Month: December 2015

Тэртээ 1989 оны арванхоёрдугаар сарын 7-ны өдөр алс баруун хязгаарын Ховд аймагт Ардчилсан хувьсгалын анхны цуглаан болсон. Энэ үеэр Ховдын багшийн дээд сургуулийн багш оюутнууд оролцож МАХН-ын Төв Хорооны Улс төрийн товчоог огцрохыг анх удаа шаардсан түүхтэй. Ардчилсан хувьсгалыг ялалтад хүргэх гол хүч нь оюутнууд байсан юм. 1989 оны өвөл Сүхбаатарын талбай дээр болсон цуглаанд 90 мянга орчим хүн оролцсон гэж үздэг. Тэдний 80 хувь нь оюутнууд байсан гэдэг. Жагсаал цуглаан хийх, олон нийтийг уриалан дуудахад оюутнууд хэнээс ч илүү том хүч болж байсан. Эх орондоо байгаа оюутнууд төдийгүй гадаадад суралцдаг оюутнууд ч энэхүү тэмцэлд гар бие оролцож, сэтгэл зүрхээрээ хамт байсан юм.

Олон сургуулийн оюутан залуус нэгдэн нийлж анхны эвслээ МУИС-ийн хичээлийн II байранд байгуулж байжээ. 1990 оны Ардчилсан хувьсгалд манлайлж оролцож явсан оюутны төлөөлөл өчигдөр үе үеийн оюутан залууст Ардчиллын үйл хэрэгт оюутнуудын оролцоо өндөр байсныг дурсан сануулах самбарыг анх эвсэж нэгдсэн байрандаа хадаж мөнхжүүллээ.

Самбар хадах ёслолд тухайн үеийн Монголын Оюутны холбооны ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүн Л.Болд тэргүүтэй төлөөлөгчид болон Монголын Ардчилсан холбоо, Монголын Ардчилсан Социалист Хөдөлгөөн, Шинэ Дэвшилт холбоо, Монголын Оюутны холбооны төлөөлөл болон тухайн үеийн МУИС-ийн ХХ зуун оюутны чөлөөт нэгдлийн гишүүд, Ховдын багшийн дээд сургуулийн оюутнууд, Хөдөө аж ахуйн дээд сургуулийн “Оюутны чөлөөт эв нэгдэл”-ийн гишүүд, Гадаадад суралцагч монгол оюутны холбооны гишүүд, Техникумуудын оюутны холбооны оюутнууд тус тус хүрэлцэн ирсэн байлаа. Самбар хадах ёслолын үеэр Ардчилсан хувьсгалын партизан оюутан ХААДС-ийн оюутан Ц.Гэрэл эрх чөлөөний одонгоор шагнуулсан юм. Шагналыг УИХ-ын гишүүн Л.Болд гардуулж байв.

МОХ-ны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан Л.Болд:

Өнөөдөр (өчигдөр) буюу арванхоёрдугаар сарын 7-ны өдөр бол Монголд хамгийн анх улс төрийн цуглааныг Ховдын их сургуулийн оюутнууд зохион байгуулсан ийм сайхан дурсгалт өдөр. Энэ жил бид ардчилсан хувьсгалын 25 жилийн ойг тэмдэглэж байгаа. Монголын ардчиллын нэгэн гэрэлт хуудас 1990 оны гуравдугаар сарын 3-ны өдөр энэ байранд Монголын оюутны холбооны санаачлагаар ардчилсан дөрвөн хүчний анхны уулзалт зөвлөгөөн зохион байгуулагдаж Монголд ардчилсан хүний эвсэл байгуулагдсан.

Энэ нь зөвхөн Монголын ардчилсан хүчин эвлэлдэн нэгдсэн үйл явдал биш. Монголын ард түмэн эвлэлдэн нэгдсэн ийм чухал үйл явдал юм.

Өнөөдөр оюутнуудын хувьд сурч хөдөлмөрлөхдөө өөрийгөө бэлдэж эх орныхоо ирээдүйг авч явах тэр хариуцлагатай ажилдаа бэлдэх ийм л цаг үе. Хувьсгал бол 1990 ондоо болсон. Энэ нийгэм үнэхээр болохоо байчихаагүй бол дахин хувьсгал гарах шаардлага байхгүй байх. Нийгмээ өөрчлөхийн төлөө, энэ нийгэмээ авч явахын төлөө, шударга, чадвартай сайн боловсон хүчин болохын төлөө манай оюутнууд цаашдаа эрмэлзэх ёстой. Энэ бол тэдний нэн тэргүүний үүрэг. Энэ үүргээ манай оюутнууд сайн биелүүлж байна гэж боддог” гэлээ.

1990 оны гуравдугаар сарын эхээр ардчилсан хүчнүүд дахин сүрт жагсаал хийж, залгуулаад МоАХ-ын зүтгэлтнүүд Улс төрийн товчоог бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрохыг шаардан өлсгөлөн зарласан үед оюутнууд том хүч болон оролцсон юм. Энэ бол Монголд ардчилал ялах уу, ялагдах уу гэдгийг шийдэх эгзэгтэй мөч байсан. Талбайд жагсаж цугласан хүмүүс залхаж, зарим нь айсандаа эхнээсээ тарж эхлэх үед Хөдөө аж ахуйн дээд сургуулийн оюутнуудын жагсаал Энхтайваны гүүр даван орж ирснээр нөхцөл байдлыг эргүүлж байжээ. Үүний дараа бусад сургуулийн оюутнуудын жагсаал ч мөн Сүхбаатарын талбайг бүчиж, цөхөрч байсан тэмцэгчид, олон түмэнд эрч хүч, итгэл найдвар өгч байсан юм. Монголын оюутан залуусын хүссэн их өөрчлөлтийг ахмад үеийнхэн нь хүлээн зөвшөөрч туршлага, сургамж ухаанаа харамгүй нэмж оролцсон энэ шийдэл нь дэлхийн түүхэнд ч тодоор дуурсагдах үйл явдал болж үлдсэнийг түүх мартах учиргүй гэдгийг тухайн үед жагсаж тэмцэж явсан оюутнуудын төлөөлөл хэлж байлаа.

1990 оны ардчилсан хувьсгалд оролцож явсан оюутнууд ингэж ярьж байна. Монголын Оюутны холбооноос Олон улсын оюутны холбоонд суух төлөөлөгч асан Д.Жаргалсайхан “25 жилийн өмнө болсон энэ үйл явдлыг юу гэж харж байна гэхээр аливаа нэгэн томоохон хувьсгал залуучууд, оюутнуудгүйгээр явагддаггүй. Энийг эхлүүлсэн хүмүүс энд өчигдөр цугларсан юм шиг буцаад ирсэн байгаа нь сайхан байна. Ер нь бол ийм дэмжлэг байсан учраас өнөөдөр 25 жилийн дараа Монгол Улс ардчилсан орон болсон байна. Алдаж онож яваа ч гэсэн урагшаа явж байгаа. Хүний эрхийг хамгаалдаг, ардчилсан зах зээлийн төлөө бид ахиад урагшаагаа явж байгааг харахад маш таатай байна” гэв.

1989 оны Ховдын цуглааныг зохион байгуулагч Д.Бат-Эрдэнэ “Өнөөдөр аранхоёрдугаар сарын 7-ны өдөр. Монголд цоо шинэ гэж болох анхны улс төрийн цуглаан жагсаал болсон өдөр. Энэ өдөр нийслэл Улаанбаатар хотоос 1400 км алсад байгаа Ховд хотод алдарт Ард Аюушийн талбай дээрээс Ховдын багшийн дээдийн оюутан, багш нар Монголын улс төрийн тогтолцоог өөрчлөхийг шаардаж анхны цуглааныг зохион байгуулж байсан. 400-гаад оюутан, багш нар МАХН-ын улс төрийн товчоог бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцруулж, өргөх бичиг барьж байсан түүхэн өдөр. Надад одоог болтол арванхоёрдугаар сарын 7-ны өдөр цуглаанд оролцсон хүмүүсийн бүх материал байдаг. Энэхүү цуглаан жагсаалын гэрч болж оролцсондоо их баяртай байдаг. Өнөөдөр Улаанбаатар хотод МУИС-ын II байранд оюутны анхны үйл ажиллагааг эхэлсэн өдрийг дурсаж, эргэн уулзаж байгаадаа их баяртай байна. Анх 1989 оны арванхоёрдугаар сарын улс төрийн цуглаанд оролцсон, 1990 оны хувьсгалыг хийлцсэн Монголынхоо өнцөг булан бүрт байгаа нийт оюутан залуус, найз нөхөд, бүх хүмүүст энэ өдрийн баярын мэндийг хүргэе” хэмээсэн юм.

МУИС-ийн ХХ зуун оюутны чөлөөт нэгдлийн гишүүн Д.Рэнцэнтавхай “МУИС бол ардчиллын бүх үйл ажиллагаа өрнөж байсан газар. Угаасаа оюутан залуучууд цугласан газар ардчиллын үр хөврөл бүрддэг юм байна. Ийм сайхан үйл явдалд найз нөхөдтэйгөө нийлж гар бие оролцож байсандаа баяртай, бахархалтай байдаг. МУИС-ын II байр бол ардчиллын үйл явц, бүхэл хөдөлгөөнүүд үүсэж байсан газар. Ховдын оюутны анхны цуглаан болсон өдөр энэ самбараа нээж байгаад баяртай байна. Хамгийн гол нь энэ самбарыг хараад оюутан залуучууд сайхан үйл явдал болсон газар суралцаж байгаадаа бахархалтай байх болно гэж бодож байна. Монголын оюутан залуучууд нийгэм улс төрийнхөө амьдралд идэвхтэй оролцож, 1990 оны төр оюутнуудын дуу хоолойг үргэлжлүүлж явна гэдэгт найдаж байна” хэмээв.

Гадаадад суралцагч Монгол оюутны холбооны ерөнхийлөгч асан Б.Болдбаатар “1990 оны ардчилсан хувьсгалын үед Монголын оюутнууд тэр дундаа гадаадад сурч байсан оюутнууд бид их үүрэг оролцоотой байсан гэж боддог. Тухайн үед гадаадад сурч байсан манай ардчилсан хүчний анхдагч Баабар, Одоогийн Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Их хурлын дарга нар болон олон оюутан байдаг. Эх орноосоо хол, хилийн чанадад амьдарч байгаа хүмүүс чинь хөгжлийнхөө түвшинг харьцуулж хардаг юм байна. Арай илүү мэдээлэл авдаг байсан. Тэр утгаараа “Монгол Улсыг яаж хөгжүүлэх вэ” гэх сэдвийг тухай үеийн оюутнууд байнга л ярьж явдаг байсан. Энэ сэдэв маань цааш үргэлжилж явсаар ардчилсан хувьсгал гарахад нөлөөлөх том хүчин зүйл болсон гэж боддог. Тэр үеийн бүх оюутнууд Монгол Улсаа хөгжүүлэхийн төлөө өөрийнхөө бүхий л бодол санааг хуваалцаж, сэтгэл зүрхээрээ хамт байсан ийм л үе. Өнөөдөр Монголын оюутны холбооны анхдагч байсан Цэнгүүн, Содхүү, МОХ-ны анхны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Л.Болд, анхны ерөнхийлөгч М.Зоригт гэх хүмүүс олон нийтэд танил болсон нь өөрсдийн итгэл үнэмшлээрээ олсон зүйл” гэж онцолсон юм.

Монголын Оюутнууд ардчиллын ялалтанд чухал үүрэг гүйцэтгэж, тэмцэлд оролцож байсныг дурсах түүхэн самбар МУИС-ийн II байранд ийн мөнхөрчээ.

Б.ОЛЗВОЙ

“Авьяаслаг монголчууд” шоуны финалд үлдэх шилдэг хоёр оролцогч ням гаригт тодорлоо. Уран нугараач А.Уранбилэг болон лимбэчин Б.Мягмарцэрэн, ёочинч Х.Бархүү нар финалын атанд шалгарсан юм. Эдгээр оролцогчид үзэгчдээс хамгийн өндөр санал авсан. Харин тус шоуны шилдэг оролцогчдын нэг болох П.Хан-Уул үзэгчдийн зүгээс авсан саналаараа эхний гуравт орж чадсан билээ. Гэвч эцсийн шийдвэрийг шүүгчид гаргасан бөгөөд үндэсний өв уламжлалыг дэлхийд гаргахын тулд дээрх үзүүлбэрүүд илүү хүчтэй нөлөөтэй болохыг хэлсэн. Гэхдээ П.Хан-Уулын хоолой гайхамшигтай, Монголын рок попын ертөнцөд чадварлаг нэгэн дуучин мэндэллээ гэдгийг шүүгч, нэвтрүүлэгч С.Чимгээ онцлоод авсан. Бусад шүүгч ч санал нэгтэй байлаа.

ЖИРИЙН НЭГЭН ЗАЛУУ ЖИНХЭНЭ ДУУЧИН БОЛОХ ХУВЬ ЗАЯА

“Авьяаслаг монголчууд” шоуны 0839 дугаартай оролцогч П.Хан-Уул эхний шатанд Д.Өлзий-Оршихын үг, ая Монгол Улсын гавьяат жүжигчин “Харанга” хамтлагийн дуучин Х.Лхагвасүрэнгийн “Эрчүүд” хэмээх дууг дуулсан нь үзэгчдийн талархлыг хүлээж, шүүгчдийн гайхшралыг төрүүлээд авсан билээ. Түүнээс хойш “Эрчүүд” дууны “You tube” дэх хандалт ч эрс өсчээ. “Миний ах атаман” киноны дуу болох “Эрчүүд” аль хэдийнэ үзэгчдийн хүртээл болсон хэдий ч П.Хан-Уулыг дуулсны дараа жинхэнэ утгаараа сонсогчдод танигдаж дуулах дуртай дууны нэг нь болоод байна.

Жаргалын төлөө нутгаа солихгүй

Зовлоо гээд гутарч суухгүй

Хайрынхаа төлөө сэтгэлээ нээгээгүй ч

Тусгаар Монголын төлөө амиа өргөнө өө

Хэзээ ч чамаас урвахгүй

Хэний ч өмнө бөхийхгүй

Хайртай бүхнээ бусдаас өмгөөлдөг

Хатан зоригт эрчүүд билээ…хэмээн жирийн нэгэн залуу энэ дууны жигүүрийг нь дэлгэх, сүр хүчийг нь тунхаглан зарлах ерөөлтэй байж. Үзэгчид “Эх орон сэхээний тасагт амь тариа залгуулан хэвтэж байхад” түүнийг дуудан сэргээх хүч чадал энэ дуунд, энэхүү дуудлагыг зүрхнээс зүрхэнд хүргэж чадах авьяас П.Хан-Уулд байгааг харлаа гэж бахархан ярьцгааж байна.

Түүний авьяас энгүй юм. Шоуны гуравдугаар шатанд “Харанга” хамтлагийн Х.Лхагвасүрэнгийн дуулсан “Манан” дууг ёстой нэг хоолойны цар мэдэн талын салхийг тайзнаа сэвэлзүүлэн байж цангинууллаа. Энэ дууг Х.Лхагвасүрэнгээс өөр дуучин ингэж амилуулж байсан удаагүй. Уг дууны аяыг Ц.Чулуунбат, үгийг Ц.Энхманлай бичиж Х.Лхагвасүрэн дуулсан байдаг. Хамтлагийнх нь дууг шоуны оролцогч үзэгчдийг суудлаасаа бостол нь дуулсанд ая зохиогч, шүүгч Чука гайхширч түүнийг магтахаас өөр хувилбар байсангүй. “Би Монголд хүн болж төрсөндөө маш их бахархдаг. Энэ сайхан эх орондоо би хайртай” хэмээн чин сэтгэлийнхээ угаас илэрхийлэх П.Хан-Уул гэх залуу үнэндээ монгол омогшлыг төрүүлж, олон хүний эх орноороо бахархах, хайрлах сэтгэлийг бадрааж чадлаа. Түүний дуугаа мэдэрч, дуундаа орж дуулж байгаа нь үнэхээр талын Монголын хүү гэдгийг илтгэх ажээ.

П.Хан-Уул хэдий шүүгчдийн саналаар шоунаас хасагдсан ч бусад оролцогчдодоо хандан амжилт хүссэн төдийгүй “Монголчууд юу чаддаг түүгээрээ дэлхийд танигдах ёстой. Уран нугаралт, үндэсний хөгжим бол Монголын өв уламжлал. Тиймээс шүүгчидтэй санал нэг байна” гээд тайзнаас буусан. Энэ үг монголчуудыг уяруулж, нэгийг бодогдууллаа. Тэрээр сайхан хоолойтой дуучин. Бас эх орноо гэсэн чин сэтгэлтэй, уужимхан эр хүн гэдгээ харууллаа.

Зарим оролцогч шиг уйлж, унжиж бөөн юм болсонгүй. Угаас түүнийг шоуны турш үзэгчид буурьтай, төлөв тогтуун жинхэнэ эр хэмээн бахархаж ирсэн.

Д.Дагвадорж: КАРАОКЕД АМ БАРЬЖ БОЛДОГГҮЙ Ш ДЭЭ ХАЯНАА

Түүний байгалиас заяасан авьяасыг гитарчин Өөжгий буюу Өлзий-Орших биширч байгаагаа цахим хуудсандаа илэрхийлсэн байв. Мөн Сумогийн их аварга Д.Дагвадорж дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн байхад зарим нэг уран бүтээлчид мөр зэрэгцэн чадалтай дуучин орж ирж байгааг нэлээд бухимдангуй хүлээж авч байгаа бололтой. Учир нь “Номин талст” хамтлагийн дуучин А.Хаянхярваа “Урлагийн тайз караоке хоёр ялгаатай шүү” хэмээн твиттер хуудастаа жиргэсний хариуд Асашёорюү Д.Дагвадорж “Караокед ам барьж болдоггүй ш дээ Хаянаа” хэмээн амыг нь таглаад авч.

ХАН-УУЛ ХОЁР ДАХЬ БОЛОМЖ

“Авьяаслаг монголчууд” шоунд Улаанбаатар хотоос оролцсон Пүрэвнямын Хан-Уул хэмээх залуу өдгөө 34 настай. Эхнэр, охины хамт амьдардаг. Уул уурхайн компанид худалдааны төлөөлөгч мэргэжлээр ажилладаг тэрбээр энэхүү шоуг өөрт тохиосон хоёр дахь боломж хэмээн үзэж буйгаа хэлсэн. Учир нь багаас дуулах дуртай, урлагт хайртай түүнийг яагаад ч юм гэрийнхэн нь урлагийн мөр хөөлгөөгүй аж. Түүний эгч, ах нь хөгжимчин мэргэжилтэй урлагийн хүмүүс. Гэвч өөрсдийн нь туулж өнгөрүүлсэн зам мөр дэндүү хатуу байсных уу, ямартай ч урлагийн тайз хатуу гээд дүүгээ халгаагаагүй байна. “Манай эгч нэг нь ч гэсэн урлагаас ангид мэргэжилтэй байх хэрэгтэй гээд намайг урлагаар явуулахыг хүсээгүй. Тиймээс би шоуг өөрт тохиосон хоёр дахь боломж гэж харж байна” хэмээн шоу эхлэхийн өмнө ярьж байлаа. Ямартай ч тэрээр хоёр дахь боломжоо алдалгүй хувь тавиландаа эргэлт хийж чадсан болов уу. Багадаа дуучин болохыг мөрөөдөж, хонины бэлчирт хээрийн салхитай ханьсан тэнхээ мэдэн дуулдаг байсан хүү өнөөдөр мөрөөдлийнхөө үүдийг татлаа.

НУТГИЙН ГАВЬЯАТЫН ЗАЛГАМЖ…

Завхан нутгаас Батсүх, “Харанга”-ын Лхагвасүрэн, “Хурд” хамтлагийн Цогоо зэрэг 30 гаруй гавьяат төрсөн гэдэг. Тэгвэл Монголын рок попын ертөнцөд бас нэгэн Завханы хүү мэндэлж буй нь П.Хан-Уул бололтой. П.Хан-Уул Завхан аймгийн уугуул гэнэ. Магадгүй түүнийг Очирваань шүтээнт Отгонтэнгэр нь түшиж байгаа биз ээ. Түүнийг “Харанга”-ын Лхагвасүрэнгийн залгамж халаа гэж ярих боллоо. Хоолойны өнгө, аяс үнэхээр адилхан. Гэхдээ шүүгчид түүнийг “Өөрийн гэсэн өвөрмөц хоолойтой. Тиймээс өөрийнхөөрөө бай” гэж зөвлөгөө өгч байсан. Үнэхээр рок попын ертөнцөд П.Хан-Уул хэмээх энэ авьяаслаг залуу цахиур хагалж орж ирлээ.

1996-2000 онд сөрөг хүчин байсныг нь эс тооцвол ялагдаж үзээгүй босоо цагаан МАН 2012 оны сонгуулийн дараа ялагдсанаар үзээгүйгээ үзэж, үхэр цамаа харайв. Улс төрийн намын хувьд унаж босох байх л асуудал мэт боловч МАН-ын хувьд энэ ялагдлаасаа хойш босч ирсэнгүй. Ядаж сөрөг хүчний ажлаа хийсэнгүй, бүр энэ байр суурин дээрээ ч дөхөж ирсэнгүй өнөөг хүрлээ. Сөрөг хүчин ч биш, юу ч биш явсаар байтал сонгууль эхлэхэд хагас жилийн хугацаа л үлдэв. Лам хар ихтэй байсан тэр цагт хөдөө гарч хараар амьдраагүй атлаа хүүхдийн ч эцэг болж, хүүхний ч залуу болж явдаг лам нарыг асман лам гэдэг байсан гэлцдэг. Түүн шиг эрх баригч ч биш, сөрөг хүчин ч биш юу хийж байгаа нь мэдэгдэхгүй цаг нөгцөөх Ардын нам асман банди шиг гүйсээр байгаад сөрөг хүчнээр ажиллах хугацаагаа дуусгаж байна. Дандаа эрх баригч байсан МАН-ынхан үнэндээ сөрөг хүчин юу хийдгийг, яах ёстойг ойлгож чадсангүй. Одоо ойлгох ч хугацаа үлдсэнгүй. Сонгуулийн дараа УИХ шинээр байгуулагдахад тэд хуучны их зангаа тавихгүй томорч байгаад бүр бүлэггүй үлдэх дээрээ тулж байлаа. Дандаа бусдыг даргалж, бусдыг хүлээлгэж сурсандаа эрдсэн биш галт тэрэг хэдийнэ хөдөлж байнгын хороо ч үгүй баахан явсан даа. МАН-ынхны сөрөг хүчин болоод хийсэн анхны акцийг нь одоо ч хүмүүс ярьдаг. Өвөрхангайн хоёр гишүүний маргаантай асуудал дээр тэд эсэргүүцэл зарлаж, УИХ-ын чуулганы танхимын орох хаалгыг диван тавьж хааж байлаа. Гэтэл олон жил УИХ-ын гишүүн, дарга даамал хийж явсан тэр хүмүүсийг сөрөг хүчний байр сууринаас хэн ч харсангүй.Тэгээд ер нь зөөлөн буйдан дээр хийж байдаг жагсаал цуглаан ч гэж юу байхав. Ямартай ч сөрөг хүчнийхний энэ эсэргүүцэл амжилтад хүрээгүй нь Өвөрхангайгаас УИХ-д МАН-ын биш АН-ын хоёр гишүүн суух болсноор батлагдана.

Уг нь сөрөг хүчний ажлыг бас ч гэж хийж болдог доо. Гэтэл өнгөрсөн жилүүдэд МАН-ынхан манай “Өдрийн сонин”-ы хэмжээнд хүрч ажиллаагүй гээд бод л доо. Эрх баригчдын ажлыг шүүмжилдгээрээ шүүмжилж, ад үзэгддэгээрээ үзэгдсээр бид ажлаа хийсэн. Харин сөрөг хүчин болсон МАН “Хэвлэлүүдэд ч хэлэх үгээ хэлж чадахгүй байна, биднийг тоохгүй байна” гэж өрөвдөм гомдоллохоос өөрийг хийхгүй байсан тул тэдний дуу хоолой, байр суурийг нь дамжуулахаар бид хичээн ажилласаан. Уг нь манайх аль нэг намын сонин биш л дээ. Гэхдээ тал талын байр суурийг гаргаж, эрх баригчдын үйл ажиллагааг шүүмжлэх үүднээс хэн ч тоохгүй байгаа МАН-ыг “тоож” тусалж байв. Өч төчнөөн хэвлэлтэй, телевизтэй баймаар, гэтэл үгээ ч хэлж чадахгүй байгаа тэр хүмүүсийг яаж сөрөг хүчин бай гэж шаардах вэ дээ. Бүхэл бүтэн нам байж шилэн Цогоогоосоо л муу байна шүү дээ. Харин энэ залуу сүүлийн үед сөрөг хүчин байх ажлыг нь нугалаад байгаа юм биш үү.

Ер нь өнөөдрийн улс төрийн үйл явдлыг хөлбөмбөгтэй зүйрлэж болохоор харагдана. Эрх баригчид болсон АН-ынхан супер старуудыг цуглуулсан баг шиг өөр хоорондоо л үзээд байна. Суперүүд хувийн амжилтынхаа төлөө ганцаарчилсан тоглолт хийгээд алдаа гаргадаг шиг АН-ынхан тэнд өөрсдийнхөө хаалганд гоол хийгээд завгүй. Харин энэ алдаан дээр нь тоглож, ялалт байгуулж байх ёстой МАН-ынхан хаана байгаа нь ч бүү мэд. Хаалгач ч байхгүй тоглолтод орж байх юм. АН муу байгаа ч МАН бүр муу байгаад асуудал нь байна. Ямартай ч АН сөрөг хүчингүй өнгөрсөн дөрвөн жилийг ардаа хийлээ.

Тэднийг ийм муу байгааг улс төрийн хүрээндээ “МАН-ынхан өөрсдөө төмсөгдүүлчихсэн учраас юу ч хийхгүй байна” гэж тайлбарлах ажээ. Тэдний ярьж байгаагаар улстөрчид нэг асуудлаараа барьцаанд орчихдог, улс төр хийх гэхээр нөгөөхдөө уначих гээд байдаг учир нүдэн балай, чихэн дүлий өнгөрөөдөг гэх юм. Эсвэл зөрүүлээд тохироо хийж явдаг гэх. Үнэндээ МАН шиг ерэн жилийн уламжлалтай, институци болтлоо төлөвшсөн ийм улс төрийн хүчин ингэж дээрэлхүүлээд байгаа нь үнэхээр харамсалтай юм. Өмнө нь өөрсдөө дангаар Засаг байгуулж чадах атлаа АН-ыг урьж залаад хамтарч байсныг нь хүмүүс мартаагүй. Тэгсэн мөртлөө дангаараа Засаг байгуулж чадахгүй АН-ынханд жийгдэж байгаа нь тэдний л муугийнх. Танайхыг авахгүй гэхээр яс горьдсон нохой шиг үлддэг, дараа нь хүрээд ир гэнгүүт нь далласан газар нь дав хийгээд гараад ирдэг. Адаг сүүлд нь хөөлөө гэхэд нь чив чимээгүй яваад өгдөг. Хэзээ МАН ийм байсан юм бэ. Ямар ийм сөрөг хүчин байдаг юм бэ. Арга ядахдаа “Ардчилсан намыг эрх барьж байх үед сөрөг хүчин байх хэрэггүй. Өөрөө өөрсдийгөө хэмлээд дуусдаг” гэсэн яриа гаргаж ажил хийж чадахгүй байгаагаа цайруулж суух вэ дээ, энэ МАН-ынхан. Уг нь дэлхийн жишигт сөрөг хүчний намын рейтинг багадаа 40 хувьтай байдаг юм гэсэн. Автоматаар сөрөг хүчний хувь нь нэмэгдэж, намын дарга нь топ таван улстөрчийн тоонд багтаж эхэлдэг. Гэтэл манайд сөрөг хүчин нь эрх баригч намтайгаа нийлээд нийлээд 50 хувийн рейтингтэй байна шүү дээ. Үлдсэн 50 хувийн итгэл нь хаана хэнд байна, тэдний ажлаа хийж чадаагүйн гороор хариуцлага хүлээх чадваргүй нөхөд хууль тогтоох байгууллагад ороод ирвэл хэний буруу болох юм гээд яривал ярих зүйл бас бий. Одоо топ улстөрчдийн жагсаалтад МАН-аас Ц.Нямдорж, Б.Бат-Эрдэнэ нар хамгийн өндөр рейтингтэй цохиж яваа. Гэтэл 2000 оны үед сөрөг хүчний намын дарга Н.Энхбаяр 62 хувийн рейтингтэй байсан гэдэг билээ.

Өнөөдрийн МАН-ын байгаа байдал нь социал демократ намуудын байр сууриас ихээхэн өөр харагддаг юм. Одоо тэргүүлэх байр сууриа МАХН, ХҮН-д алдаад дуусах нь. МАН-аас Ж.Сүхбаатарыг явахад орон зай гарлаа гээд баярлах хүмүүс байсан л биз. Гэхдээ тэр урваач шарваачдаа яваагүй байх. Харин тийм хэмжээний боловсон хүчнийг энэ намд байх аргагүй болсны бурууг тэд дотроо тунгаах нь тэдний дараагийн ажил үйлст чухал болов уу. Ямартай ч сөрөг хүчингүй дөрвөн жилийг бид үдэж байна. МАН-ынхан сөрөг хүчин болохоо ойлгох гэж, ойлгоод ажиллах гэсээр байтал хугацаа нь хэдийнэ өнгөрлөө дөө.