Month: July 2015

Алтан туурайт хурдан хүлгийнхээ давхил юуг сорих дунд сунгаа өчигдөр болов. Богино, дунд, их гурван сунгаанаас хамгийн чухал нь жил бүрийн долдугаар сарын 2-нд болдог дунд сунгаа. Уяа сойлго ид жигдэрсэн байх учиртай энэ үед тухайн жилийнхээ ерөнхий өнгийг дунд сунгаанаас багцаалдаг. Тэр ч үүднээсээ дунд сунгааны үеэр хамгийн хол зайд морьдоо уралдуулна. Өчигдөр болсон сунгаануудаас хамгийн том нь Төв аймгийн Баян сумын нутаг Их булагийн сөдөт хөндийд боллоо. Энэ хавиар Монгол Улсын тод манлай уяач Б.Билэгдэмбэрэл, Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын уугуул, Монгол Улсын алдарт уяач Т.Галбадрах, Сүхбаатар аймгийн Дарьганга сумын уугуул, Монгол Улсын алдарт уяач Ц.Бямбадорж, Төв аймгийн Баян сумын уугуул, нийслэлийн алдарт уяач Г.Буянтогтох, Төв аймгийн Алтанбулаг сумын харьяат аймгийн алдарт уяач Б.Батхүү, Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумын уугуул, аймгийн алдарт уяач Т.Ганзориг тэргүүтэй уяачдын гал буужээ. Баян сумын урд руу буюу 12 дугаар точек хавьд Монгол Улсын тод манлай уяач Д.Мөнхбат, Д.Онон, А.Батсүх, Б.Бат-Өлзий тэргүүтэй улсын алдар цолтонгууд зусаж байгаа. Жил бүрийн хамгийн өтгөн сунгаа Цагаан хөтөлийн дэнжид болдог байсан хэдий ч өнөө жил гантай байгаа болохоор Баян сумын сунгаанд хамгийн олон үрээ мордлоо. Хязаалан насанд зуу орчим хурдан хүлэг шандас сорьж байв. Өвс ногоо байхгүй гэмээр цагаан талд тоос их босож байгаа болохоор уралдааны замаа усалж байсан. Уяачид 150 мянган төгрөгөөр нийлэн сумынхаа Онцгой байдлын газраас гал унтраах машин авчирчээ.

Тэгэхгүй бол хүүхэд, морь битүү тоосонд хахаж цацахын наагуур юм болж байгаа гэнэ. Усалсан зам дээр хязаалан үрээг 10 км-ээс мордуулав. Гарааны зурхайгаас эхлэн уяач нар машинтай дагаж унаач хүүхдэдээ зөвлөгөө өгөх ажээ. Өнгөнд “Агт-Эрдэнэ” галын эрлийз голдуу арваад үрээ гарч ирж байна. Сунгаанд монгол, эрлийзийг хамтад нь мордуулдаг болохоор эрлийз үрээ монгол морийг дийлж уралдаж байлаа. Замын турш машинтай дагах уяачид унаач хүүхдэдээ “Мориныхоо амыг одоо тат. Жаахан зүт­гүүлж уралд. Ташуурдаад өг. Суулгаж болохгүй шүү” гэхчлэн зөвлөж байв. Тал газраас эхэлсэн уралдааны зам дундаа орох үеэс уулын хяр өөд өгслөө. Өгсүүр замд уралдаад сурчихсан адуу наадамд тоосоо өргөхөд хүч нь суудаггүй болохоор дунд сунгааг ийм газар зохиодог юм байна. Бариа ойртох замд морьтой залуус тосож аваад уралдаж буй морьдыг дагуулан хүчийг нь нэмүүлэх ажээ. Бариан дээр ирэхэд Төв аймгийн Баян сумын уяач Н.Мандахын хээр үрээ өнгөллөө. Аман хүзүүнд Монгол Улсын тод манлай уяач “Бандгай” С.Ганхуягийн төрсөн дүү С.Ганбаатарын хүрэн үрээ ирэв.

Өвс, ногоогүй цагаан талд морины ажил хийхээр ул, таваг нь тэсэхгүй хэцүү байгаа гэнэ. Хөлс авахаар жаахан давхиулахад л улдаж байгаа тухай уяачид ярьж байв. Бас байгалийн шим тэжээлтэй өвсөөр биш тэжээлтэй урал­дах гэж байгаа болохоор та­мир тэнхээ дундаж байгаа гэсэн. Тиймээс баяр наадмын уралдааны замаас хоёр км-ыг хасах шийдвэр гаргаасай хэмээн чих тавин суугаа ажээ. Мөн их сунгаагаа 7-нд хийчихээд Цагаан хөтөл рүү нүүдэг уламжлалтай ч энэ жил уралдааны өмнөх өдөр хөдлөхөөр ярилцаж байгаа гэнэ.

Энэ жилийн наадамд Өвөр­хангай, Дундговийн уяачид хурдтай сайхан наад­на гэх таамаг уяачдын дунд гарчээ. Учир нь дээрх хоёр аймагт зуншлага сайхан болж байгаа болохоор адуу нь бяртай байгаа. Хүүхдээр яривал эхийнхээ сүүг хөхөж буй, хуурай сүүгээр угжуулж байгаа хоёр хүүхдийн тамир тэнхээтэй зүйрлэж болно гэх. 2011 онд гандуухан жил болоход Өвөрхангайн уяачид зуншлага сайтай нутагтаа морьдоо уяж байгаад наад­мын өмнөхөн давхиж ирээд олон түрүү, айраг авч байсан түүхтэй.

Шүдлэнгийн сунгаанд мөн л зуу дөхсөн хурдан үрээ мордлоо. 12 км-ээс эргэхэд “Нүүдэлчин” группийн захирал Ш.Лхамсүрэнгийн загал өн­гөлсөн юм. Аман хүзүүнд Төв аймгийн Архуст сумын уугуул н.Сарангэрэлийн халтар үрээ хурдалсан. Энэ халтар үрээ эрлийз адуутай тэнхээ мэдэн уралдаж байсан бөгөөд олон уяачийн анхаарлыг татаж байв. Гарааны зурхайгаас нэлээн хойгуур гарсан ч газрын дун­даас яван чангарах монгол адууг өнөө жилийн наадмаар баараггүй юм дуулгана гэж байна лээ. Халтар үрээний ар дээр “Агт-Эрдэнэ” галын уяач Ш.Лхамсүрэнгийн хээр, “Уулс трейд” ХХК-ийн захирал Т.Галбадрахын хү­рэн, Тод манлай уяач Б.Билэгдэмбэрэлийн хээр хур­даллаа.

Харин өнөөдөрүлдсэн дөрвөн нас болох азарга, их нас, соёолон, дааганы сунгаа болох юм.Тодорсон хүлгүүдээс Х.Цогтсайханы сүмбэн зээрд азарга, Т.Гал­бадрахын хар азарга энд тоосоо өргөнө. Их насны морь­доос өнөө жилийн “Дүн­жингарав” уралдааны түрүү Х.Цогтсайханы хар, Дорноговьд түрүүлсэн С.Төгөл­дөрийн буурал, Говь шанхад түрүүлсэн Н.Зоригтын хул тэргүүтэй улс, бүсийн наадамд цолоо дуудуулж байсан хурдан хүлгүүд мордохоор болжээ.

Баян сумын 12 дугаар точект болсон бага сунгааны сонин сайхныг энэ үеэр хууч­лав. Бас л нас болгонд зуу гаруй адуу мордсон гэнэ. Их насанд Тод манлай уяач А.Батсүхийн уяаны хэд хэдэн үрээ өнгөлж хурдтай байгаагаа ха­руулсан сурагтай. Азарганд Ховд аймгийн Дарви сумын уяач З.Мэндсайханы хээр түрүүлсэн гэнэ. Олноо Дугараа ман­лай хэмээн алдаршсан Б.Бат-Өлзийгийн уяж байгаа даян түмний эх морь хорьдоор уралд­жээ. Хүрэн үрээ “Ал­тай констракшн”-ы Х.Бат-Эрдэнийн хүлэг. Араасаа олон түрүү, айраг дагуулж буй хурдан хүлэгтэй нэг уяанд байгаа хээр даага сунгаанд мөн л хурдтай байсан гэнэ.

Дунд сунгааны сониноос дуулгахад ийм байна. Наад­мын өдөр ч ирлээ дээ.

Сүүлийн үед дархан аварга А.Сүхбат, Г.Өсөх­баяр нарын хэн нь баяр наадмын үндэсний бөхийн барилдааны зүүний магнайд гарах вэ гэдэг асуудал олон хүнийг талцуулаад авсан. Талцуулах болсон хүнээр Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын дарга П.Цагааныг нэрлээд байгаа. Түүнээс дараахь тодруулгыг авлаа.

-Монгол хүн бүр наадмыг хүсэн хүлээдэг. Гэтэл хоёр дархан аваргын хэн нь зүүний магнайд гарах нь наадмын өмнөх чухал сэдэв болж байна. Таны нэр ч олонтаа сонсогдох боллоо. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар бөхийн эрэмбийг тогтоодоггүй гэж ярьж байна. Энэ талаар тайлбар авах гэсэн юм?

-Улсын наадам бол Монгол түмний эрх чөлөө, тусгаар тогтнол, эв нэгдлийн их баяр, төрийн арга хэмжээ гэдгийг мартаж болохгүй. Дэлхий дахин ч Монгол наадмыг андахгүй сайн мэддэг болсон байна. Бразилийн Карнавал үзнэ гэдэг шиг Монгол наадам үзэхээр ирдэг хүмүүс олширч байгаа нь сайн хэрэг. Эрийн гурван наадам бол манай ард түмний түүх, соёлын их өвийг тээгчид. Тийм учраас бид зөв, соёлтой сайхан наадах учиртай. Миний нэр гараад байгаа тухайд гэвэл А.Сүхбат аваргын гаргасан өргөдөлтэй холбоотойгоор наадмын комиссын хурал дээр яригдсан асуудлаас улбаатай юм шиг байгаа юм. Тодруулбал, өнгөрсөн жил Р.Гончигдорж нарын УИХ-ын гишүүдийн санаачилсан шинэ хуулийн дагуу Дархан аваргын болзол хангасан хоёр аваргад цол олгох тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг гаргах шаардлагатай болсон. Зарлиг гаргахдаа дархан аваргын болзол хангасан цаг хугацааг нь харгалзсан. Дархан аваргын болзлыг 2000 онд ес, 2001 онд арав, 2004 ес давж түрүүлсэн А.Сүхбат аваргад 8 тоот үнэмлэхийг, 2002, 2003, 2005, 2009 онд тус тус ес давж түрүүлсэн Г.Өсөхбаяр аваргад 9 тоот үнэмлэхийг олгосон тухай хэлсэн. Ерөн­хийлөгчийн Тамгын газар бөхчүүдийг эрэмбэлдэг газар биш. Бөхчүүдээ ямар байдлаар яаж эрэмблэхээ бөх мэддэг хүмүүс нь мэднэ биз. Наадмаа сайн, шударга, хууль номын дагуу зохион байгуулахын төлөө Шадар сайдаар ахлуулсан комисс хичээн ажиллаж байна. Бөхийн холбоо гэдэг эзэн биегүй нэрийн дор хүмүүсийг талцуулж, маргалдуулахын оронд бөхчүүдийн эрүүл мэнд, амь насанд хор хөнөөлтэй эм тариа, допинг хэрэглэхийн эсрэг тэмцмээр байгаа юм.

Э.ЭНХ

“Өдрийн сонин”-ы бямба гаригийн дугаар хэвлэгдэн, захиалагчдадаа хүрлээ. Энэ дугаарт гарсан нийтлэл, сурвалжлага, ярилцлага, мэдээ мэдээллээс онцолж, тоймлон хүргэж байна.

Монгол Улсад жүдо бүхийн Чингис хаан ганпри тэмцээн эхэлж буйтай холбогдуулан “Өдрийн сурвалжлага” буланд онцоллоо. Энэ талаар сурвалжлагыг IX нүүрнээс уншаарай. Мөн нэг анги буландаа Их сургуулийн цахилгааны инженерийн хагас зуун жилийн өмнөх анхны сурагчид оролцжээ.

Харин “Улс төр” нүүрт УИХ-ын чуулганы “Төрийн өмчийг хувьчлахыг дэмжив”, Л.Эрдэнэчимэгийн “Эрдэнэс Тавантолгой компани Таван толгойн 51 хувийг эзэмших тогтоолын төслийг өргөн барина” ярилцлага болон үйл явдлын мэдээ мэдээлэл нийтлэгджээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлж байдаг, нийгмийн нэгэн залуур чиг болж байдаг Баримт, үзэл бодлын гуравдугаар нүүрт нийтлэлч С.Алтанцэцэгийн “Монгол наадам бидний бахархал болоод зогсохгүй үндэстнийг нэгтгэдэг байх ёстой” нийтлэлхэвлэгдлээ.

Манай сонин “Өдрийн зочин” буландаа П.И.Чаяковскийн нэрэмжит олон улсын уралдаанд тэргүүн байрыг эзэлсэн Г.Арианбаатарыг урилаа.

Улсын арслан Л.Сосорбарамын Мөнхбатад намайг хаях аргыг хужаа Чүлтэмсүрэн гуай хэлж өгсөн гэдэг ярилцлага нийтлэгджээ. Та энэ талаар “Өдрийн сонин”-ы VII нүүрнээс уншаарай. Мөн сонины уламжлалт нүүр болох өд бэх, амрах агшин, хэлэх эрхийн индэр, таны гал тогоо, ном ярьж өгье нүүрнүүд хэвлэгдлээ.

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудан, “Улаанбаатар”, “Скай” шуудангийн салбаруудаас очиж авч болох ба сонин борлуулах бүхий л цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой юм. Мөн “Мөнгөн завъяа” дахь сонин борлуулах цэг, Сансрын үйлчилгээний төв дэх сонин борлуулах цэг, Хан-Уул дүүргийн 19 дүгээр хорооллын үйлчилгээний төвд байрлах сонин борлуулах цэг, Саппорогийн “Миний дэлгүүр” дэх сонин борлуулах гол гол цэгүүдээс худалдах авч болохыг дуулгая. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч бас болно.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой бүхий л мэдээллийг Мэдээлэх эрхийн утас 19001987-гоос лавлаж болох ба захиалга өгөхийг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу. Хэрэв цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88071920 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээллийг лавлаарай.

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮХНИЙ УРГАХ НАРНААР ТАНТАЙ ХАМТ

Ардчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөл сая хуралдсан билээ. Тэдний ийн хуралдах болсон шалтгаан нь мэдээж МАН-тай Засгийн газарт хамтран ажиллах уу гэдгийг шийдвэрлэх байв. Гурван цаг орчим хуралдсан Гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлын эцсийн шийдвэр МАН-тай хамтарч Засаг барьж чадахгүй гэжээ. Учир нь МАН Засагт хамтарсан цагаасаа эхлэн АН-ын бодлогыг эсэргүүцэн, хийсэн ажлыг нь үгүйсгэж, Засгийн газрыг ажил хийлгээгүй гэж үзжээ. Түүнчлэн хамтдаа эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах төлөвлөгөө гарган ажиллана гэсэн ч нэг ч дорвитой зүйл хийгээгүй тул МАН-ыг сөрөг хүчний хувиар ажиллах нь зүйтэй гэдэг дээр санал нэгдсэн талаар АН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Л.Эрхэмбаяр мэдээлсэн юм.

Э.ЭНХ