Month: July 2018

Санхүүгийн зохицуулах хороо Монголын даатгалын холбоо (МДХ)-той байгуулсан “Хамтран ажиллах гэрээ”-ний хүрээнд даатгалын төлөөлөгч нарт зориулсан сургалт зохион байгуулж, эрх олгох шалгалтыг өчигдөр авлаа. Даатгалын төлөөлөгчийн сургалтад нийт 154 хүн хамрагдсанаас шалгалтад 119 иргэн оролцож 37 нь тэнцсэнбайна.

Шалгалтын дүнг хүснэгтээр танилцуулж байна.

Даатгалын төлөөлөгчийн шалгалтын дүн (2018.07.05)

“Хүүхдийн эрхийг хамгаалах талаар хэлэлцье” хэлэлцүүлэг өчигдөр боллоо. Энэ үеэр Хуульч Р.Мөнхзултай ярилцлаа.

-Монголчуудын хайхрамжгүй байдлаас болж хүүхдийн эрх зөрчигдсөөр байна. Эндээс яриагаа эхэлье?

-Монголчуудын дунд хүүхдийг хүмүүжүүлж ирсэн уламжлалт арга бий. Эртнээс уламжлагдаж ирсэн тус арга нь хот суурин газрын хөгжилтэй уялдахгүй байна. Америк болон бусад өндөр хөгжилтэй орнуудад эцэг эх, асран хамгаалагчид нь хүүхдэд гар хүрэх, хатуу үг хэлэхэд тухайн хүүхэд шууд хамгаалах байгууллагууд руу утасддаг. Харин манай улсад ийм нөхцөл байдал үүсвэл томчууд “Хүүхэд өөрсдөө дур мэдэн шууд шийдвэр гаргалаа. Хүүхдийн эрх хязгааргүй нэмэгджээ. Мөн Биднийг хүүхэд байхад эцэг эх минь суран бүсээр ороолгож өсгөсөн. Одоо буруудсан зүйл алга. Тэгж ярих юм бол хөлд ороогүй хүүхдээ малынхаа дунд үлдээчихдэг байсан” гэх зэргээр ярьдаг. Тухайлбал, ээж, охин хоёр муудалцаж, ээж нь охиноо загнаснаас болж охин нь амиа хорлосон тохиолдол ч бий. Мөн гэрээсээ зугтсан тохиолдол ч байгаа юм. Хүүхдүүд гэрээсээ төөрч, алга болох нь ихэслээ гэж яриад байдаг. Нөгөө алга болсон хүүхэд нь хэд хоногийн дараа найзынхаасаа гараад ирдэг. Орчин цагийн хөгжил, уламжлал хоёрыг уялдуулж хуулиа сайжруулах талаар ярилцаж болно. Гэхдээ шууд барууны хуулийг хуулах гэхээсээ илүү бага багаар уялдуулсаар хөгжлийг дагуулан нутагшуулах шаардлагатай.

-Манай улсад мөрдөгдөж буй Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хуулиудын хэрэгжилт ямар байна вэ?

-Манай улсад Хүүхдийн эрхийг хамгаалах хууль, тогтоомж олон бий. Олон улсын гэрээ конвенцид нэгдэж, гэрээ хэлцэл ч хийсэн. Энэ чиглэлээр ажилладаг төрийн бус байгууллага, төсөл хөтөлбөр, төрийн агентлагууд хангалттай байгаа. Тухайлбал, Гэр бүл хүүхэд залуучуудын газар, Нийгмийн хамгааллын яам гэх мэт. Тэдгээр нь засаг захиргааны нэгж бүрт ажилтантай. Гэвч хуулийн хэрэгжилт гэдэг зүйл хангалтгүй байна. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хуулиудын хэрэгжилтийг хангадаг байгууллагуудын харилцаа холбоо, төсөв мөнгөний хүрэлцээ, хуулийг хэрэгжүүлэх шаардлагатай орчин байна уу гэдгийг хамгийн түрүүнд ярих хэрэгтэй. Адаглаад хүүхдийн эрх зөрчигдсөн үед тусгаарлах орон байрны хангамж нь хэр байна. Тусгаарлагдсан үедээ сурч боловсрох эрхээ эдэлж чадаж байна уу гэдэг нь чухал юм. Миний мэдэхийн нийслэлийн хэмжээнд хүчирхийлэлд өртсөн хүмүүсийг тусгаарладаг нэг л байр бий. Тэр нь шинэ байр биш. Олон жил ашигласан байрт засвар хийсэн төдий л байна. Хүүхэд аюулгүй орчинд амьдрах тухай нөхцөлийг бүрдүүлэх хууль тогтоомж мөн адил хангалтгүй. Тухайлбал, сургууль орчмын тэмдэг тэмдэглэгээ ойлгомжтой байх ёстой. Эцэг, эх нь өөрсдөө хүүхдийг сургуульд хүргэж өгч авч байх хэрэгтэй. Жолооч нарт нийслэлд 60 километр цагаас илүү хурдлахгүй байх, замын хөдөлгөөний дүрмээ баримтлах зэргийг нь анхааруулж, хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна. Гэтэл сургууль, хороолол орчмоор жолооч нар давхиад л байх юм. Давхисан жолооч нарт тухай бүрт нь арга хэмжээ авч чадахгүй байгаатай л холбоотой. Барилгын тухай хууль, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын тухай хуулиараа орчин тойрны аюулгүй байдлаа хангах зохицуулалттай байдаг. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын инженер байгууллага бүр дээр ажиллах заалт гэж бий. Нийтийн эзэмшлийн зам талбайг тухайн дүүрэг хариуцдаг. Бүх зам, талбай, барилга өөрсдийн гэсэн эзэнтэй. Харин нийтийн эзэмшлийн талбай дахь ил задгай утас, нүх сүв гэх зэрэг эрсдэлүүдийг дүүргийн удирдлагууд бүрэн хариуцна.

