Month: February 2017

“Петровис”, “Шунхлай” зэрэг компаниуд өнгөрсөн амралтын өдрөөс эхлэн шатахууны үнийг төрөл тус бүрт 100 орчим төгрөгөөр нэмээд байгаа билээ. Тухайлбал, АИ92 бензин 1,625 төгрөгт хүрсэн байна. Уг нь Засгийн газраас шатахууны импортын татварыг бууруулж, шатахууны үнийг нэмэгдүүлэхгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Тиймээс уг асуудалтай холбогдуулан өчигдөр Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн яамнаас мэдээлэл гаргасан байна. Уг мэдээлэлд “Газрын тосны олборлолтын хэмжээг бууруулах шийдвэр гарсантай холбоотойгоор дэлхийн зах зээл дээрх газрын тосны үнэ огцом өссөн. Ингээд шатахууны импортын үнэ өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сартай харьцуулахад төрөл тус бүр дээр тонн тутамд 41-60 орчим ам.доллараар өссөн нь шатахууны жижиглэн борлуулалтын үнэд нөлөөлж эхэлсэн. Тиймээс Засгийн газрын тогтоолоор авто бензин, дизелийн түлшний онцгой албан татварыг тодорхой хэмжээгээр бууруулан, дотоодод борлуулж буй шатахууны жижиглэнгийн үнийн өсөлтийг тогтворжуулах, саармагжуулах арга хэмжээ авсан. Гэвч хоёрдугаар сарын шатахууны импортын үнэ нэгдүгээр сартай харьцуулахад төрөл тус бүр дээр дахин 22-26 орчим ам.доллараар өссөн байна. Тиймээс шатахууны зарим компани хоёрдугаар сараас эхлэн шатахууны үнийг литр тутамд 150 хүртэл төгрөгөөр өсгөөд байгаа юм. Иймд дээрх нөхцөл байдлыг судалж, хяналт, шалгалт хийн дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Ашигт малтмалын газар, Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар болон холбогдох байгууллагуудтай хамтран байгуулж ажиллаж эхэллээ” гэх мэдээллийг өгсөн.

Тиймээс дээрх асуудалтай холбогдуулан Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын дарга Б.Лхагватай ярилцлаа.

---

-Зарим компани шатахууны жижиглэнгийн үнээ нэмсэн асуудал гарлаа. Үүнийг танай байгууллага шалгаж байна уу. Энэ талаар хэрэглэгчдээс санал, гомдол ирсэн үү?

-Сүүлийн хоёр, гурван өдөр шатахууны үнэ нэмэгдсэнтэй холбогдуулан иргэдээс нэлээд гомдол санал ирж байна. Энэ асуудалд бид анхаарч ажиллаж байна. Саяхан Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн яамны дэд сайдаар ахлуулсан үнэ тогтворжуулах зөвлөл шатахууны үнийн асуудлыг хэлэлцээд шатахууны импортын жижиглэнгийн үнийг нэмж болохгүй гэж тохирсон.

Харин алдагдалтай ажиллаж буй зөрүүг нөхүүлэх журмаар импортын онцгой татварыг бууруулах зөвлөмжийн дагуу Засгийн газар импортын шатахууны албан татварын хэмжээг бууруулсан шийдвэр гаргасан. Шатахууны үнийг тогтвортой байлгах, хяналт тавих ажлыг Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн яам болон ШӨХТГ-т үүрэг болгосон. Тиймээс бид хяналт тавьж ажиллаж байна. Гэвч зарим компаниуд шатахууны жижиглэнгийн үнийг өнгөрсөн өдрүүдэд 50-150 төгрөгөөр нэмсэн байна. Манайх энэ асуудлыг шалгахаар улсын байцаагчдаа томилон ажлын хэсэг гаргаж, ажиллаад эхэлсэн. Мөн өнөөдөр би шатахууны компанийн эздийг дуудаж дураараа үнэ нэмсэн шалтгааныг тодруулж, үнийг хуучин үнэд нь оруулах шаардлага тавилаа. Дэмжлэг үзүүлээд байхад үнэ нэмэх асуудал байж болохгүй. Бүх бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөд шатахууны үнэ онцгой нөлөөлдөг учраас, дураараа үнэ нэмэх асуудал байж болохгүй. Энэ бол үнэхээр хариуцлагагүй зүйл боллоо.

