Month: June 2019

Categories
мэдээ нийгэм

Үргэлжилсэн бороотой тул үерийн аюулаас сэргийлэхийг анхааруулав

Цаг уур, орчны шинжилгээний газрын мэдээлснээр, энэ сарын хоёрдугаар арав хоногийн эхний хагаст ихэнх нутгаар дуу цахилгаантай их хэмжээний бороо үргэлжилж орох бөгөөд, зарим газар салхи секундэд 12-18 м/с хүрч ширүүсэх төлөвтэй байна.

Цаг уурын байгууллагын мэдээлэлд үндэслэн Онцгой байдлын байгууллагаас үер, усны аюулаас урьдчилан сэргийлэх дараах анхааруулгыг гаргажээ.

  • Урин дулаан аялал зугаалгын улирал эхэлсэнтэй холбогдуулан иргэд, аж ахуйн нэгж байгууллага аялал зугаалгаар явахдаа нэгдсэн зохион байгуулалттай явж, архи согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэхгүй байх,
  • Гол усны ойролцоо амарч зугаалахгүй байх, бороотой, гол мөрний усны түвшин нэмэгдсэн үед баталгаатай гүүр, гарам, гарцтай газраар автомашинтай зорчих,
  • Хүүхдийг гол усны эрэг дагуу явуулж, тоглуулахгүй байх, хүүхдэд тавих хараа, хяналтаа сайжруулах,
  • Үер, усны аюулаас урьдчилан сэргийлэх тухай мэдээ мэдээлэл, дохиог хүлээн авсан даруйдаа бусдад дамжуулах, түгээх,
  • Баталгаагүй зам, гүүрээр зорчихгүй байх,
  • Гэр, хашаа, саравч, орон байрыг гуу жалга, голын ойролцоох эрэг, татамд барихгүй, суурьшихгүй байх,
  • Үерийн ус зайлуулах суваг шуудуу, далан хашлага барих зэргээр өөрийн болон гэр бүлийнхээ амь нас, эд хөрөнгийг хамгаалж, гол усны ослоос урьдчилан сэргийлэхийг анхааруулж байна.
Categories
мэдээ нийгэм

Яармагийн гүүрний нэг урсгалыг өнөөдрөөс хаалаа

“Яармагийн шинэ гүүр барих, хуучин гүүрийг засварлах” төслийн хүрээнд хуучин гүүрний дам нурууг засварлах тул дөрвөн эгнээ шинэ гүүрийн хөдөлгөөнийг өнөөдрөөс 10 хоногийн хугацаатай хааж байгааг Нийслэлийн авто замын хөгжлийн газраас мэдээллээ.

Дөрвөн эгнээ гүүрийн хөдөлгөөнийг хаах хугацаа буюу энэ сарын 15-25-нд, нэг урсгалыг хааж, эсрэг урсгалтайгаар зохион байгуулах бөгөөд, тус чиглэлд зорчиж байгаа иргэд замын хөдөлгөөний эрчим, ачааллыг тооцоолон хөдөлгөөнд оролцохыг хүсье.

Categories
мэдээ нийгэм

Ховд-Улаангом чиглэлийн зам эвдэрчээ

Үргэлжлэн орсон борооны улмаас үер бууж зам эвдэрсэн байна. А1701 дугаартай Ховд – Улаангом чиглэлийн автозамын 44-45 дахь км-т 6 сарын 13-14нд үргэлжлэн орсон борооны улмаас замын зорчих хэсэг болон хөвөө угаагдаж эвдрэл үүссэн тул анхаарал болгоомжтой зорчихыг АТҮТ-өөс зөвлөж байна.

Цаг уурын байгууллагуудаас ойрын өдрүүдэд үргэлжилсэн бороо орж, гол нуурын усны түвшин нэмэгдэж, үер болж болзошгүй анхааруулж буй.

Categories
мэдээ улс-төр

Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүн нарын тав дахь удаагийн дээд хэмжээний уулзалтыг даргалж, үг хэллээ

Бүгд Найрамдах Киргиз улсын Бишкек хотын “Ала-Арча” цогцолборын “Буруна” харшид өнөөдөр /2019.06.14/ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нар уулзлаа.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүн нарын

  1. Анхдугаар уулзалт 2014 оны 9-р сарын 11-ний өдөр Тажикистаны Душанбе хотноо ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн 14 дүгээр хуралдааны үеэр,
  2. Хоёрдугаар уулзалт 2015 оны 7-р сарын 9-ний өдөр ОХУ-ын Уфа хотноо,
  3. Гуравдугаар уулзалт 2016 оны 6-р сарын 23-ны өдөр Узбекистаны Ташкент хотноо,
  4. Дөрөвдүгээр уулзалт 2018 оны 6 дугаар сарын 9-ний өдөр БНХАУ-ын Чиндао хотноо тус тус болж байсан бол
  5. Тавдугаар уулзалт өнөөдөр буюу 2019 оны 6-р сарын 14-ний өдөр Бишкек хотын “Ала-Арча” цогцолборын “Буруна” харшид боллоо.

Энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалтыг Монгол Улс даргалж байгаагийн хувьд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нарыг угтан, гурван улсын хоорондын хоёр талын хамтын ажиллагаа өндөр түвшинд, тогтвортой хөгжиж буй нь гурван талын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх таатай боломжийг бүрдүүлж буйг онцлон тэмдэглэв.

Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүн нарын тав дахь удаагийн дээд хэмжээний уулзалтыг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга:

ОХУ, БНХАУ-тай сайн хөршийн найрсаг харилцаа, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх нь Монгол Улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэл юм. ОХУ, БНХАУ-тай хөгжүүлж буй хамтын ажиллагаа стратегийн түншлэлийн түвшинд, нийгмийн харилцааны бүхий л салбарт эрчимтэй өргөжин хөгжиж буйд миний бие сэтгэл хангалуун байдаг.

Монгол, Хятадын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 70 жилийн ойн хүрээнд миний бие өнгөрсөн 4 дүгээр сард БНХАУ-д төрийн айлчлал амжилттай хийж, Бээжин хотноо болсон “Бүс ба Зам” олон улсын хамтын ажиллагааны дээд түвшний уулзалтад оролцлоо. ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путины Монгол Улсад хийх айлчлалын бэлтгэл ажил эхэлсэн бөгөөд айлчлал амжилттай болж, Халхын голын ялалтын түүхт 80 жилийн ойг хамтран тэмдэглэх ажиллагаа ёслол төгөлдөр болно гэдэгт миний бие итгэл төгс байна.

Манай улсын мөнхийн хөршүүд болох ОХУ, БНХАУ хоорондын хамтын ажиллагаа мөн идэвхтэй хөгжиж буйд монголчууд бид баяртай байдаг. БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпиний саяхан ОХУ-д хийсэн төрийн айлчлал амжилттай болсонд баяр хүргэе.

Гурван улсын хоорондын хоёр талын хамтын ажиллагаа ийнхүү өндөр түвшинд, тогтвортой хөгжиж буй нь гурван талын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх таатай боломжийг бүрдүүлж буй билээ.

Талуудын хамтын хүч чармайлтын дүнд сүүлийн жилүүдэд гурван талын хамтын ажиллагааны механизм бүрдэж, эрх зүйн үндэс бэхжиж, хамтын ажиллагааны салбар өргөжиж, зарим салбарт тодорхой ахиц гарч байна. Дамжин өнгөрөх тээврийн тухайд онцгой ахиц гарч, Хятадаас Орос болон Европын чиглэлд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрсөн чингэлгийн галт тэрэгний тоо 2016 оноос 2018 оны хооронд 500% гаруй хувиар нэмэгдсэн нь гурван талын зохицуулалтыг сайжруулснаас гарах хамтын ажиллагааны үр өгөөжийн тодорхой жишээ юм.

Гэхдээ гурван талын хамтын ажиллагааны ахиц, өрнөл бидний хүссэн хэмжээнд хүрэхгүй байна гэдэгтэй та бүхэн санал нийлэх болов уу. Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр байгуулснаас хойшхи 3 жилийн хугацаанд ард иргэдийн ахуй амьдрал, гурван улсын эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмэр оруулахуйц тодорхой төсөл хэрэгжиж эхлээгүй байгаа нь үнэхээр чамлалттай юм. Гурван талын аль аль нь хүлээн зөвшөөрөхүйц техник, эдийн засгийн үндэслэлийн судалгаа нь бэлэн болсон төсөл ч байхгүй байна.

Тиймээс энэ удаагийн уулзалтаас гурван талын хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэхэд чиглэсэн тодорхой хариуцах эзэн, биелэлтийн хугацаатай чиглэлийг гурван улсын холбогдох байгууллагуудад өгөх шаардлагатай байна. Тухайлбал, “Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”-ийн хүрээнд нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэхээр тохиролцсон төслүүдийн хэрэгжилтийг хэрхэн түргэтгэх талаар Та бүхэнтэй бүтээлч санал солилцох хүсэлтэй байна.

Мөн гурван талын хооронд олон жил яригдаж ирсэн байгалийн хий дамжуулах хоолой барих төслийн техник эдийн засгийн үндэслэлийг судлах Хамтарсан ажлын хэсэг байгуулж ажиллан, тодорхой санал, дүгнэлт гаргуулах чиглэл өгөх саналтай байна.

Зүүн хойд Азийн нэгдсэн эрчим хүчний сүлжээний олон талт байгууллага байгуулах саналыг манай тал дэвшүүлж байна” гэлээ.

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нар хэлсэн үгэндээ эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллахад бэлэн гэдгээ илэрхийлсэн юм. Мөн Ерөнхийлөгч В.В.Путин Улаанбаатар төмөр замыг шинэчилж, дамжин өнгөрөх тээврийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх сонирхолтой байгаа гэдгээ хэллээ. БНХАУ-ын хувьд ч гэсэн гурван улсын эдийн засгийн коридорыг хөгжүүлэх нь чухал гэдгийг БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин хэлж, төмөр замын шинэчлэл нь тэргүүлэх чиглэлийн төсөл хэмээв.

Ерөнхийлөгч Владимир Владимирович Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нарыг үг хэлсний дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Монгол, Орос, Хятадын гурван талын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх талаар санал бодлоо хуваалцсанд талархал илэрхийлж, уулзалтыг ажил хэрэгч, бүтээлч боллоо хэмээн дүгнэлээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Цагдаагийн байгууллага 200 гаруй офицероор бүл нэмлээ

Дотоод хэргийн их сургуулийн Цагдаагийн сургуулийг “Цагдаа-хууль сахиулах ажил” мэргэжлээр төгссөн төгсөгчдийг ажлын байранд томилох үйл ажиллагаа /2019.06.14/ Эргүүл, хамгаалалтын газрын жагсаалын талбайд боллоо.

