“Өдрийн сонин”-ы 2017.06.19-ний Даваа гаригийн №136, 137(5703, 5704) дугаараас авч нийтлэв.
“Улаанбаатар төмөр зам” хувь нийлүүлсэн нийгэмлэгийн дарга Д.Жигжиднямаатай ярилцлаа.
-Саяхнаас манайхан өөрсдөө ачааны вагон угсарсан. Цаашдаа яаж өргөжих бол. Ер нь манайд ачааны вагоны хүрэлцээ ямархуу байдаг юм бэ?
-Юун түрүүнд манайхан ачааны вагон угсралтын туршилт хийсэн. Эхний ээлжинд арван вагон хийж үзлээ. Туршилт амжилттай болсон. Бид гаднаас сэлбэгийг нь авчраад угсраад байж болох юм байна гэдгийг мэдлээ. Цаашид тогтмол буюу байнгын вагон угсралтын үйлдвэрлэл явуулах хэрэгтэй. Үүний тулд зарим нэгэн технологийн хөрөнгө оруулалт хийх ёстой болно. Үлдсэн хагас жилд үүнийг судалж, хөрөнгө оруулалтын асуудлаа шийдье гэж төлөвлөж байгаа. Одоохондоо туршилт хийж байгаа болохоор вагон угсралтын ганцхан цех ашиглалтад орсон. Хэрэв үйлдвэрлэлийн хэмжээнд явуулъя гэвэл дор хаяж арван вагон зэрэг угсардаг цехтэй болох хэрэгтэй. Хоёр дахь асуудал гэвэл -Та сая тээврийн хэмжээ байнга нэмэгдэж байгаа гэлээ. Транзит тээврийн хэмжээ нэмэгдэж байгаа юу. Манай улсыг тойрсон хоёр коридор ачаалал ихтэй байхад манайх сул зогсоод байгаа юм шиг харагддаг шүү дээ?
-Манай коридор бусад хоёртой харьцуулахад өрсөлдөх чадвар муутай байсан. Шалтгаан нь тарифын асуудал. Өөрөөр хэлбэл транзит тээвэр манай улсын нутгаар явахад хугацаа, хурд, хил давах үйл явц бусдаас давуу талтай байсан ч замын тариф өндөр байсан. Тиймээс манайх коридорыг биш нөгөө хоёр замаар явдаг байлаа. Шалтгаан нь Казахстан ч бай, ОХУ ч бай өөрийнхөө нутгаар тээвэр явуулахад түүнийг транзит тээвэрт тооцдоггүй. Яагаад гэвэл гаалийн нэг холбоонд элсчихсэн байдаг. Тэгэхээр тэдний тооцоо рублиэр хийгддэг. Харин манайхаар өнгөрч байгаа бол хамтын нөхөрлөлийн оронд ч ордоггүй, гаалийн нэг холбоонд ч ордоггүй болохоор Олон улсын төмөр замын хамтын ажиллагааны байгууллагын баталсан нэгдсэн тарифыг мөрдөж байгаа. Тэр нь Швейцарь франкаар тооцогддог учраас ханш өсөж буйгаас хамаарч ханшийн зөрүү гарч байсан. Өнөөдөр Улаанбаатар төмөр зам 2400 гаруй ачааны вагонтой. Үүний жар гаруй хувийн ашиглалтын хугацаа дууссан, заримынх нь ашиглалтын хугацаа дуусахад тун ойр байна. Өөрөөр хэлбэл, ойрын хоёроос гурван жилд бид мянга гаруй вагон жагсаалаас гаргах ёстой. Гэтэл өнөөдөр манай ачилтын хэмжээ байнга өсөж байгаа. Уул уурхайн компаниуд экспортод гаргах ачааны хэмжээгээ нэмэгдүүлж байна. Дотоодын нүүрсний бусад тээврийн хэмжээ нэмэгдэж байгаа. Мөн манай нутагт орж ирж буй импортын хэмжээ өсөж байна. Ийм нөхцөлд вагоны хэрэгцээ улам нэмэгдэнэ. Тиймээс вагоны паркийг шинэчлэх шаардлагатай. Ингэхдээ гадаадаас худалдаж авах уу, эсхүл дотооддоо угсрах уу гэдэг хоёр замыг сонгох болж байна. Мэдээж Монголдоо үйлдвэрлэвэл өртөг бага байна. Гэхдээ шаардлагатай хоёроос гурван мянган вагоныг үйлдвэрлэж чадахгүй. Гэсэн ч тодорхой хэмжээний вагон угсраад хэрэгцээгээ хангаад явах боломж бий. Ингэж ойрын хэдэн жилдээ парк шинэчлэл хийхгүй бол болохгүй болчихлоо. Хоёрдугаарт бид транзит тээврийг нэмэгдүүлэх менежментийн бодлогодоо нэлээн хойрго хандаж ирсэн. Өнгөрсөн жилийн сүүлээс транзит тээврийн тарифыг хөхиүлэн дэмжих, хэмжээг нэмэгдүүлэх бодлого барьсны үндсэн дээр тодорхой хэмжээний хөнгөлөлтүүд өгч байна. Манай нутгаар дамжин өнгөрч байгаа бол 15 хувийн хөнгөлөлт үзүүлж байгаа. Мөн түүхий нефтийн тээвэрт ачааны хэмжээнээс хамаарч шатлалтай хөнгөлөлт үзүүлж байна. Энэ мэтээр цогц бодлого явуулж эхэллээ. Гааль дээр л гэхэд аль болох хурдан хугацаанд өнгөрүүлэх, нэг цонхны үйлчилгээ үзүүлэх гэхчлэн арга хэмжээ хэрэгжүүлж байна. Түүнчлэн хөдөлгөөн зохицуулах зохион байгуулалтын технологийн өөрчлөлтүүд хийхээр тээврийн хугацаа багасахын зэрэгцээ тариф багаслаа. Үүнийг дагаад манай замын өрсөлдөх чадвар нэмэгдэж байгаа.
-Тэгэхээр транзит тээвэр нэмэгдэж байна гэсэн үг үү?
-Тийм. Статистик тоогоор ярья. Энэ жилийн тавдугаар сарыг өнгөрсөн оныхтой харьцуулаад үзэхэд нийт зөөвөрлөсөн ачааны хэмжээ 12.89 хувиар өссөн. Ачаа эргэлт долоон хувиар өслөө. Үүнээс транзит тээвэр 14.14 хувиар өссөн. Гэхдээ энэ бол жилийн эхний таван сарын байдлын статистик. Ер нь бол жил бүрийн нэг, хоёрдугаар сард ачаа тээвэрлэлт уналттай байдаг. Тэгэхээр үндсэндээ дээрх үзүүлэлтийг гурван сарын өсөлт гэж ойлгож болно. Мөн манайд орж ирж байгаа ачааны хэмжээ 28.29 хувиар өслөө. Ганцхан тавдугаар сарыг өнгөрсөн оны мөн сартай харьцуулахад Хятадаас Орос руу тээвэрлэгдсэн ачааны хэмжээ 64.58 хувиар өссөн. Өөрөөр хэлбэл талаас илүү хувиар өсөж байна.
-Тээвэр ингэж огцом нэмэгдэж буйн шалтгаан юу вэ. Мөн энэ өсөлт түр зуурынх байна уу, эсхүл манайхаас хэрэгжүүлж буй зөв бодлогоос хамаарч байна уу?
-Бид өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард “Транзит монгол” олон улсын форумыг Бээжинд зохион байгуулсан. Яагаад Бээжинд зохион байгуулав гэхээр манай нутгийн транзит тээврийн гол үйлчлүүлэгчид нь тэнд байдаг. Тэдэнд өөрсдийнхөө үйлчилгээг танилцуулсан юм. Бид санал болгож буй үйлчилгээ, шинэ үнийн саналаа тайлбарлаж ойлгуулсан. Үр дүн нь ганцхан сарын дараа л харагдаж эхэллээ. Транзит тээвэр өмнөх сарынхаас 64 хувиар өссөн. Чингэлгийн галт тэрэгний тоо өнгөрсөн бүтэн жилийн турш 169 байлаа. Гэтэл энэ жилийн тавдугаар сарын дунд үед бид аль хэдийнэ 169 галт тэрэг дамжин өнгөрүүлчихээд байна. Хоёрдугаарт, арван хоёр жил тасарсан түүхий нефтийн транзит тээврийг энэ жилээс сэргээж байгаа. Эдийн засгийн үр дүнгээ удахгүй өгөх арга хэмжээ болж байна. Түүхий нефтийг дагаад Монголын нутгаар дамжих тээврийн коридорын өрсөлдөх чадвар дээшилнэ. Үүнээс гадна маркетингийн судалгаа хийж хурал зөвлөгөөнд оролцоод явж байхад манай нутгаар ачаа тээвэрлэх нөхцөлийг сонирхож буй хүмүүс маш их өссөн байна. Хоёр хөрш гэлтгүй Европын талаас ч гэсэн сонирхож байгаа. Ерөнхийд нь дүгнээд хэлэхэд дамжин өнгөрөх тээврийн ирээдүй эерэг үзүүлэлттэй байна.
-Замын тарифыг буулгаснаар тээвэр нэмэгдэж байгаа юм чинь орлого яаж нэмэгдэх бол?
-Бид энэ оны нэгдүгээр сард замынхаа тарифыг 15 хувиар буулгасан. Нэг чингэлгээс олох орлогыг биш, чингэлгийн тоог нэмэгдүүлж орлого өсгөх бодлого баримталсан. Үнэ буурлаа гээд орлого буурах нь ойлгомжтой. Гэхдээ үнээ буулгаад эргэлт ихсэхээр нийт орлого өснө шүү дээ. Тийм л бодлогоор ажиллаж байна.
-Бээжинд форум зохион байгуулснаар транзит тээвэр нэмэгдсэн байна. Яваандаа ОХУ-д форум зохион байгуулж хэрэглэгч татах боломж бий юү?
-Ер нь иймэрхүү форумыг тогтмолжуулъя гэсэн бодол бий. Жил бүр өөрсдийнхөө давуу талыг сурталчлах хэрэгтэй. 2018 онд Москвад болдог тээврийн томоохон үзэсгэлэнд дотоодын тээвэр зуучийн байгууллагатай хамтраад павилион гаргаж ажиллавал үр дүнтэй байх гэж бодож байгаа. Цаг хугацаа дөхөөд ирэхээр шийдвэр гарах байх. Гэхдээ энэ бол одоохондоо миний хувийн бодол л байна.
-Манайхан Тяньжины далайн боомт хүртэл тээвэр хийж байгаа гэсэн. Үүний үр дүн хэр байх вэ?
-1991 онд Хятадын Засгийн газраас Тяньжинд Монголын далайн боомт гэсэн зөвшөөрөлтэй газар олгосон байдаг. Өөрөөр хэлбэл Тяньжин боомтоор дамжуулан Монголын ачаа гуравдагч оронд хүрнэ, бас ирнэ. Тэгэхээр Тяньжин бол манайд шинэ зүйл биш. Монголд орж ирж буй бүх ачаа Тяньжиний боомтоор орж ирж байгаа. Харин гардаг ачаа байгаагүй. Тухайлбал, уул уурхайн бүтээгдэхүүн Тяньжинд хүрч байсангүй. Харин одоо Монголын уул уурхайн бүтээгдэхүүн далайн боомтод очдог болсон. Тэглээ гээд Улаанбаатар төмөр замд орлогын хэмжээ нэмэгдэхгүй. Гэхдээ уул уурхайн бүтээгдэхүүн хямд үнээр Эрээнд очих биш гуравдагч хөршид үнэ хүргэж зарах боломжтой болж байгаа юм.
-Тээврийн хэмжээ нэмэгдэж байгааг дагаад хүчин чадал нэмэгдэнэ. Гэтэл та ярианы эхэнд парк шинэчлэл хэрэгтэй гэж байсан. Ачааллаа дааж байгаа юу?
-Парк шинэчлэл шаардлагатай. Гэхдээ шууд бүгдийг нь шинэчлэх боломж, нөөц бага учраас тодорхой хэмжээний эрсдэл үүрээд ажиллахаас өөр аргагүй. Засаж сэлбээд явуулахгүй бол тээврийн хэмжээ багасаад ирнэ. Хүрэлцээ ч гэсэн одоогийн байдлаар маш хэцүү байгаа.
-Зорчигч тээврийн галт тэрэгний тухайд хамгийн их алдагдалтай ажилладаг гэсэн. Энэ алдагдлыг бууруулж орлого өсгөх боломж бий юү. Зорчигч тээврийн галт тэрэгний хурдыг нэмэгдүүлэх талаар ярьж байгаа гэсэн. Хэд болгох юм бэ?
-Сүүлийн асуултаас нь эхлээд хариулъя. Өнөөдөр манай зорчигч тээврийн галт тэрэгний хурд чамлагдахаар биш. Дээд тал нь 90 км хүрч байгаа. Зарим газарт 100 км ч хүрдэг. Гэхдээ зогсолт ихтэй. Орон нутгийн галт тэрэг маш олон зогсоолтой учраас нийтдээ удаан явдаг мэт санагддаг байж магадгүй. Хоёрдугаарт, төмөр замын тахир тойрог ихтэй. Ялангуяа говийн нутагт өгсүүр зам, тахир тойрог ихтэй байдаг. Ийм үед хурд саардаг. Ер нь яваандаа хурд нэмэгдэх боломжтой. Зорчигч тээврийг нийтэд нь ярих юм бол дэлхийн аль ч улсын зорчигч тээврийн галт тэрэг алдагдалтай ажилладаг. Яагаад гэвэл нийгмийн чанартай буюу ашгийн бус тээвэр гэж хэлж болно. Өндөр хөгжилтэй улсууд ашигтай ажилладаг байж магадгүй. Тэнд 30-40 км явах газарт 40, 50 ам.доллар төлдөг. Манай хувьд өнгөрсөн жил зорчигч тээвэр 20 гаруй тэрбум төгрөгийн алдагдалтай ажилласан. Улсаас тариф тогтоож өгч зохицуулдаг учраас бид толгой мэдэж үнээ нэмж болохгүй. Мөн хямд үнээр иргэдэд үйлчлэх бодлого улсаас баримталж байдаг. Зохицуулалтын хувьд мэдээж алдагдлаа багасгахыг хичээж байгаа. Хүн цөөтэй үед вагоныхоо тоог хасаж байна, урсгал ихсэхээр нэмж холбодог. Гэхдээ энэ жил зорчигч тээврээр үйлчлүүлэх хүмүүсийн тоо өсч байгаа.
-Гэхдээ томоохон баярын өмнө Замын-Үүд явах галт тэрэгний тасалбар олддоггүй. Тийм үед нэмэлт галт тэрэг явуулж болдоггүй юм уу?
-Тийм үе байдаг. Цагаан сар, шинэ жил, наадам болон хичээл эхлэхийн өмнө ихэнх хүн хэдэн төгрөгөө аваад Эрээн явдаг. Тийм үед хэцүүгийн хувьд хэцүү. Гэхдээ бусад үед буюу жилийн ихэнх хэсэгт зорчигч багатай, хоосон шахуу явдаг. Ялангуяа өндөр төлбөртэй суудлууд хоосон яваад байдаг. Хамгийн хямд тасалбартай суудал л хүн ихтэй явж байгаа.
-Нэг хэсэг Улаанбаатараас Парис хүртэл аяллын галт тэрэг явна гэж байсан. Тэр юу болсон бэ?
-Тэр аялал зогсоогүй. Нэг галт тэргээр явахгүй юм. Хэд хэдэн улсын төмөр замын нийгэмлэгүүд хамтраад жуулчдад зориулсан тийм үйлчилгээ гаргасан. Бээжингээс тасалбараа авсан хүн тухайн тасалбараараа Парис хүрнэ. Гэхдээ галт тэргээ сольж суудаг. Гэхдээ тасалбараа ганцхан авна. Аялал жуулчлалын чанартай л аялал. Одоогоор энэ аяллаар олон хүн яваагүй. Харин энэ жил Эрээнээс Замын-Үүд чиглэлийн зорчигч нэмэгдэж байгаа. Хятадаас нэг өдрийн жуулчид орж ирж байна гэсэн үг. Цаад нутгийн Хятадууд Монголыг сонирхож Замын-Үүд рүү орж ирдэг. Монгол хоол идээд, Монголын аж байдлыг харуулсан бэлэг дурсгалын зүйлс худалдаж аваад буцаад гардаг. Тийм зорчигч энэ жил өсч байгаа.
-Зам засварын ажил ямар шатанд яаж явагдаж байгаа вэ?
-Зам засварын ажил бас нэг толгойны өвчин болчихоод байгаа. Өнөөдрийн байдлаар зөвхөн гол замдаа 400 км замыг зайлшгүй засах шаардлагатай. Хөрөнгийнхөө хэмжээгээр засаад явж л байна. Өнгөрсөн онд 19 км зам зассан. Энэ жил орлогоо харж байгаад 30 км замын засварыг зориглоод эхлүүллээ. Долоо хоногт хоёр удаа хөдөлгөөн зогсоож байгаад ажлыг нь үргэлжлүүлж байна. Долдугаар сарын эхээр дуусна. Дээр нь нэмээд энэ жил орлого жаахан гайгүй байвал гэж шунахайраад намар дахиад 30 км зам засчих юмсан гэх горьдлого бий. Энэ жил 60 км зам засчихвал цаана нь 320 км зам засварын ажил үлдэнэ. Галт тэрэгний аюулгүй байдал замтай шууд холбоотой байдаг учраас хөрөнгө оруулагчдад асуудлаа тавьж байгаа. Энэ жил бид 2030 он хүртлэх техникийн шинэчлэлийн программыг батлуулж байна. Улаанбаатар төмөр зам 2030 он хүртэл ямар шинэчлэлийн арга хэмжээ авах вэ гэдэг жагсаалтын эхэнд зам засвар орсон. Хэрэв бид төмөр замаа засчих юм бол хурд нэмэгдэнэ. Энэ арга хэмжээг авахаас өөр аргагүй.
-Төмөр замыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх хөтөлбөр батлагдсан гэсэн. Уг хөтөлбөрийн дагуу яаж хөгжүүлэх вэ?
-Гурван үе шаттай хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. Энэ хөтөлбөрийг зургадугаар сарын 27-нд болох хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар батлуулахаар ажиллаж байна. Уг хөтөлбөрийг төмөр замчид маань нэгдүгээр сард хэлэлцэж дэмжсэн юм. Нэгдүгээр үе шатанд бид 21 сая тонн ачааг 30 сая тоннд хүргэнэ. 2025 онд 54 сая тоннд хүргэхийг зорьж байна. Харин 2030 онд ачаа тээвэрлэлтийг 74 сая тоннд хүргэнэ. Ийм зорилт тавиад ажиллаж байгаа. Ингээд үзэхээр 2030 онд өнөөдрийн байдлаас гурваас илүү дахин хэмжээнд тээврийг нэмэгдүүлнэ. Энэ төлөвлөгөө бол бодитой. В.Путин ерөнхийлөгч хоёр жилийн өмнө “Улаанбаатар төмөр замын ачаа тээврийг 100 сая тонн болгоно” гэж хэлсэн. Энэ сайхан тоо ч гэлээ хүрэхэд наана нь даваа их бий.
-Тэр үед хос замтай болчихсон байх болов уу?
-Мэдээж хэрэг хос замын асуудлаа шийднэ. Хос зам, цахилгаанжуулалт зэрэг асуудал бий. Онолын хувьд төмөр замд баталгаатай ачаа байвал арга хэмжээ хэрэгжээд явна. Хөрөнгө оруулалтыг буцаж нөхөх ганц арга бол ачаа. Ачаа байхгүй бол зам хөгжүүлэх шаардлага ч байхгүй болно.
“Элэг бүтэн Монгол” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажил энэ сарын 15-ны өдрөөс эхлэн амжилттай явагдаж байна. Хепатитийн В, С вирүсийн илрүүлэг шинжилгээнд өчигдрийн байдлаар нийслэлийн хэмжээнд 41,162 хүн хамрагдаж, нийт 12.3 хувьтай байгаа аж.
Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэрт бүх нийтийн их цэвэрлэгээг өнөөдөр хийнэ. Тус дүүргийн Засаг даргын захирамжийн дагуу иргэдийн ая тухтай орчинд ажиллаж, амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх, орчны тохижилтыг сайжруулах, дүүргийн өнгө үзэмжийг дээшлүүлэх зорилготой бөгөөд тулгар төрийн 2226, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 811, Ардын хувьсгалын 96 жилийн ойн баяр наадмыг угтан уг цэвэрлэгээг хийж байгаа юм байна. Энэ удаагийн их цэвэрлэгээнд дүүргийн Засаг даргын Тамгын газар, харьяа хэлтэс, албад болон дүүргийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгж, байгууллага, төрийн болон төрийн бус байгууллага, СӨХ, Орон сууц нийтийн аж ахуйн компаниуд хамтран оролцох аж.
Цаг уур, орчны шинжилгээний газраас гаргасан урьдчилсан мэдээгээр маргаашнаас эхлэн борооших төлөвтэй байна. Тухайлбал, 7-р сарын 2-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн ихэнх, говийн аймгуудын нутгийн зарим газраар, 3-нд төвийн аймгуудын нутгийн ихэнх, баруун, зүүн, говийн аймгуудын нутгийн зарим газраар, 4-нд зарим газраар, 5-нд төв, говь, зүүн аймгуудын нутгаар бороо орно. Дуу цахилгаантай. Борооны өмнө салхи түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч ширүүснэ. Маргаашнаас нутгийн баруун хэсгээр, бусад хугацаанд нутгийн хойд хэсгээр бага зэрэг сэрүүсч Дархадын хотгор болон Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар шөнөдөө 7-12 градус, өдөртөө 19-24 градус, говийн бүс нутаг болон Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар шөнөдөө 17-22 градус, өдөртөө 29-34 градус дулаан. Бусад нутгаар шөнөдөө 13-18 градус, өдөртөө 23-28 градус дулаан байна. Ихэнх хугацаанд говь болон зүүн аймгуудын нутгаар бүгчим халуун хэвээр байх бололтой.
УИХ-ын хаврын чуулганыг дараагийн долоо хоногийн пүрэв гаригт буюу долдугаар сарын 6-нд хаахаар төлөвлөсөн байна. УИХ-ын дэгээр хаврын чуулганыг жил бүрийн долдугаар сарын 1-нд хаадаг ч Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбогдуулан 14 хоног түр завсарлуулсан учраас ирэх долоо хоногт хуралдуулахаар шийджээ. УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөл өчигдөр хуралдан ирэх долоо хоногт УИХ, Байнгын хороодын хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын хуваариудыг гаргажээ.
Монголын цагдаа хууль зөрчин бусдыг тагнаж чагнаж, мөрдөн шалгадаг болжээ. Бүр хэнтэй утсаар ярьж байгаа, хэн рүү юу гэсэн мессэж явуулж байгааг, мөн цахим шуудангаараа явуулсан имэйлийг нь хүртэл байнга хянаж байдаг юм байна. Өөрөөр хэлбэл, цагдаа хууль зөрчиж, бусдыг тагнаж, чагнадаг болох нь ЦЕГ-ын тэргүүн дэд дарга, цагдаагийн хурандаа П.Батбаатарын энэ сарын 15-нд сэтгүүлчдэд хийсэн мэдээллээс маш тодорхой харагдаж байгаа юм. Тэрбээр “Сонгуулийн сурталчилгааны үйл ажиллагаа эхэлсэнтэй холбогдуулан нам эвсэл, холбоод, нэр дэвшигчдээс хууль зөрчсөн үйлдлүүд гарч буйг цагдаагийн байгууллага шалгаж байна. Тухайлбал, сонгуулийн санал тоолох төхөөрөмж буюу хар машиныг худалдаж авах зорилготойгоор цахим ертөнцөөр мессэж бичиж, сонгуулийн үйл ажиллагааг будлиантуулах гэсэн хэрэг гарсан. “Шинэ яармаг” хорооллын захирал Н.Ууганбаяр гэх этгээд тухайн тоног төхөөрөмжийг үйлдвэрлэдэг Канад улсын компани руу мессэж бичсэн. Мессэждээ “Санал тоолох төхөөрөмж хэдэн төгрөг вэ, худалдаж авъя, түрээслэх боломжтой юу” гэх мэтээр тодорхой бичсэн байна лээ. Иймээс түүнийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 130 дугаар зүйлээр шалгаж байгаа юм. Түүнчлэн тэрбээр “Хэвлэл мэдээлэл болон цахим ертөнцөөр цацагдсан “Улаан тарианы хүүхдүүд” гэх нэвтрүүлэгт “200 хүний толгойг авч тойрон бүжиглэнэ, цусаар цэвэрлэгээ хийнэ” гэх зэргээр ард иргэдийг алан хядлагад уриалан дуудсан байдаг. Ийм өнгө аястай нэвтрүүлэг хийгдсэн “Хэро энтертайнмэнт” студийн захирал Б.Баатар болон уг нэвтрүүлгийг бэлтгэсэн бусад хүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байна. Энэ хэрэгтэй холбогдуулж сонгуульд нэр дэвшигчдийг гарал үүсэл, үндэс угсаагаар нь гүтгэн доромжилсон билээ. Жишээ нь, МАН-аас нэр дэвшигч М.Энхболдын удам судрыг нь Хятад гаралтай гэсэн нэвтрүүлэг хийж, олон нийтэд цацсан. Үүнийг Б.Түвдэнбалжир гэх хүнээр хийлгэсэн. Иймээс “Бусдыг гүтгэж доромжилсон” гэдэг зүйл ангиар “Хэро энтертайнмэнт” студийнхэн болон Б.Түвдэнбалжир гэх этгээдэд эрүүгийн хэрэг үүсгэчихсэн шалгаж байгаа” гэсэн юм. Эдгээр хэргийн нотлох баримтууд хууль зүйн дагуу бүгд бүрдсэн байгаа гэнэ. Зохион байгуулсан гэх УИХ-ын гишүүн асан Г.Уянгын Б.Түвдэнбалжир рүү бичсэн мессэжүүд бүгд байгаа гэв. “Одоо нөгөө газраа хүрээд ир, одоо нөгөө юм аа ярина, одоо ингэж хэлнэ” гэх зэргээр Б.Түвдэнбалжирт үүрэг даалгавар, зааварчилгаа өгч зохион байгуулалттай, гүтгэлийн шинжтэй хийсэн аж. Үүнийг шалгалтын явцад тогтоосон гэдгээ хэлж байлаа.