-Шатахууны үнэ нэмэх гол шалтгаан юу байв?

-Үе үеийн Засгийн газар шатахууны үнийн онцгой татварын хөнгөлөлт зээл тусламж зэрэг арга хэмжээг авсаар ирсэн байдаг. Гэтэл дураараа үнэ нэмсэнд харамсаж байна. Ямартай ч ажлын хэсэг албан ёсоор үнэ нэмсэн шалтгааныг шалгана. Үнээ буулгаж, хуучин үнэд нь оруул гэдэг шаардлагыг шатахууны компанийн эздэд тавиад байна. Шатахууны жижиглэнгийн үнийг Засгийн газар барьж байгаа. Эдийн засаг хүнд байгаа өнөө үед засгаас зохицуулалт хийсээр байгаа. Зохицуулалт хийсээр байтал зориуд зохион байгуулалттайгаар шатахууны үнийг нэмчихлээ. Энэ нь зохион байгуулалттай улс төрийн явуулгатай ажил байх вий гэж эмзэглэж байна. Манайхан баяр ёслол, сонгууль дөхөхөд аливаа бүтээгдэхүний суурь үнийг хөдөлгөдөг. Яагаад гэвэл томоохон аж ахуйн нэгжийн ард улстөрчид байдаг. Тиймээс бид маш сайн хяналт тавьж, торгууль шийтгэлийг ногдуулж ажиллана. Хэдхэн хоногийн дараа сар шинийн баяр болох гэж байхад үнээ нэмж байгаа нь ард түмнийг төрд итгэх итгэлгүй болгох ажил байж болно. Тиймээс энэ байгууллагуудын эздийг судалж шалгана. Үнэхээр үнэ нэмэх асуудал байгаа бол саналыг нь хүлээн авч ярилцана. Шатахууны компаниуд туйлын хариуцлагагүй зүйл хийлээ.

-Шатахууны компаниудын эзэд шатахууны үнэ нэмсэн асуудлаа хэрхэн тайлбарлаж байна вэ. Шатахууны компанийн эзэд хоорондоо тохироод үнээ нэмсэн байна уу?

-Баруун, зүүн аймгуудын хилээр орж байгаа шатахууны онцгой татварыг тэглэчихсэн байгаа. Цаашдаа хилийн үнэ нэмэгдэх асуудалтай байгаа гэдэг тайлбар тавьж байна. Өнөөдөр нэмэгдээгүй учраас энэ тайлбарыг бид хүлээж авахгүй. Тохирсон, хуйвалдсан гэдгийг хэлэхэд эрт байна. Бид шалгаж байгаа. Тийм байхыг үгүйсгэхгүй. Яагаад гэхээр нэг газар нь “Шунхлай”, нөгөө нэг газарт нь “Петровис” бас нэг газар “МТ” гэх жишээгээр зөрүүлж үнээ нэмсэн асуудал ажиглагдсан. Өнгөрсөн хугацаанд шатахууны компаниуд үнэ нэмнэ гэдэг асуудлыг тавьсаар ирсэн. Гэхдээ энэ удаа ийм санал тавиагүй хэрнээ гэнэт үнээ нэмсэн. Тэгэхээр удахгүй болох Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотойгоор, санаатайгаар иргэдийн бухимдлыг нэмэгдүүлэх гэж байгаа нэг арга гэж ойлгож болохоор байна. Санал тавиагүй хэрнээ ингэж байна гэдэг төрийг иргэдтэй харшуулах гэж байгаа зүйл юм биш биз. Үнэхээр үнэ нэмэхээс өөр аргагүй болсон бол асуудлаа холбогдох газарт тавих хэрэгтэй. Шатахууны компаниуд үнээ нэмэхгүй бол дампуурахаар тийм хүнд байдалд лав ороогүй. Бид сайтар судалж байж хэлдэг.