Цолоо гардан авсан шинэхэн төгсөгчийд Цагдаагийн ерөнхий газрын дарга, дотоодын цэргийн командлагчийн тушаалаар албан тушаалд томилогдож, тугандаа ёслон, эх орон, ард түмнийхээ амар амгалан амьдралын төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэхээ тангараглав.

Диплом, энгэрийн тэмдгээ гардан авч, эх орныхоо төлөө үнэнчээр зүтгэхээ тангарагласан алба хаагчдад Цагдаагийн ерөнхий газрын дэд дарга, цагдаагийн хурандаа Ж.Болд “Дотоод хэргийн их сургуулийн Цагдаагийн сургуулийг “Цагдаа-хууль сахиулах ажил” мэргэжлээр амжилттай төгсөн, цагдаагийн цол шагнагдаж, төрийн тусгай албанд томилогдсон нийт төгсөгчиддөө баяр хүргэе.

Та бүхэн өөрсдийн сонгосон ажил, мэргэжил, өргөсөн тангарагтаа үнэнч байж, албандаа хүндэтгэлтэй хандан, гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийгмийн хэв журам сахиулах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах хуулиар хүлээсэн үндсэн чиг үүргээ нэр төртэй биелүүлж иргэд, олон нийтийнхээ амар, амгалан амьдралын төлөө сурч мэдсэнээ бүтээлчээр хэрэгжүүлж, эрхэлсэн ажилдаа идэвх зүтгэл гарган ажиллана гэдэгт итгэл төгс байна” гэж хэлэн ажлын амжилт хүссэн юм.

Ийнхүү Монголын цагдаагийн байгууллагын бие бүрэлдэхүүн 200 гаруй офицероор бүл нэмлээ. Тэд гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийгмийн хэв журам сахиулах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангаж, хууль сахиулахаар эх орны өнцөг булан бүрийг зорино.

Өндөр дээд төрийнхөө

Эрдмийн их сургуулиас

Эгэл түмнээ хамгаалах

Нийгмийн мэргэжил өвөрлөсөн

Эрийн хийморь цагдаа-төрийн хүү

Цагдаагийн байгууллагын алба хаагч болж, мөр зэрэгцэн ажиллах залуу офицеруудынхаа цаашдын ажил, хөдөлмөрт өндөр амжилт хүсье.

Categories
мэдээ нийгэм

Монгол-Туркийн их сургуулиуд хооронд хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулав

Бүгд Найрамдах Турк Улсын Измир Катип Чэлэби Их сургуулийн захирал проф.др Саффет Көсе, Дэд захирал проф.др Туран Көкче, Турк хэл, утга зохиолын тэнхимийн багш проф.др Шабан Доган нар 2019 оны 6 дугаар сарын 10-13-ны өдрүүдэд Монгол Улсад айлчлав.

Проф.др Саффет Көсе тэргүүтэй төлөөлөгчид айлчлалынхаа хүрээнд Измир Катип Чэлэби Их сургууль болон Монгол Улсын Их сургуулийн Түрэг судлалын хүрээлэн хоорондын түншлэлийн протокол, Монгол Улсын Анагаахын Шинжлэх ухааны үндэсний их сургууль хооронд хамтын ажиллагааны санамж бичиг болон Монгол Улсын Шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль хооронд “Мевлана” протоколд тус тус гарын үзэг зурах ёслолын ажиллагаанд оролцов.

Элчин сайд М. Ахмет Язал төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзаж, Элчин сайдын өргөөндөө дээрх их сургуулийн удирдлагуудын хамтаар оройн зоог барив.

Төлөөлөгчид Монгол Улсад хийсэн айлчлалынхаа үеэр Туркийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн агентлаг ТИКА-ийн Улаанбаатар дахь төлөөлөгчийн газар, ЭСЯ-ны Нийгэм, соёлын зөвлөх болон Монгол Улсын Удирдлагын Академид зочлов.

Төлөөлөгчид айлчлалынхаа хүрээнд 2019 оны 6 дугаар сарын 11-нд Измир Катип Чэлэби Их сургууль болон Монгол Улсын Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн хамтарсан археологийн малтлагын нээлтийн ажиллагаанд оролцов. Хамтарсан археологийн малтлага Орхоны хөндийд байрлах Хар Балгас хотын ойролцоо хийгдэх юм.

Categories
мэдээ нийгэм

Монгол Улсад айлчлал хийх Япон Улсын Гадаад хэргийн сайд Т. Коногийн мэндчилгээ

6 дугаар сарын 15-наас 17-ны өдрүүдэд Япон Улсын Гадаад хэргийн сайдын хувиар 9 орчим жилийн дараа миний бие Монгол Улсад айлчлал хийх гэж байна. Энэ жил Япон Улс Монгол Улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 47 жилийн ой тохиож байгаа бөгөөд Монгол Улс ардчилсан нийгэмд шилжсэн 1990-ээд оноос хойш хоёр орны харилцаа жил бүр улам өргөжин гүнзгийрч байна.

Япон Улсын хувьд, Монгол Улс нь эрх чөлөө, ардчилал, хүний эрх, эрх зүйт төр зэрэг нийтлэг үнэт зүйлс бүхий чухал “Стратегийн түнш” юм. 1980 оны эцсээс 1990 оны эхэн үед Монгол Улс ардчилсан нийгмийг сонгосны дараахан Монгол орны эдийн засаг нэлээд хүндэрсэн. Япон Улс нэгэн адил Ази тивд орших түүхэн болоод соёлын хувьд гүнзгий холбоотой Монгол Улс энэ хүнд байдалд орсныг нь үл тоомсорлож чадаагүй юм. Ардчилал хэмээх нэн чухал сонголт хийсэн Монгол орныг дэмжин, Монголд ардчилсан нийгмийг нутагшуулахыг зорьж байлаа. Мөн ардчиллыг үнэт зүйл хэмээн үздэг Японы хувьд Монгол Улсад дэмжлэг үзүүлэх нь мэдээжийн хэрэг байсан юм. 1989 оны 5 дугаар сард Япон Улсын Гадаад хэргийн сайд С. Үно, 1991 оны 8 дугаар сард өрнөдийн улсуудаас төрийн тэргүүний хувиар анх удаа Япон Улсын Ерөнхий сайд Т. Кайфү Монгол Улсад айлчлал хийж, тусламж дэмжлэг үзүүлэх шаардлагатай байгааг олон улсын хамтын нийгэмлэгт манлайлан уриалахын хамт нийгэм, эдийн засаг, боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг олон салбарт Монгол орныг бүтээн байгуулахад төр, хувийн хэвшил хамтдаа хүчин чармайлт гаргаж ирсэн билээ. Мөн Японы Сумогийн түүхэнд дөрвөн Монгол их аварга төрснөөр Монгол Улс нь манай Япончуудын хувьд маш дотно санагдах болсон билээ.

Үүний үр дүнд, Япон, Монголын харилцаа маш их батжин бэхэжсэн бөгөөд сүүлийн үед гэхэд Ерөнхий сайд Ш. Абэ 2013, 2015, 2016 онуудад Япон Улсын Ерөнхий сайдын хувиар гурван удаа Монгол Улсад айлчлал хийсэн нь хоёр орны харилцааны түүхэн дэх анхны тохиолдол юм. Өнөөдөр хоёр орны харилцаа “Стратегийн түншлэл”-ийн түвшинд хүрсэн бөгөөд 2017 оны 3 дугаар сард батлагдсан “Стратегийн түншлэлийн Дунд хугацааны хөтөлбөр”-т суурилан, улс төр, аюулгүй байдал, батлан хамгаалах, олон улсын тавцан дахь хамтын ажиллагаа, эдийн засаг, соёл, иргэд хоорондын харилцан солилцоо зэрэг өргөн хүрээнд хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлж ирсэн билээ. Япон Улсын Ерөнхий сайд Ш. Абэ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х. Баттулга нар мөн адил дээд хэмжээний уулзалтуудыг тогтмол хийж байгаа бөгөөд өнгөрсөн оны 12 дугаар сард Монгол Улсын Ерөнхий сайд У. Хүрэлсүх Япон Улсад айлчлал хийх үеэр Ерөнхий сайд Ш. Абэгийн хамт чухал хамтарсан мэдэгдэл хийж, Ерөнхий сайд Ш.Абэгийн дэвшүүлсэн “Чөлөөт, нээлттэй Энэтхэг, Номхон далай”-г цогцлоохоор ажиллаж байгаа Япон Улсын үйл ажиллагааг Ерөнхий сайд У. Хүрэлсүх дэмжсэн. Миний бие Гадаад харилцааны сайд Д. Цогтбаатартай өнгөрсөн жил хоёр ч удаа албан ёсны хэлэлцээ хийснээс гадна, олон улсын хурал зөвлөгөөний үеэр ч мөн уулзах завшаан цөөнгүй тохиож байсан бөгөөд Хойд Солонгосын нөхцөл байдлаас өгсүүлээд өргөн хүрээтэй хамтын ажиллагааны талаар илэн далангүй санал бодлоо солилцож ирсэн билээ.

Энэ байдалд тулгуурлан энэ удаагийн миний Монгол Улсад хийж буй айлчлалыг Стратегийн хамтын ажиллагаагаа улам бэхжүүлэх боломж болгохыг хүсэж байна. Үүнд, Монголын “агаарын шинэ гарц” болох Улаанбаатар хотын олон улсын нисэх онгоцны шинэ буудал болон Монгол Улсдаа анхдагч болох АШУҮИС-ийн харьяа “Монгол Японы сургалтын эмнэлэг” зэрэг Монгол Улс улам бүр хөгжих боломжийг нэмэгдүүлэх, мөн ард иргэдийн амьдралд нөлөөлөхүйц хамтын ажиллагааны төслүүдийн талаар ярилцах бодолтой байна.

Мөн Монгол Улс дэлхийн улс орнуудын дундаас НҮБ-ийн энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд ихээхэн хувь нэмрээ оруулж байгаа улс юм. 888 энхийг сахиулагч дэлхийн өнцөг булан бүрт ажиллан тухайн бүс нутгийн энх тайвныг тогтоохын төлөө өдөр, шөнөгүй зүтгэж байгаа бөгөөд дэлхийн улс орнууд Монгол орны үйл ажиллагааг өндрөөр үнэлж байна. Монголын энэхүү үйл ажиллагааг дэмжих үүднээс Япон Улсын Батлан хамгаалах яам, Өөрийгөө хамгаалах хүчнийхэн 2012 оноос хойш Монголын зэвсэгт хүчнийхэнд зам, гүүр барих салбарт чадварыг бэхжүүлэхэд хамтран ажиллаж ирснээс гадна АНУ болон Монгол Улсын зохион байгуулсан “Хааны эрэлд 2019” олон улсын хамтарсан сургуульд ч тасралтгүй оролцож ирсэн билээ. Эдгээр хамтын ажиллагааны талаар мөн адил санал бодлоо солилцох бодолтой байна.

Иргэд хоорондын харилцан солилцооны салбарт энэ оны 4 дүгээр сард Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд С. Чинзоригийг Япон Улсад урин, “Ур чадвартай ажиллах хүчний тогтолцооны зохистой ажиллагааны үндсэн хүрээг хэрэгжүүлэх хамтын ажиллагааны санамж бичиг”-т гарын үсэг зурсан билээ. Энэхүү санамж бичигт тулгуурлан уг тогтолцоог зөв зохистой хэрэгжүүлэхэд хамтран ажилласнаар хоёр улс улам бүр харилцан ашигтай ажиллах болно. Мөн 2020 оны Токиогийн Олимп, Паралимп болох гэж буйтай холбогдуулан Монгол Улстай иргэд хоорондын болоод эдийн засаг, соёлын солилцоог хийх зорилгоор “Хүлээн авагч хот /Host town/”-оор бүртгэгдсэн Японы орон нутгийн засаг захиргааны нэгжийн тоо 18-д хүрээд байна. Олимп, Паралимпийн наадамд Монголын тамирчид амжилт үзүүлэхийг хүсэн ерөөгөөд “Хүлээн авагч хот”-ын хамтын ажиллагаагаар дамжуулан хоёр орны иргэд хоорондын харилцааг улам бүр нэмэгдүүлэхийг хүсэж байна.

Ингээд миний бие зуны дэлгэр цагт Монгол Улсад айлчлал хийж Монголын уужим тал нутаг болоод зочломтгой Монголчуудтай биечлэн танилцах завшаан тохиосонд туйлын их баяртай байна. Энэ удаагийн айлчлал нь Япон, Монголын “Анд нөхдийн барилдлага”-ыг улам бат бөх болгох, бүс нутаг болоод олон улсын хамтын нийгэмлэгийн энх тайван, тогтвортой байдалд хувь нэмрээ оруулж буй манай хоёр орныг дэлхий дахинд харуулах боломж болно хэмээн итгэж байна.

Categories
мэдээ нийгэм

​НӨАТ-ын урамшууллын сугалаагаар 50 саяын азтан тодорно

Холбоотой Зураг

НӨАТ-ын урамшууллын VI сарын сугалааны тохирол 16-ны ням гаригт “Боловсрол” телевизээр орон даяар шууд цацагдана. 2019 оны V сарын 1-31-ний өдөр хүртэлх хугацаанд худалдан авалт хийсэн цахим төлбөрийн баримтаа өнөөдрийн 23:59 цагаас өмнө Цахим төлбөрийн баримтын системд бүртгүүлснээр НӨАТ-ын урамшууллын сугалаанд хамрагдан азтан болох боломжтой. Энэ удаагийн тохирлоос 50 саяын нэг азтан тодорно.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Дарамбазар: Бясалгал гэдэг нь оюуны болон сэтгэл зүйн дархлаа

Номын ертөнцөд нэгэн шинэ ном мэндэлжээ. “Чухаг эрдэнэ” хэмээх ариусахуйн гэгээрлийг харуулсан номын зохиолч Б.Дарамбазартай ярилцлаа.

-Номыг яагаад бичих болов?

-Бичих санаа бол нэлээд хэдэн жилийн өмнө төрсөн юм. Хүмүүст бурхан шашны сургаалийг ойлгоход хялбараар амьдрал дээр буусан, ойлгуулах үүднээс бичвэл зүгээр гэж бодож явдаг байлаа. 2017 онд Унгар Улс руу олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд явсан юм. Тэнд хуралд оролцоод, Австри, Швед зэрэг хэд хэдэн газраар явж үзсэн. Тэдгээр орнуудаар явахдаа бахархах сэтгэл төрж, Нобелийн музейг үзээд монголчууд маань яагаад дэлхийн нэр хүндтэй энэ шагналыг авч болохгүй гэж бодогдсон. Номын үүднээсээ хүн бол маш их потенциалтай. Дахин давтагдашгүй, оюун ухаан сэтгэл санааны хувьд чадамж өндөр. Олон төрөлт амьтдаас хамгийн сор нь хүний төрөл гэж ярьдаг. Монголчууд оюуны өндөр чадамжтай. Хүмүүсийн сэтгэлгээний чадамжийг нээх өдөөх, өөртөө итгэх, хийж бүтээх, уншиж сэтгэх чадамж өндөр байгаа нь харагддаг. Түүнд хүрэхийн тулд шашны сургааль номыг хүмүүст ойртуулах юмсан гэдэг үүднээс уг номыг бичсэн.

-Бэрхшээл тохиолдсон зүйл бий юу?

-2017 оноос хойш бодож явсаар арваннэгдүгээр сард “Дөрвөн бумын бясалгал” нэртэй дөрвөн удаагийн бясалгал хийж, дундуур нь бясалгалын тухай ном орчуулсан. Орчуулсан номоо хүмүүст тараагаад, түгээгээд, хамтарч бясалгал хийгээд түүний үр дүн нэлээд өгөөжтэй байсан. Тэр үед номоо бичих санаанууд орж ирсэн. Үг хэллэгийг нь ч гэсэн хөнгөн маягаар, хүмүүсийн өнөөгийн ойлголтод дөхүүлэх маягаар энгийн байхаар бичсэн. Тэгээд л одоо ном минь уншигчдын гар дээр хүрч байна.

-Сүүлийн үед хүмүүс иог, бясалгалд их явах болжээ. Энэ нь хүмүүст хэр ач тустай вэ?

-Бясалгал гэдэг нь ерөөсөө л оюуны дархлаа. Ялангуяа сэтгэл зүйн хувьд дархлаа суулгаж өгдөг. Бурхны шашны холбогдолтой “Дөрвөн бумын бясалгал” гэдэг нь дөрвөн төрлийн бясалгал байгаа юм. Итгэлийн, Базарсадын, Мандалын, Багшийн егүүзэрийн бясалгал гээд. Энэ дөрөв бурхны шашинтай хүмүүст хамгийн анх урдчилж, хийж анхааран авдаг бясалгал. Итгэлийн бясалгал гэдэг нь “Хүн өөрөө өөрийнхөө аврагч гэж бурхны шашинд үздэг. Өөртөө итгэлтэй байж зөв замаар явахад туслах, зүг чиг нь болж, үзэж судлах, хань нөхөр нь бясалгал. Бидний шүтэж, биширч дагах ёстой гурван зүйл бий. Бурхан, ном, хуврага юм. Бурхан багш бол энгийн л хүн байсан. Зургаан жилийн хугацаанд тасралтгүй хажуужил туулж, бясалгал бүтээл хийж байж гэгээрэлд хүрсэн. Хүний оюун ухаан гэгээрч болдог юм байна гэж нотолсон. Хүний сэтгэлийн үндэс гэгээлэг бурхаглаг чанартай. Гагцхүү бидний сэтгэлийн тэр сайхан чанарыг уур уцаар, хараал хилэн халагхлаад байгаа юм. Муу сэтгэлийг ялан дийлж, зөв сайхан сэтгэлээ хөгжүүлэх, өөрийнхөө оюун ухааныг гэгээрүүлэх зүйл нь бясалгал.

-Зөв замаар явахад юу чухал вэ. Яаж өөрийгөө удирдаж чиглүүлэх үү?

-Хүнд бодь сэтгэл гэж байдаг. Түүнийг төрүүлэхэд хүний буян их харгалздаг юм байна. Буян бага байвал хүний сэтгэл догширч, зан араншин өөрчлөгдөн, дуу хоолой нь хүртэл харгис хэрцгий болоод эхэлдэг гэж байгаа юм. Буян хураагаад зөв зам мөрд хичээгээд, зөв үйл хийгээд эхлэх юм бол хүний сэтгэл зөөлөрч, номхон дөлгөөн болж, үг яриа нь хүртэл намуухан, сэтгэл оюунд нь бодогдож, ургаж байгаа бодлууд нь гэгээлэг, эерэг бодлууд ургаж эхэлдэг байх нь. Тэгэхээр буян хураах гайхамшигтай арга нь мандал өргөх үйл. Мандалыг өргөхөд буяны чуулганыг асар их хураана. Буяныг чуулганаа асар ихээр хураагаад ирэхээр бодь сэтгэлийг төрүүлэхэд хялбар болно.

-Бясалгал хийхийн тулд энгийн хүнээс ямар нэгэн чадвар шаардах уу?

-Авьяас чадвар гэхээсээ илүү хүнээс бясалгал хийе гэсэн чинхүү хүсэл зориг л шаардана. Нэг эхэлсэн бол түүнийхээ эцэст хүрэх шаардлагатай. Дөрвөн дараалсан бясалгал бий. Үүнд урт хугацаа шаардана. Нийтдээ нэг сар гаруйн хугацаа орно. Аливаа эрдмийг сурахад гурван янзын үйл явц байна л даа. Бурхан шашны онолоор нэгдүгээрт, сонсох, хоёрдугаарт, санах гуравдугаарт, бясалгах. Сонсох нь суралцах үйл явц. Санана гэдэг нь ерөнхийдөө дадлага хийх. Сонссон мэдээллээ эргэцүүлэн тунгааж, зөв бурууг нь шүүж, өөр дээрээ буулгах. Бясалгал гэдэг нь түүнийгээ амталж, мэдэрхийг хэлээд байгаа юм.

-Номоо яагаад “Чухаг эрдэнэ” гэж нэрлэсэн юм бол?

-Чухаг гэдэг ховор нандин гэсэн үг. Хүн төрөлхтний оюун санааны хамгийн охь оргил болсон чухаг гурван эрдэнэ байна. Түүнийг бурхан, ном, хувраг гэж хэлээд байгаа. Бурхан гэдэг өөрөө төгсгэгээрсэн. Оюун санааны оргил өндөрлөг нь. Ном гэдэг нь төгс гэгээрсэн оюун ухаанаас урган гарсан мэдлэг, онол, сургааль. Хувраг гэдэг түүнийг амьдрал дээр хэрэгжүүлэхэд бодит замч нь болж өгдөг. Тэгэхээр үүнийг бурхны шашинд “Чухаг эрдэнэ” гэж хэлдэг юм.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Уяачид улсын наадамд морьдоо сойгоод эхэлжээ


Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Баянзүрхийн товчооноос цааш жаахан тонгойход л өөдөөс улаан шороо босч байна. Ачааны машинууд жижиг тэрэгтэй урд хойноо орж давхиад бартаат замын уралдаан болж байх нь тэр ээ, Налайхын замд. Наадам дөхсөн нарлаг өдрүүдэд хурдан морины өнгө шинжихээр зорьсон ч төмөр хүлгийн уралдаан биднийг тослоо. Хажуухан тийшээ хазайгаад Хонхорын хөндий рүү эргэвэл хорвоо дэлхий өнгөө сайхан засчээ. Аагим халуунд ногоон будаг цацчихсан юм шиг талаар салхи татуулан давхиж Төрхурхын аманд очвол гурван асар бариад тарга тэвээргээ авсан есөн шарга адууг бариад сойчихсон байна. Төрийн есөн хөлт цагаан тугийг залах морьдыг бэлтгэж байгаа нь энэ аж.

Богд уулын зүүн бэлээр төмөр зам дагаад 10 гаруй уяач гэр бариад морьдоо сойчихсон байгаа харагдлаа. Морь хөлсөлж байгаа хүүхдүүдийн араас мотоцикльтой хижээл насны эр дагаж өндөр дуугаар хашгирч зөвлөгөө өгөх аж. Морины уяан дээр түр саатаж өвгөн уяачдын үг чагнавал “Наадмаар Наранхүүгийн бидэрт халиуны уяа сойлго жигдэрсэн харагдсан даа. Амьтан битгий хэл жигүүртэнд ч гүйцэгдэхгүй биз.

Төрчихсөн амьтан шүү дээ”, “Даваахүү манлайн Наран хонгор өнгөрсөн жилийн “даагаа нэхэх” юм биш үү. Хөл нь саарах яагаа ч үгүй биз дээ”. “Дүү хээрийг ч айргаас хасч болохгүй” гэх мэтээр өөр хоорондоо таавар дэвшүүлэн хууч хөөрч байлаа. Унаач хүүхдүүд цангинатал гийнгоолж уяагаа тойрох нь монгол наадам хажууханд айлссаныг дахин сануулах шиг. Өвгөн уяачдын үгнээс наадмын таавар хол зөрөхгүй биз ээ. Цааш хөдөлж чандмалж буусан цэвэрхэн гурван гэрийн үүдэнд зогсвол улаан дээлтэй 50 эргэм насны эр биднийг тоссон нь Монгол Улсын алдарт уяач Ажгаагийн Алтангадас байлаа.

“Хонхорын хөндийд ногоо эрт цухуйсан юм. Сүүлийн хэдэн өдөр халуун нар шарчихлаа. Буцаад л хуурайших гээд байна шүү. Тоос шороо нь их юм. Зам барилгын ажилтай холбоотой юм байлгүй дээ. Барьж байгуулахгүй гээд ч яах вэ дээ. Улс орны минь хөгжил урагшилж л байвал бид яахав” гэлээ.

Хоёр туузанд дүүрэн медаль өлгөөд хоймортоо залчихжээ. Хоёр талаар сураар гоёмсог зангидаж мөнгөөр чимэглэсэн хазаараа эмээлэндээ тохоод эгнүүлээд өрчихсөн байв. Медальтай туузныхаа баруун талд хурдан халзангийн төл аварга хээр азарганыхаа том зургийг залчихсан нь нүдэнд туслаа.

А.Алтангадас манлайн хурдан халзан азарга төрийн наадмын хоёр түрүүг хүртэж Халхад танигдсан түүхтэй. Халзангийн төл аварга хээр ч халхын хурдан хүлгүүдтэй эн тэнцүүхэн уралдаж, улс бүсийн наадмаас олон удаа айраг амссан билээ.

“Би чинь Архангайн Эрдэнэмандалд төрсөн хүн. Аав минь морь хар гэж явсангүй. Ах нь зэвсэгт хүчний 314 дүгээр ангид насаараа шахуу ажилласан даа. Тод манлай уяач Ц.Аюуш багш манай салааны дарга байлаа. Намайг моринд дурлуулсан хүн шүү дээ. Хүү маань төрөхөд “Хүүтэй хүн гүүтэй байдаг юм” гээд цэргээс дөнгөж халагдсан надад Д.Гарамжав гуйгаас хээр алаг гүү авч өглөө. 1989 оны зун Багахангайн наадам Энгэрийн булаг гэдэг газар болсон юм. Аюуш багштайгаа очлоо. Онон гэж залуухан хүүгийн уясан гурван ч хүлэг торгон жолоо өргүүлж шагшигдаж байна. Багш маань унаж очсон морио тавьтал айрагдчихдаг юм байна. Буцаж явахдаа “Төрийн наадамд морь оруулчихаад шогшиж байвал мөн ч сайхан даа” гэж инээлдэж явсан нь хожим биеллээ олсон шүү” гээд инээмсэглэв.

Хурдан халзан азаргатайгаа хэрхэн учирсан талаар тодруулбал “Энгэрийн булагт болсон наадмын үеэр өнөөдрийн цуут уяач Ононтой танилцсан юм. Азарган үрээтэй болох хүслээ хэлбэл толгой дохидог юм байна. Тэр дор нь адуун дээр нь очтол гурван халзан үрээ захлаад зогсож байна. Өөдөөс хараад эвшээсэн адууг нь бэлгэшээдэг зааж орхилоо. Онон манлай ч 2500 төгрөг гэж дуугарч байна. Цэргийн албан хаагчийн таван сарын цалин шүү дээ. Моринд хэтэрхий дуртайдаа л авсан юм” хэмээв.

Халзан азарга соёолон насандаа Төрхурхын Сангийн аж ахуйн наадамд хол тасархай түрүүлсэн нь уяач хүлэг хоёрын амжилтын эх нь байжээ. Тус наадамд өнөөгийн дархан аварга А.Сүхбат жаахан хүү байхдаа очиж барилдаж түрүүлснээр ирээдүйн их амжилтын гараагаа эхлүүлсэн гэнэ.

Таван цалингаараа худалдаж авсан халзан азарга нь 1996, 1997 оны улсын наадмуудад түрүүлж эзнээ алдарт өргөжээ. Халзангийн төл аварга хээр азарга нь улс бүсийн чанартай олон наадамд хурдалж эзнээ баярлуулжээ. Өдгөө 20 настай азарга адуундаа идээшилж байна лээ.

Алдарт уяач А.Алтангадас “Өнөө жил морьдоо зургадугаар сарын 6-нд барьсан. Тавдугаар сар гартал хурдан морьдын уралдааныг хорих шийдвэрийг ЗГ-аас гаргасан. Энэ шийдвэрийг би хувьдаа зөв гэж хардаг юм. Ер нь өвөл газар хөлдүү үед морь уралдуулахад хөлийг нь авчихдаг. Алдарт шарга азарга өвөл уралдаж байсан удаа үгүй. Хөвсгөлийн халиун азарга өвөл зунгүй л давхиад байсан. Ганц хүнийг алдарт болгоод л хойш сууж байгааг уяачид харж байна. Даваахүү манлай ч “Наран хонгор” азаргаа өвөл хаврын уралдаанд мордуулдаггүй. Олон наадмаас айраг амсаж байна шүү дээ, “Наран хонгор”. Ахиад ч хэдэн жил дээгүүр давхих байх. Залуу уяачид маань шуналтаад л морио гамнахгүй байна. Өвөл хаврын наадамд хамаагүй мордуулаад хөлийг нь авчихаж байна. Дээрээс нь моринд дөргүй хүүхдүүдээр унуулах юм. Өнөө хэд нь бүдрэхэд нь л ойчоод өгнө. Энэ нь уяач нарын нэр хүндийг нийгэмд муухай харагдуулж байгаа юм. Адууны дэргэд өссөн хүүхэд мориноос яаж унахаа мэддэг, ядаж л гар хөлөө хугалдаггүй юм шүү” гэж ярилаа.

Энэ жил Алтангадас манлай том, жижиг наадмуудад очилгүй хүлээж байгаад улсын наадмаа зорихоор төлөвлөжээ. Азарга, их нас, соёолон тус бүр гурвыг сойчихсон байна. “Одоо цагт бага насны цэвэр монгол адууг том наадамд уяна гэдэг амьтан тамлах л ажил болсон доо. Эрлийз цустай адууг бага зайд монгол адуу яагаад ч гүйцэхгүй. Дээд насны адууг газрын холдоо гүйцэх боломжтой. Тэвчээрээр бол эрлийз адууг дагуулахгүй. Ер нь монгол наадамд эрлийз адуу эрт үеэс л уралдаж түрүүлж, айрагдаж ирсэн байдаг. Тэр үед уяачид нь өнөөдрийнх шиг хэл ам хийдэггүй байсан байхгүй юу. Зүүнхараа, Батсүмбэр гээд газруудаас томсокнуудын төл ирж уралдаад л түрүүлж байсан тохиолдол олон” гэж ярилаа. Тэрбээр үргэлжлүүлэн “Эрлийз адуу зах замбараагаа алдахаар хөдөөгийн хөх уяачид хохироод байна даа. Нэг насанд гэхэд 1000 адуу мордож байсан тохиолдол олон шүү дээ. Хэдэн сарын өмнөөс адуугаа туугаад зуун зуун км-ийг туулж төрийн наадмаа зорьдог уяачид алга болж. Өнөөдөр хамгийн олондоо морьдын тоо 300 шүргэж байна” гэж ярилаа.

Уяандаа дүүхэлзэж тогтож ядсан азарга сойгдож буй нь Говийн бүсийн даншигт айрагдсан хурдан хүрэн азарга нь ажээ. Алтан гадас уяач азаргаа улсдаа дээгүүр давхичих болов уу гэж төрийн сүлдэндээ залбирч суугаа бололтой. Явдлыг нь анхааралтай ажиглах юм.

Мөн энэ уяанд төрийн наадмын түрүү Тэмүүлэнгиин дөлгөөн хар азарганы төл буурал хязаалан сойгдож байна. “Буурал хязаалангийн маань уяа эвлэг сайхан таарсан. Итгэл хүлээлгэж байгаа хүлгүүдийн маань нэг. Холдоо бол мундаг их морь болох байх гэж хардаг юм” гэв.

Д.Гарамжавын өсгий цагаан халтар, Дамдинсүрэнгийн хилэн хар, том халтар зэрэг түүхэнд тодоор бичигдэж үлдсэн хүлгүүдийн торнисон газар Богд уулын зүүн хойд бэл Шавартын аманд сайд Ч.Улаан тэргүүтэй олон арван уяачид айлсаж морьдынхоо уяа сойлгыг тааруулж байна. Энд ч дэлгэр сайхан зун болж байна. Төрийн наадмын түрүү хүлэг олон жилийн дараа Налайхын голын хөндийгөөс тодорч мэдэх юм шүү. Ногоо эрт зуусан адуу л дийлж уралддаг талаар ахмад уяачид хуучилдаг. Энд таван сарын эхээр л ногоо цухуйсан гэнэ лээ.

Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН