Month: June 2015

Categories
мэдээ нийгэм

Судлаачид Монголд ургах боломжтой жимснүүдийг онцлов

ХХААЯ, Монголын чацар­гана тариалагч, үйлд­вэр­лэгчдийн үндэсний холбоо хамтран “Жимс, жимсгэнэ судлал” сэдэвтэй хэлэлцүүлгийг өчигдөрзохион байгууллаа. ХэлэлцүүлэгтМонгол орны жимс, жимсгэнийн салбарт судалгаа хийдэг бүх эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, Чацарганын кластерын санаачилга төсөл болон тариалалт эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүд оролцсон юм. Энэ салбар үүсч хөгжөөд 60-аад жил болсон ч 1990-ээд онооссудалгаа шинжилгээний ажил хийгдээгүй хэмээн эрдэмтэд ярьж байлаа. Тэд жимс, жимсгэнийн аж ахуйг аль боло үр ашигтай эрхлэх,Монгол орны экологи, байгалийн цэвэр нөхцөлд ургасан жимс, жимсгэнийг органик бүтээгдэхүүнболгож, экспортын баримжаатай хөгжүүлэх хэрэгтэй гэцгээж байлаа. Мөн Монголын эрс тэс цаг уурын нөхцөлдзохицсон сортын нэр төрлийголшруулах, бүтээгдэхүүний боловсруулалтын өндөр технологи бий болгох зэрэг асуудлыг ч хөндсөн юм.

Дарханы Ургамал газар тариалангийн хүрээлэн, ХААИС, ШУТИС зэрэг бай­гуул­лагын судлаач эрдэмтэд Монголд ургахад тохиромжтой чацаргана, чавга, алим, интоор, үхрийн нүдний талаар судалгааны материалаа танилцуулсан юм.Чацаргана жимс нь өөрийн найрлагадаа биологийн идэвхит 50 гаруй төрлийн бодисыг агуулж байгааг эрдэмтэд судалжээ. Чацаргана жимсэн дэх амин дэм болох “А” каротины агууламж арав, арваннэгдүгээр сард дээд хэмжээндээ хүрдэг гэнэ.Каротины агууламж ихсэх тусам жимсний өнгө улам улаан болдог аж. Чацаргана амин дэмээс гадна уураг, амин хүчлийг хангалттай хэмжээгээр агуулдаг гэж хэлэлцүүлэгт оролцогчид онцолж байлаа. Судлаачид чацарганын жимсэнд уургийн агуулга 0.9-1.2 хувь, үрэнд 24.38 хувь хүртэлх хувийг эзэлдэг болохыг тогтоожээ.Чацарганыг ходоод гэдэсний үрэвсэл, шархлаанаас урьд­чилан сэргийлэх, эмчлэх шархны төлжилт сайжруулах зорилгоор эмчилгээнд хэрэглэдэг талаар ч ярьж байв. Чацаргана хөтөлбөрийн хүрээнд өнгөрсөн хугацаанд 2.5 сая ширхэг чацарганын суулгац зээлээр олгожээ. Ингэж дэмжсэний хүчинд өнгөрсөн оны байдлаар гэхэд л жимст цэцэрлэгийнх нь талбай 5.6 га-д хүрсэн байна. Ноднин жил 1734 тонн чацаргана хурааж авчээ.2009 оныхоос дөрөв дахин их ургац гэнэ. Сүүлийн хоёр жилдмонгол чацарганын үнэ цэнийг бий болгож, экспортод тогтвортой гаргадаг болгох чиглэлээр нэлээд ажил хийж эхэлжээ.

Үхрийн нүдний хувьд суулгацыг нь хавар тарьснаас намар тарьсан нь илүү үр дүнтэй гэсэн судалгааны дүн сонирхол татав. Үхрийн нүд жимсийг тогтмол хэрэглэвэл альцгеймерийн өвчин, чихрийн шижин, зүрх, судасны гээд олон төрлийн өвчнөөс урьдчилан сэргийлж чадна гэж хэлэлцүүлгийн үеэр судлаачид ярьж байсан юм. Сонирхуулж хэлэхэд АНУ болон Европын холбооны эрдэмтэд хүний амьдралыг уртасгаж, хөгшрөлтийг сааруулдаг хамгийн ашигтай20 хүнсний бүтээгдэхүүний жагсаалт гаргасны гуравт үхрийн нүд оржээ.

Сүүлийн үед иргэд интоорын мод сонирхон тарих болжээ. Интоорын мод зуны хэт халалт, өвлийн хэт хүйтнийг тэсвэрлэдэг учраас төвөггүй ургадаг аж. Тарьснаас хойш 4-5 дахь жилдээ жимсээ өгч,6-8 дахь жилдээ жимсээ бүрэн гүйцэд өгдөг гэж судлаачид ярьж байв. Нэг модноос 10-15 кг жимс авдаг байна.

Алимны тухайд манай оронд том алимны славянка, боровинка, грушовка, московская, бэсрэг алимны ермолаева 23, алтайская десертная, жижиг алимны сеянец кравченко, сеянец пудовщины, ранетка пурпу­ровая, янтарка алтайская сортууд нутагшжээ. Арчилгаа, усалгааг нь зөв тохируулж ургуулж чадвал жил бүр нэг модноос 2-3 кг жимс авах боломжтой аж.

С.ЖАРГАЛ

Categories
мэдээ улс-төр

Шинэ долоо хоногт УИХ-аар…

-2015 ОНЫ 06 ДУГААР САРЫН 15-ААС 19-НИЙ ӨДРҮҮДЭД НАМ, ЭВСЛИЙН БҮЛЭГ,

АЖЛЫН ХЭСЭГ, БАЙНГЫН БОЛОН ДЭД ХОРОО, ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН

ХУРАЛДААНААР ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ, ХУВААРЬ-

НЭГ. УЛСЫН ИХ ХУРАЛ ДАХЬ НАМ, ЭВСЛИЙН БҮЛГИЙН ХУРАЛДААН:

06 дугаар сарын 15-ны Даваа гарагт:

  • Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан намын бүлгийн хуралдаан “А” танхимд;
  • Улсын Их Хурал дахь Монгол ардын намын бүлгийн хуралдаан “Б” танхимд;
  • Улсын Их Хурал дахь “МАХН-МҮАН-ын Шударга ёс” эвслийн бүлгийн хуралдаан “В” танхимд.

ХОЁР. АЖЛЫН ХЭСГИЙН ХУРАЛДААН:

06 дугаар сарын 15-ны Даваа гарагт:

  • Эрүүгийн хууль /шинэчилсэн найруулга/, Зөрчлийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 09.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
  • Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 13.00 цагаас “Г” танхимд;
  • Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 13.00 цагаас 4 давхрын Нээлттэй сонсголын танхимд;
  • “Таван толгойн нүүрсний ордыг хөгжүүлэх талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд;
  • “Монгол Улсын Төрийн цэргийн бодлогын үндсийг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “В” танхимд;
  • “Төрөөс шинжлэх ухаан технологийн талаар баримтлах бодлогыг шинэчлэн батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Нийгмийн бодлого, боловсрол, шинжлэх ухааны байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 15.00 цагаас Г танхимд;
  • Шүүх байгуулах тухай /шинэчилсэн найруулга/, Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүх байгуулах тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслүүд, Шүүгчийн орон тоо батлах тухай Монгол Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 15.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
  • “Төрөөс аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 16.00 цагаас “В” танхимд;
  • Иргэний агаарын тээврийн салбарын үйл ажиллагаанд дүгнэлт хийх, шийдвэрийн төсөл боловсруулах чиг үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 16.00 цагаас 305 тоот өрөөнд;
  • Захиргааны ерөнхий хууль болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 17.00 цагаас 334 тоот өрөөнд.

06 дугаар сарын 16-ны Мягмар гарагт:

  • Хяналтын тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 11.00 цагаас “В” танхимд;
  • Нийтийн сонсголын тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас 334 тоот өрөөнд.

06 дугаар сарын 17-ны Лхагва гарагт:

  • Эрүүгийн хэрэг шалган шийдвэрлэх тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 09.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
  • Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичгийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 11.00 цагаас “Г” танхимд;
  • Олон нийтийн радио, телевизийн тухай хуулийн хэрэгжилттэй танилцах, Олон нийтийн радио, телевизийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 13.00 цагаас “В” танхимд;
  • Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
  • Ойн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 15.00 цагаас “Г” танхимд;
  • Татварын хууль, тогтоомжид нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төсвийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 16.00 цагаас “Б” танхимд;
  • Эрдэс баялгийн салбарын ил тод байдлын тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 16.00 цагаас “В” танхимд.

06 дугаар сарын 18-ны Пүрэв гарагт:

  • “2015 оноос хойших хөгжлийн хөтөлбөрт ногоон хөгжлийн зорилтыг тусгах нь: Монгол Улсад хэрэгжүүлэх боломж, сорилт” гэсэн Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хэлэлцүүлэг 14.00 цагаас “Б” танхимд.

ГУРАВ. БАЙНГЫН ХОРООНЫ ХУРАЛДААН:

06 дугаар сарын 16-ны Мягмар гарагт:

1.Төрийн байгуулалтын болон Эдийн засгийн байнгын хорооны хамтарсан хуралдаан 09.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд / Засгийн газар 2014.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/.

2.Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан “А” танхимд үргэлжилнэ:

Хэлэлцэх асуудал:

  • “Төрийн өмчийг 2015-2016 онд хувьчлах, өөрчлөн байгуулах үндсэн чиглэл батлах тухай” Монгол Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • “Таван толгойн нүүрсний ордыг хөгжүүлэх талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.04.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • “Гацууртын ордын эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.06.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, нэн яаралтай хэлэлцэх дэгээр, хэлэлцэх эсэх/;
  • “Төрөөс аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.02.06-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • “Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.05.11-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Эрчим хүчний тухай тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Тлейхан нарын 6 гишүүн 2015.05.21-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Тлейхан нарын 6 гишүүн 2015.05.21-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2013.12.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.06.03-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/.

3.Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “Б” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Шүүх байгуулах тухай /шинэчилсэн найруулга/, Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүх байгуулах тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслүүд, Шүүгчийн орон тоо батлах тухай Монгол Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.05.18-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • “Ялтан шилжүүлэх тухай Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Казахстан Улс хоорондын гэрээ”-ний төсөл /Засгийн газар 2015.06.11-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, зөвшилцөх, санал, дүгнэлтээ Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Захиргааны ерөнхий хууль болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.02.06-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Үндсэн хуулийн цэцийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийн төсөл /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Алтанхуяг 2015.06.04-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Галт зэвсгийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин нарын 11 гишүүн 2015.06.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Эрүүгийн хууль болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Зөрчлийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Бусад.

4.Төсвийн байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “В” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Ирээдүйн өв сангийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.06.12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.05.28-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.04.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.04.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Нийслэл хотын албан татварын тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2014.12.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/.

5.Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2014.10.31-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Нийгмийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний нийгмийн хамгааллын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаар мэдээлэл сонсох;
  • Бусад.

6.Мянганы хөгжлийн зорилтууд болон ядуурлыг бууруулах асуудлын дэд хороо Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны хуралдааны дараа “Г” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хуулийн төслийн талаарх танилцуулга хийнэ.

06 дугаар сарын 17-ны Лхагва гарагт:

1.Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого батлах тухай болон “Халх гол” чөлөөт бүс байгуулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Газрын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.05.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, нэн яаралтай хэлэлцэх дэгээр, анхны хэлэлцүүлэг/.
  • Засгийн газраас 2015 онд агаарын бохирдлыг бууруулах ажлын хүрээнд авто тээврийн хэрэгслэлээс ялгарах хорт утааг багасгах тал дээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний талаар болон хийгээр халаалтын асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний талаар цаашид хийхээр төлөвлөж байгаа ажлын талаар сонсох.
  • Нийтийн сонсголын тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, 2014.07.08-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/.

2.Агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлын дэд хорооны хуралдаан Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хуралдааны дараа “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал

3.Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “Б” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

4.Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын Төрийн цэргийн бодлогын үндсийг батлах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.04.14-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын цөмийн зэвсгээс ангид байх статусыг шинэ түвшинд гаргах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Улсын Их хурлын гишүүн Р.Амаржаргал нарын 3 гишүүн 2015.06.03-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • “Ялтан шилжүүлэх тухай Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Казахстан Улс хоорондын гэрээ”-ний төсөл /Засгийн газар 2015.06.11-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, зөвшилцөх/;
  • Цөмийн энергийн комиссын мэдээлэл сонсох;
  • Бусад

5.Өргөдлийн байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Гэр хорооллын нөхцөлийг сайжруулах төслийг хэрэгжүүлэх явцад иргэдийг хохироосон тухай өргөдлийн дагуу хяналт шалгалт хийж, шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн танилцуулга хэлэлцүүлэх тухай.

ДӨРӨВ.ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН ХУРАЛДААН:

  • Банкны тухай хуулийн 36 дугаар зүйлийн 36.12 дахь хэсэг Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Үндсэн хуулийн цэцийн 2015 оны 10 дугаар дүгнэлт;
  • “Таван толгойн нүүрсний ордыг хөгжүүлэх талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.04.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • “Гацууртын ордын эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.06.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, нэн яаралтай хэлэлцэх дэгээр, хэлэлцэх эсэх/;
  • Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.05.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Газрын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.05.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, нэн яаралтай хэлэлцэх дэгээр, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.04.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.04.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Захиргааны ерөнхий хууль болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.02.06-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Нийслэл хотын албан татварын тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2014.12.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • “Төрөөс аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.02.06-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • “Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.05.11-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Эрчим хүчний тухай тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Тлейхан нарын 6 гишүүн 2015.05.21-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Тлейхан нарын 6 гишүүн 2015.05.21-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
  • Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2014.10.31-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.05.11-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Шүүх байгуулах тухай /шинэчилсэн найруулга/, Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүх байгуулах тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслүүд, Шүүгчийн орон тоо батлах тухай Монгол Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.05.18-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын Төрийн цэргийн бодлогын үндсийг батлах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.04.14-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын цөмийн зэвсгээс ангид байх статусыг шинэ түвшинд гаргах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Улсын Их хурлын гишүүн Р.Амаржаргал нарын 3 гишүүн 2015.06.03-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Нийтийн сонсголын тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, 2014.07.08-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2013.12.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Эрүүгийн хууль болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Зөрчлийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • “Төрийн өмчийг 2015-2016 онд хувьчлах, өөрчлөн байгуулах үндсэн чиглэл батлах тухай” Монгол Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд / Засгийн газар 2014.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.06.03-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Алтанхуяг 2015.06.04-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Галт зэвсгийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин нарын 11 гишүүн 2015.06.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Үндсэн хуулийн цэцийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийн төсөл /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Нийгмийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого батлах тухай болон “Халх гол” чөлөөт бүс байгуулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Ирээдүйн өв сангийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015.06.12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
  • Монгол Улсын Ерөнхий сайдын мэдээлэл:Монгол Улсын Засгийн газраас 2015 онд авто замын салбарт хийгдэж буй авто замын барилгын ажлын талаар.
Categories
булангууд мэдээ өд-бэх

Арван жилийн дараа

Монгол Улсын төрийн шагналт, соёлын гавьяат зүтгэлтэн зохиолч, яруу найрагч Пүрэвжавын Пүрэвсүрэнгийн өгүүл­лэгийг толилуулж байна.

Дэнсмаа булгаас хоёр хувин ус бариад гэр өөдөө явж байхдаа нэг морьтой хүн бөг бөг шогшуулан ирж явааг харлаа. Өнгө нь бүдгэрсэн цэнхэр тэрлэг, толгойдоо зангидсан хуучин цагаан алчууртай, ташуур барьсан баруун гараа өргөсхийн яваа тэр эрийг хараад “Зайлуул, Дагва шив дээ” хэмээн өөртөө шивэгнэн алхаагаа түргэсгэв. Гэртээ орж ирэхэд нэрж бай­гаа архины хурцхан үнэр, идээ цагааны исгэлэн үнэртэй нийлэн ханхална. Дэнсмаа, жалавчныхаа халсан усыг яаран уудалж, хүйтэн усаар со­лив. “Дагва маань азтай л яваа юм байна даа. Тогоо авах гэж байхад ирж байна” гэж бодоод дэлгээтэй үүдээрээ харвал Дагва ганц шон уяан дээр бууж байна. Тэр морио уячихаад, наашлахдаа үр­­­­чийсэн хормойгоо сэмэрсэн нударгаараа гүвж явав. Дэнсмаа түүний бөгтийсхийн өргөн цээжээ ганхуулан, майгадуу хоёр хөлөө зөөж тавин аажуухан явааг хараад “Өтлөх янз орж байх шив дээ” гэж харамсан бодлоо.

-За сайн байна уу?

-Сайн сайн. Чи сайн биз дээ. Ингэж тэр хоёр жирийн даруухан мэнд солилцов.

Дагва гэрийн зүүн талд завилан суусан дороо гаанс, тамхиа гаргалаа. Дэнсмаа өмнөх жижиг ширээн дээр нь тавагтай идээ тавиад, данхтай цай дөхүүлэнгээ,

-Танайх Цагаан нугад буусан гэв үү гэж асуулаа.

-Тэгсээн. Хөдөө нь сайхан гарсан байдаг шүү.

-Тийм гэнэ лээ. Манай энд ч гэсэн овоо. Ер нь энэ жилийн зуншлага сайхан байна.

-Тийм ээ хөө гэснээ, Дагва тамхиа хэд сороод

-Хүү хаачаа вэ гэж асуу­лаа.

-Хонь руу явсаан. Саа­халтын хонь хариулгагүй бэлчинэ лээ. Нийлчих байх гээд мордсон.

-Хүү минь овоо болж дээ, гээд Дагва санаа алдав. Дэнсмаа түүнийг түргэхэн нэг хараад жалавчныхаа усыг хутган

-Яахав хөөрхий минь өсч өндийж, миний ганц түшиг болж байна гэлээ.

Дэнсмаа тогоогоо авч, бүрхээрээ өргөсөөр Дагвын өм­нө очив. Дагва бүрхээрт тогт­сон ээрэмнээс хуруугаараа өл­гөн авч амсаад,

-Би ч азтай яваа юм байна гээд муухан инээмсэглэх аядав.

-Хүүгээ мартаагүй яваа хүний аз харьдаггүй юм гэсэн гэж Дэнсмаа бэлдэж байсан мэт хэлэв.

…Тэр хоёр энэ гэрт жаргалтай сайхан амьдарч байсан цаг бий. Таван нас хүрч яваа ганц хүү нь тэдний дунд эрхлэн дэрвэж жаахан гэрийг нь жаргалаар дүүргэж байсан. Дагва сумын начин цолтой, даруухан зантай, нүд булаам эр явжээ. Тэр нэгэн гайтай намар. Зуны эхээр тавьсан хэдэн тэмээгээ эрэхээр говь руу явсан Дагва хориод хоног сураггүй алга болчихож билээ. Дэнсмаа санаа зововч “Өнөөх л бага сургуулийн, цэргийн гэх найзуудтайгаа нийлээд гашуун ус эргүүлж яваа байх” гэж сэтгэлээ засч суув. Ирснээсээ хойш Дагвын үг яриа цөөрч, үе үе санаа алдан тооно ширтэн хэвтэх юмуу, хээр гадаа явах нь их болжээ. Дэнсмаагийн дотор нэгэн сэжиг төрж, “Царай алдахгүй” гэсэн шазруун бодлоор гялав цалав хийх болсон байна. Нэгэн орой хүзүүгээр нь тэвэрч мөр өөд нь авирсан хүүгээ мөрөөрөө түлхэн,

-Буу, боль чи. Яасан эрх золиг вэ гэж уцаарлахад Дэнсмаагийн дотор зарс­хийн,

-Чи ер нь юу болчихоов? Бүлх залгичихсан юм шиг л гөлийгээд байх юм гэсэнд,

-Чи ямар байлгах гээв гэж адарчээ.

-Байдгаараа байж бо­лохгүй болоо юу?

-Тийм болсон бол яах нь вэ?

-Жаргал чинь дэндэж л дээ.

-Хн. Чамтай жаргаж байгаа юм алга.

-Тэгвэл жаргал байгаа газар луугаа явахгүй юу!

Дагва энэ үгийг хүлээж байсан юм шиг ухасхийн босоод гарч явахад уцаар­ласан эцэгтээ гоморхон уруулаа унжуулж зогссон хүү Буян нь ямар нэгэн муу совин хатгасан юм шиг “аав аа” хэ­мээн цахиртан орилж билээ. Дагва тэгээд л эргэж ирээгүй юм. Урд бригадын “торгон” Намжилынд байх болсон гэж дуулджээ. Тэдний бага охин Бумжид гэдэг арваад насаар дүү царайлаг залуу бүсгүй зүрх сэтгэлийг нь булаасан байж. Олон хүн “Цаадах чинь толгой нь эргэчихэж. Чи өөрөө очоод авчир. Хүүгээ бод” гэж ятгасан боловч гомдож өширхсөн Дэнсмаа тэдний үгийг авсангүй. Яваа яваандаа түүний сэтгэлийн гомдол өшрөл сар жилийн урсгалд нимгэрэн элэгдэж, түүнийгээ айлын зарц шиг явааг дуулаад өрөвдөх шиг болдог болжээ. Буян хүүгийнхээ эцэгтэйгээ улам адилхан өсөж байгааг харж, элэг нь эмтрэн “Би ч бас түргэдсэн байх” гэж бодогдох болсон билээ.

Тэр гайт намраас хойш арван жил өнгөрчээ. Сүүлийн гурав, дөрвөн жилд нутаг ойртож. Дагва хааяа ирж хүүгээ үнсээд санаа алдан сууж тамхиа татаж байгаад явдаг болсон юм. Царайлаг сайхан зүс, баян тарган эц­гийнхээ буянд эрдсэн Бум­жидын дэргэд Дагва даанч хэцүү байх болов. Гэлээ гээд өөр орох оронгүй дөч хүрч яваа Дагва жаргаж чадсангүй. Нутаг усны зарим хүн “Хохь нь дээ, байж байгааг нь хараач” гэж тавлан шивэгнэлдэнэ. Дэнсмаа хор шарандаа ч юм уу, ганц хүүгээ бодсондоо ч юм уу дахиж эрийн царай харсангүй өдий хүрч яваа юм…

Дагва Дэнсмаагийн өгсөн халуун архи шимэн, тамхи татаж суусаар царай нь өн­гө орон ягаан туяа татаж байлаа.

-Танайхан сайн биз дээ?

-За даа… Сайн даа, сайн.

-Бумжид байгаа биз дээ?

-Саяхан хот руу явсан.

-Хэзээ ирэх юм бэ?

-Мэдэхгүй ээ. Дагва ийн эг маг хийгээд дахин архи аягалав. Хорвоогийн бас нэг хясал, тэр хоёрт үр заяасангүй. Ноднингоос энэ суманд ирж, ноос, ноолуур, арьс шир цуглуулдаг машин тэрэг хөлөглөсөн нэгэн эртэй Бумжид нөхцөөд болохоо байжээ. “Оройхон болохоор наймаачин нь аваад явдаг. Дагва гаансаа хөхөөд л үлддэг” гэж нутгийн залуус инээд хөөр болгон ярилцахыг Дэнсмаа бас сонсжээ. Ам муруйхад хүрвэл Бумжид “Чи зүгээр л зайл” гэж хэлэхэд бэлэн байхад Дагва яах ч билээ дээ.

Дагва нэлээд халж, зүрх орсон бололтой. Дэнсмаа руу талимаарсхийн хараад,

-Дэнсмаа би чамд нэг юм хэлмээр байна гэхэд

-Юу тэр вэ. Тэгээд хэлээч дээ гэв.

-Чи битгий уурлаарай. Би та хоёр дээрээ эргэж ирмээр байна гэлээ. Дэнсмаа гэнэт толгой руугаа цохиулсан мэт давхийгээд,

-Юу. Чи гэр орон, авгай хүүхнээ яах хүн бэ гэлээ.

-Тэр чинь миний юм биш ээ.

-Тэгээд бид хоёр чиний юм болж байна уу?

Дагва толгой дээрх ал­чуураа авч нүүрээ шудраад

-Би том алдсаан. Одоо хүү та хоёрыгоо ч өрөвдөх боллоо.

-Хн. Хүүгээ өсч гараас гараад ирэхээр тэр үү. Миний яаж шаналж, махаа идэж явсныг чи даанч мэдэхгүй л дээ гээд Дэнсмаагийн хоолой зангирч, нүүрээ дарав. Дагва дув дуугүй хэсэг суугаад, өмнөх аягатай архи авч зал­гилав. Тэгээд босч үүд рүү явснаа түр зогсон,

-Би ирнээ гэж хэлээд га­рав.

Дэнсмаа гэнэт сэхээ авч “Бүх юм өнгөрсөн шүү. Битгий амьтны шившиг болоорой” гэж хэлэхээр гүйн гарвал, хуучин нөхөр нь өөрийн ал­даа, харуусал гунигийг үүрч яваа юм шиг бөхийсөөр уяа руу явж байлаа. Дэнсмаа хэлэх гэснээ залгичихсан мэт дуугарч чадсангүй.

Categories
мэдээ улс-төр

Налайхын захирагчийн сонгууль 25 хувийн ирцтэй явагдаж байна

Улаанбаатар хотын алслагдсан дүүрэг болох Налайхыг дагуул хот болгон хөгжүүлэх шийдвэр гарсан билээ. Улмаар хотын захирагчийг сонгох сонгууль тус дүүрэгт өнөөдөр явагдаж байгаа юм. Энэ сонгуульд нийт найман хүн нэр дэвшиж өрсөлдөж байна. Санал хураалт өглөө 07.00 цагт эхэлсэн бөгөөд орой 22.00 цаг хүртэл үргэлжлэх юм. “Одоогийн байдлаар санал хураалт 25 орчим хувьтай явагдаж байна, нийт 20 мянга 312 сонгогч нэрсийн жагсаалтад бүртгэгдсэн. Санал хураалттай холбоотой ямар нэгэн маргаантай зүйл болоогүй, санал хураалт хэвийн үргэлжилж байна” гэж Налайх дүүрэгт ажиллаж байгаа манай сурвалжлагч мэдээлэв.

Categories
мэдээ нийгэм

Цахилгаан автомашин 300 км замыг туулахдаа гуравхан долларын эрчим хүч зарцуулж байна

Автомашиныг хүн төрөлх­төнтэй сүүлчийн өдөр хүртэл байх гурван зүйлийн нэг гэдэг. Яагаад гэвэл автомашин гэдэг зүйл анх бий болсон цагаасаа хувьсан өөрчлөгдсөөр өнөөг хүрэхдээ хүний хамгийн хэрэгцээт эд зүйлсийн нэгд тооцогдсоор буй. Тиймдээ ч түүнийг эрдэмтэд улам боловсронгуй болгосоор байдаг.

1995 он хүртэл автома­шинд дотоод шаталтын хөдөлгүүрийн тусламжтайгаар түлшийг шатааж ялгарсан энергийг ашиглах технологи голлож байсан. Харин 2000 он гарснаар дэлхийн эдийн засгийн хямрал, хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах шаардлага тулгарч үүн дээр нь Ойрхи Дорнодын орнуудын улс төрийн ээдрээтэй байдал, нефтийн төрлийн түүхий эдийн нөөцийн төсөөлөгдөж буй хомсдолын нөлөөгөөр автомашинд яалтгүй шинэ төрлийн энерги үүсгэгчийг хэрэглэх ёстой болж байгаа. Олон мянган судлаач, эрдэмтэд ч үүн дээр санал нэгдэж буй.

Тухайн үед эрдэмтэд газаар ажиллах машин ирээдүйтэй гэж ярьж, энэ саналыг барууны зарим орон мөн БНСУ идэвхтэй дэмжиж, газаар ажилладаг автомашиныг их хэмжээгээр үйлдвэрлэсэн ч массыг хамарсан хэмжээнд хүрэхгүй байгаа. Газаар ажилладаг автомашиныг дэлхийн зах зээл дээр их хэмжээгээр гаргах бодлого боловсруулагдаж байх үед цахилгаан болон, цахилгаан, шатахуун хосолсон хайбрид автомашинууд гарч ирсэн нь чиглэлийг өөрчилсөн юм. АНУ-д мөн магнийн зайгаар ажилладаг авто машиныг ирээдүйн чиг хандлагыг тодорхойлно гэж үзэж байгаа бол Азийн зарим орнууд устөрөгчөөр ажилладаг машиныг хүн төрөлхтний ирээдүйн голлох сонголт болно гэж үзэж байгаа юм байна. Азийн 16 орон, барууны 55 орны дунд, ялангуяа олон жил жолоо мушгисан жолооч нарын дунд явуулсан түүвэр судалгаагаар хүн төрөлхтөн ирээдүйд автомашинаа юугаар ажиллуулбал хамгийн үр дүнтэй вэ гэдгийг лавласан байна. Жолооч нарын ихэнх нь хайбрид машинууд бүхий л талын шаардлагыг хангана. Тиймээс ийм төрлийн машинуудад одооноос анхаарлаа хандуулж, улам боловсронгуй болгох хэрэгтэй гэжээ.

Цахилгаан энерги нь бусад төрлийн энерги үүсгэгчидтэй харьцуулахад илүү хямд, аюулгүй, эдийн засгийн үр ашигтай өндөртэй нь. Хэрэв энэ төрлийн автомашиныг хэрэглэгчдийн шаардлагад нийцүүлэн үйлдвэрлэвэл 2020 онд дэлхийн нийт автомашины 10 хувийг, 2030 онд 25 хувийг, 2035 онд 50 гаруй хувийг тус тус цахилгаан машин эзлэх юм байна. Одоо буй цахилгаан автомашины гол дутагдал нь батерейн цэнэгийн агууламж хангалттай хэмжээнд хүрээгүйгээс туулах зай бага буюу нэг удаагийн бүрэн цэнэглэлтээр 150 км хүртэлх зайг туулах боломжтой. Мөн хотын түгжрэлд буюу 15-20 км цагийн хурдтай тогтмол явбал батерей нь хангалттай цэнэг хурааж чаддаггүй гэх сул тал бий.Үүн дээр үйлдвэрлэгчид анхаарлаа хандуулж, хурд, хүчин чадлыг нь нэмэгдүүлж шатахуунаар ажиллах автомашинтай адил хурд хүчтэй байх тал дээр нь анхаарч байгаа аж.

Японы SIM-Drive компани цахилгаан автомашины хам­гийн үр ашигтай, тохиромжтой загварыг бүтээж, ийм төрлийн автомашиныг их хэмжээгээр үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн. Эхнээсээ ч үр дүнгээ өгч олон орны жолооч нар ам сайтай байгаа аж. Тус компанийн бүтээсэн цахилгаан машинууд хотуудын автозамын нөхцөлд 4.8 секунд хугацаанд 100 км/ц хүртэл хурд авч, 150 км хүртