Month: April 2017

“Боловсрол суваг” телевизийн “Яг түүн шиг” цэнгээнт нэвтрүүлгийн оролцогч, “Шар айраг” хамтлагийн дуучин, уулын спортын мастер Г.Ганхүүтэй ярилцлаа.

---

-“Яг түүн шиг” шоуны найм дахь оролцогч шоу эхэлтэл нууц хэвээр байсан. Гэтэл энэ нууцлаг оролцогч шүүгч Ганхүү байсан нь үзэгчдийг гайхшрууллаа. Оролцогч болсон нь таны хүсэл үү, эсвэл телевизийн зүгээс тавьсан санал байв уу?

-Шоуны оролцогч болох нь миний хүсэл байсан. Шоунд орсон нь маш энгийн хоёр шалтгаантай. Миний хувьд “Яг түүн шиг” шоуны эхний дугаарт шүүгч хийснийг та бүхэн мэдэж байгаа байх. Харин энэ удаад би шүүгч хиймээргүй санагдсан. Ухаантай, ухаантай юм яриад л хэн нэгнийг дэнслэхийг хүсээгүй юм. Мөн аливаа зүйлд өөрийгөө сорих дуртай, хэнээс ч асуухгүй дуртай зүйл рүүгээ зүтгэдэг гэх мэт зан чанар оролцогч болоход минь нөлөөлсөн болов уу. Эхний шалтгаан минь энэ байлаа. Түүнчлэн би сошиал ертөнцөд идэвхтэй хүмүүсийн нэг л дээ. Твиттерт нэг хэсэг жиргэчихдэг байсан бол одоо фэйсбүүк хуудаснаа илүү идэвхтэй байгаа. Харин нэг удаа фэйсбүүкт “70,80-аад оны эмээ, өвөө нар болимоор юм” гэх утгатай пост явж байсан. Гэтэл би 60-аад оны хүн байдаг. Тэгэхээр бид болоод түүнээс дээш үеийг бараг амьд юм уу гэж хэлэх нь холгүй болчихож байгаа биз. Ингээд дээрх постоос болоод л ер нь яагаад 60-аад оныхон “Яг түүн шиг” шоунд орж болохгүй гэж гэсэн сэдэл төрсөн. Ер нь ч найман настнаас 80 настан хүртэл үздэг энэ том шоунд заавал залуучууд орно гэсэн заалт байдаггүй. Тийм болохоор боломжтой юм байна гэсэн бодол төрсөн. Ингээд л шоунд оролцох хүсэлтэй байгаагаа телевизийнхэнд уламжилсан юм.

-Таны саналыг хэрхэн хүлээж авсан бэ?

-Эхлээд зөвшөөрөөгүй л дээ. Тэд “Манай шоуны шүүлтийг авч яваа хүн бол та. Таньгүйгээр шүүлт чинь уначих юм биш үү” гэх мэт зүйлийг хэлж байсан. Үүнээс гадна “Яг түүн шиг” бол “En­domol Shine” группийн албан ёсны эрхтэйгээр гардаг олон улсын шоу. Тиймээс бид тус групп рүү заавал мэдэгдэх шаардлагатай л даа. Харин бидний хүсэлтийн хариуг тус групп нэг сарын дараа илгээсэн. Тэд “Шоу гэдэг утгаараа маш сонирхолтой санаа байна. Бид баяртайгаар хүлээн авч байна” хэмээн албан ёсны хариугаа илгээсэн юм. Нийт 40-өөд оронд тус шоу гарахад шүүгч нь оролцогч болж байсан тохиолдол нэг ч удаа гарч байгаагүй юм билээ. Ингээд “Боловсрол” телевизийн зүгээс миний саналыг хүлээн зөвшөөрсөн. Гэхдээ нэг болзолтойгоор. Тодруулбал, яг өөр шигээ шүүгч олж өгч байж шоунд оролцож болно гэсэн л дээ. Тиймээс би ч шүүгчийн эрэлд гарсан. Маш олон хүнтэй уулзсан, зарим нь манай удирдлагуудад таалагдаагүй. Харин миний найз Б.Наранзуныг шүүгчээр ажиллуулах саналыг зөвшөөрсөн. Б.Наранзун маань урлаг судлаач, дэлхийн рок, попыг надаас ч илүү судалсан, боловсролтой залуу учраас телевизийн хамт олон татгалзаагүй.

-“Киви” хамтлагийн дуучин Ука ороогүй учир оронд нь таныг орлоо гэх хүмүүс ч байсан. Энэ хэр үнэний ортой вэ?

-Шоуны зүгээс Укад санал тавьсан. Харин Ука бие давхар учраас энэ удаагийн шоунд оролцож чадаагүй юм билээ. Ер нь бол маш олон уран бүтээлч шоунд орох хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн байдаг шүү.

-Та шоуны эхний дугаарт олимпийн зарчмаар буюу түрүүлэхдээ биш оролцож байгаадаа гол утга учир нь оршино гэж хэлж байсан. Гэхдээ нэгэнт л тэмцээн уралдаанд оролцож байгаа юм чинь түрүүлэхийг хүсэхгүй байна гэж үү?

-“Яг түүн шиг” бол мэдээж өрсөлдөөнт шоу нэвтрүүлэг. Эхний дугаар ч тэр маш их өрсөлдөөнтэй болсон. Харин миний хувьд өрсөлдөхөөсөө илүүтэй тодорхой насны төлөөлөл болж оролцож байгаа. Тиймээс залуучуудтайгаа өрсөлдөөд байх нь ч юу юм. Өөрийнхөө бололцооны хэрээр л оролцъё гэсэн бодолтой байна.

-Таны эхний дүр “Харанга” хамтлагийн дуучин Лхагвасүрэн байсан бол дараагийн дугаарт попын хаан болох нь ээ. Бэлтгэл, сургуулилтдаа орсон байх. Сарны алхааг сурч байгаа юу?

-Миний хувьд эхний дугаарт нууц оролцогч байсан учраас надад сонголт байгаагүй. Бусад оролцогчийн адил баззердаж дүрээ сонгоогүй гэсэн үг л дээ. Шоуны зүгээс Лхагвасүрэнгийн дүрд хувиран, “Монгол ээж” хэмээх дууг нь дуулаарай гэсэн. Чадах ядахаараа л дуулахыг хичээлээ. Харин дараагийн дугаарт үзэгчид маань малигар Mickeal Jackson үзэхээр болж байна. Би багаасаа л дууг нь сонсож, тэр бүү хэл концертыг нь үзэж байлаа. Ийм мундаг хүнийг дуурайх гэж байгаа учир хичээж оролцох болно. Ямартай ч дуу болоод бүжгийн бэлтгэлдээ орчихсон. Сарны алхааг ч мөн сурч байна. Өмнө нь их буруу алхдаг байж. Бүжигчдээр хөл тавилт, хөдөлгөөн зэргийг нь заалгаж байгаа. Хүний амьдрал баян гэдгийн л нэг жишээ юм даа. Надад бол сонирхолтой, сайхан л санагдаж байна. Энэ үе бол миний амьдралд тохиож байгаа сайхан мөчүүдийн нэг гэж би хэлэх байна даа.

-Та дараа жилийн дугаарт шүүгчээр ажиллах уу?

-Энэ шоу цаашид үргэлжлээд явна. Миний хувьд ч шүүгчээ хийнэ гэж бодож байна. Ямартай ч энэ удаад би оролцогч болсноороо уран бүтээлчид дуу, бүжгээ сурахаас гадна дуурайхын тулд хэрхэн хичээж, хөдөлмөрлөж байгааг өөрийн биеэр мэдэрчихэж байгаа юм. Энэ бүхнийг мэдэрчихсэн учраас би дараа жил илүү шударга, сайн шүүх болов уу гэж бодож байна.

Түүнчлэн шүүгчээрээ байсан бол дээр байсан юм даа, залуустаа байр сууриа тавьж өгөөчээ гэх ч хүмүүс байна. Гэхдээ ихэнх нь яагаад болохгүй гэж гэсэн байр сууринаас дэмжиж байгаа. Дэмжиж байгаа хүмүүс миний үеийнхэн байгаа болов уу. Манайх бол ардчилсан улс. Энэ мэтчилэн үзэл, бодлоо илэрхийлэх нь зөв. Ингэж үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэхийн төлөө би 90 онд тэмцэж явсан хүний нэг. Тиймээс үүнд бол эмзэглэдэггүй. Ер нь ч тэгээд хүний амьдралд шүүмжлэл нь магтаалаасаа илүү хэрэгтэй байдаг. Гэхдээ шоуны хувьд хэдийнэ галт тэрэг хөдөлчихсөн. Одоо буцах эрх надад байхгүй. Тиймээс шоундаа оролцоод явна даа.

-Бусад оролцогчдынхоо тухайд та ямар бодолтой байгаа вэ?

-Маш мундаг залуус. Би Бархүүгээ жүжигчин л гэж боддог байснаас биш ийм авьяаслаг, мундаг дуучин болохыг нь мэддэггүй байж. Мөн жүжигчин хүн учраас давуу талууд ч их харагдаж байна. Мөн Гантогоо дүүгээ онцолмоор байна. Солонгост арав гаруй жил болчихсон ийм залуу шоуг зорьж Монголдоо ирсэн нь баярлууштай. Гантогоо маш соёлтой, хүмүүжилтэй. Хүүхдийг яаж хүмүүжүүлэхээрээ ийм соёлтой, хүмүүжилтэй болгодог юм бол гэж бодогдохоор шүү. Мөн төгөлдөр хуурч охиныг онцлох хэрэгтэй байх. Манай “Камертон” хамтлагийн Мээдээ маань ч цаашид хүчтэй өрсөлдөгчдийн нэг байх болов уу. Гэх мэтчилэн бүх оролцогч дүү нар маань мундаг, авьяаслаг байна. Өмнөх дугаарын оролцогчдоос дордоогүй байх гэж бодогдож байгаа. Мөн ОХУ-аас мэргэжлийн нүүр хувиргагчид ирж ажиллаж байгаа нь олзуурхууштай. Ингээд бүх дүү нартаа амжилт хүсье.

-Эхний дугаарын шүүлтийн хувьд ямар бодолтой байв. Та байсан бол хэрхэн шүүх байсан бол?

-Би байсан бол хэрхэн шүүх байсан бол гэж бодогдсон л доо. Мэдээж олон дугаар дээр шүүгч хийчихсэн учраас яалт ч үгүй шүүгчийн нүдээр харчихдаг юм байна. Миний хувьд ганц, хоёр шүүлт дээр санал зөрж байлаа. Тухайлбал, дуучин Хишигдалай Аделийг маш сайн дуурайж чадсан. Хоолойны өнгө, нугалаа, темберийг ямар гайхамшигтай дуурайв. Би бүр нэг хэсэг нүдээ аниад ч хүртэл сонссон шүү. Үнэхээр сайн дуулсан. Харамсалтай нь шүүгчдийн оноо бүгд доогуур байна лээ. Яахав, хөгжмийн хүмүүс биш учраас сонсохгүй байсан болов уу. Онон, Ундармаа нар маань жүжигчин, Наранзун хэдий урлаг судлаач ч дуучин биш. Тиймээс дуучин хүний нүдээр харахгүй байна. Тиймээс нэг дуучин байх нь зохистой юм байна даа гэсэн бодол төрж байлаа.

Түүнчлэн шүүгч байсан хүний хувьд бусад өрсөлдөгчдөдөө өгөх ёстой гурван оноогоо оновчтой үзүүлбэрт өгөөрэй гэж дүү нартаа хэлж байгаа. Оролцогчид тухайн дугаарын хамгийн шилдэгтээ л гурван оноогоо өгөх учиртай юм. Харин түүний оронд найз нөхдөдөө тал засаж, өрсөлдөөн ширүүссэн үед хамгийн бага оноотой оролцогчдод өгөх гэх мэт оновчгүй байдал их гардаг л даа. Ийм байдал аль болох гаргахгүй хамгийн мундаг оролцогчдодоо гурван оноогоо өгөөсэй гэж бодож байна. Эхний дугаарт Бархүүгийн үзүүлбэр хамгийн шилдэг нь байсан. Харин Бархүүд саналаа өгсөн оролцогч цөөн байсан. Би цаашид ч гэсэн дугаарын хамгийн сайн оролцогчид гурван оноогоо өгөх болно.

Монголын зэс корпорацийн Гүйцэтгэх захирал Ц.Пүрэвтүвшинтэй ярилцлаа.

---

-Сонгуулийн өмнөх өдөр ОХУ-ын “Эрдэнэт”-д эзэмшдэг хувьцааг монголчууд авч байгааг мэдсэн ч өнөөдөр асуудал өөрөөр эргэсэн. Одоо бүр бужигнаад эхэллээ?

-Товчхоноор хэлбэл, энэ цаг үед ямар ч компани, хувь хүний өмч баталгаа байхгүй гэдгийг төрийн зүгээс нотолсон үйлдэл боллоо. Бидний хувьд тодорхой хугацаанд, Оросын талтай хүнд хэлцлийг хийсэн. Үүнийгээ сонгуулийн өмнө зарлая, бүхнийг нураая, олон нийтэд буруугаар ойлгогдъё гэсэн зорилго огт байхгүй нь ойлгомжтой. Цаг хугацаа нь тэгж таарсан. Нөгөөтэйгүүр өнгөрсөн зургадугаар сараас хойш болж, өрнөсөн үйл явцыг та бүхэн ажиглавал монголын зэс корпорацийн ярьж байсан зүйл, хийж байсан мэдэгдэл, байр суурь өөрчлөгдөөгүй. Харин монголын зэс корпорацийг буруутгаж, янз бүрээр дайралт хийж байсан хүмүүсийн арга зам, хэлсэн үндэслэл, жишээ бүхэн байнга өөрчлөгдсөөр ирлээ. Өнгөрсөн хугацаанд бид нэг талаас хүч түрсэн, төрийн нэрээр дарамталсан үйлдэлд өртөж байна. Үүний нэг жишээ нь өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлээр Төрийн өмчийн хороо нууцаар хуралдаж “Эрдэнэт”-ийн ТУЗ-ийн гишүүд нь өөрсдөд олгогдоогүй эрх хэмжээг хэтрүүлж, ажлын бус цагаар, хууль бусаар Улсын бүртгэлийн газарт очиж бүртгэлийг өөрчлөх гэж оролдож эхэлсэн. аливаа зүйлийг ул сууринаас нь бус өнгөц, яаран, хууль бусаар хийж байгаа нь зөвхөн бидэнд бус цаашдаа улс орны ирээдүйд маш сөрөг үр дагавар үүсгэж, жишиг тогтооно.

-Төр шийдвэрээ хэрэгжүүлж байгаа нь энэ юм биш үү?

-Төрийн шийдвэрийг хэн ч гэсэн хүндэтгэнэ, биелүүлэх үүрэгтэй. гэхдээ төрийн нэрээр хууль бус шийдвэр гаргах, түүнийг биелүүлэхийг шаардах эрх хэнд ч байхгүй. Үүнээс гадна олон улсад компанийн засаглалын хэм хэмжээ гэж байдаг. Хувьцаа эзэмшигчид өөрсдийн төлөөний хүмүүсээ томилж ТУЗ-ийг байгуулдаг. ТУЗ нь гүйцэтгэх захирлуудаа сонгож, томилно. Тэр ажлыг хамгийн сайн хийж чадах хүмүүст итгэл хүлээлгэж байна гэсэн үг. Өнгөрсөн долоо хоногт болсон процесс бол олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хэм хэмжээг уландаа гишгэсэн үйлдэл болж байгаа юм. Хувьцаа эзэмшигчид өөрсдийн гэсэн эрх үүрэгтэй байдаг. ТУЗ ч ялгаагүй. Тэд зөвхөн компанийн бодлогыг гаргаж асуудлыг шийдэх ёстой. Өдөр тутмын үйл ажиллагааг хийдэг хүмүүс нь гүйцэтгэх удирдлагын баг буюу гүйцэтгэх захирлууд. Одоо хаашаа яваад байна вэ гэхээр дээр дурдсан бүхний хил хязгаар нь алдагдчихлаа. ТУЗ-ийн гишүүд нь гүйцэтгэх захирал руугаа утасдаад энэ хүнийг ажилд ав гэж шахдаг, эсвэл өөрсдөө тодорхой ажлын байрны квотыг хуваагаад авчихсан, түүндээ танил талаа шахдаг ийм л байдал өмнө нь байсан. Одоо буцаад үүн рүүгээ орж байна.

-Их хурал тогтоол гаргахдаа танай компанитай зөвшилцөх ажлын хэсэг байгуулсан. Зөвшилцөл эхэлсэн үү. Юу яригдаж, ямар санал тавьж байна?

-Тийм зүйл огт болоогүй. Ер нь бүртгэл өөрчлөөд хөрөнгө шилжүүлчих байсан юм бол Засгийн газраас ажлын хэсэг гаргах хэрэг юу байна. Аль эрт ийм зүйл хийж болох л байсан. Харин яагаад өнгөрсөн долоо хоногт хууль зөрчин байж яарч хийв гэдэг л сонин.

-Зарцуулсан хөрөнгийг чинь гаргаж өгөх асуудал яригдсан уу. Танайх ямар санал хэлж байгаа юм?

-”Эрдэнэт”-ийн хэлцэл Монголын зүгээс хийсэн эх оронч үйлдэл байсан. Хэрвээ бид хөндлөнгөөс хараад сууж байсан бол Хятадын аль нэг компани авна. Тэр тохиолдолд Монголын Засгийн газар бидэнтэй харьцаж байгаа шигээ дээрэнгүй байж чадах уу гэдэг асуултыг тавиад үзье. Хариулт нь янз бүрээр гарах байх. Дотоодын компани нь санаачилга гаргаад эрсдэлээ үүрээд, өөрсдөө гадныхантай ойлголцож ажилласны төлөө шийтгэх процесс л үргэлжлээд байна. Ийм л байгаа.

-Тэгвэл танайх цаашид яах вэ?

-Процесс хуулийн дагуу, яриа хэлэлцээрийн зарчмаар явагдах байх гэж найдаж байна. Гэхдээ өнөөдрийн байдлаар холбогдох албан тушаалтнуудын зүгээс ийм сонирхол гаргахгүй байна. Яагаад гэхээр хэт нэг талаасаа хүчирхийлсэн эсвэл албан тушаалаараа далайлгасан ийм л зүйл боллоо. Ийм нөхцөлд яриа хэлэлцээр үргэлжилнэ гэхэд хүндрэлтэй. Сонгуулиас хойш ийм л байлаа.

-Өмчөө хамгаалах уу, өгөөд явуулах уу?

-Нэг зүйлийг онцлоход энэ зөвхөн манай компанийн асуудал биш. Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа 80 гаруй мянган компанийн өмчийн эрхийн тухай асуудал. Ер нь өмчлөгч хэн байх, хөрөнгө нь юу байх нь чухал биш. Гол нь тэр өмчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан байх нь чухал. Өнөөдөр энэ эргэлзээтэй болж эхэллээ.

Бидний хувьд өмчөө хамгаалах талаар шаардла-гатай арга хэмжээнүүдийг хийж байгаа. Хийх ч болно. Тодорхой хуулийн процесстой холбоотой гомдол санал гаргахаа ярих нь зохимжгүй. Гэхдээ нэг зүйлийг хэлэхийг хүсч байна. Өмчлөгчид нь мэдэгдэхүйгээр хүний хөрөнгийг булааж авч болдогыг өнөөдөр харлаа. Ийм байдлаар асуудлыг шийдэж байгаа төр засгийн арга барилыг харахад өмнө нь хийсэн байнгын хорооны ажлын хэсгийн дүгнэлт зэрэг зүйл яаж явагдаж байсныг хүмүүс одоо харсан байх. Төрийн хийж байгаа хууль бус үйлдэл нь улам даамжирч, бугширч, туйлдаа хүрч байна.

-Тэгвэл Монголын зэс корпорацийн оролцоо “Эрдэнэт” үйлдвэр дээр одоо ямар хэмжээнд байгаа вэ?

-Хуулийн хүрээнд байх, мэргэжлийн байх гэсэн хоёр зарчмийн хүрээнд бид үйл ажиллагаагаа явуулсаар ирсэн. Бидний оролцоо эхнээсээ тодорхой байсан. Багагүй хөрөнгө зарцуулаад хувьцааг нь худалдаад авчихсан учраас зүгээр хараад сууна, шахаачидтай эвлэрээд явна гэсэн ойлголт байхгүй. Тиймээс эхнээсээ “Эрдэнэт”-д олон улсын стандартаар ажиллах ёстой. Алдагдлаа бууруулах ёстой. Шахаа, наймаа нь зогсох ёстой, Худалдан авалт нь нээлттэй ил тод байх ёстой гэсэн зарчмыг тусгаж олон зүйлийг хийсэн. Өнгөрсөн хугацаанд бидний хийсэн гол ажил энэ. “Эрдэнэт”-ийн ирээдүйн таван зорилт гэдгийг дэвшүүлж үүнийхээ хүрээнд олон улсын түвшинд гологдохооргүй үйлдвэр болгох юмсан гэж эрмэлзэж ирсэн.

-Оросын эзэмшилд байсан “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг 28 настай залуу худалдаж авлаа гэдэг мэдээллийг монголчууд сонсоод баярласангүй. Харин гайхсан. Бизнесийн энэ том төсөлд ямар замаар холбогдож, яаж оролцов гэдгийг олон нийт сонирхож байгаа?

-Монгол Улс өнөөдрийн тогтолцоо, хөгжлийн замаа сонгоод 20 гаруй жил болж байна. Тэр нь сайн хөдөлмөрлөвөл, бусдаас илүү хичээх юм бол зорилгодоо хүрнэ, хөрөнгө хуримтлуулж, амжилтад хүрч болно гэдэг боломжийг нээсэн. “Эрдэнэт”-ийг тойрсон асуудалд анхнаас нь оролцсон. Санааг нь ч гаргаж хэлцэл хийж эхэлсэн гэж болно. Урт хугацаанд, нэлээд хүнд хэлцлийг оросуудтай хийсэн. Мөн гадны компаниуд ялангуяа Хятад, Казахстан, ОХУ-ын дотоодын компаниуд хүчтэй өрсөлдөж байхад бид хөндлөнгөөс орсон. Тэгээд амжилттай дуусгасан. Нэг ёсондоо эх оронч хэлцэлд оролцсон гэж болно. Яагаад гэхээр хэрвээ Монголын зэс корпораци энэ хэлцэлд оролцоогүй байсан бол, Монголын зэс корпораци “Эрдэнэт”-ийн Оросын талын хувьцааг худалдаж авахаар хичээгээгүй бол өнөөдөр Монголын үндэсний “Эрдэнэт” үйлдвэр бус Монгол Хятадын эсвэл Монгол Казахстаны “Эрдэнэт үйлдвэр” гэдэг нэртэй явах байсан болов уу.

Хүүхэд, залуус хар тамхи хэрэглэж мансуурах, бусдад худалдан борлуулах гэмт хэрэг жил бүр нэмэгдэж байгааг Эрүүгийн цагдаагийн албаны Хар тамхитай тэмцэх газрын алба хаагчид онцолж байна. Мөн мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөт бодисыг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх, дамжин өнгөрүүлэх, зарж борлуулах, олон улсын хил дамнуулан тээвэрлэх, хэрэглэгчдийн зохион байгуулалттай бүлэг сүлжээ үүсч, энэ төрлийн гэмт хэрэг, түүнд холбогдогчид жил бүр өсөн нэмэгдэж байна гэдгийг “Хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх ажилд төрийн бус байгууллагын оролцоо” сэдэвт хэлэлцүүлгийн үеэр онцолж байв.

Хүүхэд, залуусын хар тамхины хэрэглээ жил ирэх тусам нэмэгдэж байгаа шалтгаан нь энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх дорвитой ажил өнөөдрийг хүртэл хийхгүй байгаатай холбоотой гэдгийг ТББ-ын гишүүд хэлж байлаа.

Олны танил дуучид мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж, худалдан борлуулж байгаад хууль хяналтын байгууллагад баригддаг. Шүүхээс тэдэнд 3-5 жилийн хорих ял оногдуулдаг. Тэд жил хүрэхгүй хугацаанд хоригдоод суллагддаг. Суллагдаад удаагүй эргээд уран бүтээлээ туурвиж, урлагийн томоохон арга хэмжээнд оролцоод явчихдаг. Энэ нь хүүхэд, залууст “Хар тамхи хэрэглэж болдог юм байна, гоё юм байна. Мансууруулах төрлийн бодис хэрэглээд явах юм бол энэ дуучин шиг сайн уран бүтээл хийх юм байна. Хэрэглэсэн ч амьдралд ямар нэгэн муу зүйл болохгүй юм байна” гэсэн ойлголт өгч байгааг хэлэлцүүлэгт оролцогчид онцолж байсан юм.

“ДӨРВӨН ЖИЛИЙН ХУГАЦААТАЙГААР ХАР ТАМХИНААСУРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛНЭ”

Эрүүгийн цагдаагийн газрын Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх тасгийн дарга, хошууч С.Ариунболороос цөөн асуултад хариулт авлаа.

-Мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэх хүүхэд, залуусын тоо жил бүр нэмэгдэж байна. Үүнтэй холбоотойгоор дөрвөн жилийн хугацаанд мансууруулах бодистой холбоотой үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гэж байна. Ямар ажлууд хийгдэх гэж байна вэ?

-Дэлхий нийтээр цагаан тахал гэгдсэн хар тамхины асуудал Монгол Улсад аюулын харанга дэлдэж эхэлсэнтэй холбогдуулан энэ чиглэлээр ажиллах төрийн болон бусад байгууллагын хамтын ажиллагааг сайжруулах, нэгдсэн бодлоготой тэмцэх үүднээс “Хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг энэ оны гуравдугаар сарын 7-нд Засгийн газрын хуралдаанаар баталсан. Мөн үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд цагдаагийн байгууллагаас энэ төрлийн гэмт хэрэгтэй

тэмцэх тэмцлийг эрчимжүүлэх зорилгоор Хар тамхитай тэмцэх хэлтсийг өргөтгөн Хар тамхитай тэмцэх газар болгон зохион байгуулсан. Өнөөдрийн зохион байгуулж буй тус хэлэлцүүлгээр энэ төрлийн гэмт хэргийн өнөөгийн нөхцөл байдал, хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх ажилд төрийн бус байгууллагуудын оролцоог хэрхэн нэмэгдүүлэх, цаашид хамтран ажиллах арга замын тухай ярилцаж байна. Хар тамхитай тэмцэх үйл ажиллагаа зөвхөн цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагаа биш. Олон улсын жишгээр төрийн бус байгууллагын оролцоо, эрүүл мэндийн байгууллагатай хамтран ажилласнаар урьдчилан сэргийлэх эхлэл тавигдана. Батлагдсан хөтөлбөрт урьдчилан сэргийлэх ажлуудын талаар нарийвчилж тусгасан байгаа. Судалгаа шинжилгээ хийж, эмчлэх, нийгэмшүүлэх ямар түвшинд яаж хэрэгжүүлэх вэ гэдэг нь маш тодорхой байгаа. Мансууруулах төрлийн бодис байнга хэрэглэж донтож байгаа хүмүүсийг олон улсын стандартаар эмчилгээ хийдэг. Энэ жишгээр эрүүл мэндийн байгууллагатай хамтран ажиллах юм. Мөн хууль, эрх зүйн орчинг сайжруулах ажил хийгдэнэ.

-Сүүлийн жилүүдэд хар тамхины хэрэгт хэдэн хүнийг шалгаж байгаа талаар тоон мэдээлэл өгөхгүй юү?

-2014 онд нийт 61 хэрэгт 53 хүнийг холбогдуулан шалгасан. Харин 2015 онд 79 хэрэгт 168 хүн, 2016 онд 109 хэрэгт 224 хүн мансууруулах төрлийн гэмт хэрэгт шалгагдсан байна. Одоогоос арван жилийн өмнө хар тамхитай холбоотой хэрэгт 20 орчим хүнийг жилдээ шалгадаг байсан. Тэгвэл арван жилийн дараа дээрх тоо арав дахин өссөн байна.

-Олны танил дуучид, урлагийнхан хар тамхины хэрэгт холбогдож байна. Урьдчилан сэргийлэх ажлын хүрээнд хар тамхи хэрэглэсэн дуучдыг тайзан дээр гарах, уран бүтээл хийх эрхийг нь хасдаг болмоор байна. Энэ талаар ямар нэгэн ажил хийгдэх үү?

-Хар тамхи, мансууруулах төрлийн бодис сурталчилсан аливаа үйл ажиллагаа, мэдээлэл олон нийтийн хэрэгслээр цацахыг батлагдсан хөтөлбөрийн хүрээнд хориглож байгаа. Цаашид энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажил тасралтгүй явагдана. Олны танил хүн мансууруулах төрлийн гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдож хорих ялаар шийтгүүлсэн тохиолдол гардаг. Гэвч тухайн хүн уран бүтээл хийх нь тухайн хүний эрхийн асуудал болдог. Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийг зөрчиж болохгүй. Манай улсын хувьд мансууруулах буюу сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл, бодисыг хууль бусаар бэлтгэсэн, олж авсан, хадгалсан, зарж борлуулсан тохиолдолд таваас дээш найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял оногдуулдаг байна. Хууль бусаар Монгол Улсын хил нэвтрүүлсэн бол таваас дээш арван жил хүртэл хугацаагаар хорих ялаар, энэ хэргийг давтан буюу бүлэглэж, урьдчилан үгсэж тохиролцсон бүлэг, эсхүл их хэмжээтэйгээр, түүнчлэн албан тушаалтан албан тушаалынхаа байдлыг ашиглаж үйлдсэн бол арваас дээш хорин жил хүртэл хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгэдэг.

ХАР ТАМХИ ХЭРЭГЛЭЖ БАЙСАН ДУУЧИД НИЙГЭМД “ХАР ТАМХИ БИТГИЙ ХЭРЭГЛЭ, ХҮМҮҮСЭЭ” ГЭЖ УРИАЛГА ХИЙХ ЦАГ НЬ БОЛСОН

Хар тамхи, мансууруулах бодисоос иргэдийг хамгаалах нийгэмлэгийн захирал Ш.Лхагвасүрэнгээс хэлэлцүүлгийн үеэр цөөн асуултад хариулт авсан юм.

-Хар тамхи хэрэглэж байгаа хүмүүс эрүүл мэндээрээ хэрхэн хохирч байгаа талаар та олон нийтэд үнэн бодит мэдээлэл өгөхгүй юү?

-Хар тамхи хэрэглэсэн хүнд эрүүл мэндийн хувьд маш хүнд байдалд ордог. Нөлөөлөхгүй эрхтэн гэж байдаггүй юм. Хамгийн эхлээд мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж эхлэхээр нүдэнд буюу хүүхэн хараанд өөрчлөлт өгнө. Дараа нь сэтгэцийн өөрчлөлттэй болдог. Сэтгэц нь хар тамхи хэрэглэхийг үгүйлж эхэлдэг. Дараа нь бие нь хамааралд ордог. Манай нэг үйлчлүүлэгч гэхэд хичээлдээ удаан цагаар сууж чадахгүй болчихсон. Тэр бодисоо хэрэглэхгүй л бол уналт, таталт өгөөд байдаг болчихсон байсан. Мансуурдаг зүйлээ хэрэглэхгүй л бол амьсгалын зам нь боогддог болчихсон. Дон гэдэг өвчин ингэж эхэлж байгаа юм. Тархинд нөлөөлнө. Сэтгэцийн олон төрлийн өвчин тусдаг. Үүнийхээ дараа хар тамхи хэрэглэсэн хэрэглээгүй аль ч цаг үед тухайн хүн тэнцвэрээ алддаг болчихсон. Яг л согтуу хүн шиг гуйвж дайвж явдаг болчихдог. Эндээсээ таван цул эрхтэнд нь нөлөөлж эхэлдэг. Маш хортой бодис хэрэглэж байгаа болохоор элэг цэвэршүүлж чадахгүй болчихдог. Ингээд элэгний хорт хавдар, церозтой болж байна. Зүрхэнд ачаалал өгч, зүрхний шигдээс болох, шууд хаагдах хорт үр дагавартай. Мөн арьсан дээр янз бүрийн толбо гардаг. Тэр нь огт арилахгүй. Ямар ч тос түрхэж, эм уугаад арилдаггүй.

-Бэлгийн замын халдварт өвчин тусах өндөр эрсдэлтэй байдаг гэж эмч мэргэжилтнүүд ярьж байна лээ?

-Хар тамхи хэрэглээд мансуурсан үедээ хамгаалалтгүйгээр бэлгийн хавьталд ордог. Үүнээс болоод бэлгийн замын халдварт өвчин тусч байна. ДОХ халдварлах магадлал маш өндөр байна. Өөрөөр хэлбэл, судсаар тарьж хэрэглэхдээ нэг зүү тариурыг олуулаа хэрэглэдэг. Энэ бүгдээс болоод бэлгийн замын халдварт өвчин тусч байна. Мөн төвөнх цагаан хоолой, амьсгалын замын салстууд гэмтдэг. Үүнээс болоод улаан хоолойн хорт хавдартай болж байна. Энэ бүгдийг нэгтгээд хэлэхэд мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэсэн хүн эцэстээ нэг ч эрүүл эрхтэнгүй болдог нь хамгийн аюултай, харамсалтай байна. Мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж байгаад эрүүл мэндээрээ хохирч, насан туршдаа шаналж яваа залуус олон байна.

-Та бүхэн саяхан ерөнхий боловсролын сургуулиудын дунд мансууруулах төрлийн бодисны хэрэглээтэй холбоотой судалгаа хийсэн гэсэн үү?

-Бид хөтөлбөр гарсанд баяртай байгаа. 18 жилийн турш хөөцөлдөж байж гаргасан. Ерөнхий боловсролын сургуулиудын эрүүл мэндийн хичээлд хар тамхи мансууруулах бодисын хор хөнөөлийн талаар хичээл оруулмаар байна. Энэ талаар сургагч багш нар бэлдэх нэн шаардлагатай байна. Бид сүүлд судалгаа хийж үзсэн. Бүр ангиараа мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж байгаа анги хүртэл байсан. Энэ бүгдийг нэртэй, сургуультай нь гаргах гэхээр бөөн асуудал гарч байна. Хар тамхи хэрэглэж байгаа хүүхэд, залууст судалгаа хийж үзсэн. Монголын маш олон хүүхэд, залуус олны танил хүмүүсийн үлгэр дуурайлаас болж мансууруулах төрлийн бодис хэрэглэж эхэлсэн гэж хариулсан байна лээ. Тэгэхээр хар тамхи мансууруулах бодистой холбоотой хэрэгт орсон олны танил дуучид одоо мансууруулах бодисын хор хөнөөлийн талаар хүүхэд, залууст сурталчилгаа хиймээр байна. Тэд нийгэмд маш хортой зүйл хийж, хүүхэд, залуусыг уруу татаж оруулсныхаа төлөө олон нийтийн өмнө гарч ирээд “Хар тамхи битгий хэрэглэ, хүмүүс ээ” гэж хэлэх цаг нь болсон гэв.