Categories
мэдээ нийгэм

Сар шинийн баяраар Цагдаагийн байгууллага бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ ажиллана

Цагдаагийн байгууллагын бие бүрэлдэхүүн энэ сарын 26-ны 09:00 цагаас гуравдугаар сарын 2-ны 09:00 цаг хүртэл өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хоёрдугаар зэрэгт шилжин үүрэг гүйцэтгэх юм байна. Цагдаагийн алба хаагчид сар шинийн баярыг гэмт хэрэг зөрчилгүй тэмдэглэн өнгөрүүлэх чиглэлээр битүүний өдөр төв Гандантэгчинлэн хийд болон нийслэлийн хүрээний 41 хийд, дацангийн хурал, уншлагын үеэр нийтийн хэв журам сахиулах, халаасны хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр үүрэг гүйцэтгэн аж.

Энэхүү ажилд нэмэлтээр ХСИС-ийн сонсогчид, Олон нийтийн цагдаагийн ажилтнууд ажиллаж байна. Камерын болон биет эргүүлийн хяналттай байх бүх боломжийг судалж, хэрэг зөрчлөөс сэргийлэх боломжит бүх арга хэмжээг авах юм байна.

Иргэд шинийн нэгний өглөөний нар харах ёслолд ихээр хамрагдах болсон. Ийм газар 19 байдаг байна. Эдгээр газарт цагдаагийн алба хаагчид нийтийн хэв журам хамгаалах, гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, замын хөдөлгөөн зохицуулах, түгжрэл бий болохоос сэргийлэх чиглэлээр ажиллахаар төлөвлөгөө гарган ажиллана.

Цагдаагийн газраас дараах зүйлсийг анхааруулж байна.

Шинийн нэгний өдөр хотын захын хорооллууд руу чиглэсэн хөдөлгөөний нягтрал бий болдог. Энэ үеэр тодорхой чиглэлийг нэг урсгалд оруулах, явуулын тэмдэг тэмдэглэгээ хийх зэргээр аль болох зохиомол түгжрэл бий болгохгүй байх зорилгоор зохицуулалт хийнэ. Ийм тохиолдолд иргэд маань Замын цагдаагийн алба хаагчийн шаардлагыг биелүүлж, замын хөдөлгөөндөө соёлтой оролцохыг хүсье. Түүнчлэн ахуйн ослоос урьдчилан сэргийлж, аюулгүй байдлаа хангахыг анхааруулъя. Иргэд маань гэр орноо эзэнгүй орхиж явах тохиолдолд хөршдөө захих, хаалга, цонхны бэхэлгээгээ сайжруулж хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зэргээс өөрөөс шалтгаалах зүйлсээ хийх хэрэгтэй.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Битүүний өдрийн ёсон

Монголчууд өвлийн адаг сарын сүүлийн өдөр битүүлдэг билээ. Битүүлэх гэдэг нь билгийн улирлын сар бүрийн гучинд тэнгэрт сар үл үзэгдэх битүү харанхуйгаас үүдэн буурал жилийн отголох өдрийг тэмдэглэхийг хэлнэ. Энэ өдрийг тусгай зан үйлээр үддэг.

Мөн хүнээс зээлсэн мөнгө, зоос, эд мал байвал даруйхан эргүүлэн өгөх, хэрэлдэж эв түнжин эвдэрсэн хэн хүнтэй зориуд уулзаж эв эеэ засдаг сайхан уламжлалтай. Битүүний өмнөх өдөр айл болгон бурхан шүтээнээ тахин, гэр орныхоо тоос шороог гүвж, хог буртгийг цэвэрлэдэг. Энэ өдөр эмэгтэйчүүд нь идээ цагаагаа бэлдэж, харин эрчүүд нь хүлэг морьдоо барьж, хур дэлийг нь засч бэлдэнэ.

Битүүний орой өрхийн тэргүүлэгч гэрийнхээ баруун тотгоны дээр цагаан чулуу тавьж сахиусуудын орох үүдийг нээдэг. Мөн зүүн тотгоны дээр өргөс, харгана, шарилж тавьж муу зүгийн ад зэтгэрийн хорлолыг хөөж буцаана. Ингээд шинэ сайхан хувцас өмсөцгөөн гал, бурхандаа дээж өргөөд дараа нь битүүлдэг билээ.


Доктор, профессор С.Дулам:
Битүүн” гэдэг бол миний судалснаар ан агнуурын соёлын үеэс буюу цагаан сараас өмнө тэмдэглэдэг байсан хувь сарын ой дурсамж. Өөрөөр хэлбэл их махан тайлга хийдэг, шүүс идээгээр голлон аж төрж байсан ан агнуурын соёлын үеийн үлдэц гэж болно. Насныхаа эрэмбээр мал амьтны эрхтнүүд оноосон эзэнтэй байсан.

Жишээ нь, эрэгтэй хүнд өвчүү өгч болохгүй. Өвчүү гэдэг бол эмэгтэй хүний, хатан хүний хоол шүү дээ. Дал дөрвөн өндрийг нагацын зоог, зээ нь нагацынхаа дэргэд дал барьж болохгүй гэх мэт ураг эшийн утгатай. Тийм болохоор битүүнд “битүүлэг зөрүүлнэ” гэж их ёс байсан. Үүнтэйгээ уялдаад битүүлнэ гэдэг маань өөрөө гурван утгатай.

Цагийн хувьд нэг бүтэн жил эргээд жилийн шувтарга болж байна. Дээр нь тэр шөнө тэнгэрт сар гарахгүй, харанхуй битүү болж байна. Мөн энэ өдөр битүү хоол буюу шүүс идээ, битүүлэг голдуу зооглодог. Түүнчлэн тэр орой ширээ болоод ширдэгний олон бэлгэдэлтэй тоглоомоор тоглоно. Хорол, үүчүүр, зэндмэнэ, төгс жаргалан мэтийн гэр барьдаг тоглоомууд бол ширээний тоглоом. Шагай голдуухан ширдэгний тоглоом.

Битүүний өдөр цээрлэх зан үйл:

  • 1. Битүүн бол тэр жилийн хамгийн сүүлийн өдөр. Энэ өдөр айл хэсэхийг цээрлэнэ. Хэсүүчилсэн хүн шинэ ондоо бас л тэнүүчлэнэ гэдэг. Энэ шөнө айлд хоновол сүнс төөрнө. Гэрийн эзэн гэртээ байх нь ямар нэг гай барцад тохиолдохоос сэрэмжилж, буян хишгээ тонтоож буй хэрэг.
  • 2. Битүүний өдөр нохой зодохыг цээрлэ. Зодвоос урган гарах шинэ ондоо гай гамшиг тохиолдох бөлгөө. Харин цадтал хоолло.
  • 3. Амандаа юм зажилж гадаа гарахыг цээрлэнэ. Газарт ус, угаадас асгаж болохгүй. Эс тэгвэл чөтгөр ам долоож, яр шарханд баригдана.
  • 4. Гэр орон харанхуй байх, гадаа хувцас хунараа хонуулах, нялх хүүхдийг нэрээр нь дуудахыг цээрлэнэ. Чөтгөр хорлоно хэмээнэ.
  • 5. Өлөн зэлмүүн хонохыг цээрлэнэ. Урган гарч буй жилд нийтээрээ өлсөхийн ёр гэхийн учир хоол ундаа цадтал тохируулан хэрэглэнэ.
  • 6. Гэр орондоо хэл ам, хэрүүл шуугиан хийх, өндөр дуугаар чанга бархирахыг цээрлэнэ. Эс дагаваас шинэ ондоо хэрүүл тасрахгүй. Айл гэр, улс орон амар тайван бус байх бөлгөө хэмээн цээрлэдэг заншилтай.

О.ӨНӨР

Categories
мэдээ нийгэм

Үндэсний бөхийн барилдааны тасалбарыг маргааш борлуулна

Сар шинийн баярыг угтан зохион байгуулж буй цуврал барилдаанууд Монгол бөхийн болсоор байна. Аймаг, цэргийн цолтой 256 бөхийн барилдаанөчигдөр болсон өнөдөр өсвөр, нийтийн монгол бөхийн барилдаан болж байна. Харин билгийн тооллын XVII жарны “Алтан унжлагат” хэмээх гал тахиа жилийн сар шинийн баярт зориулсан улс, аймгийн алдар цолтой 256 бөхийн барилдаан энэ сарын 26-ны өдөр “Монгол бөхийн өргөө”-нд болно.

Сар шинийн битүүний өдөр болдог энэ барилдааны тасалбар жил бүр эрэлттэ, бас шаглах явдал ч их гардаг. Тиймээс энэ жил зөвхөн битүүний өдөр тасалбар худалдана. Энэ талаар Монголын үндэсний бөхийн холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Цогтбаатараас тодруулахад, “Бөхийн өргөө 2500 хүний суудалтай. УИХ-ын Тамгын газар болон Засгийн газар, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарт урилга явуулдаг. Төрийн өндөр албан тушаалтнууд гээд тооцохоор 400-500 орчим урилга тараагдана. Түүний дараа худалдаанд гарах тасалбарын тоо тодорхой болдог. Битүүний өглөө тасалбар борлуулна. Үнийн хувьд 20-25 мянган төгрөг байна” гэв. Монголын Үндэсний бөхийн холбооноос энэ онд “Допинггүй монгол бөхийн төлөө” зорилтыг тавиад байгаа. Энэ зорилтын эхэнд “Допингийн эсрэг сан” байгуулан, бөхчүүдийг допингийн шинжилгээнд хамруулахаар болж, наадмын бус цаг үед шинжилгээ авах 16 бөхийн нэрийг тодруулахаар ажиллаж байна. Санал асуулгыг нууцаар авч бөхчүүдийнн нэрсийг гаргажээ. Мөн ямар бөхийг допингийн шинжилгээнд хамруулах саналтай байгааг иргэдээс ч мөн асууж байгаа юм. Цагаан сарын барилдаан сонирхолтой болдог тул ийнхүү олон арга хэмжээ авах шаардлага ч гардаг болсныг МҮБХ-ны ажилтнууд тайлбарлав.

Categories
мэдээ нийгэм

Халаасны хулгайч нар идэвхжсэнийг анхааруулж байна

Сар шинийн баярын өдрүүд ирж байгаатай холбогдуулан цагдаагийн байгууллага өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжсэн. Монголын уламжлалт цагаан сарын баярын өдрүүдэд хулгайлах төрлийн гэмт хэрэг ихээр үйлдэгддэг. Тэгвэл энэ төрлийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх чиглэлээр “Хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэх хөтөлбөр”-г цагдаагийн байгууллагаас хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын Халаасны хулгайн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсээс энэ төрлийн гэмт хэрэг ихээр үйлдэгддэг газруудад хэсэгчилсэн арга хэмжээг зохион явуулж халаасны хулгайн гэмт хэрэг үйлддэг 100 орчим сэжигтэн этгээдийг олж тогтоон бүртгэл судалгаанд хамруулаад байна. Мөн хүн ихээр төвлөрч ачаалал нэмэгддэг зах, үйлчилгээний төвүүдэд тус хэлтэс ОНАБХГ-н Тусгай хамгаалалтын хэлтэстэй хамтран бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ үүрэг гүйцэтгэж байна. Үүрэг гүйцэтгэх хугацаанд халаасны хулгайн гэмт хэрэг үйлддэг 3-4 хүний бүрэлдэхүүнтэй 40-45 орчим насны бүлэг эмэгтэй хулгайч нарыг илрүүлэн баривчилж шалгалтын ажлыг хийж байна. Шалгалтын явцад тэд 30-40 минутын хооронд Хархорин худалдааны төв дотор 6 иргэний цүнх болон халааснаас эд зүйлс хулгайлсан байсныг шуурхай эрэн сурвалжлан илрүүлж иргэдийн хохиролыг барагдуулсан байна. Мөн сар шинийн баярын өдрүүдэд гандан, хийдүүдэд иргэд ихээр цугларч засал номоо бичүүлж буян үйлддэг бөгөөд энэ үед ч халаасны хулгайч нар тэдний халаас цүнхнээс эд зүйл хулгайлах тохиолдол ихэсдэг байна. Иймд иргэд та бүхэн хөл хөдөлгөөн ихтэй, хүн ихээр цугларсан зах үйлчилгээний төвүүдээр үйлчлүүлэх, гандан хийдүүдэд буян үйлдэж ном хуруулах үедээ халаасны хулгайч та бүхнийг отож байдгийг ойлгож эд зүйлсээ анхаарал болгоомжтой авч явахыг Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын Халаасны хулгайн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсээс сэрэмжлүүлж байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Шатахууны 46 хоногийн нөөцтэй байна

Шатахууны 46 хоногийн нөөцтэй байна зурган илэрцүүдАшигт малтмал, газрын тосны газраас гаргасан мэдээгээр энэ сарын 21-ний байдлаар улсын хэмжээнд дунджаар ердийн хэрэглээний 46 хоногийн газрын тосны бүтээгдэхүүний нөөцтэй аж. Тодруулбал, А-80 автобензин 76, Аи-92 автобензин 38, дизелийн түлш 47, ТС-1 онгоцны түлш 12 хоногийн нөөцтэй байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Б.Баатархүү: Цагдаагийн бие бүрэлдэхүүн өндөржүүлсэн бэлэн байдалд ажиллана

Сар шинийн баяраар цагдаагийн байгууллагын бие бүрэлдэхүүн өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хоёрдугаар зэрэглэлд шилжиж үүрэг гүйцэтгэнэ. Энэ тухай ЦЕГ-ын Хэвлэл, мэдээллийн төвийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Б.Баатархүүгээс тодрууллаа.

-Цагдаагийн байгууллагын нийт бие бүрэлдэхүүн өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хоёрдугаар зэрэгт шилжин үүрэг гүйцэтгэх талаар мэдээлэл өгнө үү?

-Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын тушаалаар арвандолоодугаар жарны “Алтан унжлагат” хэмээх гал тахиа жилийн сар шинийн баяр, амралтын өдрүүдэд цагдаагийн байгууллагын нийт бие бүрэлдэхүүн өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хоёрдугаар зэрэглэлд шилжин ажиллахаар болсон. Цагдаагийн алба хаагчид сар шинийн баярыг гэмт хэрэг зөрчилгүй тэмдэглэн өнгөрүүлэх чиглэлээр үүрэг гүйцэтгэнэ. Битүүний өдөр төв Гандантэгчинлэн хийд болон нийслэлийн хүрээний 41 хийд, дацангийн хурал, уншлагын үеэр нийтийн хэв журам сахиулах, халаасны хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр үүрэг гүйцэтгэнэ.

-Шинийн нэгний өглөө нар харах ёслолын үеэр цагдаагийн байгууллагаас ямар зохицуулалт хийх вэ?

-Иргэд шинийн нэгний өглөөний нар харах ёслол хийдэг 19 газар байдаг юм байна. Эдгээр газарт цагдаагийн алба хаагчид нийтийн хэв журам хамгаалах, гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, замын хөдөлгөөн зохицуулах, түгжрэл бий болохоос сэргийлэх чиглэлээр ажиллахаар төлөвлөгөө гаргаад ажиллаж байна.

-Сар шинэ нэгдсэн арга хэмжээ баярын өдрүүдэд ч үргэлжлэх үү?

-“Сар шинэ” нэгдсэн арга хэмжээ үргэлжилнэ. Энэ арга хэмжээний хүрээнд гэмт хэрэг үйлдэгдэж болзошгүй газруудад хөдөлгөөнт болон явган эргүүл ажиллуулж байна. Мөн гэмт хэрэг олноор үйлдэгддэг газруудыг тогтоон хөдөлгөөнт болон суурин камер байршуулж хяналт тавин ажиллаж байгаа нь энэ жил авч хэрэгжүүлж буй нэгэн онцлог ажил болж байна.

-Орон нутгийн замд ямар хяналт тавьж байгаа вэ?

-Энэ өдрүүдэд Замын цагдаагийн алба хаагчид бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ ажиллана. Орон нутгийн замд хурд хэмжигч байрлуулж, хөдөлгөөнт пост ажиллаж байна. Ер нь хяналтыг нэлээн чангатгана. “Бага хэмжээний уусан, архи уусан” гээд согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодохгүй байхыг иргэддээ дахин анхааруулъя. Хүний амь нас, эрүүл мэнд, өмч хөрөнгө, аюулгүй байдлыг хамгаалж яваагаа жолоо барьж буй хүн ухамсарлах хэрэгтэй. Мөн хөдөө орон нутгийн замд зорчихдоо тээврийн хэрэгслийн суудлаас илүү зорчигч тээвэрлэх, хурд хэтрүүлэх, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодохгүй байх шаардлагатай. Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсны улмаас хүний амь нас хохирсон харамсалтай хэрэг гарч байсан. Орон нутгийн замд 80 км/ц хурдтай явахыг зөвшөөрдөг. Хурдны дэд хязгаараас давахгүй, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодохгүй, хүн, ачаа тээш хэтрүүлэн тээвэрлэхгүй байхыг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулж байна.

-Цагдаагийн байгууллагаас иргэдэд ямар сэрэмжлүүлэг хүргэх вэ?

-Иргэддээ анхааруулж хэлэх хэдэн зүйл байна. Шинийн нэгний өдөр хотын захын хорооллууд руу чиглэсэн хөдөлгөөний нягтрал бий болдог. Энэ үеэр тодорхой чиглэлийг нэг урсгалд оруулах, явуулын тэмдэг тэмдэглэгээ хийх зэргээр аль болох зохиомол түгжрэл бий болгохгүй байх зорилгоор зохицуулалт хийнэ. Ийм тохиолдолд иргэд маань Замын цагдаагийн алба хаагчийн шаардлагыг биелүүлж, замын хөдөлгөөндөө соёлтой оролцохыг хүсье. Түүнчлэн ахуйн ослоос урьдчилан сэргийлж, аюулгүй байдлаа хангахыг анхааруулъя. Иргэд маань гэр орноо эзэнгүй орхиж явах тохиолдолд хөршдөө захих, хаалга, цонхны бэхэлгээгээ сайжруулж хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зэргээс өөрөөс шалтгаалах зүйлсээ хийх хэрэгтэй.

-Өндөржүүлсэн бэлэн байдал хэдий хугацаанд үргэлжлэх вэ?

-Цагдаагийн байгууллагын бие бүрэлдэхүүн энэ сарын 26-ны 09:00 цагаас гуравдугаар сарын 2-ны 09:00 цаг хүртэл өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хоёрдугаар зэрэгт шилжин үүрэг гүйцэтгэнэ. Цагдаагийн байгууллагын алба хаагчид, нэмэлтээр ХСИС-ийн сонсогчид, Олон нийтийн цагдаагийн ажилтнууд ажиллаж байна. Камерын болон биет эргүүлийн хяналттай байх бүх боломжийг судалж, хэрэг зөрчлөөс сэргийлэх боломжит бүх арга хэмжээг авч байна. Иргэдээ замын хөдөлгөөндөө соёлтой оролцож, согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэхгүй, элдэв хэрэг зөрчилгүйгээр сайхан баярлахыг хүсэж байна.

Categories
мэдээ улс-төр

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн зардлыг тогтоов

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчдийн зардлын дээд хэмжээг Үндэсний аудитын ерөнхий газраас тогтоолоо. Тодруулбал, 2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэг нам, эвсэл 6,8 тэрбум төгрөг хүртэл, нэг нэр дэвшигчийн сонгуульд зарцуулах зардлын дээд хэмжээ 3,9 тэрбум төгрөг байхаар тогтоосон байна. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч нам болон эвсэл, нэр дэвшигчид Аудитын ерөнхий газраас тогтоосон зардлын хэмжээнд тохируулан сурталчилгаа, болон бусад зардлаа тооцох ёстой юм.

Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгууль зургадугаар сарын 26-нд зохион байгуулахаар УИХ-аас шийдвэр гаргасан. Үүний дагуу нэр дэвшигчдийн зардлыг тогтоох зэргийг Сонгуулийн ерөнхий хорооноос Сонгуулийн нэгдсэн хуулийн дагуу зохион байгуулж байгаа билээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Энэ үдэш танай дэлгэцнээ

Холбоотой Зураг

MNB 18:30 “Адуучин” нэвтрүүлэг /Төв аймгийн Баянцогт сумаас бэлтгэв/

UBS 21:30 “Хүргэн хүү” МУСК

MN25 21:55 “Чингис хааны үр сад” уран сайхны кино

TV5 22:50 “Зэвүүн яриа” нэвтрүүлэг

TV9 16:00 “Битүүний үдэш” телезохиомж

С1 22:00 “Тахиа жилийн түрүү бөх хэн бэ?” нэвтрүүлэг

NTV 21:40 “Хүрээлэн” амьд ертөнцийн цуврал

SBN 22:30 “Алтан өргөө” МУСК

Боловсрол суваг 20:00 “Mongolia’s next top model” шоу

Монгол ТВ 13:00 XVII жарны “Алтан унжлагат” хэмээх гал тахиа жилийн Аймаг цэргийн цолтой хүчит бөхийн барилдаан

ТМ 21:40 “Сар шинийн билэгдэл” нэвтрүүлэг

Эх орон 20:40 “Happy цагаан сар” нэвтрүүлэг

MNC 22:35 “Зэрэг нэмэхийн өмнө” МУСК

ECO 19:00 “Тэргүүн сар” шинийн хөтөлбөр

OTV 22:00 “Улаан дөрвөлжин” МУСК

VTV 23:00 “Намар нахиалсан мод” МУСК

Б.Наран

Categories
мэдээ нийгэм

“Айлын хүн” болж очсон анхны цагаан сар

Хорин тавны жил ордог тэр жилээ би “айлын хүн” болж, Сүхбаатар аймгийн Баяндэлгэр суманд аж төрдөг хадам аав ээжтэйгээ золгохоор анх очиж байлаа. Нөхөр маань цэргийн хүн болохоор сургууль төгсөөд Өвөрхангай аймагт томилогдон ажиллаж байсан юм. Бид Арвайхээрээс шууданд сууж Улаанбаатарт ирлээ. Тэр жил цас зуд ихтэй байсан тул Улаанбаатараас Баяндэлгэр рүү шууд явахаас халгаж, Баруун-Уртаар дамжиж явахаар болсон юм. Аймгийн төвд аав ээж минь амьдардаг болохоор төрсөн гэрээрээ замын хүн шиг үдлээд буцахад “айлын хүн” болсноо хатуу ойлгож билээ. Битүүний урд өдөр байсан болохоор ээж дүү хоёр маань их ажлынхаа ард гарчихсан, аавынх идээ будаагаа засаагүй болохоос шинэлэхэд бэлэн болжээ. Замын унаатай явсныг хэлэх үү аав минь “эртхэн газар дөхсөн нь дээр” гэхэд гэртээ үлдчихмээр санагдаж, арай л уйлчихаагүй сэн.

Аймгийн төвөөс 160 гаруй км-т орших Баяндэлгэр сум нь хуучны Дарьганга хошуунд багтаж байсан зургаан сумын нэг. Жолооч залуу эхнэртэйгээ мөн Баяндэлгэрийнх. Бүгд л аав ээждээ золгохоор зорьж яваа болохоор алтан шар зам биднийг ивээж зорьсон газраа саадгүй хүрлээ. Сумын төв дээр аймгийн начин хүргэн дүү маань биднийг тосч авахаар портертой ирээд хүлээж байж. Ингээд сумаас цааш Дэлгэр багийн Уртын голд нутагтай аавынх руу замд гарлаа. Цас ихтэй байсан болохоор далаад километрт хэд хэдэн удаа сууж, зам зуураа цасанд суусан 69-ийг татан гаргаж, айлын хөрзөнг намаржаанаас нь ачиж, дөхүүлж өгсөөр битүүний өдөр их үдийн алдад аавынд очсон юм. Агуйтын аманд өвөлжиж буй хадам аав ээж хоёр маань хүний хүслэн болчихсон улс биднийг очиход бөөн хөөр боллоо. Худалч хүнд аав ээж хоёр шинэ он гарсны маргаашнаас цагаан сарын бэлтгэлээ битүүхэн базааж, мал хуйгаа эмхлүүлэх их ажлын хажуугаар сүлжээтэй газар очиж биднийг хэзээ ирэх вэ гэж сураг тавих том ажилтай суудаг юм.

Биднээс хэд хоногийн өмнө очсон “баз” бэр маань угийн хөдөөний хүүхэд тул ажилд шаламгай. “Хүүхэн маань ирж, угаалга цэвэрлэгээ, боов бууз бэлтгэх ажилд их тус боллоо. “Хүүтэй бол хүүхэнтэй” гэж үнэн үг юм” гээд хадам ээж маань сэтгэл өндөр байна. Гэсэн ч битүүний өдөр л болсон хойно ууц чанах, цас хайлах, хонь мал хотлуулах гээд гэрт гадаагүй миний тусалж чадахааргүй олон ажил хөвөрч байв. Би гэдэг хүн багадаа ганц хоёр удаа л хөдөө явж байсан төвийн хүний дээр айлын хүн болж анх удаа очиж байгаа тул юу хийх, яах ийхээ мэдэхгүй жаахан будилж билээ. Аргалын дүү хоосон байгааг анзаарч “Аргал оруулаад ирье” гэж санаачлага гаргатал хадам аав маань “Миний хүүхэн чадах уу” гэж байна. Эрхбиш аргал дүүргээд ирж чадах байлгүй гэж бодоод “Чаднаа” л гэв. Гэрийн хойно байх овоолттой аргалаас аргалын дүүг дүүргээд өргөхөд нилээн хүнд санагдсан ч оруулаад ирлээ. Гэтэл манай нөхөр хараад хөлдүүс оруулаад ирсэн байна гэдэг байгаа. Өвөл үхрийн баас хатаж амжилгүй хөлдсөнийг хөлдүүс гэдэг ажээ. Сүүлд ажаад байх нь ээ хуурай аргал гэрийн зүүн талд хучлагатай байсан юм билээ.

Дээлийнхээ сугыг урагдтал барилдаж өссөн ах дүү хоёр цагаан сарын барилдааныг шимтэн үзэж суух зуур хадам аав идээгээ засч эхэллээ. Гэхдээ ул боов биш дөрвөлжин боовоор идээ засч байна. Мөн ууцан дээрээ дөрвөн шийр, хонины толгойг буруу тийш нь харуулж тавьсан нь хэвтэж байгаа хонь шиг харагдах ажээ. Харин хадам ээж гэрийнхээ үүдэн дээр мөс, бууз, идээний дээжээ тавьж байна. Энэ нь ноёны морь услах гэдэг урьд сонсогдож байгаагүй уламжлал ажээ. Битүүний орой аймгийн төвд аавынд байхад салат зууш бэлтгэх гэж том ажил болдог сон. Энд тэгсэнгүй. Цайгаа чанаж, буузаа жигнээд ерөнхийдөө болж байна. Дээхнэ үед бол багачуудад битүүний идээ гэж уушги, зүрх, эмэгтэйчүүдэд өвчүүний мах, эрчүүдэд бугалганы мах идүүлдэг байсан гэнэ. Ингээд бүгдээр битүүлэх зуур хадам аав ээж хоёр хүүхдүүдийнхээ багын явдлаас дурсан ярьж бөөн инээдэм болцгоолоо. Хоёр хүү нь багадаа битүүний өдөр хотны айлуудаар явж ирээд “Айлууд гоё болчихсон байна. Ээжээ хурдлаарай” гээд л угийн тайван, удаан зантай ээжийгээ шамдуулдаг байсан гэнэ. Мөн дээхнэ үед ганц Дальдынх радиотой байсан юм. Тэгэхэд хамт өвөлжиж буй айлууд нь Дальдын радионоос утас татаж гэртээ өсгөгч тавиад цагаан сарын барилдаанаа сонсдог байлаа. Одоо ч цаг сайхан болж дээ гэж хадам аав ярьсан юм.

Гэртээ ийн битүүлсний дараа “Одоо бүгд хамаатан саднаараа битүүлэхээр явцгаах байх даа” гэж бодож байтал тэгсэнгүй. Аймагт бол гэртээ битүүлчихээд гэр бүлээрээ өвөөгийнх, нагац ахынхнаар явж битүүлдэг болохоор тэгж бодсон хэрэг. Харин энд зөвхөн эрчүүд нь битүүлэхээр явдаг ажээ. Манайхаар мөн дээл хүрэм тэргүүтнээр гангарсан эрчүүд ирж бид гурав цай хоол бэлтгэсээр битүүний оройг өнгөрөөсөн юм.

Шинийн нэгний өглөө хадам аав зурхай харж, баруун хойд зүгт хонио бэлчээхийг даалгалаа. Учир нь энэ өдөр хонио гэрийн эзний буян хишгийн зүгт бэлчээдэг ёстой ажээ. Хадам ээж цайгаа чанаж, цагаалгаа бэлдээд тэнгэр бурхандаа өргөж, эрчүүд зүг мөрөө гаргаснаар бид шинэ сартай золголоо. Шинийн нэгэнд мөн л эрчүүд нь морь, мотоцикль, портер гээд аль байгаа унаагаар золголт хийцгээдэг аж. Нөхрөөсөө яагаад ингэдэг талаар асуухад эмэгтэйчүүд шинийн нэгэнд золголтоор явж болно. Гэхдээ ажил нь амждаггүй болохоор гэртээ үлддэг юм. Харин шинийн нэгэнд айлд очиж золголт хийгээгүй бол хоёронд гэрээс гардаггүй ёстой гэв.

Ингээд шинийн гуравнаас эхлээд хүүхнүүд хэслээр ирж, ээжийг “Хоёр бэр нь ирчихсэн, Гэла энэ жил сайхан байнаа”, “Батын жижиг гэр ёстой оволзож байна” гэж ирээд яриа хөөрөө дэлгэж эхлэв. Хадам ээж эхээс есүүлээ. Ихэнх нь Хүрэн овоо, Агуйтын ам, Уртын голоор нутаглацгаана. Би ч нөхрийн хамт эмээгийнх, Өндөө ахынх, Агаагийнх гээд ойрхон өвөлжиж байсан хэд хэдэн айлаар хэсэл хийгээд амжив. Айл болгонд л аймаг, сум, хот оронд ажиллаж, сурдаг хүүхдүүд нь ирчихсэн дуу хуур, инээд хөөрөөр цалгиж байлаа.

Цагаан сараар төвийн айлууд ширээн дээрх идээ зууш, бэлэг сэлтээрээ өрсөлдөх нь холгүй байдаг бол хөдөөний айлууд ингэж чамирхдаггүй ажээ. Тэдний хувьд ширээн дээр тавьсан ууц, идээ нь өвлийг өнтэй давсны, мал сүрэг нь тарган тавтай орсныг илтгэх шиг санагдаж билээ.

Хөдөөний хүмүүс бие биенээ үргэлж авгайлж дуудахаас гадна их шооч хүмүүс ажээ. Хэн нэгний тухай ярихдаа зүгээр ярина гэж огт байхгүй. Үргэлж дуурайж ярих нь тун сонирхолтой. Надад бас ямар нэр өгч, намайг хэрхэн дуурайж ярьдаг бол гэхээс инээд хүрэх шиг болно. Холхон өвөлжиж буй зарим нь бид хоёрыг гэртээ ирэхийг урина. Дөшдэй гэж авгайлан дууддаг ээжийн ахынх Хүрэн овооны хөөрхөн Суужий гэгддэг бага хүүгээ бид хоёрыг авчруулахаар мотоцикльтой явуулжээ. Замдаа Уртын гол гэх их элстэй газарт жолоочийн маань өрөөсөн гутал нь сугарчихав. Суужий гутал нь сугарсныг мэдэлгүй нилээн хол давхисан юм даг. Хөдөө энэ мэт хөгжилтэй явдал их тохиолдоно.

Сар хуучрах тийшээ хандахад бидний үеийн залуус аавынд цуглаж талын хөзөр тоглоцгоов. Энэ үеэр хадам ээж маань тоглохоор ирсэн залууст “Та нар жирийн үед манай хажуугаар нисээд байдаг биз дээ” гэж бяцхан гомдол мэдүүлээд авна. Цагаан сарын энэ хэдэн өдөр л малчин хүнд жаахан амсхийх чөлөө олгож, ингэж налайж суух боломж олгодог юм гэж нөхөр маань надад хэлсэн. Нээрээ ч тийм байх даа.

Ингэж бид аав ээжийнхээ сэтгэлд нар мандаагаад, ирсэн гийчин буцдаг ёсоор Баруун-Уртыг зорьсон юм.

Тэр жилээс хойш таван жил өнгөрчээ. Хүү маань саяхан цагаан сарын тухай нэгэн шүлэг цээжилснээ уншиж өгсөн юм.

Цагаан сар гэж ямар баяр юм бол

Хүн болгонд үнсүүлдэг хацрын баяр юм уу

Айл болгон бууз хийдэг буузны баяр юм уу

Хүн болгон дээл өмсдөг дээлний баяр юм уу

Аа, мэдлээ мэдлээ

Амар байна уу гэж золгодог ахан дүүсийн баяр юм байна

Хүйтэн өвлийг өнтэй давсан хүн болгоны баяр юм байна гэхэд хөдөө нутагт цагаан сар гэж ийм л сайхан баяр болдог доо гэсэн бодол өөрийн эрхгүй төрж билээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Орон нутагт 133 тээврийн хэрэгсэл зорчино

Сар шинийн баярын өдрүүдэд орон нутгийн чиглэлд 133 тээврийн хэрэгсэл нэмэлтээр явуулах болсныг Авто тээврийн үндэсний төв (АТҮТ)-өөс мэдээллээ. Тодруулбал, энэ сарын 25-наас гуравдугаар сарын 1-ний өдөр хүртэл гэрээт аж ахуй нэгж байгууллагатай хамтран дараах чиглэлд нэмэлт тээврийн хэрэгсэл явуулах юм байна.

Тээврийн хэрэгслийн тоо

Чиглэл

Хугацаа

32

6

02.25

34

9

02.26

18

4

02.27

23

7

02.28

26

9

30.01

АТҮТ хот хоорондын нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээг 53 аж ахуйн нэгж байгууллагатай гэрээ байгуулан 71 чиглэлд 889 тээврийн хэрэгсэл, 1154 мэргэшсэн жолоочтойгоор тээвэрлэлт хийж байгаа аж.

Тус төв хоёрдугаар сарын 20-ны байдлаар 300,5 мянган зорчигч тээвэрлэжээ. Харин орон нутгийн зорчигч тээврийн аймаг сум хоорондын тээвэрлэлтийн үйлчилгээг 19 аймгаас 175 чиглэлд гүйцэтгэдэг бөгөөд энэ сарын 20-ны байдлаар 55,5 мянган зорчигч тээвэрлэсэн байна.

АТҮТ-ийн гэрээт аж ахуйн нэгжүүд нь

  • Даатгалтай
  • Нэгдсэн хяналттай /GPS/
  • Аюулгүй байдлыг бүрэн хангасан
  • Бэлтгэгдсэн мэргэшсэн жолоочтойгоор таны амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгийн аюулгүй байдлыг ханган, тав тухтай, дулаан тохилог орчинд үйлчилдэг учраас орон нутгийн замд явж байгаа иргэд баталгаатай тээврийн хэрэгслээр зорчихыг анхааруулж байна.