Нийслэлийн тэргүүний 48 дугаар сургуулиас санаачилсан ОХУ-ын Буриад улс, БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ы ерөнхий боловсролын сургуулиудын багш нарын форум Монгол Улсад болж байгаа билээ. Нийт дал гаруй сурган хүмүүжүүлэгч оролцсон эл форумд Өмнөд монголоос 20, Улаан-Үд хотын арван багш оролцож байгаа аж. Сансарын 48 дугаар сургууль 132 багштайгаас дийлэнх нь эл форумд оролцож байгаа бол ӨМӨЗО-ы Шулуун хөх хошуунаас Цэнгэлт тэргүүтэй зургаан багш өчигдөр хүрэлцэн ирээд байлаа. БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ы Улаан хад аймгийн Хишигтэн хошууны Бяруу дахь монгол үндэстний дөрөвдэх бага сургуулийн хичээл-хүмүүжлийн эрхлэгч С.Хастуяа, ОХУ-ын Буриад Улсын Улаан-Үд хотын 43 дугаар сургуулийн захирлын нийгмийн ажилтны орлогч, буриад хэлний багш Аюушеева Ариюна Михайловна нартай уулзаж ярилцлаа.
С.Хастуяа: АМАР ТӨВШНИЙ ХИЧЭЭЛЭЭР СУРАГЧДЫГ БИЕ ДААЛГАЖ СУРГАДАГ
-Хастуяа та хэд дэх жилдээ багшилж байна?
-Би 2007 онд Өмнөд Монголын Үндэсний дээд зэргийн тусгай мэргэжлийн сургууль төгслөө. 2008 оноос багшилж одоо аравдахь жилдээ ажиллаж байна.
-монголчууд “хүн болох багаасаа, хүлэг болох унаганаасаа” гэдэг ард түмэн. Өмнөд монголд маань ямаршуухан арга барилаар хүүхдүүдээ сургаж байна?
-Манай сургууль Улаанбаатарын дунд сургуулиудыг бодвол өглөөнөөс орой болтол долоон цагийн хичээл ордог. Хятад, монгол, англи хэлний хичээлүүд, тооны ухаан, биеийн тамир, дуу хөгжим зэрэг олон хичээлийг ордог. Бас сурагчдын дур сонирхолд тохируулаад олон багш нарын авьяас чадварыг шавхсан хичээлүүдийг заана. Монгол Улсын 48 дугаар сургуультай харилцаа холбоотой дөрвөн жил ажилласнаар эднээсээ бас их зүйл сурч, туршлага суралцаж байна. Энэ сургалтаас манай орны багш нар маш өндөр үр ашиг олж байгаа.
-Олон гадаад хэлтэй, компьютерийн өндөр мэдлэг, боловсролтой хүн бэлдэхээс илүү хүнлэг хүн бэлдэх нь чухал гэх болж. Өмнөд Монголын боловсролын салбарт энэ талаар аль хэр анхаарч байгаа бол?
-Манайд моралийн болон амар төвшний хичээл орж байна. Моралийн гэхээр та ёс суртахууны хичээл гэж ойлгож байгаа байх. Хүүхдэд багаас нь биеэ даах чадвар суулгах хичээлүүд ч орно.
-Амар төвшний хичээл гэж ямар хичээл байна?
-Сурагчид гэртээ харих замдаа ч юм уу, хичээлийн завсарлагын үеэр ч юм уу, сургуулийн хүрээндээ биеэ яаж авч явах, ямар нэгэн аюул ослоос хэрхэн сэргийлэх тухай хичээл юм. Үүнийг ангийн багш нар сурагчдад нэг бүрчлэн зааж хэвшүүлдэг.
-Манай сургуулиудын хувьд зарим нь гурван ээлжээр ажиллаж оройны хорин цаг гэхэд тараагүй байх тохиолдол ч байна. Танай сургууль гэхэд хэдэн ээлжээр ажиллах вэ?
-Манай сурагчид өглөө 07.40-д хичээлдээ ирнэ. Арван таван минутын турш сургууль дээр цэвэрлэгээ хийнэ. Цэвэрлэгээ хийсний дараа дахин 15 минутын турш уртын уншлага хийдэг. Үдийн өмнө монгол хэл, хятад хэл, англи хэлний хичээл орно. Хичээл бүхэн 40 минутаар явагдана. Үдийн амралт 11.50-14.00 цаг хүртэл үргэлжилнэ. Үдээс хойш 14.30-17.30 хүртэл хичээллээд амарна. Үндсэндээ тийм ээлж гэж байхгүй л дээ. Гаригийн долоон өдөртөө хоёр өдөр амарна.
-Сурагчид чинь их л тавлаг суралцдаг юм байна. Төлбөр гэж байх уу?
-Төлбөр гэж ямар юмыг хэлж байна?
– Сурагчид чинь сургуульдаа мөнгө төлөх үү?
-Хичээлийн хэрэгсэл сурах бичгээс ямар ч төлбөр сурагчдаас авахгүй. Бүгдийг улсаас даана. Сурагчдад тийм шийтгэл хэзээ ч оногдуулдаггүй. Идэх хоол ундыг хүртэл төрөөс олгоно.
-48 дугаар сургуультай дөрвөн жилийн хугацаанд хамтран ажиллаж байгаа юм байна. манай сурагчдын онцлог юу байна?
-Монгол сурагчид багш нартайгаа маш илэн далангүй харилцдаг. “Монгол бахархал, өв соёл”-ын хичээл дээр сууж үзлээ. Энэ хичээл гэхэд зөвхөн дууны хичээл биш, ганцхан цагийн дотор маш олон зүйлийг сурч мэдэж байгаа нь анзаарагдлаа.
-Өмнөд монголд монгол хэлний яруу сайхныг бахархуулсан инжаннаши, на.сайнцогт, Артай, дулаан нарын уран үгсийн инжаанууд олноор мэндэлсэн. тэднийхээ зохиол бүтээлийг шавь нартаа аль хэр өвлүүлж байна?
-Манай Өмнөд Монголын Сургаан хүмүүжлийн төвөөс монгол хэлт зохиолч, яруу найрагчдын бүтээлийг монгол бичгээр дэвтэрлэн хувилж өгдөг. Нэгдүгээр ангиас их сургууль төгсөтлөө л бараг энэ өндөр зэрэглэлийн зохиолчдынхоо бүтээлийг уншиж судалдаг.
А.М.Арюуна: БУРИАДЫН ЗОХИОЛЧДЫН БҮТЭЭЛИЙГ АХЛАХ АНГИАС НЬ ОРДОГ
-Ариунаа багш та монгол Улсад ирээд гурван улсын форумд оролцож буйд баяр хүргэе.
-Би Монгол Улсад хоёр дахь удаагаа ирлээ. Эхний удаад худалдаа наймаа сонирхож ирж байсан бол өнөөдөр гурван улсын сургуулиудын форумд оролцож байгаадаа баяртай байна. Олон улсын “Цайны зам” фестивалийн хүрээнд манай Буриадын олон багш мэргэжилтнүүд Монгол Улсад ирж байдаг. Багш нар маань сурагчдаа авч их ирдэг л дээ. Бид сая ирээд Чингис хааныхаа үүсгэн байгуулсан эртний Монголын нийслэл Хархоринд очиж, жинхэнэ монгол малчин айлд зочилж, далай мэт сайхан сэтгэлийг бахадлаа.
–Улаан-Үдийн 43 дугаар сургууль хэдэн сурагчидтай бол?
-Манай сургуулийн сурагчдын тоо жил бүр өсөж байдаг. Энэ жил гэхэд 954 хүүхэдтэй хичээллэж байна. Нийт 44 багштай.
-Танай сургуульд монгол сурагчид байна уу?
-Монгол сурагч одоогоор байхгүй байгаа.
-Та өөрийгөө буриад хэлний багш гэлээ. Сургалтын хөтөлбөр тань Оху-ынхаар явах уу, буриад хэлээр явагдах уу?
-Манай сургалтын бүх хөтөлбөр орос хэлээр явдаг. Буриад хэлийг л ганцхан буриадаар орно. Бусад нь бүгд ОХУ-ын боловсролын стандартын дагуу явна. Бүхий л албан ёсны зүйл оросоор явдаг даа.
-Буриад хэлээр зохиол бүтээлээ туурвисан намжил нимбуев, дондог улзытев, Амарсанаа улзытев гээд маш олон зохиолч яруу найрагчид бий. тэдний бүтээлүүдийг эх хэлээр нь заадаг болов уу?
-Тавдугаар ангиас есдүгээр анги хүртэл буриад хэлний үсгийн дүрмийн хичээл ордог. Есөөс арваннэгдүгээр анги хүртэл уран зохиолын хичээл орохдоо зохиолч, яруу найрагчдын бүтээлээс заана. Хичээлээс гадуурх уншлага ч ордог. Уран зохиолын хичээлийг долоо хоногт хоёр цаг заах хөтөлбөртэй.
-Аливаа эрдэм мэдлэгээс илүү хүмүүнлэг байх нь боловсролын мөн чанар гэж үе үеийн багш сурган хүмүүжүүлэгчид үздэг. Буриадын сургуулиудад энэ талаар ямар үзэл баримтлалтай байдаг бол?
-Манай сургуулийн бүх хичээлүүд хүмүүнлэгийн ухаантай холбогддог. Ганц сайхан шад шүлэг ч байсан тухайн хичээлд шигтгээ болгож холбож өгдөг. Хөгжмийн хичээл орсон ч л аль сайхан бүхнийг шингээж өгөхийг боддог.
–Та аль сургууль төгсссөн билээ?
-Улаан-Үд хотдоо дунд сургууль төгсөөд Багшийн сургуульд элсэн суралцаж, Буриад улсын их сургуулийг дүүргэсэн дээ.
Гэрэл зургуудыг Г.БАЗАРРАГЧАА