсан юм. Зээлийн баталгаа, барьцааг гаргаж өгсний хувьд манай байгууллагыг дуудан шалгах нь хуулийн үндэслэлтэй байсан ч хэргийг шалгаж байсан тухайн дүүргийн мөрдөгч, чиглэлийн ахлах мөрдөгчийнхөө хамтаар “Танай байгууллагын хохирлыг барагдуулж өгнө, захиралдаа битгий хэлээрэй, бие муутай юм чинь…” хэмээн ерөнхий инженерт маань санал тавьж, миний охиноос 50-60 сая төгрөгийг авсан байдаг. Аав өвчтэй эмчлүүлэх хэрэгтэй байна, аав нас барчихлаа оршуулгын мөнгө хэрэгтэй боллоо, банкны зээлийн хугацаа болчихлоо, хөдөө орон нутгаас нүүж ирсэн орох орон байхгүй байр түрээслээд өгөөч, нүүлгээд оруулаад өгөөч, телевизор аваад өгөөч хэмээн мөнгө авч байснаа сүүлдээ бүр “Цасны баяр”-т явах гэсэн юм дулаан гутал эхнэрт маань байдаггүй хэмээн охины минь өмсөж явсан годон гутлыг тайлан авсан байсан. Хэлж ярьсан ёсоор нь хохирол огт төлөгдөхгүй, бүр нотлох баримтуудыг заримыг нь устгаж заримыг нь нуун дарагдуулж нууцаар байгуулагыг шалгаж байсныг нь мэдээд охин маань дээрх асуудлаа надад хэлснээр би АТГ-т хандсан. Ингэснээр дээрх хоёр мөрдөгч хуулийн дагуу гурван шатны шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдож хариуцлагаа хүлээсэн.Энэ үед би өөрийгөө төрийн албан тушаалтны хууль бус үйл ажиллагааг зогсоочихлоо гэж бодож байсан боловч үнэн хэрэгтээ өөртөө зовлонгийн үүдийг нээж байсан юм байна лээ.

Дараа дараагийн мөрдөгч нар “хэл амтай, мөрдөн байцаагч нарыг хоолноос нь салгасан” гэсэн үгийг зарим нь амнаасаа унагаж, зарим нь үйлдлээрээ үзүүлж байснаас гадна нэг нь миний ажилтанг “Захирлыгаа тэр мөнгийг авсан гэж хэл, захирлынхаа эсрэг мэдүүлэг өг” хэмээн зодож биед нь хөнгөн зэргийн гэмтэл учруулсан нь Шүүх шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн дүгнэлтээр гарсан байсан боловч тэр мөрдөгч сахилгын арга хэмжээ авагдан цалингийн 20 хувиа суутгуулаад өнгөрсөн байсан.Энэ мөрдөгч миний өөрт нь бүр “За дүү минь хаяж гээгдүүлэв дээ” гээд гэм буруугүй болохоо нотлохоор өмгөөлөгчийнхөө хажууд гарт нь хүлээлгээд өгсөн нотлох баримтуудыг архивдаа аваачиж хаячихсан. Намайг гэм буруутай мэтээр хандан дээд албан тушаалтнууддаа мэдүүлж, хавтаст хэрэг бүрдүүлсэн байсан учраас би үнэний төлөө өөрийн амь насыг золиослон хорих ангид бүтэн 44 хоног өлсгөлөн зарлаж хүний гарт орон 37 кг биеийн жинтэй болж байсан. Жирийн иргэн бусдад гэмтэл учруулсан тохиолдолд хуулийн хариуцлага хүлээдэг, Цагдаагийн байгууллагын ажилтан хүн зодвол сахилгын арга хэмжээ авагддаг, хүн эрүүдэн шүүж амь нас, эрүүл мэндийг нь эрсдэлд оруулсан ч цол нь нэмэгддэг. Албан тушаал ахин ажил үүргээ гүйцэтгэсээр байдаг юм байна гэдгийг тэгэхэд ойлгож авсан даа. Ажилтныг маань миний эсрэг мэдүүлэг өгөхийг ятгаад үгээр нь болохгүй болохоор зодсон, намайг эрүүдэн шүүсэн үйлдэл нь хууль зөрчсөн эрүүгийн хариуцлага хүлээх хэмжээний асуудал болохыг би тухайн үеийн Цагдаагийн Ерөнхий Газрын даргад гомдол гарган бичсэн юм. Тэгээд хариу ч байхгүй таг байхаар нь өөрийн өмнөөс хүн явуулан уулзуулахад ЦЕГ-ын дарга маань гомдлын тухай огт мэдэхгүй байсан бөгөөд харин үүдний нарийн бичиг хошууч хүүхэн нь “Би Тусгай субьект рүү явуулчихсан” гэсэн хариултыг хэлсэн байдаг. Нэрийг нь бичээд гарт нь өгөөрэй гээд явуулсан гомдол маань эзэндээ очилгүй дундаас нь нарийн бичиг нь шийдвэр гарган өөр газар луу шилжүүлчихдэг, “Тусгай Субьект” гэдэг газар нь надаас тайлбар ч авалгүйгээр тухайн асуудлыг дуусгачихдаг юм байна лээ. Дээд зэргээр хуулиа баримтлах ёстой байгууллагын үйл ажиллагаа нэг иймэрхүү байсан даа. Хэдийгээр хугацаа нэлээн өнгөрсөн ч энэ тухай ярихаар үнэхээр гомдолтой бас харамсалтай санагдаад байдаг юм.

-Прокурорын байгууллага энэ хэргийг юу гэх юм?

-Хуульч хэмээх эрхэм алдрыг хүртэж төрийн өмнөөс яллах эрх бүхий прокурор Хуульчийн болон Прокурорын ёс зүйн дүрэм журмандаа захирагддан өөрийн чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг байх ёстой гэж би боддог. Гэтэл тийм биш юм байна. Чиг үүргээ хэрэгжүүлж байхдаа ёс зүйн алдаа гарган сахилгын арга хэмжээ авагдсан ч нөгөөх хэрэг дээрээ хяналт тавин хариугаа авна гэдэг шиг үйлдлийг иргэдэд үзүүлдэг л юм байна. Төрийн нэрийн өмнөөс хууль маань намайг хамгаална гэж итгэх итгэлийг зарим прокурорууд үгүй хийсэн. Хууль бус шийдвэр тогтоолыг хэн гаргаж байна. Прокурорын байгууллагын зарим эрх мэдэлтэн гаргаж байна шүү дээ. Би бүр “Та нар ямар хууль ашигладаг вэ. Энэ мөн үү” гээд хуулийг нь харуулж байгаад асууж үзсэн юм байна. “Мөн мөн, тийм шийдвэр байх ёсгүй” гээд дээд албан тушаалтан нь хэлж байхад доод албан тушаалтангууд хуулиа зөрчсөн шийдвэр гаргасаар л байна. Бүр Монгол Улсын Үндсэн хуулиар олгогдсон “Өргөдөл, гомдол гаргах” эрхэд минь халдаж зарим нь “гомдол гаргах эрхгүй” гэсэн хариу өгч байна. Хэр хэмжээнээс хэтэрсэн эрх мэдэл гэдэг л энэ байх даа.

-Гэхдээ танд хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх өмгөөлөгч байсан биз дээ?

-Хүн бүхэн хуулийн мэдлэг боловсролгүй учраас яалт ч үгүй өмгөөлөгч хөлсөлж авдаг шүү дээ. Надад эрх зүйн туслалцаа үзүүлэхээр тохиролцон тодорхой хэмжээний төлбөрийг авсан өмгөөлөгч маань “Хуулийнхан танил талаараа гар урттай байдаг, мөрдөгч нартай зууралдаад тэдний талаар гомдол гаргаад хэрэггүй” гээд байсан чинь дараа нь мэдэх нь ээ нөгөө АТГ-т миний шалгуулахаар өгсөн нэг мөрдөгчийнх нь өмгөөлөгч байсан. Ийм байж болохгүй шүү дээ. Хуульч, хуулийн байгууллагын албан тушаалтнууд хууль зөрчиж хуулиас гадуур хууль бус үйлдэл хийж болдог юм уу. Тэгээд энэ талаар нь Хуульчдын Холбоонд гомдол гаргаад жил илүү хугацаа өнгөрч байна. Маргаан үүссэн гээд л таг болсон. Тус Холбооны Ерөнхийлөгчид нь хандаад гарт нь гээд бичсэн бас л хариугүй. Ийм хариуцлагагүй ажилладаг юм уу, эсвэл бүр хууль зөрчсөн хуульчдыгаа өмгөөлж хамгаалаад хариуцлага огт тооцдоггүй юм уу.Би иргэн хүнийхээ хувьд иймэрхүү үйлдлүүдийг таслан зогсоохыг үнэхээр хичээсэн ч хүчин мөхөсддөг юм байна. Зарим мөрдөгч, прокурорууд, өмгөөлөгч нар ингэж л ажиллаж иргэдийг хохироож байна. Хуулийн байгууллагын үйл ажиллагаа үнэхээр нэг биш байна.

-Таны яриаг сонсоод маш их гайхаж байна. Танд энэ бүхнийгээ нотлох баримтууд байгаа юу?

-Надад хангалттай нотлох баримтууд байгаа. Хэдий баримттай ч тэр хүмүүсийн гэр бүл, үр хүүхдүүдийг хүндэтгэж байгаа учраас нэр дурдалгүй ярилаа. Хэрэв шаардлага гарвал нэрийг нь дурдан дахиад ч олон баримтуудыг дэлгэн ярих болно. Одоо надад өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа өмгөөлөгч нар ажлын туршлага өндөртэй, хуульч мэргэжлээр удаан ажилласан үнэнч шударга хүмүүс байдаг. Би өөрийгөө хувь хүнийхээ хувьд буруу зөрүү бодоод байж магадгүй гэж болгоомжлоод юм бүхнээ нягтлан асууж тэд нараас байнгын зөвлөгөө авдаг. Тэд ч үнэхээр шудрага бус зүйл болж байгааг хараад харамсаж байгаагаа илэрхийлж байдаг.

-Танай байгуулага хохирлоо барагдуулж авсан уу?

-Хэргийн талаар яривал мөрдөн шалгах ажиллагааны нууцыг задруулсан хэрэгт орох байх. Тийм учраас зөвхөн өөрт тохиолдсон төрийн албаны тэр тусмаа хуулийн гэж нэрлэгддэг байгууллагын албан тушаалтнуудын хууль бус үйлдлүүдийн талаар заримыг нь ярилаа.Хэргийн талаар яривал бүр л үнэхээр ийм юм байна гэж үү хэмээн та бүхэн цочирдох байх аа.

Хэрвээ цаазаар авах ял үйлчилж байсан бол яаж ийж байгаад надад оногдуулсан байх байсан гэж би боддог юм. Ингэж л надад хандаж байгаа даа. Би энэ долоон жилийн хугацаанд эрүүл мэнд, эд хөрөнгө, эдийн засаг, сэтгэл санааны асар их хохирлыг үзсэн. Одоо дэлхий нийтээрээ эмчилгээгүй гэж үздэг өвчин тусаад байнгын эм тарианы хараат амьдарч байна. Хэр хугацаанд амьд явахаа ч сайн мэдэхгүй болсон учраас зоригтой ярилцлага өгч байна. Тэрнээс биш айж байна шүү. Хуулиа мэддэг хүмүүс хууль бус шийдвэрийг яаж л бол яаж гаргаж чаддагийг нь харсан учраас ямар сайндаа надад “Цаазаар авах” ял оногдуулах хэмжээний эрх мэдлээ буруугаар ашигладаг юм байна лээ гэж хэлж байхав дээ. Надад ийм зүйл хэлэх эрх байхгүй л байх. Ялангуяа Цагдаагийн байгууллага болон Прокурорын байгууллага ажилтан албан тушаалтнуудаа хөгжүүлэх, мэдлэг боловсрол муутайг нь солих, ажлаа хийж чадахгүй байгаа нэгт нь хариуцлага тооцох хэрэгтэй юм шиг санагдсан.

Өнөөдөр хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууслаа л гэдэг. Энэ чинь нөгөө л мөрдөгч, прокурорууд ажлаа хуулийн дагуу хийгээгүйгээс нааш цааш явсаар хоног хугацааг өнгөрөөсний балаг шүү дээ. Хэрэв шалгасан хэрэг нь шүүхээс буцвал, шалгасан хэрэг нь хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан бол мөрдөгчийг ч хяналт тавьсан прокурорыг ч тэгнэ ингэнэ гэсэн хариуцлага тооцох систем байсан бол арай л өөрөөр ажил үүргээ гүйцэтгэх байсан байх аа.

Хуулийн байгууллагынхан, хуульч гэхээрээ бүгд адилхан муу муухай гэсэн үг биш шүү. Сайн хуульч нар бас байдаг юм байна. Хүмүүс шүүх, шүүгчийг л буруутгаад байдаг. Харин надад ганцхан Шүүхийн байгууллага шударгаар ажилладаг юм байна гэж бодогдсон. Бүтэн хоёр өдөр өглөөний 09 цагаас оройн 21 цаг хүртэл аяга цай ч уулгүйгээр шахуу хэргийн ээдрээ түвэгтэй байдлыг тайлах гээд анхааралтай сонсоод суудаг шүүгч байдаг л юм байна лээ. Би Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Отгонбаяр, мөн шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байсан.Г.Есөн-Эрдэнэ, үйлчлүүлэгчийнхээ төлөө амиа ч өгөхөд бэлэн шахуу хууль бус бүхний төлөө тэмцэж чаддаг, хүнд хэцүү үед маань түшиг тулгуур минь болж байсан өмгөөлөгч, хуульч Ц.Алтанцэцэг,надад гэр бүл шигээ хандан чин сэтгэлээ зориулсан “Соёмбо Легал Партнерс” хуулийн товчоо, үнэнч шударга хуульч нартаа баярлалаа гэдгээ танай сониноор дамжуулаад хэлмээр байна.

Мөн би Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Монгол Улсын Ерөнхий прокурорт хандан ил захидал илгээсэн учраас хуулийн дагуу хууль зүйн үндэслэл бүхий шийдвэр, тогтоол гаргаж өгнө гэж найдаад хүлээж байна даа.

Б.ЭНХЗАЯА