Дэлхийд хамгийн ашиг орлоготой цахим худалдаа бол alibaba.com. Үүсгэн байгуулагч нь Хятадын хамгийн баян эрхэм, цэнхэр гаригийн тэрбумтнууд дунд дээгүүрт жагсдаг Жек Ма. “Алибаба” өдөр бүр 100 мянган худалдан авагчтай харилцаж арилжаа наймаанд нь зуучилдаг юм. 30 мянган ажилтантай, зөвхөн урд хөршид гэхэд л шууд болон шууд бусаар 14 сая ажлын байр бий болгосон гэсэн аварга тоо дуулддаг. Өчнөөн мөнгөтэй ч тансаг хэрэглээнд дургүй, дэлхийн дулаарлын эсрэг тэмцдэг ухаалаг тэрбумтнуудын нэг Жек Ма Монголд энэ сарын 25-нд ирэх гэж байна. Дэлхийн тэрбумтан “Хаан жимс” амралтын газар тухлахаар болжээ.
ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ “ДЭЭРЭМДЭВ”
“Алибаба” онлайн худалдааны сүлжээ хамгийн том мөнгөн дүнтэй IPO хийсэн гэдгээрээ дэлхийн түүхэнд үлдэнэ. Жек Ма компанийнхаа хувьцааг Нью-Иоркийн Хөрөнгийн бирж дээр анх гаргахдаа 21 тэрбум ам.доллар олно гэж тооцож байсан ч 25 тэрбумыг босгож чадсан юм. Дэлхийн хөрөнгийн захын түүхэнд “Алибаба”-гаас өмнө АНУ-ын Женерал Моторс, Хятадын ICBC банк 20 тэрбум хүртэл ам.долларын хувьцааг арилжаалж байсан түүхтэй. Хувьцааны анхны үнэлгээ 68 ам.доллар байсан ч арилжааны өдөр 94 ам.доллар хүрч, Хятадын бизнесмэний компани гол өрсөлдөгчөөсөө гурав дахин их хөрөнгөтэй болсон нь ердөө хоёрхон жилийн өмнөх явдал. Гол өрсөлдөгч нь мэдээж Америкийн ebay.com. Тэр үед хэвлэлд шуугиж байсанчлан дэлхийн хөрөнгийн зах зээлийг “дээрэмдсэн” өдрөө “Алибаба” группийн хөрөнгө 231.4 тэрбум ам.долларт хүрч байв. Хятадын интернэт худалдааны групп дэлхийн тэргүүлэх хорин компанийн тоонд багтсан нь ийм түүхтэй. “Алибаба”-гийн эзний нийт хөрөнгө нь 25 тэрбум ам.доллар. “Форбс” өнгөрсөн онд энэ тоог зарлаж байв.
Жек Магийн төрсөн газар нь Хятадын Ханчжоу хэмээх жижигхэн хот. Өөрөөсөө том хүүхдүүдтэй гар зөрүүлэхдээ айхыг мэддэггүй хүүг хөршүүд нь яршигтай чалчаа, тэрслүү гэж шүүмжилдэг байжээ. Муу сурдаг, тэрслүү жаалд нэг гайхмаар тал байж. Тэр англи хэл сурах гэж ёстой л дурлан тэмүүлдэг байсан гэдэг. Хүү зочид буудлын гадаа жуулчдыг хүлээж байгаад англиар яриа өднө. Сүүлдээ бүр найз болох хэмжээнд яриа хөөрөө өрнүүлдэг болж. Жек гэдэг нэр нь ч эндээс эхтэй. Жуулчдын өгсөн энэ нэрээр тэр дэлхийд аль хэдийнэ танил болчихсон нэгэн. Ханчжоугийн ядуу хүү Ма Юнь-ий Жек Ма болсон түүхийг сонирхуулъя.
ЖЕК МА ГЭЖ ХЭН БЭ?
Дунд сургуульд байхдаа тийм ч толгой сайтай байгаагүй Жекийн дээд сургуульд орох зам дардан байгаагүй гэдэг. Бээжингийн их сургуульд элсэхээр математикийн шалгалт өгөхөд ганцхан оноо авч байсан түүх намтарт нь бий. Дараа жил нь дахин элсэх гэж оролдоод бүтэлгүйтсэн залуу Багшийн сургуульд элсэж англи хэлний багшийн мэргэжил эзэмшжээ. Сургуулиа төгсөөд ажилд орох гэж өчнөөн оролдсон ч бүтэлгүйтсээр байж. KFC-гийн сүлжээнд 24 залуу ажилд орохоор бүртгүүлэхэд ганцаараа тэнцээгүй, цагдаагийн албанд ажилд орохоор очиход бие бялдрыг нь голоод буцаасан гэж ирээд яривал өчнөөн бүтэлгүйтэл Жек Магийн өнгөрсөн амьдралд бий. Хэдэн жилийн өмнө хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө 30 ажил олгогчоос татгалзсан хариу авч явснаа дурссан удаатай. Дараа нь англи хэл зааж эхэлж. Дуртай ажлаасаа олдог мөнгө нь хэтэрхий бага, сард 12-хон ам.долларын цалин авч байсан учраас 1992 онд найзуудтайгаа хамт орчуулгын товчоо ажиллуулж эхэлжээ. Бас л бүтэлтэй юм болсонгүй. Ингээд наймаа хийх шийдвэр гаргажээ. Энэ удаа харин бүтэлтэй, чамлахааргүй мөнгө олсон гэдэг. Түүний намтар үүнээс хойш Америкт интернэт кафе ажиллуулсан, интернэт кафедаа орчуулга хийсэн, нутагтаа буцаж ирээд Хятадын шар хуудсууд нэртэй сурталчилгаанаас санхүүждэг лавлах сайт нээсэн гэх мэтээр үргэлжилжээ. Харин 1998 онд Yahoo-гийн үндэслэгчийн нэг Жерри Янгтай танилцсан нь дэлхийг хэрсэн бизнесийнх нь амжилттай эхлэл болж. Yahoo Алибабагийн хувьцаа эзэмшигч болсон байна. Жилийн дараа тэр найзуудтайгаа нийлж alibaba.com-оо нээжээ. Сайт нь 60 мянган ам.доллараар бүтсэн гэдэг.
Аlibaba.com-д Goldman Sachs банк таван сая ам.долларын хөрөнгө оруулсан бол Японы Softbank хувьцааных нь 32 хувийг 20 сая ам.доллараар худалдан авч байлаа. Жек Магийн сайт гурван жилийн дараагаас ашгаа өгч эхэлжээ. Сонирхуулж хэлэхэд, тэр санамсаргүй тохиолдлоор цахим худалдааны чиглэлээр ажиллахаар шийдсэн гэдэг. 1995 онд АНУ-д анх очиж л дээ. Сиэтл хотод жижигхэн оффистой танилтайгаа уулзах үеэрээ интернэт гэдэг зүйлтэй танилцсанаа дурссан байдаг. Интернэт гэж юу болох талаар танилаасаа асуухад “Зүгээр л хүссэнээ эрж хай” гэжээ. Түүний хамгийн анх хайлт хийсэн үг нь “шар айраг”. Орон орны шар айрагны зураг янз бүрээрээ гарч ирсэн ч Хятадынх гарч ирээгүйд ихэд гайхаад өөр зүйлсийг хайж гарчээ. Мөн л Хятадын гэх зүйлс олдсонгүй. Интернэт гэдэг том зах зээлд Хятадын өрсөлдөгч байхгүй гэдгийг олж харсан залуу ямар ч эргэлзээгүйгээр санаагаа ажил болгохоор зориг шулууджээ.
Шантрахыг мэддэггүй Жек Магийн бизнесийн бас нэг үндэс нь Хятадын хамгийн том жижиглэнгийн худалдааны онлайн сайт taobao.com. “Yahoo” 2005 онд энэ сайтын хувьцааны 44 хувийг нэг тэрбум ам.доллараар худалдан авч байв. Өнгөрсөн жилд гэхэд л taobao.com хамгийн олон хэрэглэгч хандсан арван цахим хуудсанд багтсан юм. “Алибаба” группийн зөвхөн Хятадад онлайн худалдаа хийдэг энэ сайтаар 760 сая бараа худалдаалагдсан гэсэн тоо бий. Европ, АНУ-ын хувцасны брэнд компаниуд Хятадын зах зээлд бараагаа худалддаг, Хятадын хувцас үйлдвэрлэгчид бараагаа гадаад зах зээлд борлуулдаг aliexpress.com ч түүнийх. “Алибаба” групп Хятадын онлайн худалдааны 80 хувийг гүйцэтгэдэг аж. Сайтуудаар нь 300 сая хүн үйлчлүүлдэг гэсэн аварга тоо байна.
ТАНСАГЛАХ ДУРГҮЙ, БАЙГАЛЬД ХАЙРТАЙ ТЭРБУМТАН
Жек Ма тансаглах дургүй тэрбумтнуудын нэг. Кунфугийн тухай зохиол бичих дуртай. Номонд нугасгүй, покероос татгалздаггүй. Бясалгал хийж, тай-чигаар хичээллэхэд заавал цаг гаргадаг. Хэвлэлийнхний мэдэж авсан тэрбумтны дуртай зүйлсийг жагсаавал нэг иймэрхүү. Тэр хэт үнэтэй хэрэглээнээс татгалздаг ч гурван жилийн өмнө хувийн онгоц авахдаа 49.7 сая ам.доллар зарцуулж байж. Түүнийг мэдэх хүмүүс “Тэрбумтны их зангүй” гэж үнэлдэг.
Азийн Жек Ма Америкийн Билл Гейтс, Элон Маск шиг байгальд хайртай тэрбумтан. Хятадын тэрбумтнууд дэлхийн экологид тулгараад байгаа асуудалд мөнгө зарцуулдаггүй гэсэн шүүмжлэлийг эвдэж чадсан нэгэн. 27 мянган акр газрыг байгалийн нөөцөд шилжүүлэн хамгаалах ажлыг эхлүүлээд байгааг нь хэвлэлийнхэн сайны жишээ болгон мэдээлдэг. Өнгөрсөн жил Хятадын хамгийн их ашиг орлоготой ажилласан уран бүтээлчдийг багтаасан “Hurun Art List 2015” гэсэн жагсаалт гарсан юм. Энэ жагсаалтад нэлээд дээгүүр давхисан уран бүтээлчдийн нэг нь “Алибаба”-гийн эзэн. Зураач Жэн Фанчитай хамтран бүтээсэн “Paradise” нэртэй зургийг нь Хятадын нэгэн бизнес эрхлэгч 5.4 сая доллараар худалдаж авсан нь түүнийг энэ жагсаалтад багтаажээ. Жек Ма олны анхаарлыг дэлхийн дулааралд хандуулах зорилгоор бүтээсэн бүтээлээсээ олсон мөнгөө байгаль хамгаалах чиглэлээр ажилладаг Paradise International Foundation байгууллагад шилжүүлсэн билээ.