Month: February 2017

Тахарын албыг татан буулгасантай холбоотойгоор шүүхийн аюулгүй байдлыг цагдаагийн байгууллага хариуцаж байгаа. Цаашид цагдаагийн алба шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангахад хэр бэлэн байна вэ гэдэг асуудлаар Шүүхийн судалгаа, мэдээлэл, сургалтын хүрээлэнгийн ахлах судлаач, хуульч Л.Галбаатартай ярилцлаа.

-Тахарын алба шинээр байгуулагдаад гурван жил гаруй болоод татан буугдсан байсан. Саяхан Сүхбаатар дүүргийн шүүх хурал дээр яллагдагч хоолойгоо зүсч амиа хорлохыг завдсан. Энэ нь шүүхийн танхимд аюулгүй байдал алга байгааг харуулсан явдал боллоо?

-Тийм ээ. Аюулгүй байдлын үүднээс шүүх хуралдааны дэг журам сахиулах нь хамгаалалтын цагдаагийн үүрэг болохыг “Шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах журам”-д тодорхой заасан. Шүүх хуралдааны үеэр яллагдагч амиа хорлохыг завдсан үйлдэл нь шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаанд мэргэшсэн албан хаагч чухал болохыг нотолсон зүйл боллоо. Өөрийгөө хэрчих нь битгий хэл шүүгчдийн хоолойг хэрчихэд бэлэн байгааг харуулж байна. Энэ нь цагдаагийн байгууллага, түүний алба хаагчид татан буугдсан Тахарын албаны хэмжээнд мэргэших хүртэл шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдал эрсдэлтэй хэвээр байгааг харуулсан. Одоо үйлчилж байгаа Цагдаагийн албаны тухай хуульд шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах талаар ганц ч үг, үсэг байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, шүүгч, шүүхийн аюулгүй байдал энэхүү хуулийн гадна үлдэж хоцорчээ. Энэ цоорхойг одоогоор Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2016 оны А/40, 113 дугаар хамтарсан тушаалын нэгдүгээр хавсралтаар баталсан “Шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах журам”-аар нөхөх гэж хичээж байна. Саяхан буюу 2016 оны сүүлээр Засгийн газраас Улсын Их Хуралд өргөн барьсан “Цагдаагийн албаны тухай” хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд “шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах” гэж оруулсан байна. Түүнчлэн Дотоодын цэргийн тухай хуулийн төсөлд “Цагдаагийн байгууллагаас хуулиар хүлээсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд хүч хэрэгсэл хүрэлцэхгүй тохиолдолд цагдаагийн байгууллагад дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор дотоодын цэрэг шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах, гэрч, хохирогчийг хамгаалах, сэжигтэн, яллагдагч, шүүгдэгч, ялтныг хуяглан хүргэх үүргийг гүйцэтгэнэ” гэж тусгасан байна. Энд дурдсан хоёр хуулийн төслийг Улсын Их Хурлаас саяхан хэлэлцэхээр болсон. Хуулиар цагдаагийн байгууллага шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангахаар болж байгаа нь сайшаалтай хэдий ч үүгээр санаа амарч болохгүй. Гол нь цагдаагийн алба энэ чиглэлээр онцгойлон анхаарч, тусгайлан мэргэших нь зүйтэй.

-Тахарын албаны чиг үүргийг цагдаагийн байгууллага хариуцаж байгаа. Дотоодын цэргийн тухай шинэчилсэн хуульд энэ чиг үүргийг Дотоодын цэрэг хариуцахаар санал тусгагдсан яваа. Гэтэл Тахарын албанаас илүү өндөр зардалтай тусгагдсан гэсэн мэдээлэл байна?

-Миний хувьд энэ талаар тодорхой мэдээлэлгүй байна. Зарчмын хувьд шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаанд “мөнгө харамлаж болдоггүй”. Учир нь шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлын цаана шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдал төдийгүй иргэдийн шударга шүүхээр шүүлгэх, эрхээ хамгаалуулах эрх ашиг ямагт дагалдаж байдаг. Ер нь шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг зөвхөн шүүх хуралдааны танхимд хамгаалалтын цагдаа байлгахаар ойлговол өрөөсгөл болно. Олон улсын хэмжээнд 2001 оны есдүгээр сарын 11-ний өдрийн террорист халдлагын дараагаар шинжээчид судалгааны үр дүнд шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотой үндсэн арван хүчин зүйлсийг тодорхойлсон байдаг. Үүнд үйл ажиллагааны аюулгүй байдал; барилга, байгууламжийн аюулгүй байдлын төлөвлөлт; онц байдлын бэлэн байдал, хариу арга хэмжээ; гамшгийн үед нөхөн сэргээх арга хэмжээ; аюул, эрсдэлийн үнэлгээ; осол, аюулыг тайлагнах; санхүүжилт; аюулгүй байдлын тоног төхөөрөмжийг бэлтгэх, түүний зардлыг шийдвэрлэх; хүний нөөц, хамтын ажиллагаа; шүүхийн байрны шинэ зураг төсөл хамаардаг. Эндээс хэлэхэд, аль шүүхэд аюул, эрсдэл хамгийн их байгааг үнэлгээ хийж тодорхойлоод, түүнд нийцсэн иж бүрэн арга хэмжээ авах нь чухал байгаа юм.

-Сэжигтэн, яллагдагчдыг шүүх хурал руу оруулахдаа нэгжиж оруулдаггүй юм уу?

-Нэгжиж оруулдаг. Шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах журамд энэ талаар тодорхой заасан. Тодруулбал, эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааны журам сахиулах талаар хамгаалалтын офицер, хамгаалалтын цагдаагийн хэрэгжүүлэх ажиллагаанд цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авагдсан яллагдагч, ялтанг хуяглан хүргэгчээс хүлээн авч, яллагдагч, ялтны хувийн байдлыг магадлан холбогдох бичиг баримттай нь тулган шалгах, бие, эд зүйлд нь үзлэг хийх ажил ордог. Мөн шаардлагатай гэж үзвэл шүүх хуралдаанд оролцогчид болон хурлын танхимд ирсэн бусад хүмүүсийн биедээ авч яваа зүйлийг шалган галт болон хүйтэн зэвсэг, зэвсгийн чанартай бусад эд зүйл илэрсэн тохиолдолд тэмдэглэл үйлдэн түр хураан авч, нутаг дэвсгэрийн цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэн, хүлээлгэж өгөхөөр зохицуулсан байгаа.

-Зарим яллагдагчийн гарт гав зүүдэг. Заримыг нь гавладаггүй. Гав зүүх нь хүний эрх талаасаа хууль зөрчих үү?

-Шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах журамд цагдан хоригдсон яллагдагч, ялтны гар, хөл, хурууны гав болон бусад тусгай хэрэгслийг тухайн хамгаалалтын офицерын зөвшөөрлөөр тайлж салгахаар зохицуулсан. Өөрөөр хэлбэл, заавал гавтай, гавгүй байлгах талаар заагаагүй. Гол нь тухайн этгээд шүүх хуралдааны танхимд байгаа оролцогчдод аюул учруулах эсэхээс хамаарахаар байгаа юм. Нөгөө талаар яллагдагч гэдэг хүний хувьд гэм буруутай эсэх нь шүүхээр тогтоогдоогүй этгээд учраас гавтай байлгахыг урьтал болгох шаардлагагүй санагддаг. Энэ асуудал шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлын эрсдэлд түвшнээс хамаарах болж байна.

-Ер нь шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдалд заналхийлсэн, халдсан тохиолдол урьд нь хэр их гарч байсан юм бэ?

-Шүүн таслах ажиллагаанд санаатайгаар саад учруулсан, шүүгчийн биед халдсан гэмт хэргүүд гарсаар байна. Тухайлбал, Эрүүгийн хуулийн 245 дугаар зүйл буюу шүүн таслах ажиллагаанд саад учруулах гэмт хэргийг 2014-2015 онд шүүхээр шийдвэрлэсэн тохиолдол дөрвөн удаа гарсан байна. Үүнээс гадна Тахарын ерөнхий газраас зөвхөн есөн сарын хугацаанд шүүгч, улсын яллагч, гэрч, хохирогчдын хамаарал бүхий нийт 64 иргэний аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн байгаа юм. Энэ бол маш ноцтой тоо баримт. Тиймээс ч шүүх, шүүгчийн буюу шүүн таслах ажиллагааны оролцогчийн аюулгүй байдлыг хангах бодит шаардлага байгаа нь үүнээс харагдаж байгаа.

-Тахарын алба шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хэрхэн хангаж ажиллаж байсан талаар мэдээлэл өгөөч?

-Өмнө нь шүүхийн байруудыг мэргэжлийн бус хүмүүс хамгаалдаг байсан. Тахарын албаны албан хаагчдын хувьд шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр мэргэшүүлэх болон дахин мэргэшүүлэх сургалтад удаа дараа хамрагдсан. Тахарын албанаас шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах чиг үүргийн хүрээнд шүүхийн байруудад согтууруулах ундааны хувь тогтоогч, металл илрүүлэгч болон бичиг баримт хуулбарлагч скайнер байрлуулсан. Шүүхийн байруудад анхны түргэн тусламжийн хайрцаг болон өвчтөнг зөөх дамнуургыг бэлэн байлгаж шүүхээр үйлчлүүлж буй иргэдийн биеийн байдал гэнэт муудах зэрэгт эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Өмнө нь шүүхээс хүсэлт гаргасны дагуу цагдаагийн ажилтан шүүх хуралдааны дэг сахиулдаг байсан. Тахарын албаны мэргэшсэн алба хаагчид хуулиар хүлээсэн үндсэн чиг үүргийн дагуу шүүх хуралдааны 212557 оролцогчийн аюулгүй байдлыг ханган ажилласан байна. Эндээс харахад Тахарын алба бол зөвхөн шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангаад зогсохгүй хэргийн оролцогчдын аюулгүй байдлыг хангах, гэрч, хохирогчийг хамгаалах тал дээр маш их ажил хийсэн, маш хэрэгтэй алба байсан нь харагдаж байна. Одоо цагдаагийн алба, дотоодын цэрэг хамтраад энэ орон зайг богино хугацаанд, иж бүрнээр нөхөх хэрэгтэй болж байна.

-Бусад улс орон, олон улсын жишигт шүүх хуралдааны журам сахиулах, шүүгч, шүүх бүрэлдэхүүн, шүүх хуралдаанд оролцогчдын аюулгүй байдлыг хангах чиг үүргийг ямар алба хэрэгжүүлдэг юм бэ?

-Олон улсын хэмжээнд онц ноцтой гэмт хэргүүдийг үр дүнтэй шийдвэрлэх, бие даасан шүүх, хараат бус шүүгчийн үйл ажиллагааны гол хүчин зүйл нь шүүн таслах ажиллагааны хэвийн нөхцөлийг бүрдүүлэх тусгай алба гэж үздэг. Тухайлбал, ийм тусгай албанд ОХУ-ын Холбооны шүүхийн дэргэдэх хууль сахиулах алба, Тайванийн Шүүхийн цагдаагийн алба, Макаогийн Олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах цагдаагийн алба, Францын Үндэсний Жандармерын алба, Канадын Шерифийн алба, АНУ-ын Маршалын албыг тус тус нэрлэж болно. Шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах нь нэг удаагийн шинжтэй бус, байнгын тогтмол, мэргэшсэн үйл ажиллагаа тул энэ чиг үүргийг хэрэгжүүлэх тусгай алба тодорхой стратегитай, гэмт халдлагын нөхцөл байдалтай уялдаж ажиллах шаардлагатай байдаг.

Б.ДОЛЗОДМАА

Өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригт АНУ-ын 45 дахь Ерөнхийлөгч Дональд Трамп тангаргаа өргөж албан ёсоор ажилдаа орсон билээ. Тэрээр ажлаа хүлээн авсан даруйдаа хэнийг ямар албанд томилох саналтай байгаагаа Сенатад хүргүүлжээ. Сенат түүний дэвшүүлсэн нэр дэвшигчдийг хэлэлцсэн. Өнгөрсөн мягмар гаригт АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн даргын албан тушаалд Рекс Тиллерсоныг баталсан бөгөөд уржигдар НҮБ дахь АНУ-ын байнгын төлөөлөгчөөр Никки Хейли хэмээх Энэтхэгээс гаралтай бүсгүйг томилсон байна. Ингээд ирэх дөрвөн жил АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трампын багт ажиллахаар болсон улстөрчдийг танилцуулъя.

АНУ-ын дэд Ерөнхийлөгч бол төрийн тэргүүний адил сонгогддог. Бүгд Найрамдах намаас Д.Трамптай цуг сонгуульд өрсөлдсөн Майк Пенс нь тус улсын 48 дахь дэд Ерөнхийлөгч юм. 2013 оноос саяхныг хүртэл Индиана мужийн захирагчийн албыг хашиж байсан. Ирландаас гаралтай гэр бүлд төрсөн түүний аав нь шатахуун түгээх сүлжээ цэгүүдийг эзэмшдэг байсан. Майк Пенс нь Индианы их сургуулийн Хууль эрх зүйн сургуулийг дүүргээд мэргэжлээрээ ажиллаж байгаад 1988, 1990 онуудад Бүгд Найрамдах намаас Конгресст өрсөлдсөн боловч ялагдсан. “Indiana Policy Review” сангийн тэргүүнээр ажиллаж байхдаа радиод нэвтрүүлэг хөтөлсөн нь олны танил болоход нөлөөлсөн гэдэг. Радиод нэлээд амжилттай ажилласан тул телевизэд хүчээ сорьсон байна. “In­dian Policy” телевизийн улс төрийн шоу нэвтрүүлгийг тун амжилттай хөтөлсөн. Мужийнхаа Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүнээр 12 жил ажилласан тэрээр Индиана мужийн 50 дахь захирагчаар сонгогджээ. Ультраконсерватив үзлээрээ олны танил болсон тэрээр Ирак руу Америкийн цэргийг оруулахыг дэмжиж, Гуантанамо шоронг хаахыг эсэргүүцэж байсан нэгэн. Түүнийг мужийн захирагчаар ажиллах хугацаанд Индианад үр хөндүүлэхийг хориглох хуулийг нэлээд чангатгасан гэдэг.

АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга буюу манайхаар Гадаад хэргийн сайдын албанд томилогдсон Рекс Тиллерсон өмнө нь олон улсын харилцааны салбарт ажиллаж байгаагүй. Техас мужийн уугуул гэгдэх тэрээр Техасын их сургуульд инженерээр суралцаж төгсөөд “Exx­on Mobile” корпорацид ажилласан. 1980-аад оноос эхлэн корпорацийнхаа Хийн асуудал хариуцсан газрын бизнесийн хөгжлийн асуудлыг хариуцсан. 2006 онд тус корпорацийн Захирлын зөвлөлийн тэргүүнээр сонгогдсон тэрээр Америкаас түүхий нефть экспортлохыг зөвшөөрүүлэхийн төлөө нэлээд тэмцсэн. Түүний удирдлага дор тус корпораци нь 2014 онд 34 тэрбум ам.долларын цэвэр ашигтай ажиллаж улсдаа хэдэн тэрбум ам.долларын татвар төлсөн юм. Оросын “Роснефть”-тэй хамтран ажиллах гэрээ байгуулахыг санаачилсан тэрээр Оросын Ерөнхийлөгчтэй нэг бус удаа уулзсан байна. ОХУ, АНУ-ын харилцааг хөгжүүлэхэд оруулсан хувь нэмрийг өндрөөр үнэлж В.Путин түүнийг “Ард түмний найрамдал” одонгоор шагнажээ. Рекс Тиллерсоныг Төрийн нарийн бичгийн даргад дэвшүүлэхэд ОХУ-тай онцгой харилцаатай хүнийг томилох гэж байна хэмээн дургүйцсэн гэдэг. Р.Тиллерсон нь 2015 онд “Forbes” сэтгүүлээс гаргасан дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсийн жагсаалтын 25-д бичигджээ.

Ерөнхийлөгч Д.Трампын багт ажиллахаар болсон бизнесийн салбарт ажиллаж байсан бас нэгэн хүн бол Стивен Мнучин. Тэрээр дэлхийд хамгийн томд тооцогддог хөрөнгө оруулалтын салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг “Gold­man Sachs” группийн дэд ерөнхийлөгч, Мэдээллийн технологийн асуудал хариуцсан даргын албыг хашиж байсан. Йелийн их сургуульд сурч байхдаа ирээдүйн Ерөнхийлөгчтэй нэг өрөөнд амьдарч байсан найзууд. 1985-2002 онд “Goldman Sachs” группт ажиллахдаа 40 сая ам.долларын орлого олсон гэдэг. Дараа нь “SFM Capital Management” санг байгуулахад нь Ж.Сорос нэг тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийжээ. Хоёр найзтайгаа хамтран “Dune Capital” компанийг байгуулж кино урлагийн салбарт чамгүй хөрөнгө оруулсан. 2007 онд “20th Century Fox” кино компанитай 500 сая ам.долларын гэрээ байгуулж “Аватар” кино хийхэд хөрөнгө оруулсан байна. Стивен Мнучин нь Д.Трампын сонгуулийн кампанит ажлыг удирдан ажилласан бөгөөд санал хураалтын дүн гарсан даруйд түүнийг нэлээд хариуцлагатай албанд томилогдох нь гарцаагүй хэмээн хэвлэлд бичсэн юм.

БАТЛАН ХАМГААЛАХЫН САЙД ЖЕЙМС МЭТТИС

АНУ-ын цэргийн болоод улс төрийн зүтгэлтэн Жеймс Мэттисийг Батлан хамгаалахын сайдаар томилсон. АНУ-ын тэнгисийн явган цэргийн I корпусын командлагч, Иракийн дайны үед АНУ-ын Тэнгисийн цэргийн төв командлалын командлагчаар ажиллаж байжээ. Ер бусын мэдэгдэл хийдгээрээ алдаршсан нэгэн бөгөөд түүний “Зарим хүмүүсийг буудахад хөгжилтэй байдаг” гэсэн үг нь нэлээд шуугиан тарьсан. Вашигтонд төрж, Вашингтоны төв их сургуулийг дүүргэсэн. Хошууч генерал байхдаа Иракт явуулсан цэрэг дайны ажиллагааг удирдсан нэгэн. Дэслэгч генерал цолтойдоо Тэнгисийн явган цэргийн корпусын цэргийн хөгжлийн асуудлыг хариуцан ажилласан юм. НАТО-гийн Нэгдсэн цэргийн хүчний шинэчлэлийн асуудал хариуцсан дэд командлагчийн албыг хашиж байгаад АНУ-ын Зэвсэгт хүчний нэгдсэн командлалын командлагчаар томилогдож байжээ.

АНУ-ын ТТГ-ыг удирдан ажиллахаар болсон Майкл Помпео нь 1986 онд Вест-Пойнт дэх Цэргийн академийг дүүргэсэн. 1963 онд Калифорни мужид төрсөн тэрээр 1986-1991 онуудад АНУ-ын зэвсэгт хүчинд явган цэрэгт алба хааж байгаад халагдаж “Thayer Aerospace and Private Security” компани байгуулан хувиараа бизнес эрхэлжээ. Харвардын их сургуульд хууль эрх зүйн докторын зэрэг хамгаалж энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг компанитай болсон. Тэрээр уржигдар тангаргаа өргөж ажлаа албан ёсоор хүлээн авчээ.

ҮНДЭСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН АСУУДАЛ ХАРИУЦСАН ЗӨВЛӨХ МАЙКЛ ФЛИНН

Армийн дэслэгч генерал Майкл Флинн нь 1958 онд Род-Айленд мужид төрсөн. Батлан хамгаалах яамны Тагнуулын газрын даргаар ажиллаж байсан тэрээр Род-Айлендийн их сургуулийг дүүргэжээ. Афганистанд алба хааж байсан, Ардчилсан намд гишүүнээр элссэн ч 2016 оны сонгуулиар Д.Трампын сонгуулийн кампанит ажлын зөвлөхөөр ажилласан байна. “Russia Today” телевизийн 10 жилийн ойн арга хэмжээний үеэр тэрээр ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путины хажууд суусан нь сэтгүүлчдийн анхаарлыг нэлээд татсан гэдэг. Барууны хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр түүнийг Д.Трампын засаг захиргааг Сирийн асуудлаар ОХУ-ын эрх баригчидтай хэлэлцээ хийхэд нь холбож өгөх гүүр нь болох хүн хэмээн бичсэн. Уг асуудлаар ОХУ-тай тохиролцоонд хүрэх хэрэгтэй гэдгийг Майкл Флинн ярилцлага өгөхдөө дурдаж байжээ.

АНУ-ААС НҮБ-Д СУУХ БАЙНГЫН ТӨЛӨӨЛӨГЧ НИККИ ХЕЙЛИ

Өмнөд Каролин мужийн захирагчаар ажиллаж байсан Никки Хейлиг АНУ-аас НҮБ-д суух байнгын төлөөлөгчөөр томилсон байна. Олон улсын харилцааны салбарт ажиллаж байгаагүй тэрээр Энэтхэгээс ирсэн цагаачийн хүүхэд бөгөөд Клемсонсийн их сургуулийг дүүргэсэн. Нэг хэсэг ялгацыг боловсруулдаг “FCR” корпорацид ажилласан.

Гэвч удалгүй ээжийнхээ байгуулсан маш чанартай хувцас үйлдвэрлэдэг “Ex­otica International” фирмд орж бизнес хөгжлийн асуудлыг нь хариуцсан юм. Удалгүй тус фирм нь хэдэн сая ам.долларын хөрөнгөтэй компани болж өргөжсөн. 2004 оноос улс төрд орж Өмнөд Каролин мужийн Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүнээр сонгогдсон байна. Никки Хейли нь тус мужийн Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүнээр сонгогдсон энэтхэг гаралтай анхны эмэгтэй улстөрч аж.