Categories
мэдээ спорт

Оюуны спортынхон АНУ-ыг зорилоо

Монголын Оюун Ухааны Академийн 14 тамирчин, багш дасгалжуулагчийн хамт АНУ-ыг зорилоо. Тэд энэ сарын 7-11-ны хооронд АНУ-ын Невада мужийн Лас Вегас хотноо 4 жил тутам зохиогддог “Memoriad-2016” оюуны олимпт эх орноо төлөөлөн оролцох юм. Тус тэмцээнд 27 орны 167 тамирчин насны ангилал харгалзалгүй ой тогтоолт, цээж бодолт болон хурдан уншлагын нийт 13 төрлөөр өрсөлдөж шилдгүүдээ тодруулна.

Манай багийн бүрэлдэхүүнд:

1. Багш, Дасгалжуулагч Х.Хатанбаатар
2. Багш, Дасгалжуулагч: Б.Баасандорж
3. Их Мастер С.Цогбадрах (24 нас) /2012 оны олимпийн рекорд эзэмшигч/
4. ОУ-ын Их Мастер Э.Энхмөнх (18 нас) /2014 оны өсвөрийн дэлхийн аварга/
5. ОУ-ын Их Мастер Э.Пүрэвжав (17 нас) /2015 оны өсвөрийн дэлхийн аварга/
6. Их Мастер Б.Шижир-Эрдэнэ (16 нас) /Америкийн нээлттэй тэмцээний аварга/
7. ОУ-ын мастер Т.Энхжин (18 нас) /Тайваны нээлттэй тэмцээний аварга/
8. Азийн Мастер З.Цэцэгзул (16 нас) /Дэлхийн рекорд эзэмшигч/
9. ОУ-ын Мастер Б.Ариунсанаа (14 нас) /Дэлхийн аваргын хүрэл медаль (өсвөр нас)/
10. Н.Намуундарь (12 нас) /Дэлхийн рекорд эзэмшигч (бага нас)/
11. М.Тамир (12 нас) /Тайваны нээлттэй тэмцээн аварга (бага нас)/
12. Б.Бат-Эрдэнэ (12 нас) /Туркийн нээлттэй тэмцээний аварга/
13. Б.Хангал (11 нас) /Туркийн нээлттэй тэмцээний хүрэл медальт/
14. Б.Биндэръяа (8 нас)
15. Д.Гэрэлт-Од (8 нас)
16. Б.Энхлүүн (7 нас) нар багтжээ.

Categories
мэдээ спорт

Х.Баянмөнх аваргын нэрэмжит барилдаанд 224 бөх зодоглоно

Х.Баянмөнх зурган илэрцүүд

Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Дархан аварга Хорлоогийн Баянмөнхийн нэрэмжит үндэсний бөхийн барилдаан өнөөдөр болно.

XX зууны манлай аваргад зориулсан энэ барилдааныг “Увс нуур” бөхийн дэвжээ, Монголын Үндэсний бөхийн холбоотой хамтран зохион байгуулж байна.

Өнөөдөр 14:00 цагт Монгол бөхийн өргөөнд эхлэх барилдаанд улс, аймгийн алдар цолтой 224 хүчтэн уран мэхийг уралдуулан, хүч бяраа сорих юм

Categories
мэдээ нийгэм

Улаанбаатарт 1 хэм хүйтэн байна

УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө цас орно. Салхи зүүн өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 5-10 метр, өдөртөө секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө 6-8 градус, өдөртөө 0-2 градус хүйтэн байна.

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлэрхэг. Шөнөдөө нутгийн хойд хэсгээр, өдөртөө ихэнх нутгаар цас орно. Салхи баруун хойноос секундэд 7-12 метр, зарим газраар секундэд 14-16 метр хүрч цасан шуурга шуурна. Шөнөдөө Хангайн уулархаг нутгаар 3-8 градус хүйтэн, бусад нутгаар 3 градус дулаанаас 2 градус хүйтэн, өдөртөө сэрүүсч Хангайн уулархаг нутгаар болон Увс нуурын хотгороор 0-5 градус хүйтэн, Алтайн өвөр говиор 3-8 градус, бусад нутгаар 0-5 градус дулаан байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлэрхэг. Шөнөдөө Хангай, Хөвсгөлийн уулсаар, өдөртөө ихэнх нутгаар цас орно. Салхи зүүн өмнөөс секундэд 6-11 метр, өдөртөө зарим газраар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Дархадын хотгор, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Туул голын саваар шөнөдөө 6-11 градус, өдөртөө 3-8 градус, бусад нутгаар шөнөдөө 0-5 градус хүйтэн, өдөртөө 3 градус дулаанаас 2 градус хүйтэн байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлэрхэг. Шөнөдөө нутгийн хойд хэсгээр цас орно. Өдөртөө цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. Шөнөдөө бүх нутгаар 8-13 градус, өдөртөө нутгийн хойд хэсгээр 5-10 градус, бусад нутгаар 1-6 градус хүйтэн байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө цас орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. Шөнөдөө 9-11 градус, өдөртөө 2-4 градус хүйтэн байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи зүүн өмнөөс секундэд 6-11 метр, зарим газраар секундэд 12-14 метр хүрч шороон шуурга шуурна. Өмнөговийн нутгаар шөнөдөө 3 градус дулаанаас 2 градус хүйтэн, өдөртөө 6-11 градус дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 3-8 градус хүйтэн, өдөртөө 0-5 градус дулаан байна.

2016 оны 11 дүгээр сарын 06-наас 11 дүгээр сарын 10-ныг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв:

6-нд нутгийн зүүн хагаст, 7-нд зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр, 8-нд баруун аймгуудын нутгаар, 9-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгаар цас орно. Салхи 6-нд ихэнх нутгаар, 8-нд Алтайн уулсаар, 9-нд говь, талын нутгаар секундэд 14-16 метр хүрч ширүүсч шороон болон цасан шуурга шуурна. Хугацааны эхээр ихэнх нутгаар хүйтэрч Увс нуур болон Дархадын хотгор, Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Хараа, Ерөө голын саваар шөнөдөө 22-27 градус, өдөртөө 10-15 градус, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 3-8 градус хүйтэн, өдөртөө 0-5 градус дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 10-15 градус, өдөртөө 5-10 градус хүйтэн байна. 7, 8-нд өдөртөө бага зэрэг дулаарна.

Categories
мэдээ нийгэм

Монголын компани шингэн сүүг хуурай болгон зах зээлд нэвтрүүлнэ

шингэн сүүг зурган илэрцүүдМонголын “Драй милк” компани Японы хатаагч технологийг ашиглан шингэн сүүг богино хугацаанд хуурай сүү болгож зах зээлд нийлүүлэх сайн мэдээ байна.

Ерөнхий сайдын Японд хийсэн айлчлалын хүрээнд тус компани Япон улсын “Пирсай” компанитай “Онцгой эрхтэй түгээлтийн гэрээ”-г байгуулснаар импортын хуурай сүүний орон зайг нөхөхөөр болжээ.

Монгол Улсын нийт хүн ам жилдээ 200 сая литр сүү хэрэглэдэг гэсэн тооцоо бий. Үүний 20 гаруй хувийг үнээний фермерүүд хангадаг бөгөөд үлдсэн хэрэгцээг импортоор нийлүүлдэг гэсэн статистик судалгаа байна.

Манай улсын хувьд зуны улиралд сүү, сүүн бүтээгдэхүүн элбэгшиж үнэ хямдардаг бөгөөд энэ үед “Драй милк” компани шингэн сүү худалдан авч, хуурай хэлбэрт оруулан худалдаанд нийлүүлэх аж. “Пирсай” компанитай байгуулсан гэрээний хүрээнд Монголд эхний ээлжинд 50 ширхэг хатаагч машиныг оруулж ирэн туршилтын бүтээгдэхүүнийг гаргах юм байна. Улмаар бүх аймгуудад сүүний гарцаас хамааран тухайн бүсэд зохицсон технологийг нутагшуулах бөгөөд нийт 1000 ширхэг төхөөрөмжийг “Пирсай” компани нийлүүлэхээ мэдэгджээ.

Монгол хуурай сүүг ийнхүү дотоодын төдийгүй гадны зах зээлийг хангах хэтийн зорилтыг “Драй милк” компанийнхан тавьсан байна. Мөн үйлдвэрлэл жигдэрснээр 500 орчим хүн ажилтай болох гэнэ. Харин хэтдээ жимс, жимсгэнийг хуурай хэлбэрт оруулан өвөл, зунгүй хэрэглэх нөхцлийг бүрдүүлэх юм байна.

Categories
мэдээ соёл-урлаг

Их зохиолч Д.Нацагдоржийн амьдрал, бүтээлийг гэрэл зургаар өгүүлэв

Монголын орчин үеийн уран зохиолыг үндэслэгчдийн нэг, их зохиолч яруу найрагч, их зохиолч Дашдоржийн Нацагдоржийн мэндэлсний 110 жил, УДЭТ үүсэн байгуулсны 85 жилийн ойн хүрээнд театрын хамт олон их зохиолчийн амьдралын замналыг харуулсан “Монгол ардын суут” гэрэл зургийн үзэсгэлэнг дэлгэлээ.

Их зохиолч ахархан амьдралдаа хэчнээн ихийг бүтээн туурвиж, оюуны их сан хөмрөг, өвийг хойч үе ирээдүйдээ үлдээснийг бид мэдэх билээ. Тэрбээр өнөөдөр ч зохиол бүтээлээрээ бидний оюун санаа, сэтгэл зүрхэнд сэрүүн тунгалаг, мөнх хэвээр байна.

Энэхүү гэрэл зургийн үзэсгэлэнг түүний хийж байсан ажил, төр нийгэмд зүтгэж байсан цаг үе, бүтээсэн их үйл хэрэг хийгээд уран бүтээлийн зохиол туурвилаар нь сэдэвлэн гаргажээ.

Гэрэл зургуудыг Нам төрийн зүтгэлтэн, Шинжлэх ухааны ууган зүтгэлтэн, Шинэ үеийн утга зохиолыг үндэслэгч, Сэтгүүлч, Орчуулагч, Ленинградад, Сэтгэлийн амраг, Зохиол бүтээлээс, Хэлмэгдсэн нь, Д.Нацагдоржийн дүр урлагт зэрэг төрлөөр төрөлжүүлсэн байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Монгол морины хөшөө ялалтын паркад байрлана

Аугаа Эх орны дайны ялалтын 70 жилийн ойд зориулан Монголын ард түмнээс Оросын ард түмэнд “Ялалтад тэмүүлсэн морьд”-ын хөшөөг бэлэглэсэн билээ. Хөшөөг Ялалтын Паркад байрлуулах шав тавих ёслолын арга хэмжээ болсныг “Монголиан экономи” сэтгүүлийн Москвад ажиллаж буй сурвалжлах багаас ирүүллээ. 2015 оны тавдугаар сард ОХУ дахь Монгол Улсын Элчин Сайдын Яамны өмнөх талбайд хөшөөг танилцуулах, хүлээлгэн өгөх үйл ажиллагааг зохион байгуулж, хоёр орны ерөнхийлөгч нар оролцож байсан билээ.

Харин өнөөдрөөс “Ялалтад тэмүүлсэн монгол морьд” Москва хотын Ялалтын Паркад шилжин очихоор болж байна. 1942 оны гуравдугаар сараас тухайн үеийн БНМАУ-ын төр, засаг ЗХУ-д зориулж морьд “бэлтгэх” төлөвлөгөөт ажлыг эхлүүлсэн байдаг. Дайн өрнөсөн дөрвөн жилийн хугацаанд ЗХУ-д 485 мянган агт морьд нийлүүлжээ. Зарим нэг тоогоор 500 гаруй мянгыг нийлүүлсэн гэж үздэг. Ер нь бол 1943-1945 онуудад байлдаанд оролцож явсан таван морь тутмын нэг нь монгол адуу байжээ.

Зөвлөлт Монголын дайчдын дурсгалыг хүндэтгэхийг хүссэн иргэд уран бүтээлчид хамтран энэхүү хөшөөг бүтээсэн юм.

Categories
мэдээ цаг-үе

Монгол эмэгтэй Сөүл хотын хүндэт иргэн боллоо

Сөүл хотын дарга Пак Вон Сү БНСУ дахь нийгмийн хамгааллын үйлчилгээний
төвийн дарга Ц.Өнөрзаяад “Сөүл хотын хүндэт иргэн” батламж гардуулав. Монгол
эмэгтэйг Сөүл хотын хүндэт иргэн болгох засаг захиргааны шийдвэр сар гаруйн өмнө
гарсан бөгөөд харин өчигдөр хүндэт иргэний батламж гардуулах ёслол Солонгосын “Сэжун”
хүндэтгэлийн ордонд болсон юм. Ц.Өнөрзаяа батламж гардсаныхаа дараа “Нийгмийн хамгаалал,
хүний эрх, хүмүүнлэг тусламжийн хүрээнд найз нөхөд, хамт олныхоо арав гаруй жилийн
хөдөлмөрийн үр дүнд Сөүл хотын хүндэт иргэн боллоо. Шагнал гэхээсээ илүү том үүрэг
хариуцлага ирлээ. Мэдээж энэ амжилтад хүрэхэд миний ажилладаг Сөүл хот дахь Нийгмийн
хамгааллын үйлчилгээний төвийн хамт олон, ЭСЯ, Ерөнхий консулын газрын дэмжлэг,
Солонгос улсын хамтран зүтгэгч мэргэжил нэгт нөхөд, холбоо нийгэмлэгийнхний итгэл
сэтгэлийн ач тус их байсан” хэмээн тэмдэглэсэн юм.

Тэрбээр мөн “Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын сайд Д.Дэмбэрэл, Т.Ганди,
С.Эрдэнэ нарын удирдлага дор Сөүл хот дахь нийгмийн хамгааллын үйлчилгээний төвийг
хариуцан ахалж, жолооч, үйлчлэгч, орчуулагч, менежерээс мэргэжлийн төрийн албан
хаагч болсон” хэмээн дурслаа.

Ц.Өнөрзаяа чөлөөт цагаараа хүмүүнлэгийн болон хүний эрхийн чиглэлийн
Солонгосын төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллаж, монголчууддаа тусалдаг нэгэн.
Тухайлбал, Солонгосын “Мериал шимжан” хүүхдийн зүрхний мэс заслын сан 30 сая воннын
өртөгтэй мэс заслыг Монголын 200 гаруй хүүхдэд амжилттай хийсэн байдаг. Зүрхний
цооролт өвчнөөр шаналж байсан тэдгээр хүүхдүүд өдгөө эрүүл саруул, аав ээжийгээ
баярлуулан өсч байгаа. Солонгосын Кореа Их сургуулийн Кореа Анам эмнэлгийн профессор
Ким Юн Хуан эмчийн тусламжтайгаар Монголынхоо гэрээт ба гэрээт бус ажилчдыг жилд
нэгээс хоёр удаа бүтэн биеийн шинжилгээнд хамруулахад энэ бүсгүйн хичээл зүтгэл
их бий. Ийм дэмжлэг авсан хүний тоо мянга хол давжээ.

Хүний нутагт ядарч зүдэрч, хэрэг төвөгт орооцолдсон, өвдсөн зовсон,
ажил төрөлгүй болсон монголчууддаа тусалж, саад бэрхшээлийг нь нимгэлэхээр Солонгосын
сайн санаат эмч, өмгөөлөгч, хүний эрх хүмүүнлэг тусламжийн ажилтнуудтай хамтран
ажиллаж иржээ. “Бусдад тусалж байж өөрийн ажил үйлс бүтдэг” гэж Ц.Өнөрзаяа хэлсэн.
Энэ эмэгтэй “Цаг минут сахилга хариуцлагыг хатуу чанга мөрдөж байж хүний итгэл авдаг”
гэсэн зарчмаар ажиллаж хөдөлмөрлөдөг гэнэ.

Ц.Өнөрзаяа Хан Доны Их сургуулийг 2005 онд хуульч мэргэжлээр төгсч,
Сөүлийн Их сургуулийн Олон улсын харилцааны сургуулийг 2010 онд дүүргэн, магистрын
зэрэг хамгаалжээ. Тэрбээр англи, солонгос хэлтэй. Сурсан мэдсэн бүхнээрээ монголчууддаа
тусалж байгаа харьд ажиллаж хөдөлмөрлөдөг Монголоо гэсэн сэтгэлтэй мянга мянган
залуусын нэг.

“Ангийнхан маань бүгд л сайн яваа. Ялангуяа МУИС-ийн ангийнхан маань
мундаг сайн хуульчид болсноор нь би бахархдаг” гэж энэ бүсгүй хэлсэн юм. Бас ерээд
оны дундуур олон саад бэрхшээлийг туулан байж, хээрийн галуу нисэн үл хүрэх газраас
эрдэм өвөрлөхөөр зорьсон монгол залуус маань судалгаа, эрдэм шинжилгээний салбарт
багагүй амжилт гаргаж байна. Зарим нь ажил хөдөлмөрийн талбарт нэрээ дуурсгаж эхэллээ.
Тэдний нэг л жишээ нь миний энэ амжилт байх даа. Гадаадад байгаа монгол залуучуудынхаа
хөдөлмөр зүтгэлийг, төр засаг маань сайн дэмжээсэй билээ гэж тэр ярьсан юм.


Categories
мэдээ цаг-үе

“Цагаан хадаг” ч яамай, цагаан хэл ам гэж айхтар юм бий шүү дээ

Олимпийн мөнгөн медалт, Монгол Улсын гавьяат тамирчин, Доржсүрэнгийн Сумъяагийн амьдралаас сэдэвлэн бүтээсэн гэх “Цагаан хадаг” киног үзлээ. Бодит хүн, тэр дундаа 30 ч хүрээгүй залуу тамирчны туулсан амьдралаас сэдэвлэсэн кино гэхээр шар сонины гарчиг шиг л хүний анхаарлыг татах юм гээч. Чингээд “Цагаан хадаг” киног, кино урлаг талаас нь сонирхож үзэв. Гэтэл бодсоноос минь болхи, санаснаас минь сул кино болжээ. Гэхдээ би мэргэжлийн шүүмжлэгч хүн биш. Зөвхөн өөрийн мэдрэмж илэрхийллийг л уншигч олонтойгоо хуваалцаж буй гэдгийг минь ойлгоно буй за.

Монгол Улсын гавьяат тамирчин Доржсүрэнгийн Сумъяа өөрийнхөө намтар түүхийг одоо дөнгөж бичиж эхэлж байна шүү дээ. Тэрээр өнгөрсөн хугацаанд бусдын л адил эгэл жирийн хүний туулж өнгөрүүлдэг л замыг туулжээ. Яахав, түүний бага балчир насанд ээж нь хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн юмсанж. Энэ нь Сумъяаг хатуужих, биеэ дааж сурахад нь түлхэц болжээ гэж ойлгогдоно. Үүнээс гадна Д.Сумъяа айлын том хүүхэд. Айлын том хүүхэд амьдралд эрт хэрсүүждэг учиртай. Амар болоочид амар амгаландаа шингэнэ. Харин амьдрал үргэлжилдгээрээ л үргэлжилнэ. Тэгэхээр үлдэгсэд ямраар ч болов амьдрах ёстой. Хань ижлээсээ өнчрөн үлдсэн эцэг нь бусдын дэм тус, түшиг тулгуурыг үгүйлж яваад нэгэн эмэгтэйтэй гэрлэжээ. Гэвч энэ бол хорвоо ертөнцийн мянга мянган хүний туулж өнгөрүүлдэг л амьдрал юм. Үнэхээрийн их зөрчил тэмцэлтэй, хүний санаанд оромгүй гойд сонин үйл явдалтай учирч тэр бүхний субьект нь болж яваагүй л бол энэ нь уран сайхны кино болоод байх хэмжээний өгөөжтэй, сонирхолтой сэдэв биш гэсэн үг л дээ. Гэтэл “Цагаан хадаг” кинонд барьцтайхан эсрэг дүр, ямар хэцүү юм бэ гэж өмнөөс нь адгамаар үйл явдал нэг ч гарсангүй.

Даваа охин хойт эхдээ дургүй байв. Ер нь дуртай хэн байлаа. Азаар хойт эх нь зөв сэтгэлтэй, сайн ч хүн таарч. Даваа охин л өөрөө зөрүүдлээд амбаартаа унтаад байхаар аав нь аймгийн төвд байдаг дүүгийндээ амьдруулахаар шийдэж байна. Айлд очоод зовж зүдрээд байсан ч юм алга. Охид олонтой айл гэхэд хэрүүл шуугиан хийж, хэл ам татлах, дээрэлхүүлэн доромжлуулах, хясч хавчигдах, өлсөж цангахын зовлон эдлэлгүй өсчихөж байгаа харагдана. Харин ч бөх ахынхаа дэмжлэгээр сургуулийнхаа жүдо бөхийн дугуйланд хичээллэж өөрийнхөө хүсэл сонирхлын дагуу аж төрнө. Бэлтгэл сургуулилт нь л хүний дааж давшгүй хүнд бэрх юм гэж харуулах гээгүй бол түүнд хэцүү юм байсангүй. Энэ бол кинонд харуулж буй л амьдрал шүү дээ. Гэхдээ цаад хүний, өөрөөр хэлбэл, Д.Сумъяагийн бодит амьдрал ямар байсныг хэлж мэдэхгүй юм.

Одоогоос яг сарын өмнө нээлтээ хийсэн “Цагаан хадаг” гэх нэг л ёозгүй нэртэй киноны тухай зохиолч Т.Номуунзул хэлэхдээ “Кононд гарч байгаа үйл явдлуудыг гол баатар Д.Сумъяад тохиолдсон зүйл гэж ойлгох нь өрөөсгөл болов уу, баримтат кино биш учраас, зохиолч найруулагчдын шийдэл, хэтрүүлэл компьютер графикийн ажил уг кинонд орсон” гэжээ. Тэгэхээр киног Д.Сумъяад нааж, ойлгоод, тэгж ойлгуулах гэж оролдоод баймгүй санагдав. Учир нь кинонд уран сайханжуулсан нэртэй учир битүүлэг зүйл их байна.

Киноны гол дүр Даваа (Т.Жинжмаа СУИСийн жүжигчний хоёрдугаар ангийн оюутан) олон улсын тэмцээнд барилдаж байх агаад, өрсөлдөгч тамирчныхаа боолтод орчихсон даруулж буйгаар кино эхэлнэ. Тэр хөмсөг зангидахаас өөрийг хийж чадахгүй байтал кадр шилжин 15 жилийн өмнөх үйл явдал руу хөтөллөө. Ихэнх Холливүүдийн киноны нийтлэг эхлэл. Тэгтэл нэгэн багш товолзтол алхсаар сургуулийн хонгилд зодолдон шуугилдаж буй хэсэг хүүхдүүдийг зандран тараав. Сонирхолтой нь охин хүү хоёрын охин нь дээр нь гарчихсан гөвшиж байх. Тэр нь Даваагийн дөрөв тавдугаар ангийн дүр төрх аж. (Бага насны дүрд О.Анужин гэдэг хүүхэд тогложээ) Чухам юунаас болж үеийнхээ хөвгүүнийг гөвшиж буй тухай кинонд ер өгүүлсэнгүй. Ирээдүйн нэр цуутай бөх бяр чадалтай, хөвгүүдийг ч зодчихдог нэгэн байсан гэж харуулах гэсэн юм болов уу. Сургууль дотроо зодоон хийж байхыг нь харсан багш нь Давааг шийтгэсэнгүй. Харин ээжийнх нь тухай таагүй мэдээ дуулгах гэж байсан болохоор шийтгэхтэй манатай. Даваа охин ч үгийн сэжүүрээс ойлгон гэр рүүгээ чавхадчихлаа. Хашааныхаа үүдээр орж ирмэгц хашаагаар нь дүүрэн хүн. Түлээ хөрөөдөх нь хөрөөдөж, зарим нь мод хагална. Тэд бүгд гаднаас орж ирж буй Даваа охиныг хараад юу ч хэлж чадсангүй. Зарим нь бүр барьж байсан зүйлээ өөрийн мэдэлгүй алдана. Энэ хэсэг дээр найруулагч, зураглаачид сайн ажиллажээ. Үнэхээр л хүмүүс бидний улиг болтол нь мэдэрч, үзэж туулсан хагацал зовлонгийн дүр төрхийг тод харуулжээ. Охины нүдэнд халтартсан бүрээстэй бор гэрийнх нь өрх бүтээлгээстэй харагдах нь зүрх шимширмээр. Даваа нүдэндээ нулимс цийлэгнүүлэн шууд л өрх нь татаастай гэр рүүгээ зүглэн алхав. Хашаа дүүрэн хүмүүсээс хэн ч түүнийг болдоггүй юм, болохгүй гээд гэрт орохыг нь хориглохгүй, ядаж аав нь дагаад гэрт орчихгүй юм. Бодит амьдрал дээр бол дөрөв, тавдугаар ангийн жаахан охиныг амар болоочийн гэрт ганцааранг нь орохыг хориглож дөнгөх, хань бараа болох ухаан сэхээтэй хүн эрхбиш олдоно (бүр айж цочно гээд тас хориглох нь ч бий) аргагүй л кино юм даа гэмээр. Даваа охин гэрийн үүдэнд үүрсэн цүнхээ хөсөр унагачихаад орчихов. Дараагийн кадрт зул барьсан гэр доторх байдлыг харуулна даа гэж тааж суутал саруулхан гэрэлтэй орчин угтав. Хөндий гэрийн баруун талд цагаан цэнхэр хөшиг татаж, өнөөх өрх нь бүтээлгээстэй байсан гэрийн тоононы цамхраа хөшигнөө сүүдэртэж харагдана. За энэ ч ёстой залчлаа даа, Холливүүдийн кинонд албаар логикийн алдаатай дүрс авдаг юм гэсэн. Тэрийг л дуурайж буй нь юм болов уу даа гэж бодох зуурт Даваа охин хөшиг сөхөж, хөшигний цаанаас хэдэн цагаан тагтаа дэрхийн нисэв. Цочихдоо сая л учрыг нь ухаарч, аа энэ киноны шийдэл, албаар хийсэн зохиомж нь юм байна гэж там тумхан ойлголоо. Миний ойлгосноор бол киноны гол баатар Д.Сумъяа ээжийнхээ нас барснаас болж сэтгэл зүйн цочрол, айдас тээж үлдсэн гэж үүгээр харуулах гээ юм болов уу. Уг нь энэ киног би Д.Сумъяагийн амьдралд нааж ойлгомгүй байгаа юм. Гэвч нэгэнт түүний амьдралаас сэдэвлэсэн кино гээд байгаа болохоор яалтай ч билээ.

Амьдрал үргэлжилдгээрээ л үргэлжилж, айл гэрийн аахар шаахар ажил бүхэн хоёр ч жаахан дүүтэй бээлийн чинээ Даваа охины нуруун дээр буужээ. Гэвч тэрээр энэ бүхэнд шантарсангүй. Аав, дүү нартайгаа амьдраад байж болох байлаа. Тэгтэл нэг л өдөр аав нь нэгэн эмэгтэйг дагуулан ороод ирэх нь тэр. Хэрсүү суусан охин талийгч ээжийнхээ орон дээр танихгүй эмэгтэйг унтуулахыг хүссэнгүй. Ээжийнхээ орыг тэр дор нь нүүлгэн амбаартаа оруулж, тэндээ хоноглох болов. Гэхдээ энэ бол түүний өөрийнх нь сонголт байсан. Хэн ч түүнийг тэг гэж шахаж шаардаагүй. Өөрийн сонголт зөв ч бай, буруу ч бай тухайн хүн түүндээ л сэтгэл хангалуун байдаг гэдгийг мартаж боломгүй.

Хойд эхээ хүлээн зөвшөөрч нэг гэрт орохыг хүсэхгүй байгаа охин, хань түшиг хийж хамтдаа аж төрье гэсэн эмэгтэй хоёрынхоо дунд холгуулж ядсан эцэг хүн охиноо дүүгийнх рүүгээ явуулахаар эхнэртэйгээ зөвлөлдөж байна. Олзуурхмаар нь гэнэт гараад ирсэн мөнөөх эмэгтэй ихэнх арилжааны кинонд гардаг шиг хатуу хахир ааштай, үзэн ядалтаар дүүрсэн хойт эхийн нийтлэг дүр байсангүй. Охиноо аймгийн төв рүү явуулж, дүүгийндээ амьдруулахаар шийдэж буй нөхөртөө “Охин хүүхэд гэрээсээ хол байна гэдэг хэцүү шүү дээ” гэж анхааруулж байна. Өөрт нь дургүй, хүлээн зөвшөөрөхгүй байгааг нь бодвол бушуухан зайлуулж холтгохыг хүсч болох. Гэвч тэр хүнд хойд эх гэж муучлаад баймгүй эмэгтэй хүний өр нинжин сэтгэл байлаа. Даваа охин л өөрийнхөө шазруун зангаас болж гэрээ, аав дүү нараа орхиод явчихна. Уг нь кино бүтээгчдийн гол зорилго нь хүсэл мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай тэмцдэг, ямар ч саад бэрхшээлийг даван туулж чаддаг сэтгэлийн тэнхээтэй, хаттай хүний дүрийг бүтээх гээд байгаа бололтой юм. Тууштай, сэтгэлийн тэнхээтэй хүн гэж өөрийнхөөрөө буруу ишилсэн сүх шиг зөрүүдэлдэг, шазруун, шазуур зуусан хүнийг хэлдэггүй шүү дээ. Энэ тал дээр Ж.Сэнгэдорж найруулагч гол шугамаасаа хазайгаад тууштай, өөрийгөө ялан дийлж чаддаг хүнийг бус тийм мэт харагдуулах хоёрдогч, гуравдагч нөхцөл байдлуудыг тоочоод, төөрөлдөөд явчихсан байна.

Тухайлбал, Даваа охин арван жилийн сургуулиа төгсөөд ХААИСийн хуваарь авчээ. Аав нь ч үүнд баяртай байв. Гэвч Даваагийн хүсэл тэмүүлэл жүдо бөхдөө илүү татагдана. Аав нь харин жүдог нь дэмжихгүй байлаа. Ийм нөхцөл байдалд даваа амьдардаг айлаасаа оргож том толгой гаргах замыг сонгов. Бас л мөнөөх зөрүүдлэл гөжүүдлэл биш гэж үү. Хот мэдэхгүй хөдөөний, тэгээд охин хүүхэд замын унаа тосч хотод ирээд жүдогийн багштай болчихож байгаа үйл явдал тун бүрхэг. Кино зураг авсан Партизаны сангийн аж ахуйгаас бол Улаанбаатар хот ойрхон байх л даа. Гэвч гол баатар Д.Сумъяагийн амьдралаас нэгэнт сэдэвлэж байгаа бол Увсын хязгаар, Улаангомоос Улаанбаатар хотод Даваа ирэх ёстой юм. Тийм ч амаргүй дээ.

Үл ойлгогдох Ёр билгийн илгээмжҮҮд

“Цагаан хадаг” кинонд хүн ойлгохооргүй юм их байна аа. Арай гэж нэг юм жүдогийн багштай болоод дугуйлан секцээр хичээллэж эхлээд байсан Давааг зааланд бэлтгэл хийж байхад нь хэнээс ч юм нэг илгээмж ирэв. Задлаад үзэхнээ цагаан өднүүд (яг л нөгөө хөшиг сөхөхөд ниссэн цагаан тагтаануудынх болов уу гэмээр) бас өөрийнх нь бүсэлж буй кимоногийнх нь хар бүсний тасархай байх аж. Илгээмж ирэхийн өмнөхөн Даваа хамт бэлтгэл хийдэг найзтайгаа дискодохоор тохирсон юм. Тэгтэл гэнэт ийм сонин илгээмж ирсэн нь “Зорилго мөрөөдлөө мартах гэж байгаа юм биш биз” гэсэн ямар нэгэн далдын сануулга, анхааруулга бүхий илгээмж байсан юм болов уу гэж киног цааш үзэх явцдаа хүчлэн таамаглав. Диско клубт Даваа жүдогийн багштайгаа таарна (Багшийн дүрд Н.Ялалт тогложээ). Харин найз нь бүжгийн талбай руу явчихсан болохоор түүнийг хамт яваа гэж багш мэдсэнгүй. Эцэст нь хамт яваагаа мэдэгдэхгүй байхаар тохирч, найз нь ч Давааг орхиод явчихлаа. Мал болтлоо согтсон багшийгаа Даваа өмсөж сураагүй өндөр өсгийт дээрээ чүүчигнэн үүрсээр гэрт нь авч ирэв. Ингэж явахдаа өөрт нь тусалсан нэгэн залуутай танилцаж байна.

Киноны үйл явдлаас хараад, ухаж бодоод байвал дээрх учир битүүлэг илгээмж ёр билгийн шижтэй сануулга байсан нь үнэн бололтой. Хожим тэр залуутайгаа уулзаж учирсаар дурлалцаж анхны үнсэлтийг түүнээс л мэдэрч байна (Дурлалт залуугийн дүрд залуу жүжигчин Б.Шинэбаяр тогложээ). Киноны хамгийн романтик хэсэгт Даваа найз залуудаа анх үнсүүлчихээд ичингүйрэн эргэхэд газраар нэг алим. Бороотой гудамж бүхэлдээ газраар хөглөрөх гэрэлтсэн алимны үзэсгэлэнгээр туяарч харагддаг нь хайр дурлалын гал дүрэлзэн асаж буйг илэрхийлэх сонирхолтой шийдэл болсныг энд хэлэх нь зүйтэй болов уу.

Гэтэл бас Даваад дахиад л илгээмж иржээ. Энэ удаад урьдын адил дугтуйтай зүйл Даваагийн хувцасны шүүгээний тавиур дээр байлаа. Нээж үзвэл мөнөөх л цагаан өд, дундаас нь нүхийг нь сэтэлсэн сүүжний яс гарч ирэв. Жүжиглэж буй жүжигчин нь бүү хэл, хөндлөнгийн үзэгч ч айж цочирдон, жигшиж зэвүүцмээр, хийморь сүлд бузартаж орхимоор муухай юм харуулах гэж. Энэ нь найруулагч, зохиолчдын шийдэл гэх олиггүй хийдэл аж. Уг нь монголчууд сүүжний ясыг гэрт хонуулахаас ч цээрлэдэг ард түмэн сэн. Ямар гээчийн хар хор, хараал жатганы илэрхийлэл болгож бүхэл бүтэн хүний амьдралаас сэдэвлэсэн гэх кинондоо ийм зүйл оруулж ирснийг нь таахын аргагүй. Эсвэл бөхчүүд, тамирчдын дунд иймэрхүү хараал жатга, хар хорын зүйл тэнэж явдаг гэж харуулах гээ юм болов уу. Ёстой бүү мэд. “Цагаан хадаг” гэх ёсгүй нэр, сүүжний яс, зулгаасан өд сөд, ганц мод зэрэг сэжиг төрмөөр ёр билгийн шинжтэй ямар сонин кино вэ, энэ чинь.

“Бөх хүн бүдүүн өвсөнд бүдэрдэг” гэх монголчуудын эрт үеийн хэлц үг бий сэн. Бөх хүний бүдүүн өвсөнд бүдрээд уначихдаг тохиолдол нь нэр төрөө сэвтээх, сүлд хийморио гутаах зэрэг ёс бус зүйлээс нь үүдээстэй байдаг юм билээ. Мэдээж хэрэг хар хор, атаа жөтөө ч үүнд хамаатай. Гэтэл гайгүй сайхан барилдаж, эх орныхоо нэрийг дэлхийн дэвжээнд дуурсгаж буй сортоотой нэгэн тамирчныхаа амьдралыг нь шүүрэн авч ингэж элдэвлэж болдог юм уу. Тамирчин хүний дотоод сэтгэлийн зөрчил, айдас хүйдэс зэргийг илэрхийлэх гэсэн оролдлого, шийдэл гэдгийг нь мэдэж байна л даа. Гэвч тэр бүхнийг шатаж буй ганц мод, сүйжний яс, өд сөд, хөшигний цаанаас нисэх цагаан тагтаа (үхээрийн бузар гэмээр), тэгээд “Цагаан хадаг”-аар илэрхийлэх чинь нэг л ёозгүй, ер монгол хүний сэтгэхүйд нийцэхгүй болхи мулгуу зүйлүүд биш үү. Бүр сүүлд нь киноны жанр нь ямар төрлийнх вэ гэдгийг ч ялгаж танихын аргагүй болгочихож. Жүдо бөхийн тамирчны тухай гэхээр спортын кино гэмээр, тэгээд уянга драмын хэсгүүдтэй, бас болоогүй ээ, ид шид ёр билгийн шинжтэй зөгнөлт кино ч гэмээр. Сүүжний яс энэ тэрийг нь бодохоор аймшгийн кино ч гэмээр. Бүр нэг бантагнуулж орхижээ.

Энэ бүхний эцэст “Цагаан хадаг” киноноос орлого олж жүдо бөхийн ордон байгуулах ч яамай хэрэг. Зүгээр мөрөөрөө хөдөлмөрлөж, эх орноо төлөөлж, амжилт гаргаад байгаа нэгэн сайхан тамирчин бүсгүйгээ цагаан хэл амны бай болгож шоглох хэрэг байж үү дээ гэж бодогдоно. “Цагаан хадаг” нэртэй кино өөрийнхөө амьдралаар сэдэвлүүлэн хийлгэх нэг хэрэг, цагаан хэл ам, элдэв ёс бус бүхнийг өөртөө наалгаж олон түмэнд харуулах гэдэг бас өөр хэрэг ээ. “Цагаан шүхэрт” гэх хэл амнаас хамгаалдаг ном сайн уншуулаарай гэж гавьяат тамирчиндаа зөвлөмөөр санагдсаныг энэ далимаар уламжилъя аа.

Г.ЛХАГВАДОРЖ

Categories
мэдээ цаг-үе

Кофены зах зээлд тэргүүлэгч

Энэ удаагийнхаа дугаарт дэлхийд хамгийн алдартай кофе үйлдвэрлэгч компани болох “Старбакс”-ыг танилцуулж байна. Энэ бол кофены зах зээлд тэргүүлэгч хамгийн элит, хамгийн нэр хүндтэй компани юм. Түүнийг үндэслэгчид нь Сан Францискогийн их сургуулийн оюутнууд болох Jerry Baldwin, Zev Siegl, Gor­don Bowker нар юм. Тэд 1971 онд кофены үрийг савлаж борлуулах компани байгуулж Вашингтон мужийн Сиэтл хотод анхны салбараа нээж байжээ. Компаниа алдарт “Моби Дик” зохиолын баатар болох Старбаксын нэрээр нэрлэсэн байна.

Харин өнөөгийн агуу том “Старбакс”-ын сүлжээг бий болгоход хамгийн их үүрэг гүйцэтгэсэн хүн бол яах аргагүй одоогийн тэргүүн Ховард Шульц юм. Тэрээр Италид явж байхдаа нэгэн кофе шопоор үйлчлүүлжээ. Тэр газрын бариста эмэгтэй нь эелдэг зөөлөн ааштайн дээр үйлчлүүлэгчидтэй халуун дотно яриа өрнүүлэн үргэлж инээмсэглэж буйг хараад түүнд нэгэн шинэ санаа төрсөн байна.

Ингээд тэрээр нутагтаа буцаж ирээд яг тийм соёлтой үйлчилгээтэй кофе шопыг нээн ажиллуулсан нь үйлчлүүлэгчдэд ихэд таалагджээ. Энэ үед “Старбакс” хэмээх брэнд нэр түүнд хэрэг болохыг мэдэж. Тэрээр компанийн нэр, логог 1986 онд худалдан авч 1998 онд 83 сая доллараар Сиэтл дэх гол компанийг ч өөрийн болгов.

Ингэснээр урьд нь зөвхөн кофены үрийг савлаж зардаг байсан компанийг жинхэнэ утгаар нь тав тухтай орчинд кофег чанаж боловсруулан, цаасан аяганд худалдаалдаг болгон өргөжүүлсэн юм. Анхны “Старбакс” экспрессо кофены дэлгүүрээ нээж өнгө үзэмж, чанарт нь анхаарч эхэлжээ. Компани эхлээд кофены аяганы гадуур гар халахаас сэргийлсэн резинийг жийрэг болгон хийж өгсөн нь хэрэглэгчдэд таалагджээ. Үүний дараа “Бүхнийг хүрээлэн буй орчны төлөө” хэмээх уриан дор кофе худалдаж авсан хүн бүрт картон цаасан жийргэвч үнэгүй дагалдуулж өгөх эсвэл арай илүү мөнгө төлөөд гоёмсог Starbucks лого бүхий хөөсөн жийргэвч авч болохоор шийдсэн байна.

Ховард Шульц хилийн чанадад салбар дэлгүүрүүдээ нээх боломж буйг олж харж 1996 онд анхны салбараа Японы Токио хотод нээв. Анхны итали маягийн кофены газрууд америк хэв маягт тохирохгүй болох нь удалгүй тогтоогджээ. Учир нь итали кофены газрууд 100 хүрэхгүй хавтгай дөрвөлжин метр бүхий талбайд хэдхэн тооны сандал ширээтэй байдаг аж. Ихэнх үйлчлүүлэгч ширээний ард ярилцаж суух дуртай. Америкт тийм хувилбар төдийлөн тохирохгүй байлаа. Тиймээс “Старбакс”-ыг яриа хөөрөө өрнүүлэх газар болгохын тулд маш олон өөрчлөлт хийв. Тухайлбал, талбайг томсгож, лангууны ард тавигддаг өндөр сандлуудын оронд тохилог зөөлөн буйдангууд сонгож. Ингээд америкчууд түүний хүссэнээр “Старбакс”-т уулзалдах болсон байна.

“Старбакс”-ын ӨвӨрмӨц байдлыг хадгалахын тулд цорын ганц стандартыг баримталдаг

Ховард Шульцын хувьд бүх салбартаа “Старбакс”-ын өвөрмөц байдлыг хадгалахын тулд цорын ганц стандартыг баримтлахыг шаарддаг. Тиймээс бүх кофены газар ижил дизайнтай байхаас гадна кофены амт ч ижил байх ёстой. Өөр хотод байсан ч гэртээ байгаа мэт мэдрэмж төрүүлж, романтик орчноор хангах нь Шульцэд маш чухал байв. Орчныг бүрдүүлэхийн тулд кафед байнга уянгалаг хөгжим явуулж байхыг үүрэгдэв. Гэхдээ Нью-Йоркийн кофены газарт эгшиглэж буй аяз Сиэтлийнхт ч бас эгшиглэх ёстой.

Нэгэн өдөр өөр өөр хотын кофены газрын менежерүүд “Старбакс”-ын төвд нэг асуудлаар хандлаа. Үйлчлүүлэгчдэд кафед эгшиглэж буй жааз хөгжим тун ихээр таалагдаж байсан учраас хаанаас тэрхүү хуурцгийг худалдаж авч болохыг асуусан гэнэ. Төд удалгүй “Старбакс”-ын удирдлага “Capitol Records” компанитай гэрээ байгуулан 1995 оны гуравдугаар сард жааз, блюз хөгжмийн цомгоо худалдаанд гаргасан байна. Эхний өдрөө л 75 мянган хувь борлогджээ. Ингээд “Старбакс” “Hear Music” хэмээх охин компаниа байгуулж, жил бүр шинэ цомог худалдаанд гаргах болжээ.

Үүний зэрэгцээ “Старбакс”-ын бас нэгэн сонирхолтой баримтыг дэлгэхэд кофены газруудын орох хаалга нь үргэлж зүүн эсвэл өмнө зүг рүү харсан байдаг бөгөөд хэзээ ч хойшоо хардаггүй. Учир нь үйлчлүүлэгчид өдрийн гэрэлд тухлах чухал ач холбогдолтой гэж компанийн удирдлагууд үздэг.

“Бид эргэн ирнэ”

Компанийн амжилт үргэлж дардан явсангүй. 2007 онд АНУ-д эдийн засгийн хямрал болж “Старбакс” ч үүнд өртжээ. Ховард Шульц өөрийн дэлгүүрийг бараг л 50 метр тутамд нэгийг байгуулсан нь үйлчлүүлэгчдэд нь “Старбакс хаа сайгүй л байж байдаг юм” гэсэн хямдхан ойлголтыг төрүүлчихэж. 2007 оны аравдугаар сард 26 ам.доллараар зарагдаж байсан нэгж хувьцааны үнэ ам.доллар болтлоо буурчээ. Ингээд 2008 оны эхээр тэрбээр Америкийн хамгийн чинээлэг 400 эрхмийн жагсаалтаас хүртэл хасагдсан байна.

Иймээс хамгийн түрүүнд авсан арга хэмжээнүүдийнх нь нэг нь брэндийн нэр хүндийг дахин бий болгох. Ингэснээр Амерк дахь 7100 салбар дэлгүүрээ нэгэн зэрэг хаан, бариста нараа дахин сургалаа. Үүгээрээ нийт үйлчлүүлэгчдэдээ “Бид эргэн ирнэ” гэсэн хүчтэй дохиог илгээж буй гэж үзсэн байна. Тиймдээ ч үйлчлүүлэгчид их хүлээлттэй хоцорчээ.

2008 оны гуравдугаар сард “Starbucks-т зориулсан шинэ санааны цахим хуудас” хэмээх тун сонирхолтой төсөл боловсруулж интернэтэд тавьжээ. Компанийн ажилтан, үйлчлүүлэгч гэх мэт ямар ч хүн тус төсөлд оролцож, кофены газруудыг сайжруулахын тулд юу хийж болох тухай өөрийн санаагаа илэрхийлэх боломжтой байв. Хүмүүс таалагдсан санаандаа саналаа өгөх бөгөөд түүнээс шилдгийг нь шигшиж, хэрэгжүүлэх боломжтой байсан аж. Тэд өөрсдийн өнгө төрхөө эрс өөрчилж, ресторануудынхаа загвар дизайныг шинэчилснээр илүү олон дэлгүүр нээж эхэлсэн байна. Ингэснээр 2011 он гэхэд нэгж хувьцааны үнэ нь 36 ам.доллар болтлоо өсчээ. Дэлхийн өнцөг булан бүрт кофе шопуудаа нээж, хамгийн чанартай кофег үйлдвэрлэж, итгэж болох хамгийн үнэнч брэндийг бий болгожээ.

“Старбакс”-ын СЕО Ховард Шульцэд байнга авч явдаг хоёр түлхүүр байдаг. Нэг нь 1,400 ам метр талбайтай дэлхийн хамгийн тансаг “Старбакс” дэлгүүрийнх. Сиэтл хотын Конгрессын ордны ойролцоо байрлах энэхүү дээд зэрэглэлийн кафе үйлчлүүлэгчдэдээ шинэхэн хуурсан кофег мэргэжлийн аргаар чанаж өгдөг. Nike брэнд өөрийн гэсэн Niketown гэх хоттой байхад Шульц өөрийн кофены бизнесээ өргөтгөж “вилли вонка” маягийн хэв загварыг бий болгожээ.

Нөгөө түлхүүр нь илүү гүн гүнзгий утга бүхий түүхийг өгүүлнэ. Уг түлхүүр Star­bucks анх үүд хаалгаа нээж байсан Сиэттл дэх жижигхэн дэлгүүрийнх юм. Тэнд очиход үргэлж 1971 онд эргэж очсон мэт сэтгэгдэл төрөх ба Вьетнамын дайны үед тухайн брэндийг тодорхойлж байсан хуучин тавилгуудаа өөрчлөөгүй хэвээр. Шульц “Би хааяа тэнд үүрээр 04:15 цагт очдог. Ганцаараа байж төвлөрөх шаардлага гарсан үед тэнд л очдог юм” хэмээжээ.

“Старбакс” амжилттай Яваагийн нууц нь хҮний ходоодыг дҮҮргэх буссэтгэлийг нь дҮҮргэхэд оршдог

“Старбакс” салбартаа тэргүүлдэг томоохон шалтгаан нь хүний ходоодыг биш сэтгэлийг нь дүүргэдэгтэй салшгүй холбоотой гэж үздэг. Тус компанийн лого нь хүн бүрийн анхаарлыг эрхгүй татдаг. Анх эмэгтэй хүний бүтэн биеийг дүрсэлсэн байсан бол яван явсаар зөвхөн нүүрний хэсгийг дүрсэлснээр тогтжээ. Сонирхуулахад, логогоо хамгийн их өөрчилсөн компани гэгддэг юм билээ. “Старбакс” нийт 65 оронд 23.305 салбартай, 160 мянган ажилтантай бөгөөд АНУ-д 13.049, Хятадад 1909, Канадад 1555, Японд 1089, Их Британид 927 салбартайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

Түүнчлэн “Starbucks Coffee Company”, “Ethos water”, “Evo­lution Fresh”, “Hear Music”, “La Boulange Bakery”, “Seattle’s Best Coffee”, “Tazo, Teavana”, “Torrefazione Italia” зэрэг охин компаниуд байгуулжээ.

“Старбакс”-ын онцлогоос дурдвал:

-Өнгөрсөн жилийн 1.39 тэрбум ам.долларын цэвэр орлогоороо “Старбакс” кофены зах зээлд тэргүүлжээ.

– Тус компани жилд 93 сая галлон сүү хэрэглэдэг. Энэ нь олимпийн наадмын усан санг 115 удаа дүүргэхтэй тэнцүү аж.

-Харин жилд 2.3 тэрбум цаасан аяга ашигладаг.

-“Старбакс” 137 мянган ажилтантай. Энэ нь Гринландын хүн амаас хоёр дахин их тоо юм.

-“Старбакс”-ын дундаж хэрэглэгч тус дэлгүүрт сард зургаан удаа зочилдог байна. Харин Старбакст дурлагсдын 20 хувь нь сард 16 удаа энэ кофег уухаар ирдэг байна.

-“Старбакс”-ын хамгийн том ундаа бол Trenta кофе. Багтаамжаар хүний ходоодноос том аж. Trenta 916 мл.л багтаамжтай бол хүний ходоод 900 мл.л-ийн багтаамжтай.

-Мэргэжилтнүүд тус кофены чанарыг шагшин магтдаг. Нэг аяга “Старбакс”-т 320 мл кофейн агуулагддаг нь алдарт “Red Bull”-ээс дөрөв дахин илүү хэмжээ юм.

-Илчлэгийн хэмжээгээрээ нэг фунтэд 480 калори агуулдаг “МакДоналдс”-аас ч илүү аж.

-“Старбакс”-ын ажилтан бүр унших ёстой гарын авлага “The Green Apron” нэртэй. Тус номонд хамгийн ихээр анхааруулсан зүйл бол үйлчлүүлэгчдийг үргэлж инээдээр шагнаж байх.

-Дэлхий даяар “Старбакс”-ийн салбар бүр онгойно гэж бичсэн цагаасаа 10 минутын өмнө бэлэн байх үүрэгтэй.

-Калифорнийн Santa Fe Springs хот хамгийн олон “Старбакс”-ын дэлгүүртэй. 25 миль тутамд 560 Starbucks-ийн дэлгүүр байрладаг.

-“Старбакс”-ыг хамгийн ихээр хэрэглэдэг орон нь АНУ, Канад, Япон, Их Британи, Хятад, Өмнөд Солонгос.

-Тус компани 1971 онд байгуулагдсан хэдий ч 1980-аад оны сүүлчээс эхлэн дэлхийд танигдах брэнд болсон гэгддэг.

О.ӨНӨРЦЭЦЭГ

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Нэг хувийн татварын хөнгөлөлт дээр компаниудаа алагчлах хэрэг байна уу?

“Өдрийн сонин”-ы 10 дугаар сарын 29-ний дугаарт гарсан нийтлэлийг хүргэж байна.

Амь тариа хүлээсэн эдийн засгаа тартагт нь тулгачихгүй юмсан гэж засаг хэрэндээ л үзэж байна. Наад захын жишээ гэхэд л эргэлтийн хөрөнгөөр ангаж, татвараа төлж дийлэхээ байсан компаниуд УИХ-аас гаргах учиртай нэг шийдвэрийг хоног тоолон хүлээж суугаа. Тодруулж хэлбэл, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд орох өөрчлөлтийг. Жилдээ 1.5 тэрбумаас ихгүй борлуулалтын орлоготой компаниудаас 2021 он хүртэл буюу хямралын шуурга намжтал нэг хувийн татвар авъя гэдэг уг нь толгой дохимоор санаа. Жижиг, дунд компаниудаа сөхрөөчихгүйгээр хямралыг давах үүрэг, шаардлага засгийн өмнө бий. Гэхдээ салбаруудад онцолсон нь жаахан тиймхэн хувилбар болчихов уу гэж санагдаад байна. Төсөлд зааснаар бол хүнс, барилгын материал, хувцас болон нэхмэл, газар тариалан, мал аж ахуй гэсэн дөрвөн салбарт үйлдвэрлэл явуулдаг компаниуд нэг хувийн татварын хөнгөлөлтөд хамрагдах учиртай. Энэ асуудлыг УИХ-аас хэлэлцэх нь зүйтэй гээд шийдчихсэн.

Гэхдээ хэлэлцүүлэг дундуур багагүй өөрчлөлт орсон учраас Засгийн газар илүү сайжруулах үүрэг хүлээгээд байгаа. Хэлэлцүүлгийн явцад үйл ажиллагааны зардлыг нь хасаад 1.5 тэрбум төгрөг хүртэл худалдааны орлоготой компаниудаас ганцхан хувийн татвар авах хувилбар яригдсан юм. Жилдээ 100 тэрбумыг өлхөн олдог том компаниуд үйл ажиллагааны зардал маань 99 тэрбум болчихлоо гээд нэг хувийн татварт хамрагдах эрсдэл бий гэж зарим гишүүн хардана лээ. Болгоомжлохоор өнцөг мөн үү гэвэл мөн. Жижиг, дундуудаа аятайхан аваад үлдэх гэсэн биш том компаниудыг татвараас хөнгөлөөд дуусах нь гэсэн гишүүдийн болгоомжлолтой санал нэг байна. Тэр дундаа зардал ихтэй барилга, хөдөө аж ахуйн салбарынханд бол өлгөж аваад нэг хувийн татвар төлөөд явчих бүрэн бололцоо бий. Тэгэхээр ийм тийм салбар гэж онцлохгүйгээр бүх салбараа багтаачихад болохгүй зүйлгүй санагдах юм. Тэгээд жижиг, дундуудаа л хамруулах зөв хувилбарыг олох хэрэгтэй. Одоо яригдаж буй хувилбараар бол зардалдаа хамгаа шингээгээд нэг хувийн хөнгөлөлтөд орох том компаниуд өчнөөн гарч ирнэ. Боломж нь байхад хэн ч илүү мөнгө төлөхийг хүсэхгүй нь тов тодорхой асуудал. Эдийн засагч М.Чимэддорж “Гэр бүлийн бизнес зонхилсон манай аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд хамаарал бүхий этгээдийн хувьцааг хувь хүнд шилжүүлэх замаар татвар төлөхөөс зайлсхийх боломжтой. Түүнчлэн хэд хэдэн салбар зааж өгсөн нь татварын ялгаварлалыг салбараар бий болгож байгаа гэж үзэх ч үндэслэлтэй” гэсэн байр суурийг саявтар илэрхийлсэн харагдсан.

Бага зэрэг халиад хэлэхэд үйлдвэрлэгчдээ үнэхээр дэмжмээр байвал аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хөнгөлөлт амин чухал, гарцаагүй шийдэх асуудал бол биш. Хөлд орох гэж байгаа үйлдвэрлэгчдэд нийгмийн даатгалын шимтгэл, хүн амын орлогын албан татварын хөнгөлөлт илүү чухал гэсэн саналыг гал тогоонд нь хөлсөө дуслуулж зогсоо үйлдвэрлэгчид хэлдэг. Тэдэнд аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас илүү НӨАТ, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 11-13 хувь хүнд тусдаг гэх яриа хөөрөө өнөө ч өрнөж байгаа.

Нэг хувийн татвар дээр бас нэг болгоомжлол бий. Бага орлоготой аж ахуйн нэгжүүдээс нэг хувь, овоо ашиг олдгуудаас нь арван хувийн татвар аваад эхлэхээр компаниуд задарч, жижгэрч эхлэх эрсдэлтэй. Паркетан шал гаднаас импортолж зараад жилдээ таван тэрбумыг олдог бизнесмэн, яг адилхан үйл ажиллагаа эрхэлдэг ч жилдээ тэрбум гаруйг олдог танил захирлаасаа есөн хувийн илүү татвар төлөхийг хэтээсээ хүсэхгүй. Тэгснээс компаниа жижиглээд, хэд хэдэн компанийн нэр дээр паркетан шалны бизнесээ үргэлжлүүлнэ. Төр мөнгө олдоггүй, татвараар орж ирсэн мөнгөөр аж төрж, сургууль цэцэрлэг барьж, нийгмийн элдэв үйлчилгээ үзүүлдэг. Бизнесүүд ташраараа ганц хувийн татвар төлөөд эхэлбэл сахил хүртсэн биш шал дордов гээч болно. Жижиг, дунд компаниудаа дэмжих гэсэн биш бүр ч хөгийн байдал үүснэ гэсэн үг.

Монголын хувьд татвар багатай орнуудын тоонд багтдаг. Арван хувийн татварыг хэвээр үлдээсэн ч болохгүй юмгүй. Төр үнэхээр бага татвар авах сонирхолтой бол арван хувийн татварынх нь багахан хувийг, жишээ нь 1-3 хувийг аваад, үлдсэн хувийг нь иргэний нийгмийг хүчирхэгжүүлэхэд ашиглах гарц бий. Эдийн засагч М.Чимэддоржийн “Дэлхий нийтээр эрүүл мэндийн салбарт эмчилгээ, оношлогоо, эм бэлдмэл гаргаж авах чиглэлээр хийгдэж буй ихэнх судалгааны ажлуудыг ашгийн бус байгууллагууд хамтран санхүүжүүлдэг. Харин манай эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг төр нуруундаа үүрч, эрүүл мэндийн салбарын үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд л анхаардаг. Судалгааны ажил боловсон хүчин бэлтгэхэд санхүүжилт хийдэг бие даасан сан байхгүй. Гадны томоохон хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслүүд мэдээлэл дамжуулахаас гадна бие даан хөндлөнгийн шинжилгээ хийж олон нийтэд түгээдэг. Гэтэл манай хэвлэл мэдээллийнхэн төрийн үйл ажиллагаа, бодлого боловсруулах хүрээнд явагддаг нарийн төвөгтэй, нийлмэл асуудлаар хөндлөнгөөс дүгнэлт хийх чадвартай институци бий болгох санхүүгийн боломжгүй хэвээр байгаа.Тиймээс хэн нэгэн улс төрч, эдийн засагчийн байр суурь хэвлэл, мэдээллийн үндсэн эх сурвалж болж байна” гэсэн шүүмжлэл бодмоор л асуудал. Компаниуд үлдсэн долоон хувийн татвараа аль салбарын санд өгөхөө шийддэг болчихвол эрүүл мэнд, хэвлэл мэдээлэл, боловсролын салбар төртэй, төргүй өндийгөөд ирнэ гэсэн гаргалгаа бий. Дээд боловсролын тэтгэлгийн сан, хараат бус хэвлэл мэдээллийг хөгжүүлэхэд чиглэгдсэн сан, төрийн үйлчилгээнд хяналт шинжилгээ хийхийг дэмждэг сан, бодлого судалгааг санхүүжүүлэхэд чиглэсэн сангуудад бизнесүүд мөнгөө өгчихөөд зүгээр суухгүй. Наад зах нь дээд боловсролын хөтөлбөрийг дэлхийн стандартад нийцэхгүй байна, өгсөн мөнгийг маань юунд зарчихав аа гэсэн эрүүл шүүмжлэл өрнөөд ирнэ. Хэвлэл мэдээлэл, төрийн үйлчилгээ, бодлогын чанар ч ялгаагүй бие даасан хүчирхэг байж чадна. Хөгжлийн загвар уг нь ийм энгийн.

Ц.БААСАНСҮРЭН