-Хуулийн хэрэгжилт хангалтгүй байгаа гэж их л ярьж байна. Үүнд ямар арга хэмжээ авах шаардлагатай байна вэ?

-Алдаа гаргасан бол заавал хариуцлага үүрэх зарчим хэрэгжиж чадвал асуудал цэгцэрнэ гэж харж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, жолооч хурд хэтрүүлэх агшинд заавал хариуцлага ногдуулах тогтолцоог бий болгох ёстой. Машин ачилтын компаниуд ажиллаж эхэлсэн үеэс нэгдүгээр эгнээнд жолооч нар зогсохоо больсон. Учир нь нэгдүгээр эгнээнд машинаа зогсоовол заавал хариуцлага ногдуулна гэдгийг жолооч нар мэднэ. Тус механизмд бизнес яригддаг болохоор хэрэгжээд байгаа юм. Нэг машин тутмаас хуулийн дагуу 50 мянган төгрөг авч байгаа шүү дээ. Тиймээс бизнесээ сайжруулахын тулд олон машин ачна. Нөгөө талаас жолоочийн түрийвчтэй шууд харьцаж байгаа хэрэг. Яг ийм зохицуулалт байвал хариуцлага нэмэгдэнэ. Тухайлбал, “Цэцэрлэгт хүрээлэнд танай байгууллагын мэдлийн утас ил задгай байна. Иймээс “Танай байгууллагыг торгоно. Маргааш гэхэд цэгцлэхгүй бол хариуцсан ажилтныг ажлаас нь халах арга хэмжээ авна” гэх зэргээр гарцаагүй байдалд оруулж, хариуцлага оногдуулах юм бол хууль хэрэгжиж байна гэсэн үг.

-Тухайн газрыг хариуцаж буй байгууллагын эзэн орчин тойрондоо иргэд, хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангаж чадаагүйгээс болж хүүхэд хохирвол ямар хариуцлага хүлээх ёстой вэ?

-Хүүхэд яаж хохирсноос шалтгаална. Эрүүл мэндээрээ хохирсон юм уу, амь насаа алдсан уу гэх зэргээс хамаарна. Хүүхэд тухайн байгууллагын хариуцлагагүй байдлын улмаас түлэгдсэн бол бүх эмчилгээний зардлыг тухайн байгууллага төлнө. Амь насаа алдсан тохиолдолд нутаглуулах зардлыг нь гаргана. Иргэний хуульд энэ талаар заалт бий. Төрийн албан хаагч хүүхэд хохироход нөлөөлсөн бол ажил албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөнө. Саяхан нэг хүүхэд задгай утасны тогонд зохиулж амиа алдлаа. Үүний дараа Нийслэлийн засаг дарга “Ил задгай утас байвал бүгдийг нь янзлах хэрэгтэй” тухай захирамж гаргасан. Уг нь тухайн байгууллагууд өөрсдөө янзлах үүрэгтэй. Гэтэл заавал хэлүүлж байж янзалж байна. Тодруулбал, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар, Онцгой байдлын ерөнхий газрын галын аюулгүй байдал хариуцсан байцаагч нар тодорхой хуваарь гарган байгууллагуудын цахилгааны монтаж, аюулгүй байдлыг байнга шалгах үүрэг хүлээдэг. Нөгөө байгууллагууд нь ч мөн тодорхой хуваарь гаргаж аюулгүй байдлаа байнга шалгаж байх ёстой.

-Хүүхдийн эрх зөрчигдвөл өндөр хөгжилтэй орнуудад уг асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэдэг юм бэ?

-Хүний эрхийн тухай ойлголт, мэдрэмж өндөр хөгжсөн орнуудад хариуцлагын асуудал маш өндөр түвшинд хүрсэн.Хүүхдийн эрхийг хамгаалдаг төрийн бус байгууллагууд нь хохирогчидтой их нарийн ажилладаг. Байнга уулзаж мэдээлэл авдаг. Харин манай улсын төрийн бус байгууллагууд санхүүгийн эх үүсвэргүй байдаг. Тиймээс идэвхтэй ажиллаж чаддаггүй. Америкийн Засгийн газар төрийн бус байгууллагууддаа тодорхой хэмжээний санхүүжилт олгодог. Мөн татварын зохицуулалт нь ихээхэн зөв шийдэл юм билээ. Ямар нэг бизнес эрхлэгчид иргэний нийгмийн байгууллагууддаа санхүүгийн тусламж өгвөл, санхүүжүүлэгч татвараас хөнгөлөгддөг. Бизнес эрхлэгчид нь сан байгуулж, ТББ хандив өгөх нь нэг талаар сайн үйлс юм. Нөгөө талаас өгсөн хэмжээгээрээ татварын хөнгөлөлт эдэлж байгаа юм. Тэгэхээр бизнес эрхлэгчид ч тааламжтай, иргэний нийгмийн байгууллагуудад ч ашигтай. Ингэхээр хүүхэд хамгааллын механизм нь ажиллаад байдаг юм. Манайд ийм систем ажиллахгүй байгаа болохоор төрийн бус байгууллагууд олон улсын төсөл хөтөлбөр, тендерт оролцож, төсөл бичиж тодорхой дүн бүхий санхүүжилтээр богино хугацаанд ажилладаг. Урт хугацаанд ажиллах ямар ч боломжгүй. Санхүүжилт байхгүй учир яаж ажиллах юм. Үүний хор уршиг нь хүүхэд дээр гарч ирээд байна.

Б.АМАРТҮВШИН

Элсэлтийн ерөнхий шалгалт эхлэхтэй зэрэгцээд “Дэлхийн боловсролыг Монголд” гэсэн чихэнд чимэгтэй өгүүлбэртэй зар сурталчилгаа цацагддаг болоод уджээ. Эхэндээ ч “Дэлхий хаяагүй л хавтгай болж байхад Монгол яагаад бөмбөрцгийн боловсролыг олгож болохгүй гэж” хэмээн сэтгэл хангалуун сонсдог байлаа. “Дэлхийн шилдэг 100-д манайхаас тэртэй тэргүй багтахгүй, бусадтай нь бол эн зэрэгцэнэ үү гэхээс дордохгүй. Манайх Орос школтой юм чинь” гээд санаа амар явдаг байсан хэрэг л дээ. Гэтэл дэлхийн их, дээд сургуулиудын дэлгэрэнгүй чансаа гэж байдгийг сонсоод олж үзсэний дараа манай их дээд сургуулиуд олон улсын анхааралд илүү өртөх боломж байгааг анзаарлаа.

Дэлхийн шилдэг их, дээд сургуулиудын танилцуулга, эрэмбэ чансааг нэгтгэсэн сэтгүүл хоёр жил тутам хэвлэгддэг юм байна. Гэхдээ тэр сэтгүүлд үсрээд л эхний 100, 200 сургууль багтах учир Монголын сургуулиудыг олж үзэх боломжгүй. Харин их, дээд сургуулиудын чанар чансааг судалдаг Европдоо анхных нь гэх CSIC байгууллагын Webometrics.com цахим хаягаар орж үзвэл маш дэлгэрэнгүй мэдээлэл гарч ирнэ.

Дэлхийн шилдэг 23 мянган их, сургуулийн чансаа, дэлгэрэнгүй мэдээлэл багтсан энэхүү цахим хуудасны багтаамж үнэхээр баялаг юм. Дэлхийн шилдэг их, дээд сургуулиудын чансааг энэ жил Харвардын их сургууль тэргүүлжээ. Чансааны эхний зургаан сургууль нь АНУ-ынх байгаа нь жаахан “фантаазтай” санагдсан ч гэсэн чансаа тогтоох арга барилтай нь танилцсаны дараа манай сургуулиуд ч дээгүүр эрэмбэлэгдэх боломжтойг анзаарсан юм.

Чансаанд манай 25 их, дээд сургууль орсноос МУИС хамгийн дээд буюу 3125 дугаарт эрэмбэлэгдсэн байна. Өнгөрсөн жил МУИС энэ чансаанд 4116 дугаарт байсан бөгөөд жилийн дотор мянга шахам байраар ахижээ.

Дөрвөн жилийн өмнө манай улсаас зургаан сургууль эхний 12 мянга дотор багтаж (МУИС 3991, ШУТИС 7851, ХҮДС 8663, ОУДС 9200, СЭЗДС 10374, МУБИС 11288 дугаарт) байв. Тэгвэл энэ жил зургаан сургууль эхний 8000 дотор орсны дотор орон нутгийн Ховд их сургууль 5363 дугаарт эрэмбэлэгдсэн байв. Харин нийт жагсаалтад 25 сургууль багтсан байна.

Чансааг ажиглаж байхад, дэлхийн улс орнууд хөгжлийн төвшин буурай ч бай, дор хаяж нэг сайн их, дээд сургуультай байх бодлого баримталдаг нь харагдав. Манайхтай хөгжлийн төвшин ойролцоо, “хөгжиж буй” гэсэн ангилалд багтдаг 70 орны талаас илүү нь эхний 2000 дотор дор хаяж нэг сургуультай байх жишээтэй. НҮБ-аар тусгаар тогтнолоо хүлээн зөвшөөрүүлж амжаагүй Палестины 18 сургууль жагсаалтад бичигдсэнээс “An Najah National University” (2091) тэргүүтэй дөрвөн сургууль МУИС-аас дээш чансаатай байх юм.

Энэ чансааны гол ач холбогдол нь жагсаалтад бичигдсэн нэрс дээр дараад тухайн сургуулийн албан ёсны цахим хуудас руу холбогдох боломжтойд оршино. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн өнцөг булан бүрт суугаа элсэгчид энэ хуудаснаас мэдээлэл авч, орох сургуулиа сонгодог байна. Монголд ирж суралцахыг хүссэн гадны оюутнууд юун түрүүнд тухайн сургуулийн цахим хуудасны идэвхитэй байдлыг харж, тэндээс төрсөн анхны сэтгэгдэл нь сонголт хийхэд нөлөөлдөг гэсэн үг юм.

Юун түрүүнд, чансааг тогтоохдоо интернэт орчинд нээлттэй эх сурвалжийн мэдээлэлд тулгуурлан гаргадаг нь гол онцлог. Тэгэхээр, энэ чансаанд бичигдэхийн тулд тухайн сургууль юун түрүүнд цахим хуудастай байх ёстой болж таарч байна. Түүндээ багшлах боловсон хүчний чадамж, санхүүгийн тогтовортой байдал, олон улсын идэвхи, сургалтын байр, материаллаг бааз гэх мэт бусад мэдээллийг маш дэлгэрэнгүй оруулж, идэвхитэй хөтлөөд CSIC-тай холбогдчиход судлаач нар нь анализ хийгээд чансаанд эзэлбэл зохих байранд нь тавьчихдаг гэж ойлгосон. Цахим хуудастаа сайн, сайхан мэдээллээ цаг алдалгүй оруулаад, гадна дотны харилцаа энэ, тэр гэсэн чухал булангуудаа “завгүй” байлгаад байхад чансаа тогтоогчдын хараанд өртөх магадлал өндөр гэсэн үг. Хэдийгээр энэ нь өнгөц судалгаа мэт боловч бусад улс орны их, дээд сургуульд элсэхийг хүсэгчдийн цугларах цэг гэдэг утгаараа манай сургуулиуд эхний ээлжинд заавал жагсаалтад багтах ёстой юм. Чансаа ахиулах нь дараагийн асуудал. Өнөөдөр манай улсад бакалавраас дээш зэрэг олгодог 90 их, дээд сургууль, коллеж бий. “Дэлхийн боловсролыг Монголд” гэсэн уриалга үнэхээр л үнэн юм бол дээрх сургуулиуд ядаж цахим хуудсаа нээчих хэрэгтэй байна. Тэгээд англи хэлээр хөтөлбөдг болчихвол боломж нэмэгдэнэ.

CSIC-ийн чансаанд БНСУ-ын их, дээд сургуулиуд багтаагүй. Үүнийгээ “Ихэнх сургуулиуд нь хоёр цахим хуудастай байдаг, англи хэл дээр мэдээлэл бага оруулдаг зэрэг нь судалгаа бодитой гарах магадлалыг бууруулж байгаа учраас” гэж тайлбарласан байна лээ. Тэгэхээр манай сургуулиуд энэ тал дээрээ анхаарахад илүүдэхгүй болов уу.

Дараагийн ээлжинд, МУИС тэргүүтэй дөнгүүр сургуулиудынхаа байр суурь, чансааг ахиулах нь чухал. МУИС-ын хувьд, жилийн дотор 1000 байр урагшилна гэдэг чамгүй амжилт боловч академик боловсрол олгодог чанар чансааг нь бодолцвол эхний 2000 дотор байх л ёстой.

“Улсын” гэгдэх сургуулиудад төрөөс олгох санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх шаардлага байна. Дэлхийн жишгийг харвал, үүсгэн байгуулагч нь 51-ээс дээш хувийн санхүүжилтийг хийдэг, удирдах эрх мэдэлд ч энэ харьцаагаа барьдаг. Оюутны зөвлөл, багш нарын зөвлөл 49 хувийн эрх мэдлээ эдэлж чаддаг. Гэтэл манайд улсын сургуулиуд 92 хувь, хувийн сургуулиуд 100 хувь оюутны сургалтын төлбөрөөс санхүүждэг хэрнээ оюутны төлөөллийг ТУЗ-д оруулдаггүй, оруулсан ч нэр төдий байлгадаг. Тэгсэн мөртлөө үүсгэн байгуулагчид эрх мэдлийг 100 хувь атгадаг гээд дэлхий “ойлгохгүй” зүйлс олон байдаг нь чансаа тогтооход нөлөөлж байгаа нь зайлшгүй. Бид дээд боловсрол олгодог 90 гаруй сургуультай, энүүхэндээ өөрсдийгөө болгоод байж чадаж байгаа мэт боловч сургуулиудын тоог цөөлж, чанаржуулж байж гаднаас оюутан татаж чадна. Гадаадаас оюутан татаж чадахгүй бол тэр сургууль дэлхийн боловсрол өгч чадахгүй байгаагаас ялгаа юу билээ.

“CSIC”-ийн дэлхийн чансаанд багтсан Монгол сургуулиуд /Хаалтад өнгөрсөн жилийн чансааг бичив/:

3126 /4116/ Монгол улсын их сургууль

4220 /5410/ ШУТИС

5363 /6791/ Ховдын их сургууль

5696 /11039/ ХААИС

5780 /14815/ Анагаахын шинжлэх ухааны үндэсний их сургууль

7644 /13072/ МУБИС

13035 /14114/ Олон улсын Улаанбаатарын их сургууль

17157 /14105/ СЭЗДС

17178 /16102/ MIU их сургууль

17721 /16309/ Хүмүүнлэгийн ухааны их сургууль

18298 /15894/ СУИС

19525 /19163/ “Их засаг” их сургууль

19726 /23518/ “Идэр” их сургууль

20151 /18487/ Отгонтэнгэр их сургууль

20440 /19337/ “Хүрээ” их сургууль

20725 /18133/ Удирдлагын академи

21192 /20265/ “Мандах бүртгэл” дээд сургууль

21938 /19899/ “Орхон” Их сургууль

22738 /19837/ Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн сургууль

23453 /19519/ Монгол дахь Америкийн их сургууль

23587 Төрийн өмчит Улаанбаатар их сургууль

24265 /21359/ Тээврийн дээд сургууль

24392 /21607/ “Их Монгол” дээд сургууль

26149 /22870/Рояль академи

26479 Худалдаа үйлдвэрлэлийн дээд сургууль

Төв аймгийн замд өчигдөр буюу долдугаар сарын 05-нд зам тээврийн ноцтой осол гарчээ.

Энэ талаар Замын цагдаагийн албаны урьдчилсан сэргийлэх хэлтсийн мэргэжилтэн цагдаагийн ахлах дэслэгч Ч.Чимидбатаас тодрууллаа. Тэрбээр “2018 оны долдугаар сарын 05-ны өдрийн 13:50 минутын үед “Төв” аймгийн “Эрдэнэсант” сумын нэгдүгээр багын нутаг “Бор хошуу” гэх газар Улаанбаатар хотоос баруун зүгт 226 км орших шонгийн хажууд аспальтан зам дээр амины “Isuzi” маркын жолооч “Б”, “Suzuki Escudo” маркын машины “Г” жолоочтой автомашинтай мөргөлдөж зорчигч Баянхонгор аймгийн иргэн Г \37 настай\, иргэн Б \35 настай\ нар амь эрсэдлээ. Мөн Баянхонгор аймагт оршин суух иргэн Б\44 настай\, иргэн Г\41 настай\ нар хүнд гэмтсэн зам тээврийн осол бүртгэгдсэн. Ослын шалтгаан мөрдөн байцаалтын шатанд шалгагдаж байгаа. Зам тээврийн ослууд ихэвчлэн жолоочийн хариуцлагагүй байдал, хурд хэтрүүлэх, гүйцэж түрүүлэх, холын гэрэлтэй хөдөлгөөнд оролцох, хамгаалах бүсээ зүүдэггүйгээс болж байна. Орон нутгийн зам тээврийн осол амь эрсэдсэн, эд хөрөнгө сүйтсэн байдаг. Осол хэрэг өнгөрсөн оны эхний хагас жилийн байдал мөн үеийнхтэй харьцуулахад тодорхой хэмжээгээр бүх осол хэрэг буурсан. Аялал зугаалгын цаг эхэлсэнтэйгээр иргэд орон нутгийг зорьж байгаа эрчим ачаалал нэмэгдсэн. Иргэд хөдөө орон нутгийг зорихдоо анхаарал болгоомжтой хурдаа тохируулж явах хэрэгтэй байна” гэлээ.

Ийнхүү зам тээврийн ноцтой ослууд гарч иргэд амь нас, эрүүл мэндээрээ хохирсоор байгаа тул баяр наадмын үеэр улсын чанартай авто замаар зорчихдоо хурдаа тохируулж, эгнээ байраа зөв эзэлж, гүйцэж түрүүлэх үйлдлээ зөв гүйцэтгэж өөрийн болон бусдын амь нас, эд хөрөнгөнд аюул учруулахгүй байх нөхцөлийг хангаж замын хөдөлгөөнд оролцох, мөн оройн цагаар гэрлээ шилжүүлж, хурдаа хасч, бүсээ бүслэхийг Цагдаагийн байгууллагаас анхаарууллаа.

Цаг уур, орчны шинжилгээний газраас баяр наадмын өдрүүдийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв мэдээг гаргажээ. Улаанбаатар хотын 2018 оны 7 дугаар сарын 5-13-ны цаг агаарын урьдчилсан төлөвийн мэдээг танилцуулж байна.

• Долоодугаар сарын 9-нд: Шөнөдөө үүл багасаж, бороо орохгүй. Өдөртөө үүлшинэ Түр зуурын бороо орох төлөвтэй. Дуу цахилгаантай. Салхи зүүнээс 5-10м/с, үе үе 12-14м/с хүрнэ. Өдөртөө 21-23 градус шөнөдөө 12-14 градус дулаан байх төлөвтэй.
• Долоодугаар сарын 10-нд: Үүлэрхэг. Түр зуурын бороо орно. Дуу цаилгаантай. Салхи зүүнээс 5-10м/с, түр зуур ширүүснэ. Өдөртөө 18-20 градус шөнөдөө 11-13 градус дулаан байх төлөвтэй.
• Долоодугаар сарын 11-нд: Шөнөдөө үүл багасна, бороо орохгүй. Өдөртөө үүлшинэ. Түр зуурын бороо орох төлөвтэй. Дуу цахилгаантай. Салхи баруун хойноос 5-10м/с, түр зуур ширүүснэ. Өдөртөө 22-24 градус шөнөдөө 10-12 градус дулаан байх төлөвтэй.
• Долоодугаар сарын 12-нд: Үүлшинэ. Түр зуурын бороо орох төлөвтэй. Салхи зүүн өмнөөс 5-10м/с, түр зуур ширүүснэ. Өдөртөө 27-29 градус шөнөдөө 15-17 градус дулаан байх төлөвтэй.
• Долоодугаар сарын 13-нд: Солигдмол үүлтэй. Бороо орохгүй. Салхи баруун хойноос 4-9м/с. Өдөртөө 28-30 градус шөнөдөө 16-18 градус дулаан байх төлөвтэй.

Анхааруулга: Өнөөдрөөс 13-ныг хүртэл ихэнх нутгаар бороо орж, ялангуяа Хангайн уулархаг нутаг, төв, зүүн аймгуудын нутгаар зарим үед усархаг бороо аадар орох магадлалтай тул үер усны аюулаас онцгой сэрэмжтэй байх хэрэгтэй байна.

НИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн хуралдаан өнөөдөр боллоо. Энэ жил Нийслэлийн архивын байгууллагын 60 жил, Нийслэлийн тээврийн газар үүсэн байгуулагдсаны 50 жил, Нийслэлийн онцгой байдлын газрын 50 жилийн ой тус тус тохиож буй юм байна.

Эдгээр байгууллагын ойн арга хэмжээний төлөвлөгөө гаргаж, батлагдсан төсвийн хүрээнд өндөр хэмжээнд зохион байгуулж ажиллахыг холбогдох албан тушаалтнуудад даалгасан байна.

Жил бүр авто тээврийн ослоор 500-600 хүн харамсалтайгаар амь насаа алдаж байна. Өнгөрсөн онд зам тээврийн ослын улмаас 178 хүүхэд амь насаа алджээ. Зам тээврийн осол гаргаж, хүний амь нас хохироож байгаа жолооч нарын 90 гаруй хувь нь Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын дүрэм, журам зөрчиж байгаагаас болж байгаа гэдгийг холбогдох албаныхан онцолж байна. Хамгийн сүүлд гэхэд Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэр Бэлхийн замд хоёр хүүхдийг дайрч амь насыг нь хөнөөсөн хэрэг гарсан. Хэргийг шалгаж байгаа цагдаа нар “Б гэх 23 настай залуу саарал өнгийн “Соната 6” маркийн автомашиныг 80-90 километр цагийн хурдтайгаар жолоодож явсан. Мөн эсрэг урсгал сөрж гүйцэт түрүүлэх хөдөлгөөн хийх үедээ хоёр хүүхдийг мөргөж, амь насыг нь хохироосон байна. Б гэх жолооч хэрэв замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын дүрмээ даган мөрдөж замын хөдөлгөөнд оролцсон бол өнөөдөр хоёр хүүхэд харамсалтайгаар амь насаа алдахгүй байсан” гэх тайлбарыг өгч байна.

Г.Мэндсайхан: ЧАНАРГҮЙ ЖОЛООЧ БЭЛТГЭЖ БАЙГАА ЖОЛООНЫ КУРСҮҮДЫГ ЗОГСООХ ХЭРЭГТЭЙ

Зам тээврийн осол юунаас болж гараад байна вэ. Мэдээж жолооч нарын буруутай үйлдлээс болж байгаа. Мөн жолооч нарын ихэнх нь замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын дүрэм журам огт мэдэхгүй байгаатай холбоотой. Шуудхан хэлэхэд автомашинаа ч олигтойхон барьж чадахгүй, хурд хэтрүүлэн давхидаг чанаргүй жолооч нарыг авто курсүүд хэдэн мянгаар нь бэлтгэн гаргаж байна. Үүнээс болж жилд 600 гаруй хүн зам дээр хядуулж, алтан амиа алдаж байгаа юм.

Энэ талаар хуульч Г.Мэндсайхантай уулзаж цөөн асуултад хариулт авлаа.

-Зам тээврийн осол жилээс жилд нэмэгдэж байна. Юунаас болоод осол нэмэгдээд байна вэ. Энэ талаар та юу гэж бодож байна вэ?

-Миний бие замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах, дүрэм, журам, хууль батлах зэрэг олон ажилд гар бие оролцож явсан хүн. Жолооч бэлтгэн гаргаж байгаа авто курсүүдын буруутай үйл ажиллагаанаас болж олон зуун хүн харамсалтайгаар амь насаа алдаж байна. Жолооны курсийн нийтлэг алдаа байна. Хүнээс мөнгийг нь авчихсан л бол бүх зүйл болчихдог. Тэр хүн жолоо барьж чадаж байна уу, замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын дүрмээ цээжилсэн байна уу. Сэтгэл зүйн хувьд машин бариад замын хөдлөгөөнд оролцох боломж байна уу гэдгийг огт судалж үздэггүй. Шалтгалтад уначихсан байхад л танил талаараа хөөцөлдөж байгаад тэнцүүлчихдэг. Шалгалт авч буй цагдаагийн алба хаагч гэсэн хүмүүсийг нүдээ аниад л тэнцүүлээд байдаг. Үүний цаана авлига хээл хахуулийн асуудал ч яригдаж байгаа байх. Ингээд мөнгөө төлсөн л бол жолооны курс, дамжааныхан жолооны үнэмлэхийг нь аваад өгчихдөг. Хэдэн мянгаар нь ар өврийн хаалгаар жолоочийн үнэмлэхтэй болсон “алуурчид” бэлтгэн гаргаж байна. Чанаргүй курс төгссөн жолооч нар дүрэм журам гэдгийг огт мэдэхгүй. Машин унаад л хаазлаад давхиж байвал өөрийгөө жолооч болчихлоо гэж ойлгодог. Ингээд л зам тээврийн осол гаргаж, хүний амь хөнөөж байна шүү дээ. Бүр нэг курсийн жолооч нар дандаа ноцтой осол гаргаж байгаа тохиолдол ч байна.

-Жолооны курсүүдэд шалгалт хийдэг биз дээ?

-Монголд мянга гаруй жолооны курс тусгай эрх авч, үйл ажиллагаа явуулж байна. Курсүүдыг шалгах нь шалгадаг. Гэхдээ үнэхээр үнэн зөв шалгадаг, алдаа дутагдал илрүүлдэг нь тодорхой бус. Жолооны курсийн багш нар ямар ч боловсрол мэдлэг, хүнд жолоо барих талаар заах арга барил байхгүй. Жолоонд сурахаар бүртгүүлж байгаа хүмүүс нь мөнгөө тушаачихаад алга болчихдог. Хичээлдээ огт ирдэггүй, бас хотын жолоо, дронд ч олигтой суралцахгүй байна. Тэдэнтэй замын тэмдэглэгээ, дүрэм журмын талаар яриад ч хэрэггүй. Энэ бүгдийг цэгцлэх цаг нь болсон. Өдөр бүр жолооны шалгалт авдаг. Жолоогоо төгсөж чадахгүй унаж байгаа хүмүүс тэнцэж, бүх зүйлсээ мэддэг болтлоо шалгалт өгдөг болмоор байна. Мөн бэлтгэн гаргаж байгаа хүмүүсээс мэргэжлийн хүнээр сэтгэл зүйн шалгалт авдаг болох хэрэгтэй байна. Жолооны курсүүдыг цэгцэлж, чанартай жолооч бэлтгэн гаргахгүй юм бол авто ослоор амь насаа алдах хүний тоо жилээс жилд нэмэгдсээр байх болно. Бид өндөр хөгжилтэй орнуудын замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын дүрэм журмыг үзэж, нутагшуулах шаардлагатай байна. Америкт жолооч бэлтгэдэг жолооны курс их өөр. Хэн дуртай нь жолооч болж чаддаггүй. Жолооны шалгалт нь маш чанга. Замын хөдөлгөөний шаардлагыг бүрэн хангасан гудамжинд жолооны шалгалт авдаг. Дунд сургуулийн гадаа яаж явах, эмнэлэг, түргэний машинд зам тавьж өгөх зэргийг нарийн шалгана. Хэрэв биелүүлээгүй бол маш өндөр торгууль оногдуулдаг. Бүхий л тэмдэглэгээ заавар дүрмийн дагуу шалгалтад орж байгаа хүнийг явуулж, нэг үйлдэл алдахад л шууд унагадаг. Аргална гэдэг ойлголт байхгүй. Дахиад л мөнгө төлж дахин бэлдэж шалгалт өгдөг. Тэнд насан туршдаа жолооны шалгалт аваад мэргэшсэн нэг нөхөр өдөр болгон сууж байдаг. Алдаа гаргавал тэнцэхгүй гээд л явуулдаг юм билээ гэв.

ДҮРЭМ ЗӨРЧСӨН ЖОЛООЧ НАРЫГ ӨНДӨР ТОРГУУЛИАР ШИЙТГЭДЭГ БОЛЪЁ

Замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа жолооч нарын дийлэнх алдаа нь гүйцэж түрүүлэх үйлдэл хийж байхдаа осол гаргаж байгааг Замын цагдаагийн газраас онцолж байв. Цагдаа нарын хэлж буйгаар осол гаргаж байгаа жолооч гүйцэж түрүүлэх үйлдэл хийдэг үйлдлийг дүрэм журамнаас хасах шаардлагатай байгааг хэлж байлаа. Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудад хурдтай явж буй машинд жолооч нь хурдаа сааруулж зам тавьж өгдөг дүрэмтэй. Японд үүнийг ягштал биелүүлдэг юм билээ. Мөн дүрэм журам зөрчиж байгаа жолооч нарт өндөр торгуулиар торгож байж осол буурна. Нийслэлийн гудамжаар 60 километр цагийн хурдтай давхисан жолоочийг шууд жолоо барих эрхийг нь хасдаг болмоор байгаа юм. Жолооч нарыг их хэмжээний мөнгөн торгууль төлөөд эхлэхээр хариуцлагатай болдог. Хариуцлагатай жолооч замын хөдөлгөөнд оролцохдоо хянуур хандаж осол аваар бага гаргадаг нь судалгаагаар хэдийнэ нотлогдсон байдаг.

Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн сайд нарын бага хурал дүгнэлт хуралдаанаар дөрөвдэх өдрөө Шангрила зочид буудалд үргэлжилж байна.

Дүгнэлт хуралдааныг Монгол Улсын Шадар сайд Ө.Энхтүвшин, НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргын тусгай төлөөлөгч хатагтай Мами Мизүтори, НҮБ-ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газрын Ази, Номхон далайн бүсийн төвийн дарга Лоретта Хибер Жирарде, ОБЕГ-ын дарга, хошууч генерал Т.Бадрал нар удирдаж явуулж байна.

Шадар сайд Ө.Энхтүвшин нээж хэлсэн үгэндээ, “Хуралдаанд Азийн бүс нутагт гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Сендайн хөтөлбөрийг батлан гаргаснаас хойш зохион байгуулагдаж буй хоёрдахь удаагийн энэхүү хуралдаан нь “Сендайн хөтөлбөр”-ийн эхний хоёр жилийн хэрэгжилтэд дүгнэлт мониторинг хийх, цаашдын үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх чиглэлээр олон зөвлөмжийг гаргасан чухал арга хэмжээ болж байна” хэмээн онцлон дурдлаа.

Бага хуралд Ази, Номхон далайн орны 50 улс орон, олон улсын байгууллага, Засгийн газар хоорондын байгууллага, төрийн болон төрийн бус, иргэний нийгмийн байгууллагууд, шинжлэх ухааны, боловсролын зэрэг байгууллагын нийт 3000 гаруй төлөөлөгч оролцож, гамшгаас хамгаалах чиглэлээр хийгдэж байгаа үйл ажиллагааныхаа ололт, амжилт, тулгарч буй хүндрэл бэрхшээлийн талаар хэлэлцэн, зөвлөмжийг боловсруулж, “Улаанбаатарын тунхаглал”, “Азийн бүсийн төлөвлөгөө 2018-2020”, “Оролцогч талуудын мэдэгдэл” зэрэг бага хурлаас гарах бодлогын баримт бичгүүдэд тусгуулаад байна.

Хуралдааны үеэр ОБЕГ-ын дарга, хошууч генерал Т.Бадрал, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах “Улаанбаатарын тунхаглал” баримт бичгийн талаар оролцогч талуудад танилцуулсан юм.

Мөн НҮБ-ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газрын Ази, Номхон далайн бүсийн төвийн дарга Лоретта Хибер Жирард “Азийн бүсийн төлөвлөгөө 2018-2020 үйл ажиллагааны төлөвлөгөө“ Засгийн газар хоорондын байгууллага, төрийн болон төрийн бус, иргэний нийгмийн байгууллагууд, шинжлэх ухааны, боловсролын зэрэг байгууллагын төлөөлөгчид “Оролцогч талуудын мэдэгдэл“ баримт бичгүүдийн талаар тус тус танилцуулга хийлээ.

Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах дээрх баримт бичгүүдийг баталснаар бүс нутгийн хөгжлийн томоохон хөтөлбөрүүдэд гамшгийн эрсдэлийг тооцож, бууруулах бодлогын олон арга замыг тодорхойлох боломж бүрдэх юм.

Түүнчлэн гамшгийн эрсдэлийг бууруулах “Сендайн хүрээ хөтөлбөр”-ийн тавдугаар зорилтын хэрэгжилтийг хангуулах, эрсдэлийн мэдээлэлд суурилсан хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, гамшигт тэсвэртэй дэд бүтцийг бий болгох, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх боломжийг бий болгоно гэж Онцгой байдлын ерөнхий газраас мэдээллээ.