“Улаанбаатар” чуулгын дарга Р.Мөнхсайхантай ярилцлаа. Зарим хүн түүнийг рок мангас хэмээх тодотголоор нь мэднэ.
-Та “Венийн үдэш” цэнгүүний ерөнхий найруулагчаар ажиллалаа. Энэ удаагийн Венийн үдэш ямар онцлогтой болсон бэ?
-“Венийн үдэш” цэнгүүн Чингэсийн талбайд хоёр дахь удаагаа боллоо. Улсын Дуурь бүжгийн Эрдмийн театрын симфони оркестр, Улсын филармоний симфони оркестр, Нийслэлийн Улаанбаатар чуулгын “Хангарьд” үндэсний найрал хөгжим, Хүүхэд Залуучуудын сургалт хүмүүжлийн тусгай цогцолборын үлээвэр хөгжмийн хамтлаг, Зэвсэгт хүчний жанжин штабын үлгэр жишээ үлээвэр найрал хөгжим болон Улаанбаатар бүжгийн Спортын холбоо, Монголын Нийтийн бүжгийн холбооны бүжигчид оролцсоноороо онцлог юм.
“Венийн үдэш” цэнгүүнд И.Штраусын бүтээлүүдээс гадна “Уран хас”, “Дурлалын вальс”, “Миний Улаанбаатар” зэрэг Монголын сонгодог вальс хөгжим эгшиглэлээ. Монголын урлагийн шилдгүүд нэг дор цугларсан “Венийн үдэш” цэнгүүний ерөнхий удирдаачаар Австри улсаас Маттhias Fletzberger, Монгол улсаас УГЗ Н.Бүтэнбаяр, УГЗ Н.Туулайхүү нар оролцлоо. Нийт 120 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй симфони оркестр, вальс бүжгийн 100 хос, нийтийн бүжиг, вальс бүжиг сонирхогч олон зуун хүмүүсийг нэгтгэсэн гайхамшигт үдэш боллоо. Австри улсын Вена хотын албаны төлөөлөл болон удирдаач, бүжгийн багш, хөгжимчид оролцсон. Манайх ч бас вальс бүжгийн түүхтэй. 1920-иод оноос МХЗЭ-ийн залууст бүжиг заасан. Үүнд вальс орж байсан юм билээ. Нийтийн бүжгийн холбооныхон орой нь “Задгай цагаан”, “Хүмүүн төрөлхтөн”-өө бүжиглэсэн.
-Нэг хэсэг заавал сурах арван бүжиг гээд нийтийн бүжиг маш их бүжиглэдэг үе байлаа. Одоо бол зарим орон нутгийн Ахмадын холбоон дээр нийтийн бүжиг болж, ахмадууд зад эргэдэг юм байна лээ?
-Арван бүжиг сурч байсан залуус одоо ахмад болоод бүжиглээд явж байгаа шүү дээ. Би саяхан хөдөө явахдаа сумын клубт болдог бүжигт ороод ирсэн.
-Та нийтийн бүжиг бүжиглэв үү?
-Бүжиглэсэн. Буруу зөвгүй эргэцгээж байна лээ. Би Театрын сургууль төгссөн. Театрын сургуульд бүжиг заавал заадаг. Москвад би жүжигчин, найруулагчийн анги төгссөн шүү дээ. “Ну погоди”-гийн чонод дуу оруулдаг А.Папановын шавь байлаа.
-Та ч бас үнэхээр өвөрмөц дуу хоолойтой. Та Папановоос дутахгүй өвөрмөц дуутай чоно байх байсан даа?
-Би бас дуу оруулж байсан. Реклам сурталчилгаанд бас С.Бодровын “Монгол” киноны Чингэсийн хоолой чинь минийх.
-Та “Талын салхи” гээд мотоцикльчдын наадам зохион байгуулсан юм байна. Тэр талаараа тодруулаач?
-“Талын салхи” гээд Монголын мотоцикль сонирхогчдын наадам өнөөдөр “Хүй долоон худаг”-т болно. “Харанга”, “Хурд”, “Нисваанис”, “Жонон”, “The Fire” хамтлагийн тоглолт болно. Архи дарсгүй наадам юм. Залуус бие биедээ үлгэрлээд, хувцсаа зөв өмсөөд, замын хөдөлгөөнд зөв оролцож үлгэрлэнэ. Энэ бол хотын соёл. Энэ бас аялал жуулчлалтай холбоотой. “Найрсаг Улаанбаатар”-ын хүрээнд зохиогдож байгаагаараа онцлог. Ерөнхий спонсор нь нийслэлийн Засаг даргын тамгын газар. Харин Венийн үдшийг Австри, Монголын найрамдлын нийгэмлэг, Вена хот, Улаанбаатар хот хамтарч хийж байгаа юм. Вена хотын дэд дарга, Австрийн Элчин сайд энэ цэнгүүний хүндэт зочид юм. Европод ийм бүжгийн цэнгүүн болж байгаа газрыг соёлтойд тооцдог. Азид ийм наадам байдаггүй. Бид Венийн үдшийг хийснээр европжуу наадамтай содон хот харагдана.
-Венийн вальсыг дээдсийн хүрээлэнгийнхэнд зориулсан бүжиг гэдэг. Харин одоо задгай талбайд ийм цэнгүүн хийж байгаа нь энэ бүжгийг “ардчилж” байгаа хэрэг үү?
-Ер нь тийм. Австридч жил бүр задгай талбайд болдог цэнгүүнийг үзэхээр жуулчидВенийг зорьж очдог. Гайгүй амьдралтай хүн бол заавал Венд очиж, Европын соёлтой танилцах учиртай гэж үздэг. Хөгжмийг нь сонсоход их гоё. 300 мотоцикльчин бас анх удаа наадам хийх гэж байна. “Монголиан чоперс”, “Ред палконс”, “Харли сонирхогчдын холбоо” хамтарч “Талын салхи“-ыг зохион байгуулж байгаа юм. Клубынхан хагас цэргийн зохион байгуулалттай явдаг.
Мотофестивалийг басжуулчид маш их сонирхдог. Манайх шиг тал нутгаар аялах хүсэлтэй хүн олон. Зам их тавигдсан. Ийм нөхцөлд мотоцикльтой аялагчид, экстрим аялалд дуртай залуус мотоцикльтойгоо ирээд, Монголд аялаад бууз, хуушуур идчихээд хорхог амтлаад буцна. Мото клубүүд ийм үүрэгтэй байдаг. Бие биедээ аялж байдаг. Бие биенийхээ гэрт хоноод явдаг аялал ч байдаг. Мото клубийнхэн аялагчдаа хүлээж аваад, амралтанд байрлуулаад, нэг цэгээс нөгөө цэг хүртэлаюулгүй байдлыг нь хангаж байдаг. Дэлхийн мотоцикль сонирхогчид том том наадам хийдэг. Европт бас тийм наадам их болдог. Зөвхөн мотоцикльчид гэлтгүй машинтай экстрим аялагчид ч их. Хотууд нь ойрхон болохоор мотоциклиор аялаад нэг наадмаас нөгөө наадамдаа оролцдог уламжлалтай. “Талын салхи”-д ОХУ-аас 60 мотоцикльчин ирнэ. Визгүй болчихсон учраас Эрхүү, Улаан-Үдээс мотоцикльтойгооирнэ.
-Харли Дэвидсон сонирхогчдын холбооныхон Улаанбаатараас Дархан хүртэл мотоцикльтой аялж байсан?
-Бид Дархан, Эрдэнэт, Улаан-Үд, Эрхүү явсан.
-Таны мотоцикль Харли билүү?
-Харли.
-Мотоцикльчид хэд хүртэл насныхан байдаг вэ?
-Ер нь наяад оноос клубүүд гарч ирсэн. Өмнө нь ч Элвис Преслигийн үед мотоцикль моодонд орж байсан л даа. 1970-1980 онд мотоцикль унаад явж байсан залуус одоо тавь, жартай ч төмөр хүлгээ унасаар яваа. Харли Дэвидсон сонирхогчдындундаж нас 45 байдаг.
-Мотоцикльчны хувцастай гурав дөрвөн настай бяцхан охин аав, ээжтэйгээ хол зам туулаад явж байсныг харж байсан?
-Бас хүүхнүүд байгаа биз дээ.
-Тиймээ мотоцикль сонирхогч эмэгтэйчүүд бас олон юм билээ?
-Гоё хүүхнүүд мотоцикль унаад бусдаасаа онцгойрох чадвар бас байна шүү дээ.
-Та анх ямар мотоцикльтой байв?
-Жижигхэн солонгос мотоцикль байсан.
-Таныг рок мангас гэх юм. Яагаад ийм хочтой болсныг чинь олон хүн мэдэхгүй байх?
-Тухайн үедээ намайг доромжилж байна гэж хүмүүс бодохгүй юу. Тэгээд яахав сүүлдээ дассан. Эхлээд намайг гомдоож байна гэсэн маягтай л эхэлсэн байх. 1980-аад оны үед рок сонирхоод яриад явдаг хүн олон биш. Бүгд адилхан хувцастай, тарваган малгайтай явж байсан чинь нэг нөхөр рок гээд явахаар “Энэ жаахан юмтай” гэж боддог байсан. Одоо бол тийм биш, бүгдээрээ юмтай болсон болохоор би ганцаараа гайгүй байгаа шүү.
-Та рок стильдээ хэд хүртлээ үнэнч байх вэ?
-Үгүй яах вэ. Рок чинь цаг үетэйгээ хамт явдаг. Одоогийн рок хүүхдүүд шал өөр. Рок хөгжмийн хэлбэр дүрс агуулга нь огт өөр болсон.
-Одоогийн рокеруудтай хэр ойлголцдог вэ?
-Ойлголцоно.
-Залуу уран бүтээлчидтэй хамтарч ажиллаж байгаа юу?
-Одоо манай театрт хийж байгаа уран бүтээлүүд дандаа залуустай хамтарсан.
-“Үйлсийн сайхан Улаанбаатар” гээд мюзикл тавьсан. Таныг чуулгад ирээд арай өөр стилийн уран бүтээлүүд оруулж ирсэн юм байнагэж бодлоо?
-Хотын нүүр царай гэдэг бүтэн юм. Гадаадын зочин ирэхээрээ морин хуур сонсоод, хорхог идээд явах гэдэг юм байх гэж бид боддог. Гэтэл гадаадын зочин өдөр нь хорхог амтлаад, рестораны хоол зооглож, хөдөөгүүр зугаалаад, орой нь рок концертонд оролцож, толгойгоо сэгсэрч орилж байгаад харимаар байдаг. Манайхан хариннэг төрлийн юм санал болгох гэдэг. Одоо нэг рок опера хийх төлөвлөгөөтэй байгаа. Энэ бүгд Улаанбаатарын дүр төрх.
-Та хэр аялсан бэ?
-Явсан. Ажлын шугамаар Европын орнууд, Америк, Японоор явсан.
-Мотоцикль сонирхогчдыг хүмүүс хүнд стилийн хүмүүс гэж төсөөлдөг?
-Анзаараад байхад тиймэрхүү байдаг л даа. Гэхдээ охид бүсгүйчүүд нэг их айгаад байдаггүй. Муу залууст дуртай байдаг ш дээ.Агуйд байхад аварчих чадвартай эршүүд нөхөд байгаа юм.
-Харли Дэвидсон үнэтэй мотоцикльд тооцогдох байх. Таных бол ямар үнэтэй эд вэ?
-Яахав, одоо үнэ нь гайгүй ч болчихсон юм уу. Тухайн үедээ 20 мянган доллар гэдэг үнэтэй байсан.
-Хотын төвөөр мотоцикльтой залуус пижигнэсэн дуу чимээтэй явдаг. Эсвэл зориуд их дуу гаргаж явах нь таашаалтай байдаг юм болов уу?
-Тэр чинь гоё байгаа биз дээ. Тэр дуу болгон янз бүр байдаг. Харли Дэвидсоны дуу бол бүр патенттай. Морь төвөргөж байгаа юм шиг түг түг гэж дуугардаг. Трактор шиг дуугардаг ч байна. Том трактор явж байхад хажуу нь жижигхэн мотоцикль тэрнээс чимээтэй дуугарна гээд бод доо.
-Олон мотоцикльтой хүн давхихад цөс хөөрөх үү?
-Хөөрнө. Ганцаараа явж байхад ч хөөрнө. Салхи татуулаад 60 км цагтай явж байхад хаазламаар, ахиад нэмчихмээр 100 хүргэчихмээр, илүү гарчихмаар санагддаг. Эсвэл зорьсон газраа ирээд тал нутгаа харж байхад эрийн хийморь морин дэл дээрсэргэдэгтэй л адил. Эр хүний баснэг тийм мэдрэмж байна.
-Та морьтой давхиж үзсэн үү?
-Монгол хүн юм чинь морь уналгүй яах вэ.
-“Ганган төгс” гээд кино зохиол бичсэн гэсэн. Морьтой холбоотой юу?
-Шилийн сайн эрийн тухай зохиол бичсэн юм. “Херо энтертаймент”-ынхан кино хийнэ гээд бэлтгэж байгаа.
-Та олон салбараар явах юм. Тийм хүртээмжтэй хүн үү?
-Намайг ихэнхи нь мэддэггүй ш дээ. Дэлгэцэнд гардагаар нь л мэддэг болохоос биш.Миний хийсэн зарим юмыг мэддэггүй. Хийх гэж байгаа юмаа л ярих дуртай. Манай хотын дарга их мэдрэмжтэй. Урлагийн мэдлэгтэй. Энэ хүний санаж мэдэрч дэмжиж байгаа юманд гар бие оролцоод нийслэлээ гоё рок хот болгочих юмсан гэж бодож байна.
-Таныг “Улаанбаатар” чуулгын дарга болгоно гэжнэг их олон хүний сэтгэлд буухгүй. Харин хотын даргын толгойд буусан шиг байгаа юм аа?
-Тэгэлгүй яахав. “Улаанбаатар” чуулгыг Улаанбаатар гэдэг нэрээр нийслэлээрээ бодож байгаа хүн намайг энд харж чадна. Хотын чуулга тийм байх ёстой гэдэг утгаар. Зүгээр “Улаанбаатар” чуулга гэвэл тэгж харахгүй байх л даа. Би энэ ажлыг сайхан ажил гэж бодож байгаа.
-Та аль нэг намд харьяалагддаг уу?
-Урлагийн хүн намд харьяалагдахын эсрэг байдаг. Урлаг уран бүтээл ард түмний өмч. Бүх хүнд үйлчилдэг байдаг. Том зэвсэг. Дэлхийн том улс төрчид бүгд урлагаа барьдаг. Урлагийг барьсан хүн хамгийн чадалтай байдаг. Урлаг хүний сэтгэлд хүрдэг нэг л зам бий.
-Зурагтаар та хоолны нэвтрүүлэг их хөтөлдөг. Таныг бас ресторантай гэж дуулсан юм байна. Тэгэхээр та хоолны талаар мундаг мэдлэгтэй хүн байх нь ээ?
-Ресторан одоо байхгүй. Би олон ресторантай хамтарч ажилласан. Реклам сурталчилгаан дээр олон жил ажилласан. Хоолны бизнест ер нь би дандаа байж байдаг. Хүнс чухал. Эрэгтэй хүнд идэх, унтах гэж хоёр чухал зүйл. Эр хүн хатуу хөтүүг нугалж байдаг. Аавууд бол их хөөрхөн. Өөрөө хүүхэд тээж төрүүлдэггүй мөртлөө тэр уяхан сэтгэлийг хаанаасч олж авдаг юм.
-Та хүү, охинтой гэсэн. Охин чинь урлагт хөл тавьсан гэдэг. Хүү тань бас урлаг сонирхдог уу?
-Хүү маань дунд сургуулийн сурагч.
-Та ямар дуу дуулах дуртай вэ?
-Багадаа хүүхдийн хамтлагт дуулдаг байсан. Одоо ч дуулна. Даанч зав олдохгүй юм. “Сэтгэлийн жигүүр”-ийг дуулах дуртай.
-“Венийн вальс”-аа Монголд дэлгэрүүлэхэд австриуд дуртай л байгаа байх. Монголчууд тийм юмаа гадныханд түгээх юм сан гэсэн амбиц байдаг уу?
-Хамгийн эхлээд бид та нартай адилхан гэдгээ үзүүлэх нь чухал. Тэгэхгүй бол надаас “Танайд замын гэрэл байдаг уу” гэж асууж байгаа юм. Байдаг яасан гэсэн чинь “Морь яахав” гэж байгаа юм. Морио унаад хотдоо явж байдаг гэж гадныхан биднийг төсөөлдөг байхгүй юу. Тийм учраас та нартай адил соёлтой, та нарын сонирхсон юм чинь ч бидэнд байна гэдгийг харуулах хэрэгтэй.
Б.ЯНЖМАА
Төв шуудангийн уулзварын баруун талаас Цэцэг төвийн уулзварын зүүн тал
Өнгөрсөн шөнө европын хөлбөмбөгийн холбооны хамгийн том, нэр хүндтэй тэмцээн болох Аваргуудын лиг-ийн 2014-2015 оны улирлын финалын тоглолт боллоо. Финалд Италийн аваргууд болох энэ тэмцээнд хоёр удаа түрүүлж байсан Ювентус болон Испанийн аварга энэ тэмцээнд гурван удаа түрүүлээд байсан Барселона багууд шалгараад байсан юм.
Хүмүүсийн ихэнх нь өглөө эрт кофе уудаг зуршилтай байдаг.
Нийслэлийн цагдаагийн газраас Монголын сурагчдын холбоотой байгуулсан хамтын ажиллагааны санамж бичгийн School Police эргүүлийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих, үйл ажиллагааг улам өргөжүүлэх, идэвхи санаачлагатай дэмжин оролцож байгаа байгууллага, хамт олон, эцэг эхчүүдийг урамшуулах зорилгоор “School Police” төв байгуулж, албан ёсоор үйл ажиллагаа явуулахаар болж, амжилттай хэрэгжиж байгаа.
УИХ-ын чуулганы үдээс хойших хуралдаан Ерөнхий сайдын цагаар үргэлжиллээ. Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг энэ удаа иргэдийг орон сууцжуулах бодлогын хүрээнд авч буй арга хэмжээний талаар мэдээлэл өгсөн юм. Тэрээр “Засгийн газар 2003 оноос эхлэн орон сууцны төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж ипотекийн зээлийг олгож эхэлснээс хойш нийт 67 мянга 612 иргэнд хоёрих наяд 957,85 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээл олгожээ. 1657 иргэнд 57,75 тэрбум төгрөгийн буцалтгүй тусламж үзүүлэхийн зэрэгцээ ахмадын байрны асуудлыг шийдээд явж байна. Мөн Хөгжлийн банкны “Чингэс” бондоос салбарыг дэмжиж хийсэн хөрөнгө оруулалт амжилттай хэрэгжиж байгаа. Тиймээс Засгийн газар энэ арга хэмжээний эхлэл болгон ипотекийн зээлийг тогтвортой, урт хугацаанд үргэлжлүүлэхийн тулд “Нийгмийн даатгалын сангийн тухай” хуульд нийгмийн даатгалын санг дотоодын институциональ хөрөнгө оруулагч болгон ашиглах, тус сангийн хуримтлал хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас худалдан авахтай холбогдсон нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулж, Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэн, УИХ-д өргөн мэдүүлсэн. Засгийн газрын “Орон сууцны ипотекийн зээлийн ерөнхий журам”-д урьдчилгаа төлбөрийн хэмжээг 10-30 хувь байхаар тусгасан ч 2013-2014 онд 30 хувиар хангагдаж ирсэн.
“Өдрийн зочин” буланд энэ удаа Ховд аймгийн Чандмань сумын харьяат улсын харцага Баатархүүгийн Пүрэвсайханыг онцолж байна. Тэрээр өнгөрөгч долоо хоногийн сүүлээр Монгол бөхийн өргөөнд болсон харцага, начин цолтой бөхчүүдийн халз барилдаанд нэг ч уналгүй найм давж түрүүлсэн. Уг барилдаанд өнөө цагийн бөхийн өнгө болсон Ц.Содномдорж, Э.Оюунболд, Ө.Бат-Орших нарын харцага, Э.Энхбат, Р.Пүрэвдагва нарын шилдэг начингууд зодоглосон. Үндсэндээ харцага цолтой зургаан бөх, начин цолтой зургаан бөх халз барилдсан гэсэн үг л дээ. Пүрэвсайханы хувьд зургаан начныг дараалж хаяад өөрийн багийн гишүүн, харцага Оюунболдын оронд дахин хоёр барилдаан гаргасан. Мөнхийн өрсөлдөгч Пүрэвдагва начинтай хоёр барилдаж хоёуланд нь өвдөг шороодуулсан юм. Харцага, начингуудын барилдаан өнөө жилийн наадмын өмнө болж буй томоохон барилдааны нэг гэдгээрээ онцлог байсан. 