Month: June 2016

“Space X” компанийг үүсгэн байгуулагч Элон Маск АНУ-ын Батлан хамгаалахын сайд Эштон Картертай уржигдар Пентагонд уулзсан тухай Америкийн хэвлэлүүдэд бичсэн. Хаалттай уулзалтын үеэр юун тухай ярьсан нь нууц. Пентагоны хэвлэлийн төлөөлөгчийн мэдэгдсэнээр Батлан хамгаалахын сайд сүүлийн үед дэвшилтэт технологийн салбарт үйл ажилагаа явуулдаг компаниудын удирдлагатай уулзаж ямар шинэ технологи нэвтрүүлэх гэж байгаа талаар сонирхож байгаа гэв. Харин сэтгүүлчдийн ярьснаар Элон Маскийн тэргүүлдэг “Space X” компани нь Америкийн Засгийн газартай хамтран ажиллах шинэ гэрээ байгуулах гэнэ. Тодруулбал, шинэ хиймэл дагуул хөөргөхөөр тус компанитай хамтран ажиллах юм байна.

Шинэ технологийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг томоохон компаниудын төлөөлөгчдийн нэг бол яах аргагүй Элон Маск юм. Түүнийг XXI зууны хөрөнгө оруулагч, тэрбумтан, шинэ технологийн зохион бүтээгч гэдэг. Өөрөөр хэлбэл, Билл Гейтс, Стив Жобс нарын халааг авах хүн.

Тэрээр төлбөрөө интернэтээр хийх, нарыг эрчим хүч гаргаж авахад ашиглах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг “SolarCity” зэрэг компаниудыг байгуулсан. Ирээдүйд Ангараг гаригийг бүрэн эзэмшиж, нарны эрчим хүчийг хэрэглэж, байгаль орчинд ээлтэй машиныг улам боловсронгуй болгож, дэвшилтэт технологид суурилан бүтээсэн шинэ тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх зэрэг нь түүний зорилго.

Элон Маск 1971 онд ӨАБНУ-ын Претор хотод төрсөн. Ээж нь загвар өмсөгч, аав нь бизнес эрхэлдэг инженер мэргэжилтэн хүн байжээ. Гэвч Элоныг багад нь эцэг, эх хоёр нь салж, бяцхан хүү аавтайгаа үлдсэн байна. Эцэг нь түүнийг боловсролтой хүн болгохын тулд чадах бүхнээ хийсэн гэдэг. Элон үеийнхээ хүүхдүүдээс огт өөр, спорт зэргийг сонирхдоггүй байжээ. Сургуульд байхдаа үеийнхээ хүүхдүүдэд дээрэлхүүлж, нэг бус зодуулж байж. Хэд хэдэн удаа сургуулиа сольсон боловч найзтай болоогүй бөгөөд номноос салдаггүй байсан гэдэг. Арван настайдаа анхныхаа компьютерийг бэлгэнд авснаар ирээдүйд бизнес хийх гараагаа эхэлсэн гэж болно. “Commodore VIC-20” компьютер дээр 12 настайдаа анхныхаа программыг зохиож 500 ам.доллараар худалджээ. “Blast Star” нэртэй харь гаргийнхныг лазерын буугаар бууддаг тоглоом зохиосон байна. Үүнээс хойш эмийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг компанийн хувьцааг худалдан авч ханш нь ямар байгааг сониноос байнга хянаж байсан гэдэг. Хувьцаагаа нэлээд ашигтай зарж хэдэн мянган ам.доллартай болжээ. Ингээд Канад явахаар шийдсэн гэдэг. Эцэг, эх нь эрс эсэргүүцэж байсан боловч Элон бүгдийг өөрийнхөөрөө хийсэн. Ингээд их сургуульд элсэн орох хүртлээ Канадын Кингстон хотод хамаатныдаа амьдарч тэндээ оюутан болжээ. Стэнфордын их сургуульд шилжин суралцсан боловч төгсөөгүй, бизнес эрхэлсэн. 1996 онд ахтайгаа хамтран “Zip2” хэмээх программын чиглэлээр дагнан үйл ажиллагаа явуулдаг компани байгуулж гурван жилийн дараа “Zip2”-ийг “Compaq” компани 308 сая ам.доллараар худалдан авахад түүнээс долоон хувь буюу 22 сая ам.доллар Элонд оногдсон байна.

Нэлээд ашиг олсон тул “X.com” нэртэй шинэ компани байгуулж тэр нь удалгүй “Confinity”-тай нэгджээ. Түүний нэг салбар болох PayPal нь интернэтээр мөнгөн гуйвуулга хийх ажиллагааг хариуцдаг байв. Гэвч компанийн дотоод зөрчлийн улмаас Захирлын зөвлөлийн хурлаар Элон Маскийг ажлаас нь халжээ. Энэ хооронд тус компанийн үйл ажиллагаа улам хүчээ авч нэрээ өөрчилж “PayPal” болж хувьцаа нь хөрөнгийн бирж дээр борлогдох болсон. Тус компанийг “eBay” 1,7 тэрбум ам.доллараар худалдан авчээ. Энэ үед Элон Макс “PayPal” компанийн хувьцааны 11,7 хувийг эзэмшиж байсан. Өөрөөр хэлбэл 165 сая ам.доллар оногджээ. Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө тэрээр гурав дахь компани болох “Space Х”-ийг байгуулж сансрын тойрог замд гардаг пуужин бүтээх ажлаа эхлүүлжээ. Өөрөөр хэлбэл сансрын системийн арилжааны оператор болсон гэсэн үг. 2008 оны арванхоёрдугаар сард Америкийн сансар судлалын агентлаг (NASA) нь “Space X” компанитай 1,6 тэрбум ам.долларын гэрээ байгуулсан юм. Уг гэрээнд зааснаар есөн ширхэг “Falcon 9”-ийг хөөргөхөөр болжээ. Элоны ярьснаар энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд шинжлэх ухааны зөгнөлт роман, Айзек Азимовын хүн төрөлхтнийг аврахын тулд сансрыг хэрхэн эзэмших талаарх үзэл бодол зэрэг нь нөлөөлсөн гэдэг.

Элон Маск сансарт нисэх зардлыг арав дахин багасгах зорилт тавьсан. Энэ нь “Space X” компанийг байгуулах болсон шалтгаан болсон бөгөөд 100 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийжээ. Энэ оны өнгөрсөн нэгдүгээр сард Хонгконгт болсон хөрөнгө оруулалтын чуулган дээр Элон Маск есөн жилийн дараа буюу 2020-2025 онд компани нь Ангараг гариг руу нислэг үйлдэнэ хэмээн мэдэгдсэн.

Өнгөрсөн жил Элон хиймэл оюун ухааныг бүтээх ажилд 10 сая ам.доллар хандивлажээ. Тиймээс ч XXI зууны хөрөнгө оруулагч гэгдэх болсон. Элон Маск нарнаас эрчим хүч гаргаж авах, харь гаригийг эзэмших, байгаль орчинд ээлтэй машин бүтээх гээд дэвшилтэт технологи, өөрөөр хэлбэл дэлхийн ирээдүйтэй холбоотой шинэ технологийг бүтээдэг.

Тэрээр 2013 онд “Hyper­loop” хэмээх тээврийн шинэ хэрэгслээ танилцуулсан. Шилээр гадаад ертөнцөөс тусгаарлагдсан унаа нь дээгүүр тусгайлан барьсан замаар 1200 км/цаг хурдтай давхих аж. Түүнийг бүтээхдээ сансарт хөөрөхөд хэрэглэдэг шинэ технологийг ашиглажээ. Энэ унаа хурднаас гадна хамгийн бага зардалтай. Шинэ тээврийн хэрэгслийг Калифорнид барихад ердөө дөрвөн жил шаардлагатай гэнэ. Үүнд зургаан тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй юм. Зарим хүмүүс энэ төслийг хэрэгжинэ гэдгийг төсөөлж чадахгүй байна гэж байж.

Элон Маск энэ тухайгаа анх 2012 онд сэтгүүлчдэд ярьсан юм. Калифорни мужийн захирагч, Ерөнхийлөгч Б.Обама нартай энэ тухай ярина гэдгээ ч хэлж байжээ. Ингэхдээ Сан-Франциско-Лос-Анжелес хоёрыг холбосон зам тавихыг санал болгосон байдаг.

Цахилгаанаар ажилладаг унаа бол түүний анхаарлын төвд байдаг. Анх “Tesla Roadster” цахилгаан машин бүтээхэд хүмүүс түүнийг нь нааштайгаар хүлээн авсан. Компаниуд ч цахилгаан машин захиалаад эхэлсэн. Ихэд урамшин цахилгаан машиныг олноор үйлдвэрлэх гэж үзсэн ч бүтээгүй, дампуурах шахсан гэдэг. Энэ үед “Space X” компани нь “Falcon 1” пуужинг бүтээхээр хөдөлмөрлөж байжээ. Нэг үгээр хэлэхэд хоёр ч том шинэ бүтээл дээр ажиллаж байсан бөгөөд бүгдийг өөрсдөө санхүүжүүлсэн. Тиймээс ч 2008 он гэхэд Элон Маск бараг юу ч үгүй үлдэхээ шахсан. Энэ бол түүний амьдралд тохиосон хамгийн амаргүй үе. Түүний шинэ санаа амжилтад хүрнэ гэдэгт хэн ч итгэхгүй байсан. Гэтэл гэр бүлийн амьдралд нь нэлээд асуудал үүсчээ. Таван хүүхдийг нь төрүүлсэн Жюстинээс салсан. Ингээд өмч хөрөнгөний асуудал дээр нэлээд маргаан үүссэн байна. Тэрбумтан таван хүүхдийнхээ эхтэй мөнгөнөөс болж маргаад байгаа нь ойлгомжгүй байна хэмээн тэр үед хэвлэлүүдээр нэлээд шуугисан. Ингээд эцсийн мөчид тэрээр хөрөнгө оруулагч олж чадсан бөгөөд “Tesla” машин амжилт олж чадна гэдгийг итгүүлсэн. Түүнээс гадна NASA-тай хэлэлцээ хийж сансрын тойрог зам ачаа тээвэрлэх ажлыг гүйцэтгэж чадна гэж итгүүлснээр 1,5 тэрбум ам.долларын гэрээ байгуулжээ.

Ингэж л дахин хөл дээрээ боссон. Хэлсэн амандаа ч хүрсэн. Өнөөдөр “Space X” компани нь нэлээд хэдэн дээд амжилтыг тогтоочихоод байгаа. Элон Маск ч энэ амжилтаар цааш нь улам ахиулах бодолтой байна. “Tesla Roadster” машины борлуулалт муугүй байгаа. Түүнээс гадна үеэлтэйгээ хамтран байгуулсан “So­lar City” компани нь нарны эрчим хүчээр ажилладаг зайг нийлүүлдгээрээ Америкт тэргүүлдэг. Өнгөрсөн жилийн байдлаар тус компанийн үндсэн хөрөнгө нь долоон тэрбум ам.доллараар үнэлэгдсэн юм.

Элон өмнөө гурван том зорилт тавьсан тухайгаа ярьсан байдаг. Нэгдүгээрт, хүн төрөлхтнийг байгаль орчинд ээлтэй унаагаар хангах, нарны эрчим хүчний хэрэглээнд оруулах бөгөөд Ангараг гаригийг эзэмших явдал.

Эхний хоёрыг биелүүлэхэд тун ойрхон байгаа бол гурав дахийг нь хэрэгжүүлэхэд нэлээд хугацаа хэрэгтэй гэнэ. Түүний үзэж байгаагаар Ангараг гаригийг эзэмшихэд халуун цөмийн зэвсэг хэрэглэхийг санал болгож байгаа.

Ирээдүйг хардаг гэгддэг Элон Маскийг XXI зууны хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсийн жагсаалтад оруулжээ. Тэрээр долоо хоногт 100-гаас дээш цаг ажилладаг. Бараг ажил дээрээ амьдарч, өөр өөр хотуудад байршилтай компаниудынхаа хооронд үргэлж онгоцоор нисдэг. Харин мөрөөдөл нь гэвэл Ангараг гариг дээр амжилттай газардаад үхсэн ч гомдолгүй аж.

Манай өнөөдрийн зочноор “Рояал ресурс Монголиа” компанийн захирал С.Ариунболд уригдлаа. Тэрээр “Монгол бараа дэлхийд” гэсэн уриатай ажилладаг. Өнөөгийн байдлаар БНХАУ-д 500 дэлгүүртэй сүлжээний гэрээ хийсэн. Энэ сард арав гаруй дэлгүүрээр монгол барааг борлуулж эхэлнэ. Энэ тухай ярихдаа тэрээр замбараагүй үг хэллэгтэй тул “сайн засах” хэрэгтэйг сануулсан. Мөн “Брэнд” гэдгээ монголчууд ойлгох хэрэгтэй” гэв. С.Ариунболд бизнес эрхлээд чамгүй хугацааг өнгөрүүлсөн. Өөрийн бизнес дажгүй ч бусдынх амжилтгүй байгааг тэр олж харсан.

Монголын зах зээл жижигхэн тул хэн ч ямар ч бизнес эрхэлсэн өндөр ашиг олох боломжгүй тул “Монгол бүтээгдэхүүн”-ийг дэлхийн зах зээлд гаргах нь эх орны хөгжлийн үндэс гэж С.Ариунболд үзэж байна. Түүнийхээр бол монгол бизнесмэнүүд зах зээлийн судалгаанд нэг ч мөнгө зардаггүй. Эхлээд мөнгөө босгодог. Дараа нь бараа үйлдвэрлэдэг. Тэгээд бараагаа борлуулах тухай ярьдаг. Бараа үйлдвэрлэл хэрэгцээнээс үүсдэг болохоос хэн нэгний хүсэл, чадвараас үл шалтгаална. Одоогийн зах зээл эртний нүүдэлчин амьдралын хэрэгцээ биш учраас хөршийнхөө таван гэрийг дээл, гутлаар хангах асуудал биш. Өнөөгийн зах зээл хаана, хэнд, юу хэрэгтэй байгааг судалж байж, юу үйлдвэрлэхээ шийднэ. Монголчууд үйлдвэрлэж байна.

Гэхдээ хаана хүргэхээ мэдэхгүй, чадахгүй байна. С.Ариунболд тэр зах зээлд хүргэж чадахгүй барааг л борлуулах зорилготой. Тэрээр энэ зорилгоо биелүүлэхийн тулд хоёр жил компанийнхаа ажлыг орхиж, судалгаа хийсэн. Судалгааны дүн маш муу гарсан. Учир нь монголчууд үйлдвэрлэж чаддаг боловч борлуулж чаддаггүй. Учир нь зах зээлийн маш том хөшүүрэг болох борлуулалтын сүлжээ Монголд байхгүй. Гэтэл дэлхийн зах зээлд нэвтрэхэд багагүй маркетинг, менежмэнт шаардлагатай. Үүнийг л С.Ариунболд хийх гэж зорьж байна. Түүний судалгаагаар хятадуудын 40 хувь нь амьжиргааны доод буюу дундаж түвшнээс дээд түвшинд шилжсэн. Энэ нь тухайн зах зээлд хүн амын тоо цөөн өрхөд хүүхдэдээ зарцуулах мөнгөний тоог нэмэгдүүлнэ. Сонирхолтой нь БНХАУ-д ч юм уу, Өмнөд Монголд үхрийн мах оруулахыг хориглодог гэнэ. БНХАУ-д “Чингис” нэртэй барааг оруулахыг хориглодог. Өмнөд монголчууд үхрийн мах иддэггүй бөгөөд хятадууд Монголоос авсан үхрийн махаа илжигний махтай хольж зардаг гэнэ.

Монголчууд үйддвэрлэсэн бүх бараагаа брэнд гэж болохгүй. Тухайн бүсдээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн барааг л, тэр тусмаа өндөр чанартай барааг л брэнд гэдэг.

С.Ариунболд захирлын уриа нь “Тогтвортой борлуулалт, нийлүүлэлт”. Энэ нь монголчуудыг хариуцлагатай байлгах асуудал юм байна. Түүний хэлж буйгаар нэг үйлдвэрлэгч тухайн хэрэглэгчид таашаагдсан хоёр шаахай үйлдвэрлэдэг байж болно. Түүнийгээ товлосон цагтаа, тогтсон компанидаа л нийлүүлж байвал хамгийн том хариуцлага. Бидэнд дэлхийн зах зээлд холбогдох ийм л зам бий. Монголчуудын үйлдвэрлэл дэлхийн зах зээлд дусал төдий. Дэлхийг ямар ч хямрал нөмөрсөн Монголд үйлдвэрлэлийн хэрэгцээ байдаг гэнэ.

Энэ компани зургадугаар сард цэвэр ус, мах, гурилан бүтээгдэхүүн, шүүс БНХАУ руу гаргана. Өнгөрсөн жил ургац алдсан манай улс өмнөд хөрш рүү гурилан бүтээгдэхүүн гаргана гэхээр сонин сонсогдож байгаа биз.

Тэгвэл энэ тухай захирал С.Ариунболд бэлэн хариулттай. Өнгөрсөн жил Монголд ургац алдсан боловч ОХУ, Казахстанд маш их үр тарианы илүүдэл үүссэн. Энэ нь маш хямд, чанартай буудай импортолж, хямд гурил идэх боломж олгосон. Хэрэв гурил үнэд орсон бол өнөөдөр хэцүү болох байсан.

Япон маш сайн нөхцөл бүрдүүлсэн. Гэхдээ энэ нь хариуцлагагүй байна гэсэн үг биш. Стандартыг хангах тухай асуудал. Энэ компани гадны хөрөнгө оруулалтыг татах, таны үйлдвэрлэсэн барааг гадаадад борлуулахад тусална. Тус компанийн байр Сүхбаатар дүүргийн зургадугаар хороо 11/1 байр, найман тоотод байрлаж байна.

Х.Баттөгс

МУСГЗ доктор, профессор Г.Норовсамбуу

Орчин үеийн улс төрийн байдлыг ажиглахад сонгуулийн бэлтгэл ажил зохих ёсоор явагдаж байна. Гэхдээ сонгуулийн тухайд асуудалтай зүйл ч олон байна, санал нийлж байгаа нь ч бий. Ямар ч байсан 2016 оны сонгууль үр дүнтэй болоосой л гэж бодож байна. Хамгийн гол нь төр засаг нь эвтэй, найрамдалтай, нэгдсэн санаа бодолтой байх шаардлагатай юм. Сонгуулийн дараа шинэ бүрэлдэхүүнтэй болох нь зүйн хэрэг. Ямар ч нам гарсан байлаа улс орныхоо төлөө гэсэн гол санаа, зүтгэлтэй байх учиртай. Төрийн үйл ажиллагаа ард түмнийхээ амьдралд хэрэгтэй зүйлд төвлөрч, чиглэгдээсэй гэж хүсэж байна. Онцлон хэлж буйн учир нь ард түмний минь нэг хэсэг нь урьд нь байгаагүй их өлсгөлөн, ядуурал амсаж байна. Түүхэндээ их бага хаад, манжийн дарлал, Богд хаант Монгол Улс, социализмын үед ч өлсгөлөн, ядуурал ийм хэмжээнд байгаагүй. Тиймээс шинэ төр засаг энэ асуудал дээр нэн тэргүүнд анхаарах хэрэгтэй. Би Үндэсний төв архивын даргаар 40 гаруй жил ажилласан. Бичгийн мэргэжлийн хүн болоод ч тэр үү, төрийн дээд байгууллагууд, мэргэжлийн хүмүүс төр засгийн болоод хууль зүйн баримт бичгийн найруулгад алдаа байгаа нь ажиглагдлаа. Үндсэн хуулийн найруулгад орсон алдаанаас болоод улс орны хөгжилд сөргөөр нөлөөлж байна. Тодруулбал Үндсэн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 18-д Монгол Улсын иргэн улсынхаа нутаг дэвсгэрт чөлөөтэй зорчих, түр буюу байнга оршин суух газраа сонгох эрхтэй гэж заасан байдаг. Үүнээс болж хөдөө орон нутгийн иргэд хэдэн малаа зарж, борлуулж Улаанбаатарыг зорих нүүдэл тасрахгүй болж байгаа нь Үндсэн хуульдаа оруулсан дээрх заалттай холбоотой. Мөн хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс гэж хэлж байгаа нь тэр дундаа бэрхшээлтэй гэж хэлж байгаа нь тэр хүнийг доромжилсон, айлгасан, сүрдүүлсэн муухай үг. Өөрөөр эрүүл мэндийн сааталтай ч гэдэг юм уу арай зөөлнөөр хэлэх хэрэгтэй.Үгийн утга найруулга алдаатай зүйлүүд төрийн баримт бичгийн найруулгад их бий.

Хэлэх эрхийн индэрт оролцон үзэл бодлоо илэрхийлэхийг хүсвэл 95260351 дугаарын утсаар холбоо барина уу.