Month: February 2018

Олон улсын эх хэлний өдрийг тохиолдуулан Үндэсний номын санд “Номын баринтаг” хандивлах ёслол боллоо.

Одоогоор тус номын сангийн сан хөмрөгт нийт 35000 орчим ном, судар баринтаггүй болон баринтагийг яаралтай солих шаардлагатай байгаа хэдий ч улсын номын сангийн төсөвт энэхүү чиглэлийн санхүүжилт тусгагдахгүйгээр өдий хүрчээ. Иймээс Үндэсний номын сан, JCI капитал байгууллагатай хамтран эртний ном судрын хадгалалт хамгаалалтыг сайжруулах үүднээс “Номын баринтаг” төслийг 2015 оноос хэрэгжүүлж буй.

Өнөөдрийн үйл ажиллагаанд хөдөө, орон нутгаас болон хувиараа баринтаг хандивлахаар цөөнгүй хүмүүс ирсэн бөгөөд 108-аас дээш баринтаг бэлэглэсэн “Цэнтр регион” компанийн Монгол дахь төлөөлөгчийн газар, Сонгинохайрхан дүүргийн 106 дугаар сургуульд өргөмжлөл үнэ бүхий зүйл гардуулав. JCI капитал байгууллага нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдээ асардаг ээжүүдийн “Хайрын хүч” ТББ-тай хамтран баринтаг оёж, тэднийг ажлын байраар хангаж байгаа аж. Сошиал орчинд “Номын баринтаг” төслийн пэйж хуудаст баринтаг хэрхэн оёх талаарх аргачлалыг байршуулсан бөгөөд энэхүү үйл ажиллагаанд сайн дурын хэн ч оролцох боломжтой аж.

Гадны нэгэн амьтны хүрээлэнд “Дэлхийн хамгийн аймшигтай амьтан” гэсэн томоос том хаяг байдаг бөгөөд очоод харахад эгэл жирийн толь байдаг гэнэм . Толинд та өөрөө л харагдана. Үнэхээр “Хүн шиг аймшигтай амьтан байхгүй “ гэдэгоргүй ч үг бишээ. Учир нь хөгжил дэвшлийн оргилд тэмүүлэгч, хосгүй оюун ухаантан гэгддэг бидний“ачаар” хичнээн гэм зэмгүй амьтанцаг бусаар мөхөж үгүй болсныгэрдэмтэн, мэргэд ч үнэн зөв гаргаж дөнгөдөггүй аж.

Харин бид энэ удаа монголчууд бидний оролцоотойгоор устахаюулаасаврагдсаннэгэн амьтны тухайтанилцуулъя.

Монголын эзэнт гүрний дараа Манжийн үе эхлэхэд манж хаадМонголын их гүрний нийслэл, тэр байтугай монголынхаадын ан ав хийдэг эдлэн газрыг нь хүртэл бэлнээр нь өвлөн авсан ажээ. Сонирхолтой нь манжууд энэхүү тансаг дархан газрыг хамгаалахүүргийг хядатууд болон өөрсдийн цэрэгтээөгөлгүй үнэнч шударгаараа гайхагддагмонгол цэргүүдэд уламжлуулан үлдээсэн байна. Манжууд “танай хаадын эзэмшил байсан болохоор та нар хамгаал” гэж манжилсан ч юм уу хэн мэдэхэв. Ямар ч байсан энэ нь түүхэн баримт болон үлджээ.

Өнөөдөр бидний нэрт байгаль судлаачид гээд байдагОрос цагаан хааны Пржевальский, Козлов гэх мэт цэргийн тагнуулууд зүсээ хувиргалгүйцэргийн хувцас,цол хэргэмтэйгээ аялдаг байсан бол баруун европынхон арай л өөр арга хэрэглэдэг байсан аж. Тухайлбал, франц лам гэгдэхДавид XIX зууны эхээр христийн шашин түгээх нэрээрХятадад очжээ. Тэр үед европынхон Хятадын байгаль, ан амьтны талаар Африкийн ширэнгэ ойгоос чмуу мэдлэгтэй байсан учир шашны зүтгэлтэн маань “чөлөөт цагаараа” оросын цэргийн тагнуулууд шиг ургамал, амьтны дээж цуглуулан Парисын музейд илгээдэг байсан болохоор лам хувцасны цааначухам хэн нуугдажбайсан нь ойлгогдоод байгаа юм. Тэрээр 1865 онд Бээжинд анх ирэхдээ Эзэн хааны ангийн эдлэнд ер бусын буга байдаг тухайбитүүхэн чих дэлссэн гэдэг. Битүү хэрмэн ханаар хүрээлэгдсэн, өргөн уудам нутагтай тэрхүү ангийн эдлэнд зуун зууны туршид зөвхөн эзэн хааны үр удам л орж ан хийх эрхтэй байв.

Хааны ангийн эдлэнг хашир хянамгай монгол дайчид хамгаалдаг байсан учир хэн нэгэн орох нь байтугай ойртох эрхгүй, ингэсэн тохиолдолд “бөндгөр”-өөсөө хагацдаг хуультай байжээ. Энэ бүхнийг Европоос ирсэн ламтан Давид мэдэхийн сайнаар мэдэж байсан ч сонирхол нь дэндсэн шашин түгээгч маань ямар ч байсан ер бусынбугыг нүдээрээ үзэхээр шийдэн хэдэн өдөр дараалан хэрмэн дээр гараад тэвчээр заан нам хэвтсэний хүчинд үзэх гэсэн зүйлээ ч олж харжээ. Ингэхдээ зүгээр ч үгүй моддын хооронд бэлчээрлэх ер бусын бугыг урд нь огт үзээгүй бөгөөд шинжлэх ухаанд цоо шинэамьтан байх бүрэн боломжтой гэдгийг мэдээд авсан байна. Буганд ойртох ямар ч хүсэлтэд Манжийн хаан боловсон нь аргагүй татгалзсан хариу өгнө гэдгийг Давид ламтан сайн мэдэж байсан учир арай өөр “албан бус” арга хэрэглэхээр шийджээ.

Тэрээрудалгүй монгол дайчид өөрсдийнхөө бөндгөрөөс ч илүү үнэтэй бугын махаар хааяа зоог барьчихаад байдгийг мэдээд авав. Бугын арьс эсвэл эвэр худалдаж авах тухайүг цухуйлгамагц л монгол дайчид шашин түгээгчийн амыг шуудхан бас тэгээд эрс хатуугаар таглажээ. Монголчууд өөрсдийн хийсэн хэргийн эд мөрийн баримтыг ямар нэг тэнэмэл хуврагт өгөөд байх хүмүүс биш байсан болохоор ингэх нь ч аргагүй байсан биз.Харин манай ламтан зорилгоосоо буцдаг нэгэн биш байлаа. Нэлээд хугацаа өнгөрч, янз бүрийн арга саам хэрэглэсний эцэст тэрээрмонгол дайчдаас ямар ч байсан хоёр арьс авч Парис руу илгээж дөнгөв.Түүнийолж авсан бугын арьс нь шинжлэх ухаанд бүртгэгдээгүй цоо шинэ зүйл байсан төдийгүй манай ламтны хөдөлмөр зүтгэлийг үнэлж тэрамьтныг түүний нэрээр “Давидын буга” гэж нэрлэхээр боллоо.

Шинэ зүйлийн буга нээгдсэнийг мэдмэгц Европын амьтны хүрээлэн болгон энэ өвөрмөц ховор амьтныг амьдаар нь олж авахын хүслэнд умбах нь тэр.

Удаан хугацааны яриа хэлэлцээрийн дүнд Манжийн хаан Давидын бугыг баруун Европт тун дурамжхан зарсан хэмээн Английн хэвлэлд бичсэн байхад Орос, Зөвлөлтийн эрдэмтэд эдгээр бугыг франц ламтан монгол дайчдын туслалцаатайгаар хулгайлж авсан хэмээн нотолдог. Бидний өвөг дээдэст хамгаалж байсан хэдэн буга хулуух гэдэг хуруу хөдөлгөхийн дайтай адил үйлдэл байсан нь мэдээж. Ямар ч байсан монголчууд бидний ачаар Давидын хэмээх нэгэн цоо шинэ зүйл буга шинжлэх ухаанд бүртгэгдэж энэ ховор амьтныг мөхөх аюулаас аварсан нь үнэн билээ. Учир нь шашин түгээгч өнөөх эрхэмийг Бээжинд очсоноос 30 жилийн дараа буюу 1895 онд Хятадад урд хожид үзэгдээгүй үер болж Хуанхэ гол эргээ халин хааны ангийн эдлэнгийн хана бүхлээрээ нурж Давидын бугууд чөлөөлөгдсөн боловч тэр үеийн хятадынөлсгөлөн тариачдын гараасганцч буга амь мултарч чадаагүй гэдэг. Харин ламтан Давид болон монголчуудын ач буян, хичээл зүтгэлээр Европт очсон 18 бугын үр удам өнөөдөр хэдэн мянгаар тоологдох болоод байна. Монгол нутгийн унаган амьтан дэлхийн бүх тахь ч гэсэн11 тахь, нэг монгол байдасны үр удам билээ.

Г.АМАРСАНАА

Засгийн газраас жил бүр шилдэг цаатанг шалгаруулдаг болжээ. Хамгийн анхны шилдэг цаатангаар Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур сумын иргэн Ч.Батбаярыг шалгаруулсан байна. Тэрээр 147 цаа бугатай аж.

Манай цаатан ард түмэн баруун хойд зүгт орших Дархадын хотгороор нутагладаг бөгөөд зуны цагт жуулчдад цаа бугаа сонирхуулж, гар урлалын зүйлс худалдаалдаг. Тэд 7-10 долоо хоног тутамд нутаг сэлгэн нүүдэллэдэг. Өндөр настай цаатан хүмүүс эртний ёс уламжлал нь сүүлийн үед мартагдаж байгаад сэтгэл зовних болж. Цаа бугаа маллаж, нүүдэллэн амьдардаг эдгээр тува, монгол иргэн тайгадаа өвөр хоорондоо тува хэлээр ярина. Гэр бүл болсныг ёслох өөрийн гэсэн зан үйлтэй.

Цаатангуудын аж төрдөг нутаг нь Бүрхээлэг, Жамс, Улаан тайгын их уулс, Тэнгис, Шарга, Шишгэдийн голын сав нутаг юм. Хамгийн сүүлийн тоон мэдээгээр Цагааннуур сумын Баруун тайгад 19-22 өрхөд 95, Зүүн тайгад 17-19 өрхөд 85 орчим цаатан иргэн аж төрж, цаа маллан амьдардаг бөгөөд 269 хүн өөрийгөө “цаатан” гэж тоолуулсан байна. Сумын төвд 150 гаруй цаатан иргэн аж төрдөг. Цагааннуур суманд 400 гаруй цаатан иргэн байдаг гэж үздэг.

Өчигдөр үүрээр 04:02 цагт Увс аймгийн Бөхмөрөн сумын Гурван жигэртэй багийн “Цагаан түнгэ” гэдэг газар /сумын төвөөс хойд зүгт 24 км-т/, /Ө-50010’00”, У-90033’00’’/ 4.12 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болжээ. Энэ тухай мэдээллийг онцгой байдлын газраас утсаар хүлээн авч, тус сумын ЗДТГ-ын даргатай холбогдож тодруулахад иргэдэд чичирхийлэл мэдрэгдээгүй, учирсан хохирол байхгүй тухай мэдээлсэн байна.

Дорнод аймгийн Халхгол суманд сураггүй алга болсон 10 настай хүүг эрэн хайж байгаа талаар ОБЕГ-аас мэдээлэв.

Тус сумын Цогтсүмбэр багт тус сумын харъяат иргэн М /10 настай, эрэгтэй/ өчигдөр буюу энэ сарын 20-ны 12.00 цагт гэрээсээ гараад сураггүй алга болжээ. Тус сумын 78 иргэн болон онцгой байдлын алба, цагдаагийн ажилтнууд эрэн хайх ажиллагааг шуурхай зохион байгуулсан ч үр дүнд хүрээгүй тул шөнийн 02.05 цагт эрлийн ажиллагааг түр зогсоож, өнөөдөр 07.00 цагаас дахин эхлүүлсэн байна.

Баянгол дүүрэг дэх цагдаагийн нэгдүгээр хэлтсийн алба хаагчид өнгөрөгч хоногт үйлдэгдсэн дээрэмдэх гэмт хэргийг шуурхай илрүүлжээ. Тус дүүргийн 19 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт орших худалдааны төвийн хажуу талаас Бяанзүрх дүүргийн 17 дугаар хорооны иргэн Ш-ийн савхин цүнхтэй эд зүйлийг Төв аймгийн харьяат 18 настай, эрэгтэй Э нь бусадтай бүлэглэн дээрэмдсэнийг шуурхай илрүүлжээ. Хэргийг Баянгол дүүрэг дэх цагдаагийн 1-р хэлтэст шалгаж байна.

IPTV үйлчилгээ болон түүний нэмэлт үйлчилгээ болох ухраах, зогсоох, нөхөж үзэх үйлчилгээ нь Монгол телевизийн үзүүлдэг үйлчилгээ биш. Энэхүү үйл ажиллагаанд ямар нэгэн байдлаар хамааралгүй болно. Үзэгч таны уг үйлчилгээнд зориулан төлдөг төлбөрөөс Монгол телевиз нэг ч төгрөг хүртдэггүй болно. Иймд хэрэглэгч танд уг үйлчилгээтэй холбоотой санал гомдлоо өөрийн гэрээтIPTV оператортойгоо (Юнивишн, Скаймедиа) холбогдож санал гомдлоо илэрхийлнэ үү. Оператор компаниуд нь үндэсний телевизийн контент үйлдвэрлэгчдийн бүтээлийг гадаадын оюуны өмчийн бүтээлийг үнэлдэг жишгийн дагуу үнэлэн, үзэгчдийн төлдөг төлбөрийг харилцан ашигтай, зохистой хувь хэмжээгээр дотоодын телевизүүдтэй хуваалцаж эхэлсэн нөхцөлд ухраах, зогсоох, нөхөж үзэх үйлчилгээг хэвийн үргэлжлүүлэх боломж бүрдэх юм хэмээн Монгол Телевиз ХХК-аас мэдэгдэл гаргалаа. Ингэснээр өнөөдөр буюу энэ сарын 21-ний өдрөөс эхлэн тус телевизийг IPTV үйлчилгээ үзүүлэгч бүх оператор буюу Юнивишн, Скаймедиа компанийн сувгуудаар ухрааж, зогсоож, нөхөжүзэх боломжгүй болж байгаа юм байна.

Б.ҮРЖИГ

Пёнчан хотноо Монголын спортын сэтгүүлчдийн холбооны ерөнхийлөгч Чүлтэмийн Отгонбаатар Олон улсын спортын сэтгүүлчдийн холбоо /ОУССХ/-ны тусгай шагнал хүртлээ.

ОУССХ -ноос зургаа болон түүнээс дээш удаа өвлийн олимп сурвалжилж байгаа сэтгүүлчдийг алдаршуулж, тусгай шагналыг гардуулдаг билээ. Ч.Отгонбаатар нь Пёнчанд зургаа дахь олимпийн наадамдаа ажиллаж байгаа бөгөөд түүнийг дотоод, гадаадын спортын хүрээнийхэн “Сато” хэмээх нэрээр нь андахгүй мэддэг.

Энэхүү арга хэмжээнд ”Пёнчан-2018” наадмыг зохион байгуулах хорооны дарга Ли Хе Беом, ОУССХ-ны ерөнхийлөгч Ж.Мерло болон ОУОХ-ны гишүүн С.Бубка, М.Касадо, И.Ферриани тэргүүтэй хүндэт зочид оролцжээ.