-Манай улс цаашид газрын тосны үйлдвэр барьчихвал шатахууны үнэ өсөх асуудлаас айхгүй болох болов уу?

-Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн яам газрын тосны үйлдвэр барина гээд санал тавиад яваад байгаа. Барих газар нь олдохгүй байна уу, эсвэл ямар шалтгаантай байна, одоохондоо ажил хэрэг болоогүй л байх шиг байна. Манайх Орос, Солонгос зэрэг гадны улсаас шатахуунаа импортолж байна. Аюулгүй байдлын хүрээнд ч гэсэн дотооддоо үйлдвэртэй болчихвол сайн. Ер нь үйлдвэрүүд бий болгох замаар аливаа салбар хөгжинө.

-Хууль бусаар шатахууны үнэ нэмсэн компаниудад ямар хариуцлага тооцох вэ?

-Хууль бусаар нэмсэн тохиолдолд өрсөлдөөний тухай хуулийн дагуу торгууль шийтгэл тавина. Шалтгалтын дүнгээс хамаарч ямар хариуцлага үүрүүлэх нь тодорхой болно.

-Дүнжингарав худалдааны төв түрээсийн үнээ нэмсэн байна. Үүнтэй холбоотой санал, гомдол танайд ирэв үү?

-Одоогоор ирээгүй байна. Түрээслэгч, түрээслүүлэгчдийн хамтын ажиллагааны гэрээ хэлцлүүдээр зохицуулагдах ёстой. Тиймээс ойлголцож, зохицож ажиллах хэрэгтэй. Хэрэв гомдол ирвэл хэрэглэгчийн өрсөлдөөний хулиар хохироосон зүйл байна уу гэдгийг шалгана.

-ШӨХТГ сүүлийн үед ямар, ямар ажлуудыг хийж, хэрэгжүүлж байна вэ. Ихэвчлэн ямар гомдол иргэдээс их ирж байна?

-Манайх хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалдаг, бизнес эрхлэгчдийг дэмждэг байгууллага. 2017 оны хувьд бид хэрэглэгчийнхээ эрх ашгийг хэрхэн хамгаалах вэ гэдэг зорилтыг гарган ажиллаж байгаа. Ганцхан хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалдаг байгууллага биш. Хэрэглэгч, аж ахуйн нэгж, төр засгийн гурвалсан холбоог сайжруулахад анхаарна. Сүүлийн үед Сууц өмчлөгчдийн холбоо, худалдааны төв дэлгүүр, үүрэн телефон зэрэгтэй холбогдолтой гомдол санал их ирж байна. 2017 оны нэгдүгээр сарын байдлаар гэхэд 100 гаруй санал гомдол ирсэн. 2012 онд намайг ажиллаж байхад гардаг байсан гомдлууд ч гарсаар байгаа. Тиймдээ ч иргэдийн боловсролыг нэмэгдүүлэх үүднээс хэвлэл мэдээлийн байгууллагуудтай хамтарч ажиллаж байна. Тиймээс хийж байгаа ажил болон хууль тогтоомж хэрэглэгч та юун дээр анхаарах вэ гэдэг асуудлыг хэвлэлийн байгууллагуудаар дамжуулан өгч байгаа зэрэг нэлээд олон ажлыг шинээр хийж хэрэгжүүлж байгаа гэв.

Өнгөрсөн өдрүүдэд хамгийн түрүүнд “Шунхлай”, “Петровис” шатахуун түгээх станцууд шатахууны үнээ нэмсэн байлаа. Тухайлбал, “Шунхлай” групп нийслэл болон хөдөө орон нутгийн салбартаа шатахууны жижиглэнгийн үнээ нэмжээ. Гэхдээ зарим салбартаа үнээ хөдөлгөөгүй юм билээ. “Шунхлай” групп шатахууны үнээ зарим салбарт нэмсэн шалтгаанаа тайлбарлах боломжгүй, ихэнх салбартаа хуучин үнээрээ борлуулж байгаа гэдэг тайлбар өглөө. Өчигдөр “Сод Монгол” шатахуун түгээх станцад Аи92 -1530, Аи95-1730, “Шунхлай” шатахуун түгээх станцад Аи95-1720, Аи92 -1510, “Жаст ойл”-д Аи95 -1730, Аи92 -1530 төгрөгийн үнэтэй байлаа.

УИХ-ын гишүүн С.Чинзоригтой ярилцлаа.

---

ХҮҮХДЭЭ ГУРВАН НАС ХҮРТЭЛ НЬ ГЭРТЭЭ ХАРСАН ЭЭЖҮҮДИЙН НДШ-ИЙГ ТАСАЛДУУЛАХГҮЙ

-Өнгөрсөн долоо хоногийн уиХ-ын нэгдсэн чуулганаар таны өргөн барьсан тэтгэвэр, тэтгэмжтэй холбоотой хоёр хуулийг баталлаа. Хуулийн гол ач холбогдол юу вэ?

-Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай, Малчид болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн нийгмийн даатгалыг нөхөн төлүүлэх тухай гэсэн хоёр хуулийн төслийг боловсруулж батлууллаа.Хууль батлагдсанаар хэд хэдэн асуудал шийдэгдэж байгаа. Ялангуяа олон хүүхэд төрүүлж, өсгөсөн ээжүүдийн хөдөлмөрийг бодитоор үнэлэх, тэдний нийгмийн баталгааг сайжруулах тал дээр тодорхой арга хэмжээ авахаар болсон. Тухайн ээжийн төрүүлж, өсгөсөн хүүхдийнх нь тоогоор улсад ажилласан жилийг нэмэгдүүлэн тооцдог байх, хүүхдээ гурван нас хүртэл нь гэртээ харж байгаа бол нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нь тасалдуулахгүй төлнө. Ингэснээр ажилласан жил тасалдахгүй. Мөн даатгуулсан хэлбэрээс үл хамаарч жирэмсний болон амаржсаны тэтгэврээ бүрэн авдаг байх гэхчилэн олон хуулийн заалтыг оруулж өглөө.

-Гэртээ хүүхдээ харж буй ээжүүдийн НДШ-ийг улсаас төлөхөд хэдий хэрийн хөрөнгө зарцуулах бол?

-Төсөвт зохих хэмжээний ачаалал өгөхийг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ талууд санхүүгийн ачааллаа жигд хариуцах учраас дан ганц төсөвт ачаалал өгөхгүй. Хүүхдээ гэртээ гурван нас хүртэл харж буй ээжүүдийн НДШ-ийг ажил олгогч, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг бол Нийгмийн даатгалын тэтгэмжийн сангаас төлнө. Харин огт ажил хөдөлмөр эрхэлдэггүй ээжүүд бий. Тэдний НДШ-ийн тал хувийг төр хариуцахаар болж байгаа. Үлдсэн хувиа иргэн өөрөө төлнө. Нэг ёсондоо ажил олгогч, төр, иргэн, Нийгмийн даатгалын сан дөрвүүлээ ачааллаа жигд хуваах юм.

-Уг хууль хэрэгжээд эхлэхээр тав ч юм уу арван жилийн дараа төрөлт нэмэгдэнэ гэсэн судалгаа бий юү?

-Төрөлт хэрхэн нэмэгдэх вэ гэсэн нарийвчилсан судалгаа хийгдээгүй. Гэхдээ ээжүүдийн нийгмийн баталгаа сайжраад олон хүүхэд төрүүлсэн хөдөлмөрийг нь бодитоор үнэлээд ирэхээр төрөлт нэмэгдэнэ гэж бодож байгаа. Нийгмийн хамгаалалтай холбоотой арга хэмжээ хэрэгжүүлэхээр төрөлт нэмэгддэг судалгаа байдаг юм билээ.

МАЛЧИД НДШ-ЭЭ ТӨЛЖ БАЙГААГҮЙ БОЛ НЭГ УДАА НӨХӨН ТӨЛӨХ БОЛОМЖТОЙ

-Малчдын тухайд мөн олон боломжийг нээж өгсөн биз дээ?

