Month: July 2017

“Шилдэг өнгө” продакшны жүжигчин Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан С.Өлзийхүүтэй ярилцлаа.

-“Шилдэг өнгө” продакшныг нэгэн шинэ уран бүтээл дээр ажиллаж байгаа гэж сонслоо. Уран бүтээлийн олз, омог арвинтай юу?

-Бид хамгийн сүүлд хүүхдийн баярыг тохиолдуулан Төрийн соёрхолт Ардын жvжигчин А.Очирбатын “Баавгай дуулах уу” болон “Аладдины шидэт дэнлүү” гэх жүжгүүдийг тоглосон. Харин одоогоор нэгэн дэлгэцийн уран бүтээл дээр ажиллахаар бэлтгэл ажилдаа орчихсон явж байна. Өнгөрсөн жил бид “Ядуугийн зовлон”, “Галзуу зугаалга” гэх уран сайхны кинонуудаа үзэгчдэдээ хүргэсэн. Энэ жил адал явдалт, аймшгийн гэхээсээ илүү драмын төрлийн кино хийх бодолтой байна. Мөн хажуугаар нь “ТВ 8” телевизтэй хамтран нэвтрүүлэг хийж байгаа. Энэхүү нэвтрүүлэг маань телевизээс гадна сайтуудад тавигдах юм. Энэ мэтчилэн уран бүтээлийн олз, омог болоод төлөвлөсөн ажлууд арвинтай л байна. Мөн түүнчлэн манай продакшнаас О.Бат-Өлзий ах, Г.Золбоот хоёр маань Монгол Улсын гавьяат жүжигчин гэх эрхэм цолыг хүртсэн сайхан үйл явдал болсон.

-Хошин шогийн тоглолт хийх үү?

-Манай хамтлагт хошин шогийн тоглолт хийсэн туршлага бол бий. Гэхдээ цаг зав, төлөвлөгөө гээд тохироо маань бүрдвэл мэдээж хийнэ. Одоо бол кино уран бүтээлийнхээ ажилд илүү төвлөрчихсөн байна.

-“Шилдэг өнгө” хамтлаг шинэ залуу уран бүтээлчдээр багагүй цус сэлбэсэн. Залуучуудтай ажиллах ямар байна вэ. Мэдээж зааж, зөвлөх зүйл гардаг байх?

-Залуучуудтай ажиллах гоё л доо. Зааж зөвлөх үе байлгүй л яахав. Амьдралын болон уран бүтээлийн туршлагаасаа хуваалцах зүйл бишгүй л гарна. Засаж болох алдааг аль болох бага гаргаасай л гэж боддог юм. Бас бидэнд залуучуудаасаа ч сурах зүйл байна. Залуу хүмүүс учраас цаг үеэ мэдрэх нь арай илүү байдаг. Ер нь тэгээд цаг үе хурдацтай хөгжиж байна л даа. Бүх юм өөр болж байна. Хүмүүсийн уран бүтээлд хандах хандлага ч арай өөр болоод байх шиг санагддаг. Бидний үед уран бүтээлдээ бүхий л цаг зав, сэтгэл зүрхээ зориулж махарч ажилладаг байсан. Харин одоо бидэн шиг бүх зүйлээ урлагт зориулах хүн цөөхөн байна уу даа л гэж бодогддог.

-Та увс аймгийн Хяргас сумын уугуул байх аа. Нутагтаа хэр их очдог вэ?

-Тийм шүү. Манай өвөө эмээ, аав, ээж гээд бүгд л Хяргас суманд өсөж, торнисон л доо. Үнэхэээр сайхан нутаг. Ард түмэн нь ажилсаг, эв түнжин сайтай, нэг нэгнээ их дэмждэг, сайхан хүмүүс шиг санагддаг. Ойрдоо энэ сайхан нутагтаа очиж амжаагүй л явна. Яахав миний хувьд Хяргас сумын уугуул хэдий ч бага нас минь хоёрдугаар 40 мянгатад өнгөрсөн л дөө.

-Жүжигчин О.Энхтуултай байрны найзууд байсан гэж сонссон юм байна?

-Манай ойр хавьд 21-27-р байрнууд байдаг байлаа. Орц болгоноос манай 24-р дунд сургуулийнхан гарч ирэн сургуульдаа явцгаана. Түүний нэг нь манай О.Энхтуул л даа. Мөн манай зэргэлдээх байрнууд спортлог хүмүүс цөөнгүй байж билээ. Ширээний теннис, бокс, волейбол, байт сурын харвааны тамирчид гээд л. Манай О.Энхтуулын маань ах О.Энхтөгс байт сурын харваагаар хичээллэдэг байсан санагдана. Ер нь тэр хавийнхан бие биеэ андахгүй мэднэ л дээ. Ингээд бодоход хүний амьдралын хамгийн жаргалтай мөчүүд бага балчир нас, сурагч ахуй үед л өнгөрдөг юм байна. Хааяа байрны болон арван жилийн найзууд, сувилагчийн сургуулийн охидтойгоо уулзах сайхан байдаг шүү.

-Ингэхэд сувилагч бүсгүйг урлагт хэн уруу татсан юм бэ?

-Миний хувьд яг ч сувилагч болно гэж боддоггүй байсан л даа. Конкурс өгөх үедээ хэд, хэдэн мэргэжлээс сонголт хийсэн юм. Тухайн үед л сувилагч илүү нүдэнд туссан хэрэг. Ер нь ч тэгээд хүнийг асарч, сувилна гэдэг сайхан л даа. Ингээд л нэгдүгээр эмнэлгийн сувилагч болсон юм. Харин сувилагч байх үедээ “АСК” гээд тэмцээнд орохоор боллоо. Биднийг энэхүү тэмцээнд бэлдүүлэхээр жүжигчин Б.Батзаяа болон Ц.Төмөрбаатар ах ирсэн юм. Би тэмцээндээ Түвдэнгийн Борын дүрийг бүтээсэн юмдаг. Харин тухайн үед Б.Батзаяа, Ц.Төмөрбаатар ах намайг урлагийн хүн болох хэрэгтэй гэж их зөвлөсөн. Мөн О.Энхтуул маань ч тэр “Миний найз жүжигчин болоочээ” гэдэг л байлаа. Ингээд л бүх зүйлийн тохироо нь бүрдэнэ гэдэг шиг л жүжигчин болохоор сэтгэл шулуудсан юм. Миний хувьд олон хүнд баярлаж явдаг. Тэр дундаа Б.Батзаяа ахдаа их баярладаг юм. Сайн ч хүн, сайхан ч уран бүтээлч. Маш олон уран бүтээлчдэд дэм тус болж урлагийн замд хөтөлсөн. Гэсэн ч тэрээр үүнийгээ дөвийлгөж, хэн нэгэнд ярьж байгаагүй болов уу.

-Та драмын театрт хичнээн жил ажилласан бэ?

-Би СУИС-иа төгсөөд шууд Улсын драмын эрдмийн театрт орсон юм. Намайг сургуулиа төгсөөд очиход Б.Цэрэнпагма, Б.Цэцэгбалжид, Д.Мэндбаяр гээд олон сайхан уран бүтээлчид байлаа. Мөн О.Энхтуул, И.Одончимэг, Ж.Оюундарь гээд өнөө үеийн сор болсон уран бүтээлчид орчихсон байв. Бид бие биеэ хөглөж, урам хайрлана. Нэг, нэгнийхээ амьдралыг ч тэр сайн мэдэцгээдэг байсан шүү. Миний хувьд театрт ороод хамгийн анх Борис Немцовын “Өглөөний тэнгэрийн одод” жүжгийн гол дүрийг бүтээж байсан минь тодхон байна. Ямартай ч театртаа арваад жил ажилласан шүү. Харин дараа нь хошин урлагийн продакшн байгуулаад, үүндээ тууштай явахаар шийдсэн дээ. Сонирхуулахад продакшныхаа 20 жилийн ойг бид тэмдэглэсэн юм. Гэтэл манай продакшнд ажиллаж байгаагүй хошин урлагийн жүжигчин тун ховор юм билээ. Маш олон жүжигчид манай продакшнаас уран бүтээлийнхээ гарааг эхлэсэн байсан шүү.

-Тэдгээр жүжигчдээс хамгийн их гар нийлдэг нь ямар уран бүтээлч байв?

-Миний хувьд маш олон жүжигчидтэй хамтарч эхнэр нөхөр, эгч дүү, эмээ өвөө болсон байдаг юм билээ. МУГЖ О.Бат-Өлзий, С.Лхагвасүрэн ах, Золбоот, Л.Дэмидбаатар, Бооёо, Ж.Мөнхсайхан, П.Эрдэнэзаан, М.Баярмагнай гээд л. Мөн хамгийн их олзуурхаж явдаг нь хамгийн анхны дэлгэцийн уран бүтээлд Ардын жүжигчин Ц.Гантөмөр гуайн эхнэр болж тоглож байсан юм. Өвөрмонгол бүсгүйн дүр. Тэр мундаг хүнтэй хамтран тоглох болсон минь их азтай тохиол л доо. Дараа нь “Цахилж яваа гөрөөс” кинонд Пүрэвдорж ахтайгаа хамтран тоглосон. МУГЖ Б.Жаргалсайхантай цөөнгүй дэлгэцийн уран бүтээлд хамтарсан байдаг. Мөн “Хааны сүүлчийн хатан” кинонд гайхалтай уран бүтээлчидтэй хамтарч байлаа. Ер нь жүжигчдээсээ эхнэр, нөхөр болж тоглоогүй хүн ховор доо. Бүгдийг нь хэлвэл тоймгүй их болно байх.

-Саяхан хошин урлагийн жүжигчид “Азтай бадарчин” наадмаа хийсэн. энэ мэтчилэн хамтарсан үйл ажиллагаа хэр их зохион байгуулдаг бол?

-Тийм шүү.“Азтай бадарчин” наадам маань хошин урлагийн жүжигчдийн авьяас, чадварыг шалгаж басхүү урам өгч байдаг их сайхан наадам л даа. Энэ жил манай багийн гишүүн “Мөрөөдрийн театр” продакшны жүжигчин Баттөмөр маань “Азтай бадарчин” болсонд их баяртай байгаа. Миний хувд 2000 онд “Азтай бадарчин” наадмын алтан цомын эзэн болж байсан сайхан түүх бий. Ямартай ч үргэлжлэн зохиогдож байгаад нь их баяртай байна. Ер нь энэ мэтчилэн арга хэмжээ зохиодог. Саяхан “Жүжигчид дуулж байна” гээд тоглолт хийсэн. Миний бие болон манай М.Баярмагнай тэргүүтэй уран бүтээлчид энэхүү арга хэмжээг зохион байгуулсан юм. Жүжигчид маань маш сайхан дуулцгаасан. Баярмагнайг бүр таван удаа дахиулсан шүү. Үүнээс гадна бид хошин шогийнхон дундаа спортын арга хэмжээ зохион байгуулдаг. Теннис, шатар, сагс, волейбол гэх мэт спортын төрлүүдээр л дээ. Сонирхуулахад манай продакшнаас О.Бат-Өлзий ах маань шатар маш сайн тоглодог шүү.

-Та ханийнхаа тухай яриач?

-Би чинь өссөн, торнисон хоёрдугаар 40 мянгатаасаа амьдралынхаа хань, найз нөхөдтэйгөө учирсан юм шүү дээ. Ямартай ч миний хань надад юу ч тохиолдсон түүний ард бат зогсож түшиг, тулгуур минь болдог. Зовлон, жаргал юу ч тохиолдсон хуваалцаж чаддаг тийм л сайхан хүн дээ. Уран бүтээлийн төлөө цаг зав бүхий л зүйлээ зориулж явахад минь хэвтэрт орчихсон эмээг минь асарч, халамжилж байлаа. Эмээг минь тэгж их хайрлаж, халамжилж байгаагаас нь ямар хүн бэ гэдгийг харж болох байх. Их сэтгэл сайтай. Эргэн тойрны хүмүүс нь ч үүнийг ам бардам хэлэх байх. Ийм л хүнтэй ханилсан хүн юм даа, би.

-Охин тань кино зохиолчийн чиглэлээр дахин суралцаж байгаа гэсэн үү?

-Охин маань СУИС-ийг жүжигчний мэргэжлээр төгссөн юм. Харин одоо “Missouri State University”-д кино зохиолч, найруулагч чиглэлээр магистр хамгаалж байгаа. Монголоос анх удаагаа энэ сургуульд, энэ чиглэлээр суралцаж буй оюутан юм билээ. Харин хүү маань энэ жил дунд сургуулиа төгссөн.

Өнгөрсөн долоо хоногт улсын хилээр олон тооны хотон шувууны хошуу гаргахыг завдсан этгээдүүдийг Баян-Өлгий аймгийн Цагдаагийн газрын алба хаагчид илрүүлсэн билээ. Уг хэргийг Ховд сумын харьяат С, Баян-Өлгий аймгийн Өлгий сумын харьяат А, С нар бүлэглэн үйлдсэн болох нь тогтоогдоод байгаа. Хууль бусаар гэдэг нь хотон шувуу нь Монгол Улсын нэн ховор, ховор амьтдын “Улаан ном”-д орсон төдийгүй Олон улсын нэн ховор амьтны “CITES” жагсаалтад бүртгэгдсэн байдаг аж. Үүнтэй холбогдуулан цагдаагийн байгууллагаас “Монгол Улсын Амьтны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар борцгор хотон гэх шувууг нэн ховордсон амьтдын жагсаалтад оруулсан, нэн ховор амьтны түүхий эдийг худалдах, худалдан авахыг хуулиар хориглосон байдаг” талаар мэдээллээ.

ХОЁР ЖИЛИЙН ӨМНӨ ХАР УС НУУРЫН ОРЧИМД ЕРДӨӨ 20 ХОТОН ТООЛОГДЖЭЭ

Дэлхий дээр долоон зvйлийн хотон байдгаас манай улсад зөвхөн борцгор хотон л нутагладаг байна. Борцгор хотонг дэлхий дээрх хамгийн том усны шувуу ч гэж ярих нь бий. Түүний далавчны дэлгэцийн урт 310-350 см, хошууны урт 37-45 см, биеийн жин 9.5-12 кг байдаг аж.Хотон шувуу манай орны Ховд, Увс зэрэг баруун аймгийн цэнгэг уст Хар Ус, Айраг зэрэг нууруудаар үүрлэж өндөглөдөг бөгөөд өвөлдөө Хятадын зүүн өмнөд хэсэг, Хонконгийг зорьдог юм байна. Дэлхий дээр нийт 4000-5000 хос хотон шувуу байдаг гэх боловч манай оронд хоёр жилийн өмнө Хар ус нуурын орчимд ердөө 20 гаруйхан тоологдсон, түүний өмнөх жил 30 гаруй хотон тоологдож байсныг тухайн үед Зэрлэг амьтан хамгаалах төвийн захирал, шувуу судлаач Б.Нямбаяр хэлсэн байдаг. Шувуу судлаачдын хэлж буйгаар 1970-аад онд Их нууруудын хотгорын томоохон нууруудад хэдэн зуугаараа тоологдож байсан хотон шувуу өнөөдөр бараг устах хэмжээнд хүрсэн нь олон хүчин зүйлээс болсон гэдгийг хэлж байна. Тухайлбал, борцгор хотонгийн гол тэжээл нь загас. Тиймээс хотон нутагладаг, өндгөө гаргадаг нуурын загас ховордож үгүй болсон нь уг шувуу цөөрөх шалтгаан болсон аж. Гэхдээ хулгайн ан болон уг нутаг усанд айл өрх ихээр нутаглах болсон нь хотонг үргээх, хорогдох хамгийн том шалтгаан гэдгийг мэргэжилтнүүд хэлж байна.

ХОТОН ШУВУУНЫ ХУСУУРТАЙ 100 ГАРУЙ УЯАЧ БАЙДАГ ГЭВ

Хотон шувууны хошуу их урт тул хурдан морины уяачид хусуур хийж эдэлж хэрэглэх нь элбэг. 1980-аад оны сүүлээр олноор нь буудаж хусуур хийх болсон гэдэг. Мөн хотонгийн хошууны доор байх загасны уутаар морины дэл сvvлний боолт хийж, доод эрvvний ясаар дэлний хавчаар хийдэг аж. Зэрлэг амьтан хамгаалах төвийн тайланд дурдсанаар хэдхэн жилийн өмнө Увс аймгийн баяр наадмын үеэр хотон шувууны хошуугаар хийсэн хусууртай 100 гаруй уяач тоологдсон байдаг.Тэгэхээр одоо энэ тоо эрс нэмэгдсэн байх нь тодорхой. Зарим уяачтай холбогдож үнэ өртгийн талаар тодруулж үзвэл “Хотонгийн хусуурны үнэ хоёр, гурван жилийн өмнө гурван сая төгрөгөөс эхэлдэг байсан. Алт, мөнгөн гээд үнэт чимэглэлээс хамаараад хамгийн үнэтэй нь 10 сая төгрөг байсан санагдаж байна. Харин одоо 700-800 мянган төгрөгийн үнэтэй байна лээ. Казахстанаас сүүлийн үед хотон шувуу их нүүж ирдэг болсон гэж сонссон” гэв. Харин өөр нэг уяачийн ярьснаар бол уг шувууны хошуугаар хийсэн хусуур бат бөх эдэлгээ удаан байдаг гэнэ. Анх баруун аймгийн уяачид энэ төрлийн хусуурыг хэрэглэж эхэлсэн бөгөөд хотон шувууны хошуугаар хийсэн хусуураар хурдан морины хөлсийг хусах нь илүү хурдан, цог жавхлантай байдаг гэсэн элдэв яриа уяачдын дунд байдаг аж. Хусуурыг хотон шувууны хошуу, толгойн хэсгээр хийдэг байна. Ямартай ч баруун аймгийн уяачдын дунд дээрх моод дэлгэрснээр хотон шувууны тоо толгой цөөрөх болсон юм байна. Тиймээс нэн ховор амьтны тоонд бүртгэгддэг хотон шувууны тоо толгойг аврахын тулд энэ төрлийн хусуураар гангардаг уяачдын тоог эхлээд гаргах хэрэгтэй гэдгийг зэрлэг ан амьтан судлаачид, энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагууд хэлж байна. Түүнчлэн тэдгээр уяачдыг торгох эсвэл байнгын бүртгэлжүүлж татвар авдаг болох нь хотон шувууны хууль бус антай тэмцэх нэг хэлбэр гэдгийг онцлов.

ХАР УС, АЙРАГ НУУРЫН ОРЧИМ ДАХЬ ХҮН, МАЛ ХОТОНГИЙН ЭРЛЭГ

Шувуу судлаач Б.Нямбаяр “Хотон дөрвөн нас хүрч байж бие гүйцэж үржилд ордог. Хүний хөлөөс дайжин нутаглах газраа хайж явсаар байгаад хотонгийн өндөглөх хугацаа нь хойшлогддог. Өндөглөлгүй өнжих ч тохиолдол бий. Хавар нүүж ирэнгүүтээ үржилд орж өндгөө сар гаруй хугацаанд л тээдэг. Ихэвчлэн тавдугаар сард үүрээ засч хоёр өндөг гаргаж, 35 орчим хоног дарж ангаахай болгоно.Ихэнх шувууд өндгөө элгээрээ дарж бүлээцүүлдэг байхад хотон савраараа дардаг тул айлгаж цочоосон үед өндгөө бяцалж хагалах аюултай” гэсэн. Уг нь хотонгийн нутагладаг газар улсын тусгай хамгаалалттай газар ч тоо толгой нь ийн цөөрсөөр байгаагийн бас нэг гол шалтгаан нутгийн иргэд. Хотон нутагладаг бүс нутаг орчмоор айлууд ихээр буух болсноор мал, иргэдээс уг шувууд дүрвэж жилийн жилд нүүдэллэж ирэх хотонгийн тоо багассан гэнэ. Түүнчлэн Ховд, Увс зэрэг хотон нутагладаг ялангуяа Хар ус, Айраг нуурын орчимд нутагладаг иргэд хотонг агнаж уяачдад нэгийг нь 500 мянган төгрөгөөр худалддаг, мөн хилээр гаргадаг гэх яриа байна. Үүний нэг тод жишээ бол 2007 онд Хар-Ус нууранд ирж зусдаг 10 гаруй хотонгийн хоёрыг агнасан хэрэг гарч байсан. Ингэхдээ шувууны их биеийг нүхэнд булж, толгойг нь тасдаад аваад явсан байдаг. Уг хэргийг үйлдсэн хоёр залуу нутгийн хүмүүс байсан бөгөөд хотонгийн хошууг зарж мөнгө олох зорилгоор Хятад улс руу хил дамнуулан гаргах гэж байсан билээ. Тэгвэл хэдхэн хоногийн өмнө хилээр хотон шувууны хошуу гаргахыг завдсан этгээдүүд ч мөн нутгийн иргэд байгаа юм. Тиймээс хотонгийн нутагт байнгын тооллого явуулж хорогдсон тохиолдолд нутгийн иргэдтэй хариуцлага тооцдог болмоор байна. Хууль бус ангийн эсрэг ингэж арга хэмжээ авснаар хотонгийн тоо толгойг хамгаалж чадна гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна. Нэн ховордсон амьтдыг хууль бусаар агнасан, барьсан бол Эрүүгийн хуулийн 203-р зүйлд зааснаар хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэг зуун тавин нэгээс хоёр зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл гурваас дээш таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ялаар шийтгэдэг юм байна. Ямартай ч мөхлийн ирмэгт хүрээд буй хотонгийн тоо толгойг хамгаалахын төлөө бодитой ажил хийхгүй бол хэдэн уяачдын хусуурны гангараа болоод дуусах бололтой.

Дрон буюу алсын жолоодлогот нисдэг төхөөрөмж нь дэлхийн I дайны үеэс үүсэлтэй. Тухайн үед нисгэгчгүй агаарын хөлгийг урьдчилан тогтоосон цэгт дэлбэлэх зорилготойгоор илүүтэй сонирхож байсан ч сүүл рүүгээ хүн төрөлхтний түүхэнд өрнөсөн бүхий л дайн тулаанд янз бүрээр ашиглаж иржээ. Өртөг өндөртэй агаарын хөлгөө сүйрүүлэхгүйн тулд нисгэгчгүй, алсын удирдлагатай төхөөрөмжөөр үүрэг гүйцэтгүүлэх нь ашигтай гэдэг санаан дээр дроныг сонгодог байсан бөгөөд он цаг улирахын хэрээр хийх үйлдэл нь улам боловсронгуй буюу нэг талаар илүү хорон болж ирсэн гэж болно. Вьетнамын дайны үед АНУ-ын тал олон мянган нисгэгч, агаарын хөлгөө алдсан бөгөөд тэр үед америкчууд дроныг түлхүү ашиглах нь хохирол багатай байх болно гэдэг дээр санал нэгдсэн байдаг. Энэ цаг үеэс дроны үйлдэл улам нарийсч хүчин чадал нь нэмэгдэж, олон үйлдэлтэй болжээ. 1980-1990 онд дроны технологийг боловсронгуй болгож, хэмжээг нь жижгэрүүлснээр олон улсад түгэх эхлэл нь тавигджээ.

ДРОНЫГ ДЭЛХИЙН 30 ГАРУЙ ОРОНД ЦЭРГИЙН ЗОРИУЛАЛТААР АШИГЛАЖ БАЙНА

Дэлхийн 90 гаруй оронд дроныг өргөнөөр ашиглаж байгаагийн 30 гаруй хувь нь цэргийн зориулалтаар ашиглаж байна гэсэн судалгаа гарчээ. Дроныг ерөнхийд нь үл үзэгдэгч дайны зориулалттай, том овортой, цэргийн тусгай зориулалттай, дунд оврын цэргийн болон арилжааны зориулалттай, сонирхогчдын зориулалттай гэж дөрөв ангилан үзнэ. Жижиг дрон нь 25 кг хүртэлх жинтэй бөгөөд 300 метрийн өндөрт таван цаг хүртэлх хугацаанд 111 км/цаг хурдлах боломжтой байдаг бол дунд оврынх нь хоёр тонн хүртэлх жинтэй байх агаад 5.5 км-ийн өндөрт цагт 185 км хүртэлх хурдалдаг юм байна. Ийм дрон агаарт 30 цаг хүртэлх байх чадвартай аж. Харин том оврын дроны хувьд дунд оврын дроноос үзүүлэлтийн хувьд 3-7 дахин илүү хүчин чадалтай гэсэн үг.

2010 оноос өмнө улс орнуудын хувьд дроны хэрэглээ бага байжээ. Ихэвчлэн Засгийн газар нь цөөн тооны дронтой байсан бол өнгөрсөн оноос энэ үзүүлэлт 2016 оноос огцом өссөн байгаа юм байна. 2028 он гэхэд Засгийн газар болоод иргэдийн сонирхогчийн журмаар худалдан авч байгаа дроны хувь хэмжээ тэнцүү хэмжээнд хүрч очно гэдгийг тогтоожээ.

ҮЛ ҮЗЭГДЭГЧ ДАЙНЫ ЗОРИУЛАЛТТАЙ ОНГОЦ БОЛ ДРОНЫ ХАМГИЙН АЮУЛТАЙ ХУВИЛБАР

Дроныг зөвхөн зураг авах зориулалттай тоглоомын зүйл гэж ташаарч болохгүй гэдгийг дээр дурдсан дөрвөн ангиллын эхний гурав нь цэрэг, дайны зориулалттай байгаагаас харж болох нь. Үл үзэгдэгч гэгддэг дайны зориулалттай онгоцууд чинь дроны хамгийн аюултай хувилбар нь. Том оврын, цэргийн зориулалттай дронууд нь ачаа, тээврийнх бөгөөд сум, зэр зэвсэг, цэрэг дайчдыг тээх зорилготой. Үүнийг нь ашиглаад карго, хүн тээвэрт ч дроныг ашиглаж байна. Карго, захидал илгээмж түгээх салбарт карго хэдийнэ нэвтрээд байгаа бол хүн тээвэрт ч дроныг нэвтрүүлээд байгаа юм. Хоёр, дөрвөн хүний багтаамжтай жижиг оврын онгоцуудыг таксины оронд явуулдаг байсан бол ийм багтаамжтай дронууд ч үйлчилгээнд нэвтрээд байна. Дроноор анааш, заан мэт циркийн амьтдыг зөөвөрлөх, гал түймэр унтраахын тулд ус зөөх мэтээр зөөвөрлөгч хийх болсон.

УЛС ОРНУУД АЮУЛГҮЙ БАЙДЛАА ДРОНДДААТГАЖ БАЙНА

Дроныг хувь хүмүүс, бизнесийнхэн байгаль хамгаалал, загас сонирхогч, газарзүйн зураглал хийх, хэрэглээний судалгаа, ашигт малтмалын хайгуул, газар тариалан, харилцаа холбооны радио релей, нефтийн урсгалын өөрчлөлт, байр талбайн хамгаалалт, өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ, хэвлэл мэдээллийн түгээлт, кино зураг, фото зураг авалт, агаараас зар сурталчилгаа хийх, каргоны зориулалтаар ашиглахаар худалдан авч байгаа аж.

Харин Засгийн газрууд дроныг 2005 оны үед хил хамгаалах, атмосферийн судалгаа, ойн хамгаалалт, далайн авран хайх ажиллагаанд түлхүү ашиглаж байсан бол 2010 оноос хойш хууль хүчний байгууллагууд, хар тамхины бүлэглэлтэй тэмцэх, эрэн сурвалжлах, байгаль орчны хамгаалалт, агаарын тандан судалгаанд түлхүү хэрэглэх болжээ. Харин өнгөрсөн жилээс улс орныхоо аюулгүй байдалдаа анхаарч олон тооны дронтой болж байгаа юм байна.

ХАМГИЙН ЭРЭЛТТЭЙ ДРОНУУД 2.5-4 САЯ ТӨГРӨГИЙН ҮНЭТЭЙ БАЙНА

Дроны үнэ ханш хүчин чадал, зориулалт зэргээсээ хамаарч өөр өөр. Энгийн бидний хувьд зураг авчихаар дронтой болохыг хүсвэл нэг саяас 1.5 сая төгрөгтэй байх хэрэгтэй. Сонирхогчдод зориулсан дроны батерей 20-25 минут нисэх хүчин чадалтай учир нөөц зайтай байх шаардлагатай. Зай нь 200-600 мянган төгрөгийн үнэтэй. Харин бичлэг хийх дрон 1.8 саяас 100 мянган ам.долларын үнэтэй байна. Мэдээж үнэ нь нэмэгдэх тусам бичлэгийн чанар нь сайжирна гэсэн үг шүү дээ.

Монголд боломжийн дрон 2.5-6 сая төгрөгийн ханштай байгаа бөгөөд арилжааны банкууд дроны лизингийн үйлчилгээ нэвтрүүлээд удаж байгаа аж.

Дроны нислэгийн хугацаа нь урт, удирдах зай нь хол байх тусмаа үнэтэй бөгөөд дээр нь хурдтай, бичлэгийн нягтрал нь сайн саад бартаа мэдрэх чадвар нь өндөр байвал үнэ нь нэмэгддэг юм байна.

Phantom 4 pro дроныг захиалгаар авахад 3.8 сая төгрөгийн үнэтэй юм байна. 30 минутын турш нисэх боломжтой, долоон км-ийн цаанаас удирддаг энэ дрон нь 72 км/цагийн хурдтай. Саадыг 30 метрийн зайнаас мэдэрч бултдаг бөгөөд таван талдаа мэдрэгчтэй аж.

ДРОН НИСГЭХИЙН ТУЛД СУРГАЛТАД СУУДАГ

Дроны худалдаа, захиалга, засварын үйлчилгээгээр дагнасан газрууд Улаанбаатарт олон байна. Цахилгаан барааны дэлгүүрүүд ч дроныг худалддаг болсон. Дроны худалдааны газрууд худалдан авагчдадаа тусгай сургалт явуулж, дроны талаарх ойлголтыг маш сайн өгдөг гэнэ. Гурван тэнхлэгт хөдөлгөөн хийгддэг болохоор хавтгай дээр удирдахаас хэцүү учир машин барихаас хавьгүй их мэдрэмж шаардана. Аливаа хүн бүрэн сайн эзэмших хүртлээ дроныг дунджаар 2-3 удаа унагах буюу мөргүүлдэг гэнэ. Байшин барилга, хүн, машин тэрэг, шонгийн мод, цахилгааны утас зэргийг мөргүүлэхээс гадна байгалийн хүчин зүйлсийг ч мартаж болохгүй.