Month: February 2020

Categories
мэдээ нийгэм

Коронавирусийн тархалт буурах хандлага ажиглагдахгүй байна

Эрүүл мэндийн яамнаас титэм вирусийн тархалтын талаар мэдээлэл хийлээ.

ДЭМБ–ын мэдээлэлж байгаагаар өнөөдөр өглөөний 10:00 цагийн байдлаар нийт 24,483 хүн шинэ коронавирсийн халдвар авсан нь тогтоогдож, 426 хүн нас баржээ.

Шинэ коронавирусийн халдвар БНХАУ-аас гадна дэлхийн 23 оронд нийт 159 тохиолдол илрээд байгаа бөгөөд нийт тохиолдлын 99 хувь БНХАУ-д бүртгэгдээд байгаа аж. Тиймээс халдварын бүс нутгаар зорчин явсан иргэд өөрийгөө тусгаарлаж биеийн байдлаа ажиглан эрүүл мэндийн байгууллагад хандахыг албаны хүмүүс зөвлөж байна. Уг халдвараар өвчлөөд байгаа хүмүүсийн 80 орчим хувийг 30-70 насныхан эзэлж байна. Түүнчлэн коронавирусийн халдвар илэрсэн 7,717 тохиолдолд дүн шинжилгээ хийхэд эрэгтэйчүүдэд зонхилон тохиолдож байгаа юм. Тус халдвар нэг сартайгаас 99 нас хүртэлх бүх насныханд бүртгэгдээд байгаа талаар ДЭМБ–ын мэргэжилтэн О.Ариунтуяа мэдээллээ.

Манай улсын хувьд шинэ коронавирусийн халдварын нөхцөл байдал ямар байгаа талаар Эрүүл мэндийн яамны Тандалт, шуурхай удирдлагын хэлтсийн дарга Д.Нарангэрэл мэдээллээ. Тэрээр “Манай улсын хувьд шинэ коронавирусийн тохиолдол албан ёсоор бүртгэгдээгүй. Гэхдээ бусад улс орнуудад халдвар нэмж бүртгэгдсээр байна. БНХАУ-аас ирж буй иргэдийн тоо эрс нэмэгдсэн. Энэ нь гаднын улс орноос дамжин орж ирэх эрсдэл өндөр байна гэсэн үг юм. Энэхүү нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж, шинэ коронавирусийн халдвар гарсан улс орнуудад зорчихгүй байхыг зөвлөж байна. Одоогоор Солонгос улсаас ирсэн Дархан-Уул аймгийн иргэнийг тусгаарлан оношилгоо хийж байгаа” гэлээ.

Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын Эрүүл мэндийн хэлтсийн дарга Д.Баярболд “Бид 2020 оны нэгдүгээр сарын 7-ны өдрөөс өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжин ажиллаж байна. Аж ахуйн нэгжүүд, эрүүл ахуй, халдвар хамгааллын чиглэлийн газруудад албан даалгавар өгөөд байгаа билээ. Мөн Мөн тодорхой давтамжтай хяналт, шалгалтыг явуулсаар байна. Хичээл сургалтын үйл ажиллагааг түр хугацаанд зогсоосон энэ хугацаанд хоёр сургалтын төв үйл ажиллагаа явуулж байсан зөрчлийг илрүүлж, хариуцлага алдсан нэг аж ахуйн нэгжид торгуул оногдууллаа. Мөн хүнсний аюулгүй байдлыг хангахад анхааран ажиллаж байна” гэж мэдэгдлээ.

Шинэ коронавирусийн тархалт буурах хандлага ажиглагдахгүй байгаа тул ард иргэдийг амны хаалт зүүж хөдөлгөөнд оролцохыг ЭМЯ–аас зөвлөж байна.

Ч.ОЧИРРЭНЧИН

Categories
мэдээ нийгэм

70 гаруй өвчнийг молекул түвшинд оношилж, онош баталгаажуулах шинжилгээ гүйцэтгэж байна

ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улаан дэлхий дахинд шинэ коронавирусний тархалт нэмэгдэж буйтай холбогдуулан Монгол Улсын Мал эмнэлгийн биоаюулгүйн-III зэргийн лабораторийг болзошгүй аюулаас сэрэмжлэн, коронавирусний оношилгоо хийх бэлэн байдлаа хангахыг үүрэг болголоо.

Улсдаа цор ганц энэхүү лабораторийг ХХААХҮЯ, БНСУ-ын олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын дэмжлэгтэйгээр 2008 онд ашиглалтад оруулсанаас хойш мал амьтны гоц халдварт шүлхий, цэцэг, үхрийн цээж, мялзан, гахайн корона, гастроэнтр, үржил хам шинж, галзуу зэрэг 70 гаруй өвчнийг молекул түвшинд оношилж, онош баталгаажуулах шинжилгээ гүйцэтгэж байна.

Жилд 600 гаруй хандалтаар 10000-15000 дээж хүлээн авч, 18000 гаруй сорил шинжилгээ хийдэг уг лабораторийг мал, амьтны гоц халдварт өвчний оношилгоо, шинжилгээ, судалгааны зориулалтаар ашиглах бүрэн боломжтой аж.

Монгол Улс Дэлхийн Мал Амьтны Эрүүл Мэндийн Байгууллага /ДМАЭМБ/ болон олон улсын өмнө хүлээсэн үүргийнхээ хүрээнд улс орондоо тохиолдсон гоц халдварт өвчний оношийг олон улсын лавлагаа лабораториор баталгаажуулж, олон улсад мэдээлдэг зарчимтай.

Тухайлбал ДМАЭМБ-ын лавлагаа лаборатори болон бүс нутгийн лавлагаа лабораторид 2000-2019 онд мал, амьтны гоц халдварт 7 өвчний онош баталгаажуулахаар 75 удаа дээж илгээжээ. 2008 оноос хойш онош баталгаажуулалт олон улсын лавлагаа лабораторийн дүнтэй 100 тохирч байгаа аж. Хамгийн сүүлд 2016, 2018 онд Монгол улсад анх удаа бог малын мялзан, гахайн африк мялзанг оношилж олон улсын лабораториор баталгаажсан байна.

Биоаюулгүйн III зэргийн лабораторид 2017 онд 17 эмч мэргэжилтэн 308 удаагийн оролтоор 469 цаг, 2018 онд 20 гаруй эмч, мэргэжилтэн 250 удаагийн оролтоор 996 цаг, 2019 онд 160 удаагийн оролтоор 320 цаг биоаюулгүй дэглэм баримтлан оношилгоо, шинжилгээ, үйлчилгээний ажил гүйцэтгэжээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Реппер Г.Энэрэлийн гэм бурууг өнөөдөр шүүнэ

Баянгол дүүргийн прокурорын газраас шүүгдэгч Г.Энэрэлд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг “Хүний эрүүл мэндэд хөнгөн хохирол учруулах”, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т зааснаар “Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх” гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн хэргийн урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдаан Баянгол дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд /2020.01.30/ болсон.

Улмаар шүүгдэгч Г.Энэрэлд холбогдох эрүүгийн хэргийг шүүхэд шилжүүлж шүүх хуралдааныг 2020 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 13 цаг 30 минутад товлосон юм.

Шүүх хуралдаан хүртэл шүүгдэгч Г.Энэрэлд авсан таслан сэргийлэх арга хэмжээг тус тус хэвээр үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

Categories
мэдээ нийгэм

Шинэ коронавирусийн халдвар аваад эдгэсэн хүний тоо 892 болжээ

Эрүүл мэндийн яамнаас шинэ коронавирусийн халдварын нөхцөл байдлын мэдээллийг 2020 оны хоёрдугаар сарын 5-ны 10:00 цагийн байдлаар мэдээллээ. Шинэ коронавирусийн халдвараар 491 хүн нас бараад байна. Халдвар авсан хүний тоо 24483-т хүрсэн бол 892 хүн эдгэрчээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Төрийн зарим чиг үүргийг ТББ-ууд гүйцэт​гэхээр боллоо

БХБ-ын сайдын тушаалаар ТББ-ууд 3 жилийн хугацаатай гэрээгээр төрийн зарим чиг үүргийг гүйцэтггэхээр боллоо.

БХБЯ-ны төрийн нарийн бичгийн дарга С.Магнайсүрэн “Монголын Барилгачдын нэгдсэн холбоо” ТББ-ын ерөнхийлөгч М.Батбаатар, “Монголын Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоо” ТББ-ын тэргүүн М.Түмэнжаргал , “Монголын Барилгын үндэсний ассоциаци” ТББ-ын дэд ерөнхийлөгч Б.Нэмэхбаатар нар өчигдөр гэрээнд гарын үсэг зурав.

Тус гэрээгээр:

  • Барилгын салбарын ажилтныг давтан сургах, мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэшлийн зэрэг олгох ажлыг “Монголын Барилгачдын нэгдсэн холбоо” болон түншлэгч 12 ТББ-д,
  • Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг “Монголын барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоо”-нд,
  • Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг “Монголын барилгын үндэсний ассоциаци” болон түншлэгч долоон ТББ-аар үргэлжлүүлэн гүйцэтгүүлэхээр боллоо.
Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Н.Номтойбаяр: Би тулдаа тэсч байна, надаас өөр хүн бол өдийд боогоод үхчихсэн байгаа

УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлээд байгаа Н.Номтойбаяртай ярилцлаа.

-Олон нийтийн анхаарлын төвд байгаа 13 секундын гэгдэх бичлэгийн талаар таны байр суурийг сонсмоор байна. Цагдаагийн байгууллага сая мэдээлэл хийж, энэ бичлэг хуурамч гэдгийг зарлалаа. Нөхцөл байдал бүр эргэчихлээ?

-Энд хоёр зүйлийг эхэлж тодруулах ёстой. Хамгийн түрүүнд, АПУ компани яагаад УИХ-ын чуулганы өмнө хэвлэлийн бага хурал зарлав. АПУ-гийн өмгөөлөгч ноцтой хууль зөрчсөн. Өмгөөлөгч хүн бол хууль эрх зүйн гол төлөөлөгч хүн. Тийм хүн полиграфийн хариуг олон нийтэд буруу тайлбарлаж, шүүхийн шинжилгээний дүгнэлтийг гуйвуулж мэдээлсэн. Бүр зураг үзүүлж дайрсан. Ер нь зорилго нь юу байв. УИХ-ын шийдвэрт нөлөөлөх оролдлого байсан нь одоо харагдаж байгаа биз дээ. Намайг гүтгэх замаар тэд санасандаа хүрлээ.

Хоёрдугаарт, цагдаа нар яагаад хэзээ хойно мэдээлэл хийв. Яахав, энэ хэрэг залилангийн хэрэг байсан, 13 секундын бичлэг хуурамч гэдгийг зарлаж байгаа нь сайн хэрэг. Уг нь зүй ёсоор бол АПУ-гийнхан хэвлэлийн хурал хийсний дараа энэ мэдээллээ олон нийтэд өгч төөрөгдлийг арилгах боломжтой байсан. Цагдаа нар тэгэхийг хүссэн үү, хүсээгүй юү. Мэдээж цагдаагийн байгууллага олон нийтэд мэдээлэл хийх эрхийг прокурор өгдөг. Тэгвэл энэ хэргийн тухайд прокурор тэр эрхийг өгөөгүй. Яагаад гэдэг нь ойлгомжтой биз дээ.

-Ерөнхий прокурор таны асуудлыг УИХ-д нууцын зэрэглэлтэй оруулж ирсэн?

-Тэр л байхгүй юу. Би өөрөө Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хурал дээр “Санал шүүмж хэрэггүй, дэмжээд өгөөч” гэсэн. Гэтэл ийм нөхцөлд л хүргэлээ. Намайг хамгаалах хэн ч байгаагүй. Цагдаа, прокурор хэн ч намайг хамгаалахгүй. Харин хамгаалах хүмүүс бол УИХ-ын гишүүд байсан. Ц.Нямдорж ч “А” гэж дуугараагүй. Миний талд үнэнийг дуугарах хэн ч байгаагүй. Тиймдээ би хурлыг нээлттэй явуулъя гэж гуйсан. Хүлээж аваагүй. Ямартаа ч тэд зорилгодоо хүрлээ.

Уг нь бас 13 секундын бичлэг хуурамч гэдгийг цагдаа нар аль 2019 оны тавдугаар сарын 29-нд тогтоочихсон байсан. Өнгөрсөн хугацаанд олон нийтэд мэдээлэх хангалттай боломж байсан. АПУ өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 20-нд хэвлэлийн бага хурал хийсэн. УИХ-ын чуулган хуралдах хүртэл 10 хоногийн хугацаанд цагдаа яагаад энэ тухай дуугарч болсонгүй вэ.

-Таны хилээр гарах эрхийг нэгдүгээр сарын 31-ний өдрөөс хориглосон гэв үү?

-Үгүй. Нэгдүгээр сарын 30-нд прокуророос шүүхэд санал ирсэн байдаг. Гэтэл тэр үед УИХ шийдээ гаргаагүй байсан. Тэгэхээр ямар шийд гарахыг прокурор мэдэж байсан гэж ойлгож байгаа. Би бол ямар ч мэдүүлгээс зугтаагүй. Хоёр удаа АТГ дээр очсон. Эхний удаа очиход “Материалтайгаа танилцаагүй учир одоохондоо танаас асуух зүйл алга” гээд буцаасан. Дараагийн удаа нэгдүгээр сарын 27-нд очиход мөрдөн байцаагч нь “Ар гэрт ажил гарлаа, дараа дуудъя” гээд явуулсан. Одоо ингээд харахаар АТГ-т хүртэл цаанаа ямар нэгэн санаа зорилготой байв уу гэж эргэлзэж байна. Гэхдээ арай үгүй болов уу.

-УИХ-ын чуулганаар таны УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлыг нууц санал хураахад дэмжсэн хэрнээ нээлттэй хураах болоход дэмжээгүй. УИХ-ын гишүүдийн энэ үйлдэл олон нийтэд их муухай харагдлаа?

-Нууцаар явуулсан санал хураалтаа хуулийн дагуу ил санал хураалт болгоход 65 хувийн саналаар дэмжигдээгүй. УИХ-ын дарга энэ асуудал дэмжигдсэнгүй гээд алхаа цохиод баталсан. Гэтэл намайг өргөдөл өгөнгүүт асуудал бишидлээ гээд А.Сүхбатаараа горимын санал гаргуулаад унасан тогтоолоо буцааж хүчингүй болгоод дахиад санал хураасан. Энэ бол УИХ-ын чуулганы дэг зөрчиж байгаа том асуудал. Үндсэн хуулийг ч зөрчсөн явдал болсон.

-УИХ-аар гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлүүлэх саналын нэг үндэслэл талийгаач Г.Батхүү агсны хэрэгтэй холбоотой гэж олон нийт ойлгож байгаа. Гэтэл энэ хэрэгт холбоотой гэгдэх 13 секундын бичлэг нь хуурамч болох нь ил болчихлоо...

-Тэр бичлэг анхнаасаа худлаа байсан. Байх ч үндэсгүй. Талийгаач амиа алдсан газар бол Төрийн ордны нэг давхрын баруун жигүүр. Тэр үед би гурван давхарт зүүн жигүүрт байсныг хүмүүс гэрчлээд бүх юм тодорхой болчихсон байдаг. Үүнийг талийгаачийн ар гэрийнхэн мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа.

Үнэхээр тэд гомдолтой гэж үзэж байгаа бол шүүх шинжилгээний дүгнэлтийг эсэргүүцэх боломжтой байсан. Дээр нь прокурорт эсэргүүцэл бичих ёстой. Гэвч тэд тийм алхам хийгээгүй. Энэ бол зориуд хийж байгаа улс төр. Эцсийн эцэст энэ ажиллагаанд ямар их мөнгө зарцуулагдав аа. Үүний ард хэн хожих нь ойлгомжтой.

-Хэн гэж?

-2020 оны сонгуульд Дорнодод АН-аас талийгаачийн дүү П.Батчимэг өрсөлдөхөөр яваад байгаа юм билээ. АПУ гэж аймаар компани юм байна. Төрийг хөдөлгөж чадлаа. Намаас хөөлгөж чадлаа. Би тулдаа тэсч байна. Үнэхээр миний оронд өөр хүн байсан бол аль эрт боогоод үхчихсэн байсан байх.

-Үнэхээр таныг УИХ-ын гишүүнээс буулгах том ажиллагаа явагдлаа гэж олон нийт хэлж эхлээд байна?

-Яагаад, яагаад гэсэн олон асуулт л байна. АПУ хэвлэлийн бага хурал зарлаж хуурамч мэдээлэл тараасан, араас нь гишүүд рүү ил захидал илгээлээ. Бас гишүүд рүү 200 орчим мессэж ирүүллээ. УИХ нь дэгээ зөрчлөө. Аргагүй байдалд оруулж намайг өргөдөл өгөхөд хүргэлээ. Өрөөнөөс гаргалаа. Хилийн хориг тавилаа. Үнэхээр намайг хүчиндлээ. Өчигдөр гэхэд (уржигдар) манай туслах ордны коридороор явж байхад нь Тамгын газрын комисс ирээд “Өрөөгөө суллаж өг” гэсэн байгаа юм. Уг нь энэ асуудал чинь түдгэлзчихсэн байгаа. Ийм үед болж байгаа юм уу гэхэд “Авна аа” гээд өрөөний гадна байдаг нэрийг нь авчихсан байсан. Миний өрөөнд өөр гишүүн суух санал өгсөн бололтой. Миний өрөө ер нь гоё өрөө шүү, туслах тусдаа өрөөтэй.

-Ингэхэд бас та намаасаа гарчихлаа?

-Үнэхээр тийм юм бол МАН хүчин хийсэн Д.Гантулгаа хөө, зодоон хийсэн нөхрөө хөө. Бааранд зодоон хийснээс Төрийн ордонд хийсэн зодоон хоёрын аль нь илүү ноцтой байна. ЖДҮ-чдээ намаасаа гарга. Мэдээж УИХ нь аваад үлдчихнэ. Намаас хөөх эрх нь бол байгаа. Адилхан л зарчим үйлчлэх ёстой. 2020 онд МАН-аас нэр дэвшүүлэхээргүй болголоо. УИХ нь 2020 онд нэр дэвшүүлэхгүй гэж хичээж байна.

-Гэхдээ шүүхийн шийдвэр гараагүй учраас та бие дааж нэр дэвших эрх нээлттэй биз дээ?

-Би түр зуур улс төрөөс завсарлага авъя гэж бодсон. Түр зуур шүү.

Б.ЭНХЗАЯА

Categories
мэдээ спорт

Их Мастер А.Энхтуул Их Британид чансаагаа ахиулжээ

Их Британийн Гибралтарт жил бүр зохион байгуулагддаг “Гибралтар” уламжлалт олон улсын шатрын фестиваль нэгдүгээр сарын 19-31-нд амжилттай явагджээ.

Тус фестивалийн дэлхийн шилдэг шатарчид өрсөлддөг “Мастерс” ангилалд Монгол Улсаас ОУМ С.Билгүүн, ИМ А.Энхтуул нар амжилттай оролцож, ИМ А.Энхтуул гадаад чансаагаа +20.6 оноогоор ахиулсан байна.

Тус тэмцээний эмэгтэй ангилалд түрүүлсэн шатарчинд 20 мянган фунт стерлингийн мөнгөн шагнал олгодог бөгөөд дэлхийд хамгийн том нээлттэй ангиллын шатрын тэмцээнд хэмээгддэг байна. Энэ жил уг шагналыг БНХАУ-ын тамирчин эмэгтэй дэлхийн аваргын титмийн төлөө өрсөлдөгч, Их мастер Тан Жонги хоёр дахь удаагаа хүртжээ.

Categories
мэдээ улс-төр

МСҮТ-ийн суралцагч сард 200 мянган төгрөгийн тэтгэлэг авна

Засгийн газрын өнөөдрийн ээлжит хуралдаанаар Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвд суралцагчдад олгох тэтгэлгийг сард 200 мянган төгрөг байхаар тогтоов.

Тодруулбал, МСҮТ-ийн 2.5 жил, нэг жилийн өдрийн анги, техникийн боловсрол эзэмшүүлэх гурван жил, 1.5 жилийн өдрийн ангид суралцагч, ажил олгогчийн захиалгаар 4-6 хүртэл сарын сургалтад хамрагдаж байгаа 45 хүртэл насны суралцагчид сар бүр 200 мянган төгрөгийн тэтгэлэг олгоно. Гэхдээ суралцагч нь сургуулийн дотоод журам болон ёс зүйн дүрэм зөрчөөгүй, тухайн сарын онол, дадлагын хичээлийн 75-аас дээш хувьд нь суусан байх ёстой. 2019-2020 оны хичээлийн жилд мэргэжлийн боловсролын 80 байгууллагад 37.5 мянган хүн суралцаж байгаагийн 36 мянга гаруй нь мэргэжлийн болон техникийн боловсролын өдрийн ангийнх юм байна.

Ташрамд дурдахад, Засгийн газар 70 мянган төгрөг байсан тэтгэлгийг 2019 онд 100 мянган төгрөг болгож нэмсэн юм.

-АНУ-ын Чикаго хотод Монгол Улсын Консулын газар нээн ажиллуулах тухай хэлэлцээд УИХ-ын холбогдох Байнгын хороотой зөвшилцөхөөр болов.

Чикаго хот орчимд 8000 орчим монгол иргэн амьдарч, ажиллаж, сурч байна. Ажлын байрны олдоц сайн, амьжиргааны түвшин харьцангуй бага, байрны түрээс хямд, шинээр мэндэлсэн хүүхдийг даатгалд хамруулж, 16 нас хүртэл нь эмнэлгийн үйлчилгээ үзүүлдэг зэрэг халамжийн ээлтэй бодлоготой учир монголчууд ихээр суурьшдаг байна.

Categories
их-уншсан мэдээ туслах-ангилал цаг-үе

Улсаа үнэгүйдүүлсэн улстөржилтөөс татгалзаж байж л дэлхийгээс доллар татна

Цагтаа хайгуул, уул уурхайн салбарт татсан доллараараа дэлхийн анхаарлыг татаж, дараагийн БРИКС болох М-3-ын нэг гэсэн үнэлгээг Financial times-аас авч явсан Монголд гаднаас чиглэсэн мөнгөний шинэ урсгал татраад удаж байна. Өөрөөр хэлбэл, олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр бид итгэлгүй түнш гэж харагдаж байна. Дэлхийн мөнгөтэй эрхмүүд өнгөрсөн гурав, дөрвөн жил уул уурхайгаас илүү каннабис, криптовалют гэсэн шинэ зах зээл рүү хуйларсан. Хойд Америк гэх мэт зах зээлүүд каннабисийн хэрэглээг хуульчилснаас болж энэ салбар 20 тэрбум ам.долларын хөрөнгө татчихсан. Дэлхийн анхааралд аль хэдийнэ орчихсон биткойнд 150 тэрбум ам.долларын хөрөнгө байршаад буй. Манай улсын ДНБ-ийг арваар үржүүлсэнтэй тэнцэх мөнгө байршчихсан гэсэн үг. Хөрөнгө оруулагчдыг хуйлруулсан энэ шинэ зах зээлүүд уул уурхайн салбартаа доллар татах өндөр боломжтой гэгддэг Азийн Монголд нөлөөлсөн нь тодорхой. Гэхдээ хайгуул, уул уурхайдаа доллар татаж чадахгүй зүдэж яваа нь биднээс өөрсдөөс маань шалтгаалсан гэх дүгнэлт үнэнд илүү ойртоно.

Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг, олон улсын хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй компаниуд уул уурхайн салбарт л бий. Товчхондоо уул уурхайн салбар бол Азийн Монголд доллар цутгадаг гол суваг. Харамсалтай нь гадны хөрөнгийн биржүүдэд бүртгэлтэй эдгээр компанийн хувьцааны ханш сайн биш, уруудсан графиктай яваа. Энгийнээр зүйрлэвэл Торонто, Нью-Йорк, Австрали, Хонконгийн хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй компаниудын хувьцааны ханш хөрөнгө оруулагчдын Монгол Улсад тавьж буй дүн. Оюу толгойн дараа жагсах зэс, алтны ордыг нээх өндөр магадлалтай гэж яригддаг “Занаду майнс”-ын хувьцааны ханшийг сонирхъё. Австралийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй энэ компанийн зах зээлийн ханш нь 24 сая ам.доллар байна. Гэтэл эздийн нийт хөрөнгө нь 44 сая ам.доллар хавьцаа яригддаг. Хар үгээр хэлбэл эздийн нийт хөрөнгө гэдэг нь энэ төсөлд оруулсан нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээ. Бүр тодруулж хэлбэл “Занаду майнс”-ын хэрэгжүүлж буй төсөлд 44 сая долларын хөрөнгө орсон ч зах зээл төслийг нь 24 сая доллараар үнэлж байна гээд ойлгочихож болно. Бүр энгийнчилж хэлбэл, дэлхийн хөрөнгө оруулагчид Монголд хэрэгжиж буй энэ төсөлд оруулсан доллар тутмыг 50 центээр үнэлж байна. Одоо Оюу толгойн гол хувьцаа эзэмшигч TRQ-г цэнхэр гаригийн хөрөнгө оруулагчид хэрхэн үнэлж явааг тооцож үзье. Эздийн хөрөнгө, өнөөгийн үнэлгээг нь харьцуулаад тоо бодохоор олон улсын хөрөнгө оруулагчид Оюу толгой төсөлд орсон нэг доллар бүрийг 17 центээр үнэлж байна.

Оюу толгой бол зүгээр нэг хэрэгжиж буй жирийн төсөл биш. Монголын төдийгүй дэлхийд гэж яригдах цараатай. Тэр утгаараа яалт ч үгүй Монголын хөрөнгө оруулалтын “барометр”. Оюу толгой төсөлд оруулсан доллар бүр 17 центээр үнэлэгдэнэ гэдэг бидэнд таатай мэдээ биш. Энэ харьцуулалтыг харсан ямар ч хөрөнгө оруулагч “Монголд хөрөнгө оруулбал өгөөж нь нэг иймэрхүү байх нь” гэсэн чамлангуй сэтгэгдэлтэй үлдэх нь хэтэрхий тодорхой асуудал. Манай улсын үндэсний компани Хонконгийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй. Өмнийн говьд коксжих нүүрс олборлож, баяжуулж экспортолдог “Энержи ресурс” гэхээр мэдэхгүй хүн үгүй. Хонконгийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй Mongolian mining corporation (MMC)-ийн зах зээлийн үнэлгээ 524.8 сая хонконг доллараар хэмжигдэж байна. Ам.долларт хөрвүүлбэл 67.5 сая гэсэн тоо гарч ирнэ. Энэ компанийн эздийн өмч нь 850 сая ам.доллар. Зах зээл Монголд хийсэн хөрөнгө оруулалтыг хэрхэн үнэлж байгааг энэ тоонуудыг харьцуулаад хараарай. Олзуурхаж, бахархах зүйл лав алга.

Олон улсын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй, Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудын хувьцааны ханшийн уруудалтад нөлөөлөх гадаад шалтгаан цөөнгүй бий л дээ. Дэлхийг сандаргаж эхэлсэн коронавирус, худалдааны дайн, Европын холбооны тодорхойгүй байдал, их гүрнүүдийн эдийн засгийн харилцааны ойлгомжгүй аяс, эрдсийн зах зээлийн ороо бусгаа өнгө гэж ирээд тоочвол нэлээд шалтгаан байгаа. Гэхдээ хамгийн гол шалтгаан нь бид өөрсдөө. Тодруулж хэлбэл, уул уурхайн салбар дахь бодлогын тогтворгүй орчин, улс төрийн ойлгомжгүй байдал дэлхийн хөрөнгө оруулагчдаас таагүй үнэлгээ авахад хүргэж байна.

“Оюу толгой”-н 66 хувийг эзэмшдэг TRQ-гээр жишээлье. Манай улсын зүгээс үзүүлсэн улс төрийн реакци хувьцааных нь ханшид хэрхэн нөлөөлсөөр өнөөдрийг хүрснийг эргэж харцгаая. Засгийн газар 2013 онд “Оюу толгой”-н үйл ажиллагаанд шалгалт оруулж, гэрээг эргэн харах санал тавьсныг уншигчид санаж байгаа байх. Тухайн үед Шадар сайд Д.Тэрбишдагва, Сангийн сайд Ч.Улаан, Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг гэсэн албан тушаалтнууд энэ ажилд гол оролцоотой ажилласан юм. Энэ үед TRQ-ийн хувьцааны ханш унасныг нийтлэлд онцолсон графикаас харж болно. Үүнээс хоёр жилийн дараа буюу 2015 онд Оюу толгойн гүний уурхайн санхүүжилтийн төлөвлөгөөнд гарын үсэг зурахад TRQ-ийн хувьцааны ханш өсч байв. Дубайд шийдэл болсон энэ үйл явдал хувьцааны ханшийг өсгөсөн бол 2018 оны хоёрдугаар сард Өмнийн бүсийн эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллах гэрээг цуцлах шийдвэр TRQ-ийн хувьцааны ханшийг унагах шалтгаан болсон юм. Өмнийн бүсийн эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллах гэрээг цуцалснаас сарын дараа УИХ Оюу толгойг шалгах үүрэгтэй ажлын хэсгийг Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Д.Дамба-Очир тэргүүтэй 13 гишүүний оролцоотойгоор байгуулж байв. Энэ үед хувьцааны ханш мөн л савлаж уруудсан нь графикаас тодорхой харагдана. Сүүлд өрнөсөн нэг үйл явдал бий. “Дархан Монгол ногоон нэгдэл” төрийн бус байгууллагын зүгээс Дубайд гарсан шийдэлтэй холбоотойгоор засгийг буруутгасан нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргаж, шүүхээс нэхэмжлэлд толгой дохисон өдөр TRQ-ийн хувьцааны ханш унасан юм. Хэрэгжиж буй төсөлтэй холбоотой эерэг мэдээлэл хувьцааны ханшийг өсгөж, хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг нэмдэг, төсөл тойрсон улстөржилт хувьцааны ханшийг унагаж, Монголыг хөрөнгө оруулагчдад “найдваргүй түнш” гэж харагдуулдаг энэ мэт жишээг жагсаавал өчнөөн түүх өгүүлж болно.

“Голомт капитал”-ын Арилжааны хэлтсийн ахлах ажилтан О.Одбаяр “Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудын хувьд компанийн үйл ажиллагаа, санхүүгийн нөхцөл байдал зэргээс илүүтэйгээр улс төрийн тогтворгүй байдал хувьцааны ханшид нь сөргөөр нөлөөлдөг. Оюу толгой гэх том төсөл дээр тогтворгүй байдал үүсэхэд бусад жижиг, дунд төслүүдэд шууд сөргөөр нөлөөлдөг. Хувьцааны ханш өсөх, эсвэл унах нь богино хугацаандаа эрэлт, нийлүүлэлтээс хамаарна. Ханш унаж байна гэдэг нь хувьцаагаа зарах тал илүү давамгайлж яваа гэсэн үг. Монголын компаниудын хувьд хувьцаа нь эрэлттэй байхын тулд яах ёстой вэ, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагч, хувьцаа сонирхогчид юуг голчилж хардаг вэ гэсэн асуултын хариу нь маш тодорхой. Хөрөнгө оруулагчдын чухалчилдаг гол зүйл бол ерөөсөө л улс төрийн тогвортой байдал. Сүүлийн жишээ гэхэд Оюу толгой төсөл дээр УИХ-ын тогтоол гарсан даа. Яг тэр үед TRQ-ийн хувьцааны ханш өссөн. Тодруулж хэлбэл, асуудал шийдэгдсэндээ биш, ямар ч байсан тодорхой бус байдал харьцангуй буурлаа гэсэн дүгнэлтийг хөрөнгө оруулагчид хийсэн хэрэг” хэмээн онцолсон юм.

О.Одбаярын ярианаас “TRQ-гийн хувьцааны ханш бусад төсөлдөө ч нөлөөлдөг, энэ компанийн хувьцааны савлагааг хөрөнгө оруулагчдын Монголд тавьж буй дүн гэж ойлгож болно” гэсэн гаргалгааг төвөггүй хийчихэж болж байна. Нийтлэлийн эхэнд уул уурхайгаас гадна криптовалют, каннабис гэх мэт доллар татах шинэ орон зай үүссэн, хөрөнгө оруулагчид тэр орон зай руу хуйларч буй тухай онцолсон. Өнгөрсөн хоёр, гурван жил ногоон валютыг өчнөөн тэрбумаар нь татсан эдгээр шинэ зах зээлүүдийн хөөс хагарч эхэлсэн, өнөө жилээс ийш чиглэсэн долларын урсгал татарна гэх таамгийг шинжээчид онцлоод эхэлчихлээ. Бүр тодруулж хэлбэл, долларын урсгал эргээд уул уурхайн салбарт төвлөрөх зураг гараад ирчихэж. АНУ, Хятадын худалдааны дайн зөөлөрсөн, эрдсийн эрэлт дажгүй, үнэ давгүй гэх мэт эерэг шалтгаанууд бас бий. Тэгэхээр хайгуулын лиценз олголтоо үргэлжлүүлж, хэрэгжиж яваа төслүүддээ хэвийн ажиллах боломж олгож, улстөржилт, попролт, тогтворгүй байдалдаа баяртай гэж хэлж чадвал бидэнд боломж байна. Гэхдээ болгоомжлох өнцөг бас байна аа. Салхитыг барьцаалж хөгшдийнхөө тэтгэврийн зээлийг тэглэх популизм ганц ордоос халиад төрийн өмчийн “Эрдэнэс Монгол”-ыг онилчих шиг боллоо. Стратегийн ач холбогдолтой, төрд данстай томоохон ордуудыг эзэмшдэг ганц компаниа популист амлалт, арилжааны банкуудын барьцаанд өгөх нь гэсэн хардлага биеллээ олвол хөрөнгө оруулагчид Азийн Монголыг дахиад л эргэлзсэн харцаар харцгаана.


Categories
мэдээ цаг-үе

Б.Пүрэвдорж: Энэ УИХ хуваагдлын, хувь хувиа бодсон увайгүй хүмүүсийн талбар болж хувирсан

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой ярилцлаа.

-УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэхийг УИХ-аар хэлэлцсэн. Хаалттай хуралдааны үеэр болсон нууц санал хураалтаар түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн ч ил санал хураалтаар түдгэлзүүлээгүй. Энэ нь эрх баригчдын үнэн нүүр царайг илтгэлээ ч гэж хэлэх хүмүүс байна. Сөрөг хүчний гишүүний зүгээс энэ үйл явдлыг хэрхэн дүгнэж байгаа вэ?

-МАН ЖДҮ, 60 тэрбумын гэсэн хоёр бүлгийн хуваагдал хэвээрээ байгаа. Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлыг хэлэлцэх үед ч энэ нь тодорхой болсон. Ер нь УИХ дээр аливаа онцгой асуудлыг МАН шийддэггүй, АН л шийддэг юм шүү дээ. Энэ удаад ч МАН 27, 28-аараа хуваагдсан. Үүн дээр АН санал өгч, энэ асуудлыг нэг тийш нь болгосон.

МАН-ын хуваагдал нууц санал хураалтыг батлах үед бүр ч ил тод болсон. Тодруулбал, 60 тэрбумын нөхдүүд нь бүгдээрээ хурал хаяж гарч явцгаасан.

Ард нь үлдсэн хэд дээр АН-ынхан нэмэгдэж ирц хүргэж байж энэ асуудлыг эцэслэсэн. Үнэхээр энэ УИХ хуваагдлын, хувь хувиа бодсон увиагүй хүмүүсийн талбар болж хувирсан. Тиймдээ ч энэ УИХ аль хэдийнэ тарах ёстой байсан. Эрт тараад нэрээ цэвэрлээд авчихсан нь дээр байж дээ гэдэг нь одоо харагдаж байна.

-Эрх баригч намын хоёр ч гишүүн явчихлаа. Энэ нь өмнөх парламентуудынхтай харьцуулбал хэр өндөр дүн юм бэ?

-1996-2000 оны хооронд хууль хүчний байгууллагынхан казиногийн асуудлаар сүржин мэдэгдэл хийж, АН-ын гурван гишүүнийг авч явсан. Гэсэн ч эцэст нь ихэнхийг нь татварын хэргээр ялласан. Өөр ийм тохиолдол бол байгаагүй. Энэ УИХ л асуудалтай гэдэг нь харагдаж хоёрын хоёр гишүүнээ өгч явуулж байгаа. Ер нь бол цаашдаа Монголын ард түмэн төрд илгээж байгаа хүмүүсээ маш сайн тунгаан бодож байх нь зүйтэй. Бидний өмнөөс чин шударгаар ажиллаж, төлөөлөл минь болж чадна гэсэн хүнээ л сонгох нь чухал болж байна. Сүүлийн үед иргэд нам харгалзахгүй хүнээ сонгоно гэж ярьж байгаа нь өнөөдрийн УИХ-ын өнгө төрхөөс болж буй юм. Иргэд ийм л санаа бодолтой болсон байна.

-Н.Номтойбаяр гишүүний зүгээс өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгсөн ч УИХ-аас түдгэлзүүлэхээр шийдсэн. Түүний чөлөөлөгдөх хүсэлтийг авч хэлэлцэх үү?

-УИХ түдгэлзүүлэхээр шийдсэн учир чөлөөлөх асуудлыг хэлэлцэхгүй.

-Тэрээр чөлөөлөх хүсэлтээ өгөх үедээ 2020 онд намайг нэр дэвшүүлэхгүйн тулд ийм зүйл хийлээ гэж байсан. Намууд дотор мандатын өрсөлдөөн яваад эхэлчихсэн хэрэг үү?

-МАН 2020 оны сонгуульд оролцохын тулд нэрээ цэвэрлэх зайлшгүй шаардлага гарч байгаа. Учир нь өнөөдрийн УИХ-ын гишүүд ёс зүйн наад захын шаардлагыг хангахгүй байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч ч гэсэн энэ УИХ-ыг тарахыг шаардаж байсан. Иргэд ч тийм саналтай байдаг. Тиймдээ ч зарим нэг ёс зүйгүй нөхдүүдээсээ салах зорилгынхоо хүрээнд энэ ажлыг хийж байгаа. У.Хүрэлсүх өөрийнхөө Засгийн газрыг авч үлдэхийн тулд ЖДҮ-ийн мөнгөөр ждүчдийг угжсан. Түүнийхээ хүчинд Засгийн газраа авч үлдсэн. Одоо У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг огцруулах боломж цаг хугацааны хувьд байхгүй учир түүнд цаашдаа ждүчдийн хэрэг байхгүй. Тийм учраас ждүгийн хэд хэдэн хэрэгтэнг оруулж ирж өгч байна, түдгэлзүүлж намаа аврах зүйл хийнэ. Яг сонгуулийн эцсийн нэр дэвшилт дээр ждүчдийн эрхийг нь хасаад өөрийнхөө хэдэн ждүчдийг л нэр дэвшүүлэх нөхцөл байдал руу орно.

Н.Номтойбаяр гишүүний хувьд хэд хэдэн ёс зүйн, албан тушаалын болон бусад алдаануудыг гаргасан. Энэ нь тодорхой хэмжээнд ил болсон. Тийм учраас энэ асуудлын хүрээнд шийдэгдэж байгаа.

-Сөрөг хүчний зүгээс Улаанбаатар хот дахь мандатын тоог цөөлснийг эсэргүүцсэн ч хууль батлагдчихлаа. Энэ шийдвэрийг та бүхэн юутай холбож тайлбарлаж байгаа вэ?

-Сонгуулийн хууль болгоноор МАН Улаанбаатар хотын мандатыг хасдаг, АН буцаагаад нэмдэг. Ийм нөхцөл байдалтайгаар өнгөрсөн хугацаанд явж ирсэн. АН-ын зүгээс Улаанбаатар хотод нийт хүн амын 46 хувь нь амьдардаг учраас, УИХ-ын гишүүд нь хүнээс сонгогддог тул нийслэлийн мандат их байх ёстой гэсэн зарчмын байр суурьтай байдаг. МАН Сонгуулийн тухай хуульд хүн ам, газар нутгийг харгалзан гэж оруулаад хөдөө рүү мандат шилжүүлэх ёстой гэж ярьж байгаа. Бид хүнээс сонгогддог гэдгээ мартах ёсгүй. Миний хувьд Улаанбаатар хотын мандатыг хэвээр байлгах ёстой, харин Хэнтий мэтийн аймгуудаас мандатыг нь хасч, жижиг дөрвөн аймагтаа нэмэх ёстой гэсэн байр суурьтай байгаа. Гэхдээ бид бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг баталсан. Үүнийхээ хүрээнд бүсийн төвийн аймгуудыг зайлшгүй гурван мандаттай байх ёстой гэж үзсэн. Миний хувьд ч энэ байр суурин дээр байгаа.

Ер нь бол МАН тодорхой рейтингийн судалгаа хийж, тойрог, мандатаа хуваарилсан. Улаанбаатар хотод амжилттай сонгууль явуулж чадахгүй нь гэж үзээд мандатын тоог багасгаж байгаа. Мөн рейтингийн судалгаагаар Улаанбаатар хотод амжилт гаргахгүй гэсэн учир 2020 оны төсөв дээр нийслэлийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээг багасгасан. Улаанбаатар хотын төсвөөс 300 тэрбум төгрөгийг улсын төсөв рүү татаж, хөрөнгө оруулалтыг нь танасан. МАН Улаанбаатар хотод огт амжилт гаргахгүй гэдэг нь ч үүгээр батлагдаж байгаа. Хэрвээ Улаанбаатар хотын төсөв нь урьд оных шиг хэмжээнд байгаад, тануулаагүй бол маш олон зүйлийг шийдэх боломжтой байлаа. Гэр хорооллын барилгажилт, утаа түгжрэл, нийтийн тээврийн шинэчлэл зэрэг олон ажлуудад Улаанбаатар хот өөрөө хөрөнгө оруулалтаа хийгээд явах боломжтой байсан ч энэ бүхнийг хаасан.

-Керосиныг онцгой татвартай болгох Онцгой албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл өнөөдрийг хүртэл УИХ дээр орж ирээгүй байна. Таны хувьд хуурамч шатахууны асуудалд шүүмжлэлтэй ханддаг. Сүүлийн үеийн нөхцөл байдал ямар байгаа бол, хууль эрх зүйн хувьд нааштай үр дүн гарах нь уу?

-Хуурамч шатахууны талаар өргөн баригдсан хууль байхгүй. Уг хуурамч шатахууныг үйлдвэрлэдэг компаниуд маш хүчтэй лоббитой. Энэ талаар миний бие УИХ-ын хуралдаан дээр хэлж байсан. Хэлж ярьсны дагуу хууль хүчний байгууллагууд ямарваа нэгэн арга хэмжээ авахгүй байгаа. Ийм учраас миний бие керосинд татвар ногдуулах хуулийн төслийг бичиж бэлэн болгосон. Одоогоор Засгийн газар, яамдаас санал авах хэмжээнд явж байна. Хаврын чуулган эхлэхээс өмнө энэ хуулиа өргөн барина. Өнөөдөр Монголын бүх машин хуурамч шатахууны хэрэглэгч болсон. Ер нь бол таван машины нэг нь өдөр тутамдаа хэрэглэдэг гэх тооцоо бий. Энэхүү хуурамч шатахуун нь Монгол Улсад орох ёстой татвараас хулгайлж байгаа. Хоёрдугаарт, машинтай хүн бүрийг хохироож байна. Тэр хор хохирлын дүнг хэмжээлшгүй. Хэн нэгний унаж яваа приус машины цахилгаан карбюратор нэгээс хоёр жил болоод л эвдэрчихдэг. Дизель машины аппаратур нь хэдхэн сар болоод л эвдэрчихэж байна. Энэ бүхэн хуурамч бензинээс л болж байгаа. Тиймээс ард иргэдэд санхүүгийн хохирол учруулж, улсын төсвийн орлогод ноцтойгоор нөлөөлж байгаа энэ асуудалд цэг тавих ёстой.

-Хэрэглэгчид хуурамч шатахуун эсэхийг ялгаж, таньж мэдэх боломжтой юу?

-Боломжгүй. Хольчихдог учир жирийн иргэд ялгах боломжгүй. Керосин татвартай болчихвол ямар ч асуудалгүй бензин, дизелийн түлш орж ирнэ. Ингэснээр иргэдээ эд материал, санхүүгийн хохирлоос аварна гэж үзэж байгаа.