Categories
мэдээ нийгэм

Зохиолч уншигчдыг нэгэн дор уулзуулдаг номын үзэсгэлэн болж байна

Номын үзэсгэлэн төв талбай дээр болж байна. Энэ жилийн үзэсгэлэн урд урдахаасаа өргөн дэлгэр олон байгууллагууд оролцож байгаагаараа онцлог байлаа. Зохиолчдыг уншигчтай нь уулзуулдаг номын үзэсгэлэн гардаг болсоор удаж хүмүүс ч хүсэн хүлээдэг болжээ. Энд бүх номууд дэлгүүрийн үнээс 30-40 хувь хямд зарагддаг учир иргэд дуртай байдаг юм. Ингээд намрын налайсан шаргал наран доор уншигчдынхаа өмнө үүцээ дэлгэж байгаа зохиолчдын зарим асраар орж сэтгэгдлийг нь сонссоноо хүргэе.

Зураач Р.Батцэнгэлтэй уулзлаа. Тэрбээр хүүхдүүдэд зориулж зурагт “Нууц товчоо” номоо эрхлэн гаргажээ. Номынхоо бүх зурагнуудыг өөрөө зуржээ. Ингээд түүний сэтгэгдлийг хүргэе.

Р.Батцэнгэл: Уламжлалт номын баяр их сайхан болж байна. Хүмүүс хүлээж байгаад ирж оролцдог болсон байна. Хамгийн гол нь номын зохиогч болоод ном уншдаг хүмүүсийг хооронд нь уулзуулдаг арга хэмжээ болж чаджээ. Би хоёр төрлийн ном зарж байна. “Монголын нууц товчоо” түгээмэл эхтэй, зурагтай нь хэвлүүлсэн. Англи болоод монгол хэлээр гаргасан. Монгол нь 45.000, англи нь 70.000 гэж байна. Хүмүүс маш их сонирхож байна. Эцэг эхчүүд, өвөө эмээ нар их сайн мэддэг болсон. Хүүхдийн номын сангийн хамгийн эрэлттэй ном болсон шүү дээ. Сургуулийн хүүхдүүдэд “Нууц товчоо” гээд хичээл ордог. Тиймээс уран зохиол, түүхийн багш нар их авч байна. Ангиараа ирээд авдаг. 5-аас 8 дугаар ангийн хүүхдүүдэд ордог багш нарт хичээлээ заахад нь илүү амар болж байна гэж ярьж байгаа. Мөн гадаад хүмүүс их сонирхож байна. Яг авъя гэхээр тэдэнд юм байдаггүй юм байна. Гадаадад амьдардаг хүмүүс их авч байна. Яагаад гэвэл хүүхдүүд нь гадаадад сурдаг учир монгол хэл соёлоо мэдэх гарын авлага хэрэгтэй болчихож. Анх энэ номыг бүтээх болсон санаа маань багш нар “Нууц товчоо”-г хүүхдүүдэд ойлгуулах гээд аргаа барж байна гэж үглээд байхыг сонссон. Тэгдээд би өмнө нь ч энэ талаар зурж үзэсгэлэнгээ гаргаж байсан учир ном болгочихвол ач холбогдолтой юм байна гэж бодоод бүтээх болсон.

Яруу найрагч Х.Сүглэгмаа: Үндэсний номын 20 дахь удаагийн баярт анх удаагаа оролцож байна. Яруу найргийн “Хатан салхины сэвшээ”, “Хайрын гүмүда” гээд номнууд, “Бодь гөрөөсний зүүд”, “Амрагийн дарс” гээд хос цомог маань саяхан мэндэлсэн. Эдгээр номнуудаараа энэ үзэсгэлэнд оролцож байна. Уншигчидтайгаа уулзаад сайхан байна. “Бодь гөрөөсний зүүд” номыг маань гаргахад “Лавайн эгшиг” радиогийн хамт олон хамтарч ажилласан. УГЗ Чулуунбат, МУГЖ Равдан, Чаминчулуун зэрэг монголын сор болсон сайхан хоолойтой хүмүүс шүлэг найргийг маань мөнхөлж үлдээсэн байгаа. “Амрагийн дарс” цомог маань арай залуу хүмүүст зориулсан гэхэд болно. Хайр сэтгэлийн тухай цомог байгаа. Энэ цомгийг маань СУИС-ийн ярих урлагийн тэнхимийн “Утга яруу” хамтлагийн уран бүтээлч, жүжигчид уншсан байгаа. Мөн би хоёр цомогтоо шүлгүүдээ өөрөө уншиж оруулсан байгаа. Хоёр ном маань давхар монгол бичгээр хадагдсан байгаа. Яруу найргийн ном, цомог өгүүллэг романыг бодвол зардагдах нь бага байдаг гэж ярьдаг. Гэхдээ миний хувьд нэгэн үнэлэмж байдаг. Миний бодол, шаналалаас гарсан бүх зүйл, оюуны бүтээл гэдэг утгаараа доогуур үнэлэхгүй. Дэлгүүртээ зарагдах үнэ нь 20.000 гэж байгаа. Энд бол 30 хувийн хямдралтай худалдаж байна.

Ном сонирхогч Б.Бүрнээбаатар: Жил бүр Ерөнхийлөгчийн зарлигийн дор ийм үйл ажиллагаа зохион байгуулж байгаад баяртай байна. Номнууд бүгд 30 хувиар хямдарсан байна. Би ажилтай болохоор жил болгон ирж чаддаггүй. Энэ жил бүр зорьж ирлээ. Болж өгвөл жил болгон л ирээд баймаар юм байна. Энд хуучин ном ч байна. Шинэ номнууд ч байна. “Монголчууд” номыг авлаа. Номын дэлгүүртээ 65.000 гэдэг. Энд бол 39.000 л гэж байна. Би ерөнхийдөө түүхийн ном л сонирхож ирдэг. Тухайлбал “Сэрсэн зууны түүх” гэхэд л монголын түүхийг зургаар өгүүлсэн, тайлбартайгаа байна. Гэхдээ бас бодууштай юм байна. Тэр буланд хоёр охин номоо тавьчихсан зарах гэсэн чинь болохгүй, наана чинь зөвшөөрөлтэй улсууд зогсдог юм гэж байна. Заавал зөвшөөрөл авдаг юм шиг байна. Уг нь санаачилгаараа хүмүүс ирээд номоо тавьдаг бол зүгээр юм. Номын баяр л юм чинь. Бас номын солилцоо хийдэг байвал зүгээр байна. Хуучин номнуудаа бие биетэйгээ солилцдог байгаасай гэж хүсч байна.

О.ӨНӨР

Categories
мэдээ улс-төр

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Ерөө голын гүүрний нээлтэд оролцлоо

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Сэлэнгэ аймгийн Ерөө суманд ажиллах үеэрээ Ерөө голын төмөр бетон гүүрийг ашиглалтад хүлээн авах ёслолд оролцлоо. Хаврын тариалалт, намрын ургац хураалтын цагаар тариа будаа тээвэрлэсэн том оврын машин тасралтгүй зорчдог энэ гүүр Ерөө, Сэлэнгэ нутгийнхан төдийгүй манай улсын хувьд стратегийн чухал ач холбогдолтой гэж хэлж болно. 2005 онд гүүр шатсаны дараа мэргэжлийн байгууллага “Шаардлага хангахгүй” гэсэн дүгнэлт гаргаснаас хойш гүүрээр айдастай зорчдог байжээ. “Гангүүр”, “ЗЗБ” компани улсын төсвийн 4.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр 272 метр урт төмөр бетон гүүрийн ажлыг 2015 онд эхэлж, төлөвлөсөн хугацаанаасаа хоёр сарын өмнө ашиглалтад орууллаа.

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат нээлтэд оролцсоны дараа сумын иргэдтэй уулзалт хийлээ. Тэрээр өнөөдөр буюу есдүгээр сарын 16-нд Дархан-Уул аймгийн Орхон, Хонгор суманд ажиллан тариалан эрхлэгчид, иргэд, төрийн албан хаагчидтэй уулзах ажээ.

Categories
мэдээ улс-төр

Ардчилсан намын сонгуулийн штабыг Д.Эрдэнэбат удирдана

Д.Эрдэнэбат удирдана зурган илэрцүүдАрдчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөл өчигдөр буюу есдүгээр сарын 15-нд хуралдаж Үндэсний Зөвлөлдөх хорооны хурлыг хойшлуулах шийдвэр гаргасан билээ. Энэхүү хурлыг сум, дүүргийн ИТХ-ийн сонгуулийн дараа Гүйцэтгэх зөвлөлөөр дахин хэлэлцэж байж товлохоор тогтсон байна. Мөн хуралдаанаар сум, дүүргийн ИТХ-ын 2016 оны сонгуульд АН-ыг удирдан оролцуулах сонгуулийн менежерээр УИХ-ын гишүүн Д.Эрдэнэбатыг томилж, сонгуулийн штаб байгуулж ажиллахыг үүрэг болгосон аж. УИХ-ын гишүүн Д.Эрдэнэбат нь 2008-2012 онд намынхаа ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байх үед АН 2012 оны УИХ-ын сонгуулиас эхлэн орон нутгийн сонгууль, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд намаа удирдан оролцож байжээ.

Categories
мэдээ улс-төр

НИТХ-ын дэргэд эрдэмтэн, судлаачдын зөвлөл байгуулагдана

Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Тэргүүлэгчдийн өнөөдрийн хуралдаанаар орон тооны бус 3 зөвлөл байгуулах тухай асуудлыг хэлэлцлээ. Хурлын үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх үүрэг бүхий Зөвлөх зөвлөл, Эрдэмтдийн зөвлөл, Экспертийн зөвлөл байгуулах тогтоолын төслийг тэргүүлэгчид 100 хувийн саналаар дэмжлээ.

Дээрх зөвлөлүүдийг байгуулсанаар Улаанбаатар хотын хөгжлийн бодлогыг тодорхойлохдоо шинжлэх ухаан, судалгаанд тулгуурлан, салбартаа тэргүүлэгч эрдэмтдийн санал санаачлагыг сонсож, төрийн ажлын дадлага туршлагатай эрхэмүүдийн зөвлөгөөнд суурилан боловсруулах шийдвэр гаргаж байгаагаа НИТХ-ын дарга Ц. Сандуй онцолсон юм.

НИТХ-ын 2012 оны сонгуульд МАН аливаа төрийн ажлыг явуулахдаа судалгаа шинжилгээнд тулгуурлан, алсын хараа, бодлогын зарчмыг баримтлахаа ”Аз жаргалтай хот” мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан. Энэ дагуу НИТХ-ын дэргэд орон тооны бус 3 зөвлөлийг байгуулж байна. Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын даргаар ажиллаж байсан ажлын дадлага туршлагатай хүмүүсээр Зөвлөх зөвлөлийг байгуулна. Энэ зөвлөл нь 6 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажиллах юм.

Зөвлөх зөвлөлийг дараах гишүүдтэйгээр байгууллаа.

Ж. Ядамсүрэн НИТХ -ын дарга 1992- 1996

Ц. Баасанжав НИТХ-ын дарга 1996 – 2000 он

Т. Билэгт НИТХ -ын дарга 2000 – 2004 , 2008 – 2012

Н. Болормаа НИТХ -ын дарга 2004 – 2007

Г. Мөнхбаяр НИТХ -ын дарга 2007 – 2008

Д. Баттулга НИТХ-ын дарга 2012 – 2016 он хүртэл ажиллаж байсан хүмүүс

багтаж байна. Харин Зөвлөх зөвлөлийн Тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн даргаар 12 жил НИТХ -ын нарийн бичгийн даргаар ажилласан Г. Маналжавыг сонголоо.

Эрдэмтэдийн зөвлөл, экспертийн зөвлөлийн тухайд мэргэжлээрээ 10-аас доошгүй жил ажилласан, доктор цолтой, стратегийн тэргүүлэх чиглэлээр дагнан судалгаа шинжилгээ хийсэн эрдэмтэн, зөвлөхүүдээс нээлттэй сонгон шалгаруулалтаар сонгож ажилууллах юм байна. Орон тооны хувьд 5 – 9 хүртэл байхаар Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчид өнөөдрийн хуралдаанаараа шийдвэрлэлээ.

Categories
мэдээ улс-төр

Нийслэлийн удирдлагууд НИТХ-ын төлөөлөгчидтэй зөвлөлдөх уулзалт хийлээ

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболдын санаачлагаар хотын удирдлагууд нийслэлээс УИХ-д сонгогдсон төрийн түшээдтэй “Зөвлөлдөх уулзалт” хийсэн. Харин өчигдөр НИТХ-ын төлөөлөгчидтэй хотын удирдлагууд уулзаж, нийслэлийн өнөөгийн байдал, цаашдын хөгжлийн гарцын талаар болон ирэх 4 жилд ямар зарчмаар ажиллах вэ гэдгийг ярилцлаа. НИТХ-д 45 төлөөлөгч ажиллаж байна.

Улс төрийн нам, эвсэл үл хамааран Улаанбаатар хотоо хөгжүүлэх нэг зорилготой. Тиймээс юун түрүүнд “Нийслэл хотын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, цаашдын хөгжлийн зорилт”-оо ярилцаж, бие биенээ дэмжин хамтарч ажиллахаар уулзаж байгааг хотын дарга онцоллоо. Төлөөлөгчид иргэд нь амар тайван, сэтгэл хангалуун амьдрах аз жаргалтай хотыг хэрхэн бий болгох талаар өөр өөрийн саналаа дуулгасан. Тухайлбал,

“Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, агаар хөрсний бохирдлыг ярисаар байгаад өнөөдрийг хүрсэн. Хөрөнгө зарцуулсан ч дорвитой өөрчлөлт гарахаар ажил хийгдээгүй. Тэгэхээр үүн дээр шинэлэг технологиудыг илүү ашиглах нь зөв. Тухайлбал, цэвэрлэх байгууламж гэхэд гэр хороололд хороо хороогоор нь шийдвэл хөрсний бохирдлыг бууруулах боломжтой гэж харж байна.” гэсэн санал гарлаа. Үүнээс гадна нийслэл хот өөрөө төсвийн судалгаа хийгээд, удийн засгийн үр ашигтай байдлаа гаргаад, хөрөнгө оруулалтаа шийдээд явах хэрэгтэй. Улсын улс болсон өрх тусгаар айл гэдэг утгаараа эдийн засгаа өөрөө зохицуулдаг, хараат бус байх зарчмаар явбал зүйтэй гэдгийг төлөөлөгчид хэлсэн юм.

“Өнгөрсөн жилүүдэд 70 мянга гаруй айлд цахимаар газар олгосон. Ингэснээр л гэр хорооллын тоо нэмэгдсэн. Нэг жилд тодорхой хэдэн айлыг орон сууцанд оруулдаг ч нөгөө талаас энэ мэтээр гэр хорооллоо тэлэх бодлого бариад байгаа нь буруу. Дэд бүтэц, зохион байгуулалтыг зөв шат дараалалтай явуулбал эмх замбараагүй байдлыг зогсоох боломжтой.” гэлээ.

НИТХ ын төлөөлөгч С.Мөнхчулуун “Засаг даргын мөрийн хөтөлбөр удахгүй батлагдана. Бид “Аз жаргалтай хот” гэсэн мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлсэн. Үүнийг Засаг даргын мөрийн хөтөлбөр болгоод цаашид үйл ажиллагаагаа хурдан шуурхай явуулж, хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.” гэсэн юм.

Мөн зөвлөлдөх уулзалтын үеэр ярилцсан нэг чухал сэдэв нь боловсролын хүртээмж, сургуулиудын ачааллын талаар байлаа. 2016-2017 оны хичээлийн жилд ерөнхий боловсролын сургуульд 237 мянган хүүхэд суралцаж байна. Сургуулиудын хувьд нийт хүчин чадлаасаа 20 хувь илүү суралцагчтай байгааг хотын дарга танилцуулсан. 30 гаруй сургууль 3 ээлжээр хичээллэж байгааг 2 ээлжид шилжүүлэх зорилтыг хотын удирдлага тавиад байгаа юм. Төлөөлөгчдийн зүгээс сургуулиудын ачааллыг бууруулж, хүүхэд бүр тэгш боловсрол эзэмших боломжийг бий болгоход анхаарч ажиллах хэрэгтэйг хэллээ. Харин сургуулийн өмнөх боловсролын хувьд цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийн тодорхой хувь нь гэртээ цоожтой хаалганы цаана үлдэж байгаа. Цэцэрлэгийн хүртээмжийг мөн нэмэгдүүлэх зорилт тавьж байгаа юм. Энэ талаар “Ирэх жил хүүхдийн цэцэрлэгт орох хувь заяаг сугалаагаар шийдэхгүй гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа. Одоогийн байгаа цэцэрлэг дээр дахин 200 цэцэрлэг барьж байж хүүхдүүдийн асуудлыг шийднэ. Ирэх жил гэхэд үүнийг барьж чадахгүй учраас ээлж дараатайгаар шийдвэрлэнэ” гэдгийг иргэдийн хурлын төлөөлөгч хэлсэн юм.

Төсвийн хэмжээндээ тааруулж, хийх ажлаа эрэмбэ дараатайгаар мэргэжлийн байгууллагын саналыг сонссоны үндсэн дээр тооцоо судалгаатай ажлыг төсвийн төлөвлөгөөнд батлуулж явах хэрэгтэй зэрэг саналууд зөвлөлдөх уулзалтын үеэр гарсан юм.

Уулзалтын төгсгөлд НИТХ-ын дарга Ц.Сандуй “Нийслэлийн шат шатны үйл ажиллагаа уялдаатай байх ёстой. Төлөөлөгчдийн хэлсэн саналыг сонслоо. Бидний өмнө тулгамдаад байгаа энэ асуудлууд дэлхийн өндөр хөгжилтэй олон хотын туулаад гарсан зүйл. Гол нь зөв гарцыг л олох хэрэгтэй. Тиймээс бид ирэх 4 жилд энэ зөв гарцыг олж, суурийг нь бат бөх тавих хэрэгтэй. Үүний тулд хотын эрх зүйн орчныг сайжруулах шаардлагатай. Мөрийн хөтөлбөрийн ч 2 дахь бүлэг нь энэ талаар байгаа. Төлөөлөгчдийн хэлсэн саналууд буюу амжиргааг дээшлүүлэх, сургууль цэцэрлэг, эмнэлгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, ажлын байртай болгох нь “Аз жаргалтай хот” мөрийн хөтөлбөрийн эхний бүлэгт багтсан. Тиймээс эдгээр асуудалд түлхүү анхаарч ажиллах болно” гэлээ . Нийслэлийн засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С. Батболд хэлэхдээ улирал тутамд НИТХ ын төлөөлөгчтэй ажил хэрэгч уулзалт хийнэ. Хагас жилд нэг удаа УИХ-ын гишүүдтэй Нийслэлийн засаг даргын тамгын газар, Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын алба, харьяа агентлаг, хэлтсийн дарга нартайгаа уулзаж байх болно. Ингэснээр бид Улаанбаатар хотын хөгжлийнхөө зөв бодлогыг хэрэгжүүлж, хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж, нэг зорилготой, нэг баг болон ажиллах зорилт тавьж байгааг хэллээ. НИТХ ын төлөөлөгчид Нийслэлийн засаг даргын санаачлагаар хотын хөгжлийн асуудлаар “Зөвлөлдөх уулзалт“ хийж сайн, муу, алдаа оноогоо ярьж байгааг дэмжинэ гэдгээ илэрхийллээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Солонгос сальфетикнаас хорт бодис илрээгүй гэв

salfeticБНСУ-д үйлдвэрлэгдэж Монголчуудын өргөн хэрэглээний барааны нэг болоод буй ногоон ууттай салфьетикийг хорт бодис агуулсан тул хэрэглэхээс татгалзах уриалга цахим ертөнцөд тараад буй. Энэ талаар Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас “БНСУ Гоо сайхны салбарт мөрдөх хуультай. Шинээр мөрдөж буй уг хуульд нойтон сальфеткид тавих шалгуурыг чангатгасан. Тухайн хуулийн дагуу ногоон ууттай нойтон сальфеткийг шинжлэхэд хэт мэдрэг арьстай хүнд харшил, улайлт өгөх, загатнаж болзошгүй ариутгал халдваргүйтгэлийн бодисыг агуулсан байжээ.

Эл бодисын агууламж нь 0,0015 -аас их байвал хэрэглэсний дараа усаар угааж зайлах учиртай. Гэтэл дээрх нойтон сальфетик нь хэрэглэсний дараа усаар угаадаг бүтээгдэхүүн биш мөртлөө ариутгал халдваргүйтгэлийн бодис нь 0,007 хувийн агууламжтай гарчээ. БНСУ-д Гоо сайхан, ариун цэврийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд мөрдөгддөг шинэчлэгдсэн хуульд ахуйн хэрэглээний нойтон салфеткийг гоо сайхны бүтээгдэхүүний ангилал руу оруулсан байна.

Иймээс л ногоон уутны савлагаатай нойтон ариун цэврийн цаасыг гоо сайхны бүтээгдэхүүний төрөлд ашиглахад эрсдэлтэй гэж БНСУ-ын хэрэглэгчийн агентлаг дүгнэсэн. Мөн БНСУ-ын Хэрэглэгчийн агентлаг ногоон уутны савлагаатай нойтон сальфеткийг хэрэглэхдээ заавар, орцыг нь сайн унших, задласнаас хойш гурван сарын дотор хэрэглэхийг иргэддээ зөвлөдөг” гэлээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Олимп, дэлхийн аварга Шинжи Хосокава Монгол дасгалжуулагчдад хичээл заалаа

JUDOОлон улсын олимпийн хорооны эв санааны нэгдлийн сангийн дэмжлэгтэйгээр жүдо бөхийн дасгалжуулагчийн үндэсний семинар энэ сарын 15-17-нд Улаанбаатар хотноо болж байна. Семинарыг Олон улсын жүдо бөхийн холбооны мэргэжилтэн олимп, дэлхийн аварга Шинжи Хосокава удирдаж явууллаа. Тэрбээр энэ үеэрээ Спортын төв ордны жудо бөхийн бэлтгэлийн зааланд Монголын жүдо бөхийн дасгалжуулагч нарт хөл техникийг хэрхэн сайжруулах талаар хичээл заав.

Categories
мэдээ нийгэм

Газар хөдлөлтөд тэсвэргүй барилгуудын жагсаалтыг танилцуулж байна

Улаанбаатар зурган илэрцүүдМэргэжлийн хяналтын газрын Улсын байцаагчийн дүгнэлтээр ашиглалтын шаардлага хангахгүй, газар хөдлөлтөд тэсвэргүй болсон, дахин төлөвлөж барилгажуулах шаардлагатай орон сууцны 20 барилгын жагсаалтыг Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газраас танилцуулж байна. Орон сууцны тухай хуулийн дагуу эдгээр барилгуудыг буулгах, дахин төлөвлөх, шинээр орон сууц барих талаар нийслэлийн Засаг даргын шийдвэр гарснаар тухайн орон сууцыг мэдээллийн нэгдсэн сангаас хасч, ашиглах эрх дуусгавар болох юм байна. Та дэлгэрэнгүй мэдээллийг ЭНД дарж үзнэ үү.

Categories
мэдээ соёл-урлаг

Акира Куросава: Мөрөөдөж чаддаг хүнд л гоц авъяас заяана

Акира Куросава зурган илэрцүүд(Man is a genius when he is dreaming)

Далаад оны үед Улаанбаатар
хотыг “Гений жүдо” хэмээх япон кино байлдан дагуулж байлаа. Сугато Санширо гэдэг
гол дүрийг тухайн үеийн хотын атаманууд бүгд дууриан алгаа тэнийлгэж үсрээд л. Дараа
нь “Дэрсү Узала” дэлгэцнээ гарч Акира Куросава
гэдэг нэр монголчуудад танил болж ирсэн. Дэлхийн шилдэг тавин кино найруулагч дотор
багтдаг цорын ганц ази уран бүтээлч Акира
Куросаватай хаалттай нийгэмд амьдарч байсан монголчууд тэр олон жилийн өмнө ийнхүү
танил болж байсан гэхээр яах аргагүй дэлхийн сор болсон нэгэн тэр мөн байх нь.

1910 оны гуравдугаар
сарын 23-нд Токиод төрж 88 жилийн дараа мөн л энэ хотдоо мөнх бусыг үзүүлсэн Японы
шилдэг кино найруулагч, зохиолч, продюсер Акира Куросава дөрвөн хүүхэдтэй айлын
хамгийн бага нь байлаа. Том ах Хэйго нь кино үзэх тун дуртай тул бага дүүгээ дагуулж
явсаар кино урлагаар “өвчлүүлсэн” гэдэг. Даанч энэ ах нь Акираг бага байхад нь амиа
хорлосон бөгөөд удалгүй дунд ах, эгч нар нь өвчнөөр нас барж тэр ганцаар үлдсэн
гэх юм. Багадаа сайн зурдаг байсан ч тэр хоббигаа дагалгүй кино урлагт урваж хорин
настайдаа Кадзиро Ямамото найруулагчийн туслахаар «Photo Chemical Laboratories»
кино студид ажилд оржээ. Долоон жил туслахаар ажиллаж овоо туршлагажсны дараа анхны
кино зохиолоо бичсэн нь нөгөө “Гений жүдо” юм шүү дээ. Хоёрдугаар дайны гал ид дүрэлзэж
байсан 1943 онд тайзнаа анх гарсан тус кино хожмоо таван удаа яг энэ зохиолоороо
өөр, өөр найруулагчийн гар дор шинэчлэгдэн гарснаас 1965 оны хувилбарыг нь монголчууд
үзэж каратэ, жүдогийн тухай эхний ойлголтоо авч байжээ. Үүнээс хойш 57 жилийн туршид
гуч гаруй киног Акира Куросава бүтээсэн агаад тэдгээрийн ихэнх нь дэлхийн кино урлагийн
санд хосгүй бүтээл хэмээн хадгалагдан үлдсэн байдаг.

Акира Куросава зурган илэрцүүд1950 онд өөрөө бие даан найруулж
дэлгэцнээ гаргасан хар, цагаан өнгөтэй «Расёмон» хэмээх кино нь түүнийг дэлхийд
таниулаад зогсоогүй Японы кино урлаг, дайны хар сүүдрийг даван гарч боссон, ертөнцөд
өөрийн гэсэн өнгөтэй шинэ чиглэлийн урсгал гаргаж ирлээ гэдгээ зарлажээ. Юугаараа
тийм онцлог байсан билээ гэж гайхаж магадгүй. Тэр жилийнхээ “Оскарыг” гадаад хэл
дээрх шилдэг кино хэмээн хүртэж байсан уг бүтээл жүжигчдийг хир буртагтай нь, эргэн
тойрныг нь шороо, тоостой нь амьдралд ойрхон маягаар дүрсэлсэн ажгуу. Ер нь Куросавагийн
кинонуудын дүрслэл хойшдоо ч ийм маягаар зураг авалтаа хийдэг болсон. Тэр жүжигчидтэйгээ
нилээн ширүүн харьцдаг, самурай ч юм уу дундад зууны үеийн Наран улсын тухай зураг
авалт хийж байгаа бол гол дүрүүдийгээ долоо хоногоор ч хамаагүй жүжиглэлтийнх нь
хувцастай хонуулж унтуулдаг нилээн “ширүүн гар” байжээ. «Расёмон» кинотеатруудад
гарснаас хойш нэг их удалгүй “Долоон самурай” нийтийн хүртээл болж дахиад л хувьсал
хийлээ. Учир нь тэр үед Америкт вестэрн кинонууд их эрэлт хэрэгцээтэй, олныг байлдан
дагуулдаг байж л дээ. Үсээ тослосон, гял цал хувцастай царайлаг залуус буу шийдэм
агсан нутгийн иргэдийг хүйс тэмтэрсэн кино Америкийг эзэгнэж байхад “Долоон самурай”
гарсан. Санаж байгаа биз дээ, энэ гайхамшигтай киног. Бороотой, шавар шавхайтай
зууралдсан бохир тосгоны замаар туранхай эцэнхий гэхдээ баатарлаг долоон самурай
ядуу тариачдыг дээрэмчдээс өмгөөлөн тулалдаж үрэгдэж буй үйл явдалтай кино юм шүү
дээ. Акира Куросава зурган илэрцүүдДараа нь америкчууд вестэрн хийхдээ бүтэн өдөр морьтой давхисан хүний ядаж
царай нь шороонд дарагдах ёстой юм байна, гол дүр нь үрэгдэж болдог юм байна,барилга
байшин нь яажигий байх хэрэгтэй юм байна, тэгж хийвэл үзэгчидэд илүү ойр, бодиттой
тусах юм байна хэмээн ухамсраа өөрчилж эхэлсэн гэх. Достоевский, Шекспир, Горький
гээд лут зохиолчдын бүтээлүүдээр “япон аялагатай” хэдэн сайхан кино гаргасны дараа
та бидний сайн мэдэх “Дерсу Узала”-г дэлгэцнээ амилуулж хоёр дахь “Оскар”-аа хүртлээ.Тувагийн
жүжигчин Максим Мүнзүк гол дүрд нь тоглосон уг кино Акира Куросавагийн анхны өнгөт
кино. Оросуудтай хамтарч хийсэн япон хэл дээр биш, 70мм-ийн плёнкан дээр авсан өргөн
дэлгэцийн цорын ганц бүтээл нь болох “Дерсу Узала” 1975 онд дэлгэцэнд гарсан жилээ
кино урлагийн акедемиудын бүх шагналуудыг хамж байлаа. Гэтэл үүнээс хэдхэн жилийн
өмнө Акира сэтгэл зүйн гүн хямралд орж амиа хорлох дөхөж байсан юм шүү дээ. Нутагт
нь түүнийг олигтой ойшоож үздэггүй, “Европыг шүтдэг, япон уран бүтээлч биш” хэмээн
хажиглах, цаашлаад зарим нэг кино нь прокатад олигтой мөнгө олоогүй зэргээс шалтгаалан
тэр 1971 онд гучин удаа артерын судлаа зүсч амиа хорлохыг оролдох үед нь азаар ойрын
хүн нь олж хараад тусламж үзүүлэн эмнэлэгт хүргэж байжээ.

Дэлхийн кино урлагийнхан
Куросавагаас, түүний киноноос тогтмол “хулгай” хийж ирсэн гэлцдэг. Энэ үнэний хувьтай.
“Долоон самурай” дэлгэцэнд гарсны дараа өчнөөн адил төстэй өрнөл бүхий кинонууд
“үйлдвэрлэгдснээс” дөмөгхөн нь Жон Стэржесийн “Гайхамшигт долоо”. 1961онд бүтээгдсэн
“Бие хамгаалагч” киноны дууриамал нь Италийн кино найруулагч Сэржио Леонегийн найруулж
Клинт Иствуд гол дүрд нь тоглосон “Сохор зоосны төлөө” кино. Бүр хамгийн сүүлийн
жишээ татхад “Дерсу Узала” бол Леонардо де Каприогийн гол дүрд нь тоглож мөрөөдлийн
“Оскар”-аа авсан “The Revenant” кинотой байгаль, дүр хувиргалт, хувцаслалт зэргээрээ
адилхан харагддаг юм.

Куросава япон хүн
гэхэд харцангуй өндөр нуруутай (182см) тул зураг авалтын үед бусдаасаа хамаагүй
дээгүүр хардаг, буланд зогсож байгаа нэгнийг хүртэл зандарч хашгираад зогсож чаддаг
байлаа гэж найзууд нь дурссан байна лээ.
Учир нь түүний эргэн тойронд байх зураглаач, зохиолч, гэрэлтүүлэгч гэх мэт хүмүүсээ
хольж сольдоггүй, тун чиг олон жил хамт ажилласан япончууд байсан тул тэдэн дотроо
Акира цойлдог байж дээ. Ер нь япон хүнд байдаг “нэг зангаараа” чанар түүний хувьд
хоосон үг байсангүй. Эхнэр Йоки Ягүчитайгаа 1944 онд бүтээсэн “Хамгийн үзэсгэлэнт”
киноныхаа зураг авалтын үеэр танилцаж ханилаад хорвоогоос хальтлаа холдоогүй юм
билээ. Тэр ерээд оны эхнээр сүүлчийн киногоо бүтээгээд нэг хэсэг продюсорын ажил
хийж байгаад идэвхтэй амьдралаас холдсон байх юм. Берлин, Москва, Канны кино наадмуудын
шагналуудыг “шуудайлж” алдарт “Оскар”-ыг гурван удаа атгасан ази хүн түүнээс өөр
огт үгүй. Хамгийн сүүлд 1990 онд кино урлагт оруулсан ач тусыг нь үнэлэн Америкийн
кино урлагийн акедеми “хүндэт Оскар”-аа гардуулах үед “Мөрөөдөж чаддаг хүнд л гоц
авъяас заяадаг юм шүү” гэж хэлсэн түүний үгээр Япон улсын түүхэн дэх хосгүй авъяаслаг
хүмүүний тухай товч өгүүлэлээ дуусгъя.

Д.БАТ-ЭРДЭНЭ

Categories
мэдээ нийгэм

“Монгол камасутра” үзэсгэлэнг холбогдох яамнаас хаалаа

kamatsutraМонголын Урчуудын эвлэлийн үзэсгэлэнгийн танхимд энэ сарын 14-ний өдөр нээлтээ хийсэн “Монгол камасутра” үзэсгэлэнг өчигдөр хаасан байна. Энэ тухай шийдвэрийг Урчуудын эвлэлийн хорооны дарга Төмөрбаатар гаргасанаар тус үзэсгэлэнг хаахаар болсон аж. Хэдийгээр насанд хүрэгчдэд зориулагдав гэсэн тодотголын доор уг үзэсгэлэн дэлгэгдсэн ч “Монгол камасутра”-ийн зургууд цахим сүлжээнд ихээр түгж, иргэдийн эсэргүүцэлтэй тулгарсан тул салбарын яамнаас “Үзэсгэлэнг яаралтай хаана уу” гэсэн чиглэл ирүүлсэн гэх мэдээллийг эх сурвалж өгч байна.

Чиглэлийн дагуу өчигдөр хаалгаа барьсан гэх тус үзэсгэлэн өнөөдрөөс эхлэн хэвийн ажиллаж байгаа аж.