Month: January 2019

Монгол Улсад Гал түймэртэй тэмцэх байгууллага үүсч хөгжсөний 97 жилийн ойн баярын өнөөдөр тохиож байна. Анх 1922 оны энэ өдөр буюу нэгдүгээр сарын 13-ны өдрийн Ардын Засгийн газрын 35 дугаар тогтоолоор Галын аюулаас хамгаалах байгууллагыг байгуулж байсан түүхтэй.

Түүнчлэн 1999 онд Галын аюулгүй байдлын хуулийн төслийг боловсруулан УИХ-аар батлуулснаар Гал түймэртэй тэмцэх байгууллагын үйл ажиллагааны эрх зүйн орчин бүрдэж, ой хээрийн болон объектын түймрээс урьдчилан сэргийлэх, унтраах, шалтгаан нөхцөлийг тогтоох, гал түймрийн хэрэг бүртгэх ажлыг хариуцан Хууль зүйн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Гал түймэртэй тэмцэх газар болгон зохион байгуулжээ.

Харин Монгол Улсын Засгийн газрын 2004 оны нэгдүгээр сарын 7-ны өдрийн анхдугаар хуралдаанаар тус газрыг Онцгой байдлын ерөнхий газрын бүтцэд нэгтгэсэн түүхтэй юм.

27 жилийн тэртээ 1992 оны нэгдүгээр сарын 13-ны өдөр Монголын нийгмийн харилцааны язгуур үндэс болсон хүний эрх, эрх чөлөөг дээдэлсэн иргэн төвтэй төр улсыг шинэ Үндсэн хуулиараа тунхаглан баталсан.

Монголчууд нэн шинэ түүхэндээ дөрвөн удаа Үндсэн хууль баталжээ. 1992 оноос өмнөх гурван удаагийн Үндсэн хууль нь тус тусдаа үүргээ гүйцэтгэж ирсэн түүхтэй. Гэхдээ өмнөх гурван Үндсэн хууль ангич, намч хандлага, марксист үзэл суртлыг баримталснаараа социалист чиг баримжааны болон социалист маягийн Үндсэн хуулиуд байв.

Харин 1992 оны шинэ Үндсэн хууль бол манай орны нийт хүн амыг нийгмийн анги, давхраа, үзэл бодлоор ялгаварлалгүй, нийтлэг ашиг сонирхлыг нь хамгаалж, хүн төрөлхтний хөгжлийн жам ёсыг баримтлан илэрхийлсэн ардчилсан Үндсэн хууль гэж Монголын ард түмэн нийтээр хүлээн зөвшөөрдөг билээ.

Монгол Улс ардчилсан шинэ Үндсэн хуультай болоход тухайн үедээ улс төрийн олон намын төлөөлөлтэйгээр анхны ардчилсан чөлөөт сонгуулиар байгуулагдаж, төрийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлж байсан Ардын Их Хурлын 430 гаруй депутат, Улсын Бага Хурлын 50 гаруй гишүүн оюун ухаанаа уралдуулан гар бие оролцон батлалцсан түүхтэй. Мөн шинэ Үндсэн хуулийг батлалцах олон нийтийн хэлэлцүүлэгт Монголын нийт 1,2 сая иргэний 75 орчим хувь нь оролцож, 200 мянга гаруй санал ирүүлж байжээ.

Монголын нийт ард түмний өргөн оролцоотойгоор хэлэлцэж баталсан шинэ Үндсэн хуулиар нийгэм, эдийн засгийн харилцаанд төдийгүй хувь хүн, гэр бүл, нийгмийн салбарт хөгжил дэвшлийг авчирч, дэлхий дахинд ардчилсан Монгол Улс хэмээн нэрийдэх болов. Тиймээс шинэ Үндсэн хууль нь Монголын нийт ард түмний хамтын оюун санааны бүтээл юм.

Өнгөрсөн хугацаанд хүний эрх, эрх чөлөө, парламентат ёс, эрх зүйт төр, сонгуулийн ардчилал, олон намын тогтолцоо, ил тод байдал, шударга өрсөлдөөн, олон нийтийн мэдээллийн эрх чөлөө, нутгийн өөрөө удирдах ёс, олон тулгуурт нээлттэй гадаад бодлого зэрэг ардчиллын тулгуур үнэт зүйлс шинэ Үндсэн хуулиар эрх зүйн хувьд баталгаажиж, тэдгээрийн хэрэгжилтийн явц, үр дүнгээр өнөөгийн Монгол Улсын хөгжлийн өнгө төрх, цаашдын ирээдүй тодорхойлогдож байна.

Шинэ Үндсэн хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойших хугацаанд Монгол Улс “… төрт ёс, түүх, соёлынхоо уламжлалыг нандигнан өвлөж, хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн ололтыг хүндэтгэн үзэж, эх орондоо хүмүүнлэг иргэний ардчилсан нийгэм цогцлуулан хөгжүүлэх” эрхэм зорилгоо хэрэгжүүлэхэд томоохон алхам хийгээд байна. Нийгмийн амьдралын бүх салбарт ардчиллын үзэл санаа хэрэгжин төрийн ардчилсан тогтолцоо төвхнөн, хувийн өмчид суурилсан чөлөөт зах зээлийн харилцаа төлөвшиж байна. Монгол Улсын иргэдийн эрх, эрх чөлөөний эрх зүйн баталгааны үндэс тавигдаж, монгол хүний хөдөлмөрийн үнэлэмж өссөөр байна. Монгол Улсын олон улсын нэр хүнд, байр суурь бэхжин, тусгаар тогтнол, аюулгүй байдал, тогтвортой хөгжлийн гадаад таатай орчин бүрдэв.

Үндсэн хууль нь Монгол Улсын хууль, эрх зүйн тулгуур хууль учир Монгол Улсын төрийн байгуулал, нийгмийн улс төрийн ардчилсан тогтолцооны үндсийг хуульчлан баталгаажуулсан билээ. Шинэ Үндсэн хуульд Монгол Улсын Их Хурал, төрийн тэргүүн Ерөнхийлөгчийн институци, Монгол Улсын Засгийн газар, Монгол Улсын Шүүх эрх мэдлийн байгууллагуудын сонгох, томилох үндэслэл журам, бүрэн эрх, чиг үүрэг, харилцааны зарчим, зохион байгуулалтын үндсийг төрийн эрх мэдлийг тэнцвэржүүлэн хуваарилах, харилцан хяналт тавих зарчмын үндсэн дээр хуульчлан тогтоосон. Төрийн тогтолцооны хуулиуд (Монгол Улсын Их Хурлын тухай, Ерөнхийлөгчийн тухай, Засгийн газрын тухай, Монгол Улсын Шүүхийн тухай, Прокурорын байгууллагын тухай, Яам, агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиуд, түүнчлэн, эрүү, иргэн, захиргааны хэргийг шүүхээр хянан шийдвэрлэх тухай процессын хуулиуд)-ын тогтолцоо бүрдэж, Монгол Улсын төр, иргэн-иргэний нийгмийн харилцааны суурь зарчмууд хуульчлагдаж, хүний эрх, эрх чөлөөний эрх зүйн баталгаа бүрдэв. Ингэснээр Монгол Улсад төрийн эрх мэдэл хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх гэсэн бие даасан салаа мөчирт хуваарилагдан, үйл ажиллагаа нь төлөвшин байгаа билээ.

Монгол Улс дэлхий дахины орчин цагийн төр ёсны шилдэг жаягтай, ардчилсан төр засагтай болов. Бүрэн дүүрэн, төгс төгөлдөр болж хараахан чадаагүй ч төр, засгаа ардчилсан шударга сонгуулиар байгуулахад оролцох замаар Монгол Улсын иргэд төр барих эрхээ хэрэгжүүлж, эдүгээ нийт ард түмний төлөөлөл болсон Монгол Улсын Их Хурал 7 дахь удаагаа байгуулагдан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж байна.

Тухайн үеийн Ардын Их Хурлын депутатууд 1992 онд 70 зүйлтэй шинэ Үндсэн хуулийг батлахдаа 34 зүйлийн 60 гаруй заалтад эрх зүйн үндсийг нь хуулиар тогтоохоор зааж, шинээр бүрдэх байнгын ажиллагаатай парламентад даатгаж үлдээсэн байдаг. Үндсэн хуулийн эдгээр заалтуудын дагуу холбогдох хууль боловсруулан баталж, Үндсэн хуулийг амилуулан иж бүрэн хэрэгжүүлэх гол үүргийг 1992-1996 оны Улсын Их Хурал бүрдүүлсэн юм. Энэхүү гавьяаг Монгол Улсын төр, ард түмэн мартах учиргүй билээ.

Төрийн эрх барих, хууль тогтоох дээд байгууллага-үе үеийн Монгол Улсын Их Хурлаас өнгөрсөн хугацаанд 684 хууль, Улсын Их Хурлын 1846 тогтоол, Монгол Улсын олон улсын 545 гэрээ баталжээ. Ийнхүү Монгол Улсад хууль тогтоох эрх мэдэл зөвхөн Улсын Их Хуралд хадгалагдан нийгмийн харилцааг дур зоргоор бус харин эрх зүйгээр зохицуулах боломж бүрдсэн байна.
Энэ бүхэн нь Монголын ард түмний эргэлт буцалтгүй сонголтын, Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн эрх зүйн нэгэн гол үр дүн юм.
Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс

Үндсэн эрх зүйн тогтолцоог бэхжүүлэх цогц судалгаа хийж, “XIII зууны Монголын төр эрх зүйн үзэл санаа, түүний үнэт зүйл” бүтээл туурвисан профессор, хууль зүйн ухааны доктор Х.Сэлэнгийг өнөөдөр Монгол Улсын төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн, Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Ардын багш, гавьяат хуульч, доктор, профессор Бяраагийн Чимидийн нэрэмжит шагналаар шагнав.

Хөдөлмөрийн баатар Б.Чимидийн нэрэмжит шагналыг хууль зүйн шинжлэх ухааны салбарт томоохон хувь нэмэр оруулахуйц бүтээл туурвисан хүмүүст олгодог бөгөөд өмнө нь УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан, Монгол Улсын гавьяат хуульч И.Дашням, хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор, профессор Д.Баярсайхан, академич Х.Нарангэрэл нар тус тус хүртэж байв. Харин Х.Сэлэнгэ энэхүү нэр хүндтэй шагналыг хүртэж буй анхны эмэгтэй юм.

Шагнал гардуулах үеэр УИХ-ын дарга М.Энхболд, “Б.Чимид гуай бол шинэ Үндсэн хуулийг эхийг барьж, Ардын Их Хурал 76 хоног төслийг хэлэлцэхэд ачааны хүндийг үүрсэн хүн юм. Энэ хүний эхийг барьж зарлан тунхагласан Үндсэн хуулиар орчин цагийн хууль эрх зүйн салбарын бүх харилцааг зохицуулж байгаа. 2019 оны шагналыг Таны туурвисан “XIII зууны Монголын төр эрх зүйн үзэл санаа, түүний үнэт зүйл” бүтээлд олгож байна” гэлээ.

Мөн үеэр хууль зүйн ухааны доктор Х.Сэлэнгэ “Энэхүү шагналд “XIII зууны Монголын төр эрх зүйн үзэл санаа, түүний үнэт зүйл” бүтээлийг нэр дэвшүүлэх боломж олгосон МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн Эрдмийн зөвлөлийн гишүүдэд талархал илэрхийлж байна. Миний энэхүү бүтээл монголчуудын төрт ёс, түүний уламжлал үнэт зүйлийг илрүүлэн гаргаж, орчин үеийн онол, арга зүйн үүднээс дахин үнэлэх оролдлого хийснээрээ онцлог юм. Мөн монголчуудын эв эеийн тухай сургааль нь хүн төрөлхтний оршихуйн үндэс, үнэт зүйл болохыг шинжлэх ухааны үүднээс нотлохыг хүссэн. Энэхүү шагнал миний бүтээлийн шинжлэх ухааны үнэ цэнэ, ач холбогдлыг өргөж байгаад туйлын баяртай байна” хэмээв.

ЭХЭМҮТ-өөс өнөөдөр Эрүүл мэндийн яамны Б танхимд “Томуу, томуу төст өвчний эмчилгээ” сэдвээр нэгдсэн эмнэлэг, дүүрэг, өрхийн эмнэлэг, 21 аймгийн 336 сумын хүүхдийн эмч нарт сургалт зохион байгууллаа. Сургалтаар ДЭМБ-аас баримталж буй хүүхдийн эмчилгээний сүүлийн үеийн чиг хандлага, нэгдсэн эмчилгээний удирдамжид заасан эмчилгээ, үйлчилгээний талаар ЭХЭМҮТ-ийн туршлагатай зөвлөх эмч багш нар хичээл заасан юм.

Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж, улсын болон хувийн бүх эмнэлгүүдэд ажиллаж буй хүүхдийн эмч нар нэгдсэн нэг стандартаар хүүхдэд эмчилгээг хийж, үйлчлүүлэгч эмч нарын хоорондын итгэлцэл нэмэгдэж, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанар аюулгүй байдал сайжирах юм. Мөн энэ үеэр өнгөрсөн хугацаанд эмчилгээ үйлчилгээнд алдаа гаргасан жишээ баримтуудыг танилцуулж, сургамж өглөө.

Цэргийн бүртгэлийг энэ сарын 21-ныг хүртэл явуулах тул уртасгасан цагаар ажиллаж бүртгэж байна. Хороодын Засаг даргын ажлын байранд ажлын өдрүүдэд 09:00-19:00 цагийн хооронд бүртгэж байгаа бол амралтын өдрүүдэд 10:00-18:00 цагийн хооронд явуулж байгаа юм.

Цэргийн бүртгэлд 65 нас хүртэл бэлтгэл офицер, 18-50 нас хүртэл цэргийн үүрэгтэн, цэрэгт бүртгэлтэй мэргэжил бүхий эмэгтэйчүүд 50 нас хүртэл хамрагдана.

Цэргийн албаны тухай хуульд, цэргийн бэлтгэл үүрэгтэн нь цэргийн үүрэгтний үнэмлэхтэй байна. Цэргийн бэлтгэл алба хаах насны иргэн жил бүр цэргийн бүртгэлд бүртгүүлж, цэргийн үүрэгтний үнэмлэхэд тэмдэглэл хийлгэнэ. Цэрэгт бүртгэлтэй мэргэжил эзэмшсэн эмэгтэйчүүд цэргийн бүртгэлд бүртгүүлнэ хэмээн заасан байдаг.

НҮБ-ын Хүүхдийн Сангаас амьсгалын замын халдварын үеийн 6 нэр төрлийн эм, тариа, 5 төрлийн эмнэлгийн хэрэгслийг манай улсад өгчээ.

Эдгээр нь бага насны хүүхдийг өвдсөн даруйд эдийн засгийн боломжоос нь үл хамааран анхан шатны эмчилгээ авах боломжийг бүрдүүлэх юм байна.

Нийслэлийн хэмжээнд томуугийн дэгдэлт сүүлийн өдрүүдэд ихсээд байгаа билээ. Уг эмийг салбарын сайд Д.Сарангэрэлд гардуулан өгсөн бөгөөд шаардлагатай эмнэлгүүдэд тараах аж.