-Аль ч Их хурлын үед малчдын нийгмийн асуудал орхигдчих гээд байдаг байсан. Тиймээс хатуу ширүүн уур амьсгалд ажиллаж, амьдарч буй малчин түмнийхээ хөдөлмөрийг бодитой үнэлэхийн тулд нийгмийн хамгааллыг сайжруулах зорилгоор тэтгэвэрт гарах насыг нь таван жилээр наашлуулсан. Байгалийн хатуу ширүүн нөхцөлд жилийн дөрвөн улиралд мал малладгаас хамаараад малчдын дундаж наслалт, төв суурин газрын иргэдийн дундаж наслалтаас харьцангуй доогуур байдаг. Үүнтэй холбоотойгоор малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр наашлуулах шаардлагатай байна гэж үзсэн юм. Мөн өнөөдөр улсын хэмжээнд 1.1 сая ажил хөдөлмөр хийж буй хүн бий. Үүний 47 хувийг нь малчин болоод хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч иргэд эзэлж байгаа. Тэгсэн атлаа нийгмийн даатгалын төлөлтийг нь аваад үзэхээр малчдын есөн хувь, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 13 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байгаа. Ерөнхийдөө малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 80-90 хувь нь үндсэндээ нийгмийн хамгааллын гадна байна гэсэн үг. Ахмад, өндөр настан болсон хойноо Нийгмийн хамгааллын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж авах эрх нь үүсэхгүй, ирээдүйн нийгмийн баталгаа нь алдагдах нөхцөлтэй байгаа. Ийм учраас малчин болоод хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн төлж чадаагүй явж ирсэн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлөх боломжийг олгосон хуулийн зохицуулалттай болчихлоо.

-Малчдын тэтгэвэрт гарах насыг наашлуулахаар мөн төсөвт ачаалал ирнэ биз дээ?

-Мэдээж хэрэг ачаалал ирнэ. Гэхдээ малчдын төлөөгүй байгаа НДШ-ийг нэг удаа нөхөн төлүүлэхээр 200-300 орчим тэрбум төгрөг Нийгмийн даатгалын санд төвлөрөх байх гэсэн тооцоо бий. Энэ хөрөнгөнд зөв менежмэнт хийгээд өсгөж чадвал малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр урагшлуулсан ч гэлээ төсөвт ачаалал өгөлгүйгээр шийдэх боломжтой.

-Алдар цолтой ахмадуудад нэмэлт хөнгөлөлт олгоно гэсэн. Энэ хуулийн талаар?

-Засгийн газраас ахмад настнуудтай холбоотой хоёр хуулийн төсөл оруулж ирсэн. Нэг нь Ахмад настны тухай хууль. Энэ хууль батлагдсанаар ахмадууд маань ахмад сургагч багш болж байгаа юм. Тэдний мэдээллийг бүрдүүлсэн мэдээллийн сантай болж хүсэл сонирхол, мэдлэг, мэргэжил, чадварт тохирсон хөдөлмөрийг санал болгож байх юм. Мөн залуу үедээ сургаал, туршлагаа хуваалцах ажлууд зохион байгуулна. Мөн шүдний протезын хугацаа таван жил байсныг гурав болголоо. Алдар цолтой ахмадуудад нэмэгдэл хөнгөлөлт олгоно. Үүний дагуу гавьяат цолтой ахмадууд маань сар бүр 150 мянган төгрөг авна.

-Оффшорын хуулийн тухайд гишүүд янз бүрээр байр сууриа илэрхийлж байна. Таны хувьд энэ хуулийн төсөл дээр ямар бодолтой байгаа вэ?

-Засгийн газраас өргөн барьсан энэ хуулийн төслийн ерөнхий агуулга, зарчмыг нь дэмжиж байгаа. Ер нь улстөрчид болоод төрд зүтгэж, албан тушаал хашиж байгаа хүн бол тэр татваргүй бүс буюу оффшорын бүсэд данс эзэмших ёсгүй. Гэхдээ одоо УИХ-д хэлэлцэгдэж байгаа хуулийн төслийн томьёоллыг нь харахаар санал нийлэхгүй асуудал байна. УИХ дээр Засгийн газраас орж ирээд хэлэлцэгдсэн хуулиар бол нэлэнхүйд нь буюу гадаад улсад данстай байхыг хориглох гээд байгаа юм. Үүнийг би буруу гэж үзэж байгаа. Нэг төрийн албан хаагч байлаа гэхэд хүүхэд нь гадаад орны тэтгэлэгт хамрагдаад гадагшаа сургуульд сурч болно. Бас манай улсаас эрүүл мэндийн асуудлаар гадагш, дотогшоо явдаг улсууд байж л байдаг. Тэд бас хязгаарлагдчих гээд байгаа юм.

-Тэгвэл яах ёстой гэж?

-Ерөөсөө гадаад улсад дансгүй бай гэж хориглохгүйгээр харин яг тэр татваргүй бүс буюу татвараас зугтдаг, хууль бусаар олсон орлогоо нуудаг оффшор бүсдээ данстай байхыг нь хориглоё гэдэг зарчмын байр суурьтай байгаа. Мөн Засгийн газраас орж ирсэн саналд зөвхөн тухайн төрийн албан хаагчийг гадаад улсад данстай байхыг нь хориглочихсон. Цаана нь үр хүүхэд, ах, дүү нь данстай байх нь нээлттэй байгаад байна.

Ардын уламжлалт “Наран М” эмнэлгийн их эмч Ш.Ариунжаргалтай ярилцлаа.

---

-Сүүлийн үед уушгины хорт хавдрын тархалт нэмэгдэж, уушгитай холбоотой өвчин дэгдэж байгаа юм байна?

-Уушгины хорт хавдрыг үүсгэхэд нөлөөлдөг тодорхой гол хүчин зүйлүүд бий. Нэгдүгээрт, хувь хүний онцлог гэж бий. Жишээ нь, тамхи татдаг хүмүүс мөн уул уурхай ч юм уу утаа, тоостой газарт ажилладаг улсууд байна. Эдгээр хүмүүст ажлын онцлогоос хамаарч хорт хавдар тусах магадлал бий. Хоёрдугаарт, хотын утаа нөлөөлж байгаа юу гэвэл нөлөөлж байгаа. Утаа тортогноос болоод хотын иргэд л уушгины хорт хавдар тусаад байна уу гэвэл үгүй. Хөдөөний хүмүүс, тэр дундаа малчдын дунд уушгины хорт хавдартай хүн их гардаг юм. Тэднийг ажиглаад судалгаа хийхээр яалт ч үгүй тамхи татдаг хүмүүс байдаг.

-Уушгины өвчнөөс сэргийлэхийн тулд хамгийн түрүүнд ямар арга хэмжээ авдаг вэ?

-Ууланд явж, агаар салхинд гарч байна гэдэг чинь уушгиа цэвэрлэж байна гэсэн үг. Шилмүүст ойд хоёр цаг хэртэй алхахад уушги цэвэрлэгддэг. Уушги цэвэрлэгдэж байгааг яаж мэдэх вэ гэхээр нус гоожоод шингэрч хамар, цээж онгойгоод эхэлдэг. Үүнийг ууланд тогтмол алхдаг хүмүүс маш сайн мэднэ. Ингэж алхах нь уушгиа цэвэрлээд зогсохгүй, зүрх, судсаа ч цэвэрлэчихэж байгаа хэрэг. Хүн хөдлөөд хөлс гаргахаар биед хуримтлагдсан муу бүхэн хөлсөөр гадагшилчихдаг.

Хавдар тусах олон хүчин зүйл байдаг ч ер нь хавдар ямар хүнд тусдаг вэ гэхээр дархлаа султай хүнд л тусдаг. Дархлаа нь сулраад ирвэл хавдар, эсвэл сүрьеэ тусах магадлал нэмэгдэнэ.

-Уушгины хорт хавдрын үед тухайн хүнд ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ?

-Турж эцнэ, ядарна. Цээж хөндүүрлэнэ, зогсолтгүй ханиалгана.

-Уушгины хавдар, ханиад, хатгааны үед ардын уламжлалт эмнэлэг ямар эмчилгээ хийдэг юм бэ?

-Уушгины хавдрын үед хавдрыг нь авч дараа нь химийн эмчилгээ хийдэг. Уламжлалт эмнэлгийн хувьд уушгины хавдартай хүнд хордлого тайлах эмчилгээ хийж болно. Дараа нь хавдар нь бүрэн эдгэрсэн гэсэн тохиолдолд эмчилгээ хийж болдог юм.

-Нохой, чонын мах уушгинд сайн гээд манайхан ярьдаг. Энэ нь ямар учиртай юм?

-Чонын мах уушгийг төлжүүлдэг. Үнээний уушгийг бас иддэг. Дээр үед сүрьеэ маш их элбэг байсан шүү дээ. Тэрийг эдгээдэг ганц зүйл нь үнээний уушги байсан юм. Мөн гөлөгний цус уулгадаг гэж ярьдаг байсан. Харин өнөө үед уушгины хавдартай хүнд цэвэр хавдрын эмчилгээг хийгээд хажуугаар нь уламжлалт эмнэлгээр давхар явж болдог болсон.

-Хүүхдүүд сүүлийн жилүүдэд ханиаданд дарлуулж, хатгаа авч, эмнэлгүүд ачааллаа дийлэхээ больсон. Эцэг, эхчүүд хатгааг нь хүндрүүлчихгүй юмсан, уушгинд нь юм үлдээчихгүй юмсан гэж их хичээж янз бүрийн эм өгч байгаа харагддаг?

-Уушги хамгийн сайхан эмчилгээ авдаг эрхтэн. Хатгааг монгол эмнэлэг их сайн эмчилчихдэг юм. Хэсэг газар бумба тавьж болно, харшилдаггүй бол зөгийн балтай татлага хийж болно. Уушгины их сайн тангууд бий. Энэ тархаад байгаа ханиадны үед томчуул нь “Лидэр 7”, “Мана 4” танг уухад ханиадыг маш сайн дарж байна. Өнөө айхавтар хүчтэй эмүүдэд дарагдаагүй гэсэн ханиадыг тангаар эмчилж байна. Гэхдээ заавал хэсэг газрын эмчилгээ хийнэ. Уушги чинь өөрөө тэр чигээрээ цусан хангамжаар баян эрхтэн. Тэрийг нь ихэсгээд өгөхөөр илүү үр дүнтэй. “Лидэр 7” бол нян нядалдаг, хижиг халууныг дардаг тан. Энэ дэгдээд байгаа, вирусийн гаралтай ханиадыг уламжлалтаар хижгийн халуун гэдэг юм. Настай хүмүүст “Норов 7” тан өгдөг. Хүүхдүүдэд “Үзэм 7” тан маш сайн таарч байгаа. Эвгүй ханиалгаж байгаа, юм л бол бронхит болчих гээд байгаа ханиаданд тан үнэхээр сайн үйлчилдэг. Уламжлалт эмнэлэгт чинь европ эмнэлгээр яваад эм тариа их хэмжээгээр хэрэглэчихсэн хүмүүс л ирдэг.

Хэрвээ унаж татдаг өвчтэй л биш бол энэ ханиадны үед хүүхэд халуурахад гэмгүй л байгаа юм. Халуурахаар хүүхдийн бие организмд дархлааны урвал явагддаг. Хүүхэд халуурангуут л яараад халуун бууруулах эм өгчихдөг нь давхар хордуулаад байгаа гэсэн үг. Жаахан хүүхдүүд антибиотикийн хордлогод ороод мөөгөнцөртөж ирж байна. Эм тариа их хэрэглэснээс болж таван сартай хүүхэд хүртэл мөөгөнцөртөж байна шүү дээ.

-Цаан арьсан гутал, элдэв ан амьтны үс ноостой хувцас өмсөх эсхүл салхи нэвтэрдэггүй нийлэг материалтай хувцас өмсөх нь хатгаа авах нэг том эрсдэл болоод байгаа тухай ярьдаг?

-Зарим эцэг, эхчүүд хүүхдээ хэтэрхий их дулаалаад байдаг. Хэт бигнээд хөлсөндөө нортол нь баглачихдаг. Эсхүл хэт дааруулаад байдаг. Агаар сайн солилцдог, цэвэр, аль болох нийлэг материал бага орсон хувцас өмсгөх хэрэгтэй. Нялх хүүхдүүдэд комбинзон их өмсгөдөг. Сүүлийн үед комбинзоны хатгаа гэж ерөөсөө салдаггүй, олон дахидаг хатгаа их тусч байна. Яадаг вэ гэхээр нийлэг материалаар хийсэн өнөө комбинзоныг өмсгөчихөөр хүүхэд хөлрөөд эргээд даарахаараа хөлсөө шууд дотогш татаад хатгаа болчихдог. Бага насны хүүхдүүдийг агаарт сайн гаргаж байх хэрэгтэй. Долоо хоногт багаар бодоход нэг удаа дулаан хувцас өмсүүлээд агаарт гарга. Болж өгвөл нийлэг, гялгар, гялтганасан материалтай хувцас битгий өмсгө. Хямдхан, элдэв хурц үнэртэй, будагч бодистой хувцаснаас татгалзах хэрэгтэй. Ийм материалтай хурц үнэртэй хувцаснаас хүүхэд хорддог. Өмсч байгаа хувцас, тоглож байгаа тоглоомонд нь хүртэл учир бий шүү. Хүүхдийн өвчлөл, харшил яагаад ихсээд байна вэ гэхээр хэрэглэж байгаа эд зүйл, хувцас хунар, тоглоомтой нь шууд хамааралтай.

-Энэ дэгдээд байгаа ханиадны үед аль болох эмнээс татгалзаж аньс, чацарганы шүүс ууж хөлрөх нь үр дүнтэй гээд байгаа?

-Ханиад хүрвэл аль болох өөрөөрөө эдгээхийг бодох хэрэгтэй. Эм тариагаар нүдэх биш. Хоол ундаа сайн тохируулах хэрэгтэй. Энэ ханиаданд цагаан гаатай сүү үнэхээр сайн үйлчилж байна. Оройгоор буцалгаж ууж болж байна. Усан хулгана болтлоо хөлөрнө гэж ярьдаг. Тэрэн шиг өөрөөрөө сайхан хөлөрчихөөд дараа нь дулаан хуурай хувцас өмсөх хэрэгтэй. Хөлрөхөөр уушги маш сайн цэвэрлэгддэг юм. Халуурлаа гэхэд халуун бууруулдаг гэх эмүүдийг шууд өгөхөөс татгалзаасай. Хүүхдийн биед гаднаас нян орохоор тэрнийх нь эсрэг хариу урвал дөнгөж явагдаж, организм өөрийнхөөрөө дархлааны системээ ажиллуулж халуурч өнөө нянгаа дарах гэнгүүт дээрээс нь халууны эмээ өгөөд халууралтыг зогсоож урвалыг нь зогсоочихдог. Нэг удаа эм тариа хэрэглэчихсэн хүүхэд эмнэлгээс салдаггүй. Анзаараад байхад нэг удаа эмнэлэгт хэвтсэн хүүхэд дараагийн удаа ханиад хүрлээ гэхэд хүндрээд өнөө тариагаа тариулж байж эдгэх гээд байдаг. Эцэг, эхчүүд нь хүүхдүүдээ эм тариа замбараагүй хэрэглэснээс эмнэлгээс хараат хүн болгочихоод байгаа байхгүй юу. Ер нь бага насны хүүхэд өвдөнө гэдэг явж явж асаргаатай шууд холбоотой байдаг юм.

Д.САРУУЛ