Month: February 2018

Categories
мэдээ нийгэм

Тусгай зөвшөөрөл олгох үйлчилгээг цахимжуулах ажлыг эхэллээ

Төрийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлж, хяналт шалгалтын давхардал, хүнд суртлыг арилгах зорилтын хүрээнд Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежерийн 2018 оны А/30 дугаар тушаалаар байгуулсан согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчлэх тусгай зөвшөөрөл олгох үйлчилгээг цахимжуулах ажлыг судлах, ажлын даалгавар боловсруулах ажлын хэсгийн 2 дахь хурлыг 2018 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдөр өргөтгөсөн хэлбэрээр зохион байгууллаа.

Өргөтгөсөн хуралд дүүргүүдийн Засаг даргын Тамгын газрын Хүнс, худалдаа, үйлчилгээний хэлтэс, Цагдаагийн хэлтэс, Мэргэжлийн хяналтын хэлтэс, Онцгой байдлын хэлтэс болон Хороодын Засаг дарга, худалдаа, үйлчилгээ эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдийн төлөөлөл оролцож, согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчлэх тусгай зөвшөөрөл авахад бүрдүүлэх цаасан суурьт бичиг баримтуудыг цөөрүүлэх, системийг хэрхэн цогцоор шийдэх, шат дамжлагыг цөөлж, зардал чирэгдлийг багасган шийдвэрлэлтийн үйл явцыг хурдасгах боломжийг хэлэлцэн харилцан санал солилцов.

Categories
мэдээ нийгэм

Архи яагаад оюун ухааныг муутгадаг вэ?

Архи согтууруулах ундааны тархины үйл ажиллагаанд үзүүлэх нөлөө нь дараах шинжээс харагдана. Тухайлбал явж чадахгүй болох, юм бүдэг харагдах, яриа тультраатах, цаг хугацааг анзаарахгүй байх, ой тогтоолт муудах. Эдгээр нь бүгд тархинд архи нөлөөлж байгааг тодоос тод харуулж буй илрэл юм.

Эдгээр шинжүүдийн зарим нь зөвхөн 1-2 хоёр хундага архи уухад илрэх бөгөөд архи уухаа зогсоомогц энэ нь хурдан засрах жишээтэй. Гэхдээ удаан хугацаанд их хэмжээгээр архи ууж байсан хүний хувьд, хэдий эрүүлжсэн ч тархины энэхүү дутагдал шинж нь арилдаггүй байна.

Тэгвэл архийг их хэмжээгээр уух нь тархинд нэлээд хэмжээний өөрчлөлт буюу наад зах нь ой тогтоолт буурахаас эхлээд түр саатуулах байранд насан туршид нь байлгаж асрах хүртэл эрүүл мэндийн доройтолд хүргэдэг байна. Дунд зэргийн хэмжээнд уух нь хүртэл богино хугацааны хортой үр дагаварт хүргэхүйц нөлөөлдгийг согтуугаар жолоо барьснаас үүдэн гарсан ноцтой хэргүүд гэрчилнэ.

Архийг хэрхэн, ямар хэмжээгээр хэрэглэснээс хамааран тархинд үйлчлэх нөлөө нь гардаг байна. Тухайлбал, архийг ямар хэмжээ, хэдэн удаагийн давтамжтайгаар уудаг болох. Анх хэрэглэж эхэлсэн нас, хэр удаан хугацаанд ууж байгаа эсэх. Тухайн хүний нас, боловсролын түвшин, хүйс, ген удамшлын хүчин зүйлс, архитай холбоотой гэр бүлийн түүх. Эхийн хэвлийд байхдаа архины нөлөөнд байсан эсэх. Эрүүл мэндийн байдлын түвшин гэх мэт.

Бага хэмжээгээр архи уусны дараа ч оюун ухааны хомсдолд амархан ажиглагдахуйц нөлөөлдөг бөгөөд энэ нь уух архины хэмжээ нэмэгдэх тусам улам хүчтэй нөлөөлж ирдэг. Ходоод хоосон үед их хэмжээний архийг нэг дор уух үед “тасрах” буюу тухайн үеийн процесс мөчийг ер санахгүй байдаг. “Тасрах”тохиолдол нийгэмд түгээмэл буюу тухайн хүн хамт олонтойгоо ууж буй тохиолдолд нэн элбэг бөгөөд наснаас үл хамаарах, мөн тухайн хүн архины хамааралтай эсэх зэргээс үл харгалзан огцом хордлогод орсноос ийм байдалд хүрдэг байна.

Их, дээд сургууль, коллежийн 772 оюутан залуучуудын дунд хийгдсэн судалгаагаар тэдний 51 хувь нь амьдралынхаа туршид архи ууж,“тасарч”байсан гэж хариулсан байна. Тэдний дийлэнх нь “тасарсан” үедээ дараах аймшигт эрсдэлд орж байсан гэжээ. Үүнд зэрлэг авир гаргах, хамгаалалтгүй бэлгийн харилцаанд орох, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох гэх мэт.

/Их хэмжээгээр уух буюу “тасрах”. “Тасарч” унаж байсан гэх хүмүүсийн дийлэнх хувь нь архийг их хэмжээгээр, нэг дор буюу богино хугацаанд ууж, цусанд архины хэмжээ огцом нэмэгдсэнээс тархинд үзүүлэх үйлчлэл хурдан гарсантай холбоотой. Их, дээд сургууль, коллежийн оюутнууд архийг их хэмжээгээр уудаг, “тасарсан” тохиолдол өндөр байгаа учраас эрсдэл ихтэй байдаг байна. Их хэмжээгээр уух гэдэг нь насанд хүрсэн эрэгтэй хүн 2 цагийн дотор 5 болон түүнээс илүү хундага, эмэгтэй хүн 4 болон түүнээс илүү хундага архи уухыг хэлдэг байна.

Судалгаанаас үзэхэд, эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнээс илүүтэйгээр “тасарсан” тохиолдол өндөр байдаг ажээ. Учир нь,архийг хоргүйжүүлэх бодисын солилцоо нь эрэгтэй хүнээс ялгаатай байдгаараа холбоотой. Тиймдээ ч эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнээс хурдан согтдог байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Хоолны хордлогын үед авах арга хэмжээ

Холбоотой Зураг

Баярын өдрүүдэдиргэд, албан газруудад хоолны хордлогоос сэргийлэх дараах сэрэмжлүүлэг гаргасныг хүргэж байна. Хоолны хордлого гарахад нөлөөлсөн гол хүчин зүйл нь хоол хүнсний зүйлийг бэлтгэх, болгох, хадгалах, хэрэглэх үеийн эрүүл ахуй, ариун цэврийн шаардлага алдагдах явдал юм.

ХООЛНЫ ХОРДЛОГЫН ҮЕД ИЛРЭХ ШИНЖ ТЭМДЭГ

Хоолны хордлогоор өвчилсөн хүнд,

•Ходоод гэдэсний хямралын шинж болох суулгах,

•Дотор муухайрах,

•Бөөлжих,

•Гэдэс базлах,

•Халуурах толгой өвдөх,

•Ядрах,

•Өтгөн цус, цусны судал, залхагтай гарах,

•Ам цангах,

•Гар хөл, үе мөчөөр өвдөх гэх мэт шинж тэмдэг илэрнэ.

ХЭРЭВ ТА ӨВЧИЛСӨН ШАЛТГААНАА ХҮНСНЭЭС БОЛСОН ГЭЖ ҮЗВЭЛ ДАРААХ АРГАХЭМЖЭЭГ АВААРАЙ

Яаралтай эмчид хандах: Ялангуяа шинж тэмдгүүд арилахгүй удаан үргэлжилж, хүндрэх шинж (цустай суулгах, ихээр дотор муухайрах, бөөлжих, өндөр халуурах г.м/) илэрвэл эмчид зайлшгүй хандах хэрэгтэй. Өвчлөх эрсдэл өндөртэй бүлгийн хүн ам (жирэмсэн эмэгтэй, бага насны хүүхдүүд, ахмад настан, дархлааны тогтолцоо суларсан хүмүүс) өвчилсөн тохиолдолд эмчид нэн даруй хандах шаардлагатай.

Эрүүл мэндийн газарт хандах: Хэрэв өвчлөл үүсгэсэн гэж сэжиглэж буй хоол хүнсний зүйлийг олон хүн цугларсан хүлээн авалт, ресторан болон бусад нийтийн хоолны газарт хэрэглэсэн, эсвэл дэлгүүрээс худалдаж авсан бол харьяа эрүүл мэндийн байгууллагад яаралтай мэдэгдэх хэрэгтэй.

ХООЛНЫ ХОРДЛОГООС ХЭРХЭН СЭРГИЙЛЭХ ВЭ?

Хүнсний үйлдвэр, хүнсний дэлгүүр, нийтийн хоолны газрууд зэрэг хоол хүнсний үйлдвэрлэл үйлчилгээний газруудад хэрэгжүүлэхээс гадна хоол хүнсийг гэрийн нөхцөлд бэлтгэх, боловсруулах, хадгалах, хэрэглэхэд дараах зөвлөмжийг хүргэж байна.

•Хүнсний бүтээгдэхүүнийг гарал үүслийн бичигтэй, тээвэрлэлт, хадгалалтын горим баримталдаг, ариун цэврийн нөхцөл сайн дэлгүүрээс сонгох

•Хүнсний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэсэн он, сар, өдөр, хадгалах хугацаа, хадгалалтын нөхцөл зэргийг харах

•Өндөг, өндгөн бүтээгдэхүүн, майонез, мөхөөлдөс, кремтэй бялуу, жигнэмэгийг хөргөгч, өргүүртэй газраас авах

•Хоолыг чанаж, гүйцэд болгосон тэр даруйд хэрэглэх ба 2-оос доош цаг хадгалах

•Хоол хүнсийг бэлтгэх, хэрэглэхийн өмнө, бие зассаны дараа гараа угаах

•Жимс, ногоог угааж, бүлээн усаар зайлж хэрэглэх

•Хоол, хүнсийг чанахдаа хамгийн гүн хэсэгт +90 хэмээс багагүй, 30 минутаас доошгүй хугацаагаар сайтар болгож хэрэглэх

ХУДАЛДАА ҮЙЛЧИЛГЭЭ ЯВУУЛЖ БУЙ АЖ АХУЙН НЭГЖ БАЙГУУЛЛАГА, ИРГЭД СЭРЭМЖЛҮҮЛЭХ НЬ

•Худалдаа, үйлчилгээ явуулах мэргэжлийн байгууллагын зөвшөөрөл, эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг, шинжилгээг хийлгэх.

•Чанар аюулгүй байдлын шаардлага хангасан шинжилгээний бичигтэй, чанар аюулгүй байдалд өөрчлөлт ороогүй /гадны хольцгүй, тунадас үүсээгүй, амт, үнэр өнгө өөрчлөлт өгөөгүй, хий үүсээгүй/ бүтээгдэхүүнээр үйлчилгээ үзүүлэх.

•Хүнсний бүтээгдэхүүнийг хадгалах, худалдаалах нөхцөлийг бүрдүүлж, хөргөх төхөөрөмж, бусад шаардлагатай тоног төхөөрөмж, сав суулгаар хангагдсан байх.

•Гар угаах нөхцөлийг бүрдүүлэх, гар халдваргүйтгэх санитол, нойтон салфеткаар хангагдсан байх.

•Орчны эрүүл ахуйн шаардлагыг хангаж ажиллах, хоолны үлдэгдэл, хог хаягдлыг тухай бүрд нь зайлуулах, таглаатай зориулалтын хогийн савыг хэрэглэх

•Шинээр бэлтгэсэн хоолыг гурваас дээшгүй цаг байлгаж үйлчлүүлэгчдэд борлуулах.

Бэлэн болсон хоол, зууш хүнсний бүтээгдэхүүнээс дээж авах хөргөгчийг бэлэн байлгаж, дээжийг +6+8 хэмд хадгалж, 48 цагийн дараа устгаж тэмдэглэл хөтлөх.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Автомашины улсын дугаар 2 буюу 7 тоогоор төгссөн бол татвар төлөх гурван хоног үлдлээ

Автомашины улсын дугаар 2 буюу 7 тоогоор төгссөн бол татвар төлөх гурван хоног үлдлээ зурган илэрцүүд

Авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татвар, Агаар бохирдлын төлбөр, Авто зам ашигласны төлбөр хураах ажил явагдсаар байна. Хэрвээ таны эзэмшдэг автомашины улсын дугаар 2 буюу 7 тоогоор төгссөн бол татвар төлөх сүүлийн 7 хоног тул та амжиж татвараа төлнө. Тээврийн хэрэгслийн албан татвар, төлбөрийг төлж буй татвар төлөгч нь өөрийн харьяаллын дагуу татварын албаны дансанд төлөх эсвэл тээврийн хэрэгслийн нэгдсэн цахим үйлчилгээний цахим хуудас /www.smartcart.mn/-аар дамжуулан онлайнаар төлөх боломжтой.

Нийслэлийн Засаг даргын 2018 оны 01 дүгээр сарын 04-ний өдрийн А/02 тоот захирамжийн дагуу Авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татвар, Агаар бохирдлын төлбөр, Авто зам ашигласны төлбөр хураах ажлыг зохион байгуулж байна. Нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн 2015 оны нэгдүгээр сарын 26-ны өдрийн 28 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Нийслэлд авто тээврийн хэрэгслийн бүртгэл, төлбөрийн тогтолцоог шинэчлэн нэвтрүүлэх журам”-ын дагуу тээврийн хэрэгслийн албан татвар, төлбөрийг улсын дугаарын сүүлийн тооноос хамаарч, тогтоосон хугацаанд төлнө.

  • 1,6 тоогоор төгссөн бол НЭГДҮГЭЭР сард
  • 2,7 тоогоор төгссөн бол ХОЁРДУГААР сард
  • 3,8 тоогоор төгссөн бол ГУРАВДУГААР сард
  • 4,9 тоогоор төгссөн бол ДӨРӨВДҮГЭЭР сард
  • 5,0 тоогоор төгссөн бол ТАВДУГААР сард

Тээврийн хэрэгслийн албан татвар, төлбөрийг банкаар дамжуулан төлсөн бол өөрт ойрхон татвар хураах дурын цэгт төлбөрийн баримтаа заавал шалгуулж, тамга даруулан баталгаажуулах боломжтой.

Хэрэв тээврийн хэрэгслийн нэгдсэн цахим үйлчилгээний цахим хуудас /www.smartcart.mn/-аар дамжуулан онлайнаар төлсөн бол төлбөрийн баримтаа хэвлэж, тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээндээ заавал хавсаргах эсвэл өөрт ойрхон татвар хураах дурын цэгт төлбөрийн баримтаа заавал шалгуулж, тамга даруулан баталгаажуулах боломжтой гэж нийслэлийн Мэдээллийн технологийн газраас мэдээллээ.

Тээврийн хэрэгслийн албан татвар, төлбөр хураах цэгүүдэд биечилэн очихоор бол:

Д/д

Байршил

Цагийн хуваарь

1

Татварын хэлтэс /БЗД, БГД, СХД, СБД, ЧД, ХУД, НД, БХД, БНД/

Даваа ~ Баасан: 08:30 – 17:30
Бямба, Ням : Амарна

2

АТҮТ /цирк салбар, таван ган салбар/

3

НҮНТ /Дүнжингарав, Мишээл, Драгон төв, 6 буудлын Оргил төв/

4

Техник хяналтын үзлэгийн төв /БЗД, БГД, СХД/

Даваа ~ Баасан: 08:30 – 20:30
Бямба, Ням: 09:00 – 17:30

5

Нисдэг машин худалдааны төв

Даваа ~ Баасан: 08:30 – 17:30
Бямба, Ням : Амарна
Categories
мэдээ нийгэм

“Эрхүү нутгийн гар урлалын хурим найр-2018” байкалын олон улсын iii их наадмын удирдамж, хөтөлбөр

Төслийн дэмжигчид:

  • Эрхүү мужийн Засаг захиргаа.
  • Эрхүү мужийн амбан захирагчийн удирдлага, Эрхүү мужийн Засаг захиргааны Олон нийттэй харилцах болон үндэсний хамтын ажиллагааны газар.
  • Эрхүү мужийн Соёл, Архивын яам.
  • Эрхүү хотын Захиргаа.

Их наадмын зохион байгуулагчид:

  • Эрхүү мужийн Олон нийтийн хороо.
  • Эрхүү мужийн олон нийтийн байгууллага “Ардын урлагийн мастеруудын “Оникс” холбоо”.
  • Эрхүү мужийн улсын бие даасан соёлын Архитектур-угсаатны “Тальцы” музей.

2018 оны 08 дугаар сарын 18-ний өдөр Архитектур-угсаатны “Тальцы” музейд зохион явагдах “Эрхүү нутгийн гар урлалын хурим найр-2018” Байкалын олон улсын III их наадамд оролцохыг урьж байна.

Тус наадам Эрхүү мужийн соёлын амьдралын нэгэн уламжлал, үндэсний соёлуудыг уулзуулах, нэгтгэх өвөрмөц талбар болж байгаа билээ. 2017 онд энэ наадамд Эрхүү хотоос, мужаас, Байкалын газар нутгаас, Омскаас, Узбекистанаас, Японоос 162 уран бүтээлчид, 19 урлангийн газар оролцсон.

Арга хэмжээний зорилго: Уламжлалт урлаг, уран сайхны гар урлалын болон чимэглэх уран бүтээлүүдийн уламжлалыг хадгалах, өвлөх, хөгжүүлэх. Оросын үндэснүүдийг нэгтгэх, бэхжүүлэх. Үндэстэн хоорондын болон олон улсын соёлын харилцаа холбоог хөгжүүлэх. Үндэстэн хоорондын соёлын харилцааны болон уран бүтээлийн туршлага солилцох орчныг бүрдүүлэх.

Чимэглэх урлагийн болон ардын гар урлалын төрөл:

  • Нэхмэл, шаазан, зураг, зүймэл урлал, шилэн дээр зурах урлал;
  • Уран сайхны аргаар сийлбэрдэх, давтах, цутгах, хөөмөлдөх;
  • Модны сийлбэр, үйсийг уран сайхны аргаар боловсруулах, арьс, шир, ноос, металл, чулуу болон бусад байгалын материалыг боловсруулах, түүгээр урлах;
  • Дэрс болон бусад ургамлаар сүлжих, ороох урлал;
  • Оёдол, хатгамал, хүүхэлдэй (өлзий хүү) хийх, өөдсөөр урлах, гоёлын зүүлтүүд хийх, тор нэхэх г.м.;
  • Үнэт эдлэл урлах;
  • Үндэсний хувцас болон гоёл, чимэглэл;
  • Декупаж, скраббукинг, квиллинг, батик г.м.

Их наадмын хөтөлбөрт:

  • Чимэглэх урлалын үзэгсгэлэн, уран бүтээлийн худалдаа;
  • Мастеруудын болон урлангуудын үзүүлбэрүүд (мастер-класс);
  • Үндэсний хувцасны загварын үзүүлбэрүүд;
  • Ардын тоглоом, наадгай, тойрон бүжих, наадах;
  • Фото болон видео үзүүлбэрүүд, их наадмын хаалтын хүндэтгэлийн ажиллагаа, оролцогчдод шагнал гардуулах.

Их наадамд оролцох журам, нөхцөл: Урлаачид үзүүлбэртэй ашиглах болон үзэсгэлэнгээ чимэх хувийн материал болон багаж хэрэгсэлтэй байна; шалгаруулах үзэсгэлэнд тавих болон худалдаалах бүтээлүүдээ авчирна. Ардын болон загварын хувцасаар жигдэрч оролцохыг сайшаана.

Томилолт болон байрны зардлыг явуулж байгаа тал хариуцна.

Арга хэмжээ болох газар, хугацаа: Архитектур-угсаатны “Тальцы” музей (Иркутская область, Иркутский район, пос. Тальцы 47-й км Байкальского тракта / Эрхүү муж, Эрхүүгийн район, Тальцы байгууламж, Байкалын зам дагуух 47 дугаар км). Оролцогчид 10:00 цагаас өмнө ирсэн байна, 12:00 цагаас нээлтийн албан ёсны ажиллагаа эхлэнэ.

Их наадамд оролцох тухай хүсэлтээ 2018 оны 06 дугаар сарын 01-ний өдрөөс өмнө onix-irk@mail.ruцахим шуудангаар ирүүлнэ.

Хаяг: 664007, Эрхүү хот, Франк-Каменецкийн 22 дугаар гудамж, оффис 2.

Хариуцах хүн: Төслийг санаачлагч, Эрхүү мужийн олон нийтийн байгууллага “Ардын урлагийн мастеруудын “Оникс” холбоо”-ны дарга Березина Галина Яковлевна.

Утас: 8914239736, 298-260. +7-395-2-298-260 гадаад харилцааны яамнаас лавлах

Их наадмын дүрмийг танаас хүсэлт хүлээн авсны хариуд илгээнэ.

Хүсэлт илгээх загвар

Орон, муж, хот

Төлөөлөгчдийг хариуцах хүний овог, нэр

Уран бүтээлчийн овог, нэр

Мэргэжил

Төлөөлөгчдийг хариуцах хүнтэй холбогдох утас, хаяг (e-mail)

Categories
мэдээ нийгэм

УУХҮ-ийн сайд ХБНГУ-ын элчин сайдыг хүлээн авч уулзав

Сайд Д.Сумъяабазар 2018 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдөр Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Штефан Дуппелийг хүлээн авч уулзлаа.

Уулзалтын үеэр сайд Д.Сумъяабазар Монгол Улстай уул уурхайн салбарын боловсон хүчин бэлтгэх тал дээр ХБНГУ хамтран ажиллаж буйд талархал илэрхийллээ.

Тэрбээр мөн “Ашигт малтмал, аж үйлдвэр, технологийн салбарт хамтран ажиллах тухай Монгол Улсын Засгийн газар, ХБНГУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр” хийсэн. Уг хэлэлцээрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэг бүхий Монгол, Германы Засгийн газар хоорондын ажлын хэсгийн 6 дугаар хуралдааны энэ оны 5 дугаар сарын 28, 29-нд зохион байгуулахаар болсон талаар дуулгав.

Түүнчлэн Монгол Улсын Засгийн газрын зүгээс гадаад хамтын ажиллагааны уламжлалт найрсаг харилцааг үргэлжлүүлж, хууль эрх зүйн таатай, тогтвортой орчныг бүрдүүлэн, хөрөнгө оруулалтыг татан оролцуулах бодлого баримталж буйг хэллээ. Тиймээс уул уурхайн олборлолт, боловсруулалтын салбарт Герман улстай хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийлэв.

Элчин сайд Штефан Дупелл УУХҮ-ийн сайдыг цаг үеэ олсон чухал уулзалт хийж буйд талархаад, “Энэ жил Монгол Германы хамтарсан Технологийн дээд сургуулийн анхны төгсөгчид хөдөлмөрийн зах зээлд гарна. Мөн Политехникийн коллеж дээр уул уурхайн салбарт хамгийн эрэлттэй мэргэжил болох мехатроникийн ангийг нээсэн. Цаашид мэргэжлийн боловсон хүчнийг бэлтгэн гаргах тал дээр хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх боломжуудыг судалж байна” гэлээ.

Categories
мэдээ нийгэм

“Гайхамшигт түүхтэй ард түмэн ба өнөөгийн монгол орон” сэдэвт соёл, сурталчилгааны өдөрлөгийг македони улсад зохион байгуулав

“Гайхамшигт түүхтэй ард түмэн ба өнөөгийн Монгол орон зурган илэрцүүдСофи дахь ЭСЯ-наас Македони Улсад суугаа Өргөмжит консулын газар болон “Macedonia Welcome Center”-тэй хамтран “Гайхамшигт түүхтэй ард түмэн ба өнөөгийн Монгол орон” сэдэвт соёл сурталчилгааны арга хэмжээг 2018 оны 2 дугаар сарын 22-нд Скопье хотод зохион байгуулав. Элчин сайд Д.Батсайхан өдөрлөгийг нээж Монгол орны түүх соёл, монголчуудын зан заншил, өв уламжлал, Монгол Улсын улс төр, нийгэм эдийн засгийн өнөөгийн байдал, гадаад бодлогын талаар мэдээлэл хийв. Уг арга хэмжээнд Македонийн ГХЯ, Соёлын яамны удирдлага, Скопье дахь гадаадын ДТГ-ууд, Македонийн соёл урлагийн байгууллагын төлөөлөл нийт 70 шахам хүмүүс оролцсон ба зочдод монголчуудын ахуй соёлын үзмэрүүд, гэрэл зургийн сурталчилгааны самбарууд сонирхуулж, монгол хоолоор үйлчлэв.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Иргэд цахим хаягийнхаа нууц үгэнд үсэг тоо оруулж, нягтлан шалгаж байхыг санууллаа

Сүүлийн үед цахим орчноор дамжуулан иргэдийн мөнгийг залилах тохиолдол их гарч байгаа ажээ. Бусдын мөнгийг авахын тулд тухайн иргэний хувийн и-мэйл, гар утас, эсвэл шуудангийн хаяг руу нь “Сугалаанд аз таарлаа, бэлэн мөнгө хожлоо, өв залгамжилсан хөрөнгөнөөсөө хувь хүртээж бэлэн мөнгө өгөх гэж байна..” гэх зэрэг мэдээллийг явуулдаг байна. Мөн “урьдчилгаа болгон иргэн танд чек илгээж байна, үлдсэнийг нь авахын тулд та татвар, шимтгэл, шуудангийн зардал төлөх ёстой” зэргээр тодорхой хэмжээний мөнгийг шилжүүлэхийг хүсдэг гэнэ. Ийнхүү үйлдлийн арга улам бүр нарийсч, хил хязгаар, нас хүйсээс үл хамааран энэ төрлийн гэмт хэргийн улмаас иргэд эд хөрөнгө, мөнгө санхүү, нэр төрөөрөө хохирсон олон үйлдэл цагдаагийн байгууллагад бүртгэгджээ. Үүнийг нас насны хүмүүсээс гадна гадаадын иргэд ч үйлдэж, иргэд хохирсоор байгаа юм. Ихэнхдээ иргэд өөрсдийн санамсар болгоомжгүй байдлаас болж цахим шуудан фэйсбүүкийн нууц дугаар болон бусад мэдээллээ алддаг гэв.
Сугалаанд оролцож, хонжвор таарсан л бол олон нийтэд мэдээлдэг гэв.

Энэ талаар Мөрдөн байцаах албаны Залилах гэмт хэрэг, мөрдөн шалгах хэлтсийн ахлах мөрдөгч, цагдаагийн хошууч Л.Цогтсайхан “Иргэд бодит амьдрал дээр сугалаанд оролцоогүй мөртлөө хонжвор таарлаа гэхэд итгэчихдэг. Ямар нэг сугалаанд оролцож, хонжвор таарсан л бол олон нийтэд мэдээлэхгүйгээр иргэдэд хэзээ ч шагнал өгөхгүй гэдгийг сайтар ойлгох хэрэгтэй. Мөн өв залгамжлалын хөрөнгийг хуульч, өмгөөлөгчгүйгээр хэзээ ч хэн нэгэнд өгдөггүй. Манай улсын нэр бүхий иргэнийг Франц улсын иргэн Сatherine гэх нэрээр залилсан. Тэрээр Morandcathenicole@gmail.com хаягаар холбогдон жилийн хоёр хувийн хүүтэй 10-25 жилийн хугацаатай 10.000-900.000 еврогийн зээл олгоно гэж итгүүлсэн. Ингээд зээлийн төлбөр гэж 28.000 ам.долларыг арилжааны банкаар дамжуулан шилжүүлэн авч их хэмжээний хохирол учруулсан хэргийг шалгаж байгаа. Хариуцлагатай компани, бизнесмэн нь хэзээ ч танихгүй хүний бизнесийг санхүүжүүлэхээр мөнгө санал болгодоггүй гэдгийг иргэд ухамсарлах хэрэгтэй байна” гэж ярилаа.

Мөн иргэд “Үнэт цаас болон валютын арилжааны зөрүүн дээр мөнгө өсгөнө” гэсэн мэдээллийн дагуу сайтад бүртгүүлэн их хэмжээний мөнгөө залилуулсан хэрэг бүртгэгдсэн гэв. Олон улсад “419 залилан” , “Өв залгамжлалын луйвар буюу Нигерийн захидал” гэж нэршсэн цахим шууданг гадаадын иргэд ашиглан залилан хийсээр байгаа аж. Энэ төрлийн гэмт хэргийн улмаас 2015 онд долоон иргэн, аж ахуйн нэгж хохирсон бол 2016 онд дөрөв, өнгөрсөн онд ес болж өссөн. Манай улсын иргэдэд нийт 800.134 ам.доллар, 20.700 евро, 100 сая төгрөгийн хохирол учиржээ. Хохирсон иргэд залилагч этгээдийг өмнө нь нэг ч удаа харж байгаагүй, зүс царайгаа харалцаагүй, уулзаагүй хэрнээ арганд нь орчихдог байна. Цагдаагийн байгууллага мөнгө залилан авсан этгээдийг Интерполын шугамаар тогтоож, холбогдох мэдээллийг авахад хуурамч нэр, хаяг, и-мэйл, утасны дугаар, дансны дугаар зэргийг зөвхөн ганцхан удаа л ашигласан байдаг. Мөн дэлхийд танигдсан алдар цуутай хүмүүс, улс төрч, Ерөнхийлөгч, компаниудын нэрийг ашигладаг, фотошопоор эвлүүлсэн хуурамч зураг ашигладаг гэв. Залилагчдын арга улам бүр нарийсч байгаа тул бүх зүйлийг жинхэнэ, ном журмын дагуу явагдаж буйг иргэд сайтар тунгааж, ажиглаж, аливаад нухацтай хандахыг сануулж байсан юм.
Цахим сүлжээнд иргэдийн мухар сүсэг, итгэл үнэмшилд нь тулгуурлаж залилах болжээ.

2018 он гарсаар Эрүүгийн цагдаагийн албаны цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст 50 орчим хэрэг бүртгэгдэж, шалгаж байгаа гэнэ. Тухайлбал, “Фэйсбүүкийн нууц үгээ алдлаа, миний фэйсбүүк хаягаар манай найзуудаас мөнгө зээлье гэж хэлээд мөнгө шилжүүлж авсан байна” гэх мэдээллийг удаа дараа ирүүлэх болсон байна. Энэ нь цахим сүлжээнд иргэдийн мухар сүсэг, итгэл үнэмшилд нь тулгуурлаж, “Таныг эргэн тойронд ямар хүмүүс байна вэ, Шагайн мэргээр мэргэлээд үзээрэй, Таны архины найзууд хэн бэ, Таны мафийн гишүүд хэн бэ” гэх зэргээр апликейшн их явах болсон. Уг апликейшныг ажилуулахын тулд иргэд фэйсбүүк хаягийнхаа нэвтрэх нэр, нууц үгийг бүртгүүлэн ордог. Ингэснээр хувь хүн бусдад өөрийн нууцаа алдаж, болзошгүй гэдгийг сайтар бодох хэрэгтэй гэдгийг анхааруулав.

Эрүүгийн цагдаагийн албаны Кибер гэмт хэрэгтэй хэлтэст “Интернэт орчинд фэйсбүүк хэрэглэгчдийн хаягийг олзворлон авч, фэйсбүүк найзуудаас нь мөнгө зээлэхийг хүсч, бусдад хохирол учруулж буй гэмт хэргийг бүлэг этгээдүүд үйлдэж байна” гэх хэргийн талаарх мэдээллийг авч Улсын Ерөнхий прокурорын хяналтад хэрэг бүртгэлт нээн шалгаж өнгөрсөн сарын 15-нд дайчлан баривчилжээ. Гэмт этгээдүүд нь иргэдийн цахим хаягт хууль бусаар нэвтрэхдээ brutforve (таах), phishing (хуурамч сайт) илгээх аргыг ашиглан 9911, 9910, 9909, 8811, 9191 зэрэг үүрэн холбооны дараа төлбөрт дугаар эзэмшигчдийн фэйсбүүк хаягийн нэвтрэх нэр, нууц үгийг олжээ. Утасны дугаараар нь тааруулан нэвтэрч, мессенжэрээр харилцсан харилцааг нь уншсан байна. Мөнгө зээлдүүлэх, шилжүүлэх боломжтой найзуудаас нь “Ах нь тендерт ялсан чинь асуудал болоод Авлигатай тэмцэх газарт шалгуулж байна. Хамаг дансаа хаачихлаа, байцаагчтайгаа хоолонд орох гэсэн юм. Түр зуур манай жолоочийн данс руу хоёр сая төгрөг шилжүүлчих, уулзаж байгаад өгье. Эсвэл гадаадад явна, мөнгөний хэрэгболлоо” хэмээн бичиж мөнгө шилжүүлэн авдаг болох нь шалгалтын явцад тогтоогджээ. Мөнгө шилжүүлэн авдаг дансуудыг шалгахад энгийн иргэдийн дансыг хуурч мэхлэж ашиглаж байсан гэж эх сурвалж мэдээллээ. Хэргийг үйлдсэн Ш, Т, Н, Д, Э нар нь 2017 оны дөрөвдүгээр сараас хойш нийт 40 орчим удаагийн цахим халдлага үйлдэж, бусдад 70 орчим сая төгрөгийн хохирол учруулсан. Энэ нь сэжигтнүүдийн болон гэрчийн мэдүүлэг, хураан авсан гар утас, зөөврийн компьютерийн өөрсдийн ашиглаж байсан фэйсбүүк хаягуудад нь үзлэг хийсэн тэмдэглэлээр тогтоогдсон байна.

Иргэд цахим хаягийн нэвтрэх нууц үгээ бусдад алдахаас сэрэмжилж, ямар нэгэн төхөөрөмж ашиглаад бүрэн гарсан эсэхийг дахин шалгах, өөрийн нууц үгэнд үсэг тоо оруулах, нууц үгээ найдвартай эсэхийг шалгах, passwordmetter.com how secure is my password.net гэсэн хаягаар нягталж шалгахыг санууллаа. Цахим орчинд үйлдэгдэж буй залилах гэмт хэрэг орчин үед онлайн харилцааг маш их ашиглах болжээ. Тиймээс нарийвчлан шалгаж байх ёстой аж.

Эдгээрээс гадна АНУ-ын эрх бүхий байгууллагаас Н ангиллын виз олгох улс орнуудын жагсаалтад Монгол Улс багтсан гэдгийг албан ёсоор зарлаад буй. Үүнтэй холбоотойгоор гэмт хэргийн шинжтэй гомдол, мэдээлэл бүртгэгдээгүй байгаа гэнэ. Монгол дахь АНУ-ын Элчин сайдын яамнаас ямар нэг аж ахуйн нэгж байгууллага, хувь хүнээр зуучлуулахгүй байгаа талаар мэдэгдсэн. Гэсэн хэдий ч бодит мэдээллийн эх сурвалжийг олох, баталгаатай газарт хандаж визний материалаа өгөх хэрэгтэй юм. Бараг хүн бүр л хууль ёсоор эрх чөлөөний орон АНУ-ыг зорихыг боддог. Иймээс ард иргэдийн сэтгэл санааны байдалд дөрөөлөн “АНУ-ын Н ангиллын виз гарахад зуучилна, гаргаж өгнө” гэх зэргээр иргэдийг төөрөгдөлд оруулж, залилан мэхэлж болзошгүйг цагдаагийн байгууллагаас анхаарууллаа.

Тиймээс иргэд хэн болох, хаана оршин суудаг, аль улсын иргэн болох нь тодорхойгүй этгээдтэй цахимаар танилцаж харилцах, санхүүгийн ямар нэгэн идэвхитэй харилцааг үүсгэхгүй байхыг Мөрдөн байцаах албаны Залилах гэмт хэрэг, мөрдөн шалгах хэлтсээс сэрэмжлүүлсэн юм.

Эрүүгийн хуулийн 26.1 дүгээр зүйлд “Цахим мэдээлэлд хууль бусаар халдах” гэж байдаг. Үүний нэг дэх хэсэгт, Цахим төхөөрөмж, мэдээллийн сүлжээнд хууль бусаар халдаж компьютерийн өгөгдөл, системд нэвтэрсэн, танилцсан бол хоёр мянга долоон зуун нэгжээс арван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно. Эсвэл зургаан сараас хоёр жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, мөн зургаан сараас хоёр жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ. Хоёр дахь хэсэгт, цахим төхөөрөмж, мэдээллийн сүлжээнд хууль бусаар халдаж мэдээллийг устгасан, гэмтээсэн, өөрчилсөн, засварласан, хуулбарлаж авсан, мэдээлэл нэмж оруулсан, программ хангамж, сүлжээг ашиглах боломжгүй болгосон, хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулсан. Мөн компьютерийн өгөгдлийг нуусан, хандалтад хязгаарлалт тогтоосон, компьютерийн системд санаатайгаар хууль бусаар мэдээлэл дамжуулсан, үйл ажиллагааг хязгаарласан, мэдээлэл хадгалагдаж байгаа төхөөрөмжийг устгасан, гэмтээсний улмаас бусдын хууль ёсны ашиг сонирхолд хохирол учирсан бол таван мянга дөрвөн зуун нэгжээс хорин долоон мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно. Эсвэл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, мөн нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ. Гурав дахь хэсэгт, Энэ зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэргийн улмаас төрийн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаа алдагдсан, гэмт хэргийг хүн амын амьдралыг хангах объектод халдаж үйлдсэн бол арван мянган нэгжээс дөчин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсвэл хоёр жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заасан байдаг ажээ.

Categories
мэдээ цаг-үе

Нисдэг чоноор хоёр туулай буудъя

Нийслэлийн иргэд өөрсдийгөө энэ том хотынхоо эзэд нь гэж боддог байх.Гэхдээ Улаанбаатар хотын жнхэнэ эзэд нь хар хэрээ, харин иргэд бид тэдний зоогийг нь бэлддэг албат төдий болоод удаж байна. Өнөөдөр хотод төдийгүй ойр орчмын хөдөө тал, ой, тайга, хээр хаана л бол хаана зөвхөн хэрээний төрлийн шувуу үлдсэн юм уу гэхээр сэтгэгдэл төрөх боллоо. Одоогоос хориод жилийн өмнө хотын захад гарахад олон зүйлийн шувууд нисэлдэн янз бүрийн сайхан дуу хоолойгоор жиргэдэг байсан бол харин одоо гагцхүү хэрээ гуаглах уйтгарт дууг та бид сонсох болж дээ.

Хэрээ нь дэлхийн бөмбөрцөгийн бараг бүх газартархан амьдардаг бөгөөд ялангуяа хар хэрээ ямар ч газар зохицон амьдрах чадвартай амьтан. Хойд мөсөн далайд ч тохиолдоно. Харин хүйтнээс Антрактид, дулаан орноосзөвхөн Шинэ Зеланди болон тэр хавийн арлуудаар тархаагүй гээд бод доо.

Дэлхий дээр хэрээний овогт20 төрөлд хамаарагдах 100 зүйл шувуу байдгаас манай оронд суурин 9, нүүдэллэн ирж өндгөлдөг 4 зүйл бий. Хэрээний овогт бидний сайн мэдэх алаг шаазгай, самарч шаазгай, ятга шаазгай, улаан хушуут, алагтуу, турлиах, хар хэрээ, хон хэрээ гэх мэт шувуу багтана.Зарим зүйлүүд нь хот суурин, хүн бараадан амьдардаг. Учир тэд хүнтэй адил элдэвидэштэн юм.Энэ нь ногоо, жимс, махны үлдэгдэл хогоор хооллоно гэсэн үг. Мөн амьтны сэг зэм, жижиг сээр нуруутан амьтан, шавьж, ургамлын үр тариагаар хооллоно. Хавар бусад шувуудаас эрт өндөглөнө. Хосоороо буюу сүргээрээ мод, бут, бургас, хадан цохио, байшин барилагуудад үүрлэн 3-9 ширхэг хөхвөр ногоон өнгийн хүрэн толботой өндөг гаргадаг. Эмэгчин шувуу үүр өндөг ангаахайгаа асарч, эрэгчин нь хоол хүнсээ хайж олохоос гадна үүр, орчин тойрноо хамгаална. Дэгдээхэй нь 40 орчим хоног болоод нисэх бөгөөд эцэг эхийн халамжин дор эхний өвлийг давж цаашид бие даан амьдарна.

Энэ овогт хамаарагдах шувууд маш ухаалаг. Хэрээ бусад шувуудаас ухаантай гэдэг нь амархан баригдах амьтан хаана байгааг чононд заан өгч шанд нь бэлэн зоог барьдгаар батлагдана. Заримдаа чоно хаана байгааг анчинд зааж өгч тэжээгчээ алдах тохиолдол цөөнгүй. Хүний гар дээр тэжээгдэж буй хэрээний төрлийн шувуу эзэндээ ихэд дасан эзгүйд нь санаж үгүйлэх бөгөөд хүний хэлээр тоть шувуунаас огт дутахгүй ярьж сурдаг байна. Тэр ч байтугай, үүрэндээ элдэв чамин өнгөтэй, гялалзсан шил, толь, ээмэг, бөгж, зүүлт гэх мэт зүйлийг хадгалан өмчирхдөг этгээд сонин зантай. Алдартзохиолч Сеттон Томпсон ухаалаг амьтдын тухай бичихдээ хэрээг нэлээд дээгүүрт тавьсан байдаг. Гэвч эдгээр шувууд суурин газарт олширсон үедээ хотынбайшин барилга, хөшөө дурсгалыг сангасаараа будан бохирдуулж, хог ухан хүнд аюултай элдэв шимигчид үржих нөхцөл бүрдүүлэхээс гадна муухай гуаглах нь хот газрын гоо зүйд үнэхээр сөрөг нөлөөтэй. Иймд хотоо цэвэр үзэмжтэй байлгах, хэрээтэй тэмцэх талаар гадаадын томоохон хотууд янз бүрийн арга хэмжээ авдаг. Япон улсадиргэд нь хог хаягдлаа уутанд хийж хогийн цэгт тавьдаг бөгөөд хэрээ хүнсний бүтээгдэхүүний хаягдалтай гялгар уутыг ялгаж цоолж хог хаягдлыг нь тарааж бохирдуулдаг тул тусгай судалгаа хийж шар өнгийн уутан дахь хогийг хэрээ нэвт харж чаддаггүй болохыг тогтоож хүнсний хаягдлаа шар өнгөтэй уутанд хийдэг болжээ. Мөн Оросын томоохон алтан ганжиртай сүмүүдийн оройгоос хэрээ нисэхдээ заавал алтан ганжираар зугаацан гулгаж байж хальж нисдэг болсон ньалтан бүрмэлийг нь элээж нимгэлэх болсон тул тусгай үргээх арга хэмжээг авахад хүргэжээ. Нисэх онгоцны буудлын ойролцоо эдгээр шувуу сүрэг сүргээрээ үүрлэх, идэшлэх нь нислэгийн аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлдөг бөгөөд үүний эсрэг уг шувуудыг аюул тохиолдсон үед гаргадаг бархирах авиаг чанга яригчаар цацах, анч шонхор шувуудаар үргээлгэн дайжуулах болжээ.

Намар үр тариа хураах үе, гурилын болон мах комбинат,малын тэжээл бэлтгэх болон нөөцлөх газруудаар эдгээр шувууд цугларч хүнс тэжээлийг бохирдуулан элдэв өвчин тараах, ялангуяа шувууны ханиад ч тараах аюултай.

Хөдөө аж ахуйн хортон шавьж, мэрэгчдийг устгадаг, үүрээ өөрсдөө засаж барьдаггүй зарим нэг шувуу хэрээнийхний орхисон үүрийг ашигладаг зэрэг ач холбогдолтой ч үүнээсээ илүү хор хөнөөлийг эдгээр шувууд олширсон үедээ та бидэнд учруулдаг. Хаврын тариалалтын үед хэдэн зуугаараа нисэн ирж суулгасан үрийг ухаж идэх, намрын улиралд боловсорсон үр тариагаар хооллохзэрэг нь ХАА-д багагүй хохирол үзүүлнэ. Үүний зэрэгцээ агнуурын жижиг амьтан, гоо үзэмжит болон дууч шувуудын өндөг ангаахайг бусад ямар ч амьтдаас илүүгээр устгадаг байна. Зарим нь бүр хүнтэй адил багаж хэрэглэдэг. Дээвэр, хана болон багахан зайд үүрээ хамгаалалт болгон зассан жижиг шувуудын өндөг ангаахайг өөрөө багатахгүй тул сарвуугаараа чангаах , модны мөчир, төмөр утас зэргийг зууж ирэн түүгээрээ дэгээдэн татажхөнөөнө.Тухайлбал, хэрэмний хурил /үүр/-ыг ухаж үр төлийг нь идэж устгана. Богд хаан уулын Нүхтийн аманд урьд хэрэм ихээр үзэгддэг байсан ч одоо маш цөөн тоотой тохиолдох болсон. Учир нь тэнд хэрээ олноор ноёрхон амьдрах болжээ. Өндөг ангаахайгаа дарж бойжуулж байгаа ус намгийн болон ойн шувуудыг алсаас ажиглан үүрээ орхих хоромд ньамжиж өндөг ангаахайг идэж устгана. Мөн эх эцэг шувууг нэг хэрээ саатуулан хоргоож байх зуур нөгөө нь араар нь үүрийг нь хоослоно. Иймээс олон улсад хэрээг нисдэг чоно гэж нэрлэх болжээ. Нисдэг чононууднохойн хоолыг ч дээрх аргаар хамар дороос нь хулгайлдаг. Үнэхээр гайхамшигтай хулгайчид. Миний нэгэн танил барьсан загасаа бургасны ёроолд тавьж зайтайхан цайлан сууж байхад том загасыг нэг шаазгай даахгүй учир хоёр шаазгай хамтдаа чирэн хулгайлж байхыг харан ямар хамтач, ухаалаг шувуу болохыг мэдсэн гэдэг.

Хөгжингүй орнуудад нисдэг чонын учруулж буй хохиролд судалгаа явууж түүнтэй тэмцэх болсноор агнуурын болон агнуурын бус амьтан, шувуудын тоо толгойг нэмэгдүүлж чадсан байна. Жишээлбэл: ХойдНорвегид цагаан ятуу /ахууна/ -ны үр төлийн бойжилт20 хувьтай байдаг гэсэн тооцоо гарсан бөгөөд 80 хувь нь хэрээний дайралтад өртдөг болохыг судалгаагаар тогтоожээ. Швед улсад гургуул хавар эрт өндөглөх бөгөөд энэ үед үүрийг нь далдлах өвс өндөр ургаагүй байдгаас нийт өндөгний 95 хувь нь хэрээний хоол болдог аж. Өндөг ангаахайгүй болсон гургуулууд дахин хоёр дахь үүрээ засажхуучин үүрнээсээ 50-100 м зайддахин өндөглөдөг байна. Энэ үед үүрийг нь далдлах өвс өндөр ургасан байдаг ч хэрээний хараанаас тэр болгон гарч чаддаггүй гэнэ. Оройтож гарсан дэгдээхэй бие гүйцэж амжаагүй байхад намрын хүйтэн бороо, цастай залгах учир хорогдлын хэмжээ багагүй байдаг. Мөн ус намгийн шувуудын ялангуяа нугасны эхний өндөглөлтийн 80-85 хувийг хэрээ идэж устгадаг байна. Энэ байдлын эсрэг Шведийн анчдийн нийгэмлэг анчиддаа уралдаан зарлаж 1980-аад оноос өнөөг хүртэл 100 хэрээ болон түүний хамаатангуудыг устгасан тохиолдолд“Oнц анчин“ тэмдгээр шагнадаг бөгөөд энэ тэмдэгт нь 3,2 г цэвэр алт ордог байна. Манай хойд хөршид ч хэрээтэй тэмцэх иймэрхүү тэмцэл хүчтэй өрнөж байна. Хэрээ их цугладаг газар амьд баригч, тор зэргийг хэрэглэн барьж үслэг ангийн аж ахуйн хэрэгцээнд амьд хоол болгон нийлүүлдэг бөгөөд мөн өдрийн цагт хэрээ болон бусад махчин шувууд шар шувуу руу довтолдог зантай байдгийг ашиглан шар шувууны чихмэл тавьж хууран авчирч их хэмжээгээр барих буюу намнадаг байна. Үр тариа будаа болон өндөгийг хордуулан өгөөш тавьж устгаж байна. Манай орны хувьд дээрхи шувуудыг тодорхой тоо хэмжээнд байлгах зайлшгүй шаардлагатай болоод байгаа билээ. Гэхдээ эдгээр жигүүртнийг үзэн ядаж устгах бус бусад амьтдад нөхөн үржих бололцоо олгох, хотын гоо зүйг сайжруулах зорилгоор тодорхой арга хэмжээ авч нисдэг чонын тоо толгойг цөөлөх хэрэгтэй юм. Учир нь та өглөө эрт нийслэл рүү нүүдлэх, орой бүрийд нийслэлээс гарах хэрээнүүдийг ажиглаарай. Хэдэн арав, зуу, мянгаараа нисэж байгаа. Эсвэл та ажил, сургуульдаа явахдаа том модны ёроолд заваан бас маш их шинэ ялгадас байна уу гэдгийг ажиглаарай.Энэ нь хэрээний сүрэг энэ модонд хоносон гэсэн үг.Ялгадасны хэмжээ нь хэр олон хэрээ байсныг илэрхийлнэ. Үүнийг хараад сүрдмээр, гуниг төрмөөр санагдаж ер нь тоо толгойг нь цөөлөх болсон гэдгийг хэн гуай ч байсан ойлгох болно. Гэхдээ нисдэг чоныг цөөрүүлэхдээ нэг сумаар хоёр туулай буудмаар байгаа юм. Учир нь солонгос зэрэг азийн орнуудад хэрээний мах идвэл залууждаг, эмчилгээний чанартай хэмээн өндөр үнэтэйтансаг зоогонд тооцогдож байна. Иймээсавах улсын мэргэжлийн байгууллагаар хэрээний махны шинжилгээ хийлгэж тэнцсэн тохиолдолд хонь, үхрийн махнаас ч үнэтэй валютын эх үүсвэртэй болох бүрэн боломж бидэнд байна. Ингэж гэмээнэ нисдэг чоно гэгдэх хэрээ биш иргэн та бэлэн валюттай болох төдийгүйтөрөлх нийслэлийнхээ жинхэнэ эзэн болно.

Г.АМАРСАНАА

Categories
мэдээ цаг-үе

“Банк орж мөнгө тушаана” гэдэг хоцрогдсон үг

Банк орж мөнгө тушаана зурган илэрцүүд

Дэлхий нийтээрээ банкинд дугаарлах, теллерт мөнгө тушаах хэв маягаас татгалзаад эхэлчихсэн. Манайхан байр, тог цахилгаан, кабель, интернэт, гар утасны төлбөрөө төлөхийн тулд банк, үйлчилгээний салбаруудад дугаар авч зогсоод сурчихсан. Гэхдээ эдгээр ажлыг хөнгөвчилж гар утсандаа суулгасан банкны апликейшн, ажлынхаа компьютерээс интернэтээр төлбөрөө шилжүүлчихдэг болоод удаж байгаа. Гэтэл ихэнх хүмүүс “Интернэтээр төлбөр төлөхөөр и-баримт өгдөггүй. Салбарт нь очих юм уу, банк орсон нь найдвартай” гэдэг. Нээрэн ч тэгдэг дээ. Гар утасны апликейшныг ашиглаад мобайлаар утасны төлбөр хийлээ гэхэд ямар нэгэн и-баримт ирдэггүй. Тийм болохоор и-баримт хэвлэж өгдгийг нь бодоод олон хүн банк, үйлчилгээний салбаруудыг зорьдог байх. Гэтэл мобайл банк, АТМ, интернэтээр төлбөр хийхэд и-баримтыг таны цахим шуудан руу илгээдэг. Ингэхийн тулд үүрэн телефоны оператор, телевиз, интернэтийн үйлчилгээний лавлах, Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээний лавлах руу залгаад цахим шуудангийнхаа хаягийг бичүүлж, хэрэглэгчийн мэдээллээ баталгаажуулна. Үүний дараа мобайлбанк, АТМ, интернэт зэргээр төлбөрөө төлөхөд и-баримт нь цахим шууданд тань хүрээд ирнэ. Жишээ нь, цахилгааны төлбөр, гар утасны төлбөрөө төлөх гэж банк, үйлчилгээний салбарт очиж дугаар авч цагаа гарздах шаардлага алга. Лавлах руу утасдаад л цахим шуудангийнхаа хаягийг бүртгүүлчихэд и-баримт тань ирчихнэ. Хүн төрөлхтөн цагаа хэмнэж хялбарчилж, техник технологийн үр шимийг хүртэж байхад монголчууд “Банк орж мөнгө тушаана”, “Банк онгойхоор мөнгийг чинь шилжүүлчихье”, “Банкинд оочерлоод зогсож байна” гэж хоцрогдсон, бүдүүлэг юм ярьж л явах. Олон улсын банк, санхүүгийн салбарт том өөрчлөлтүүд гарч теллер гэх мэргэжил үгүй болж эхэлж байгаа юм билээ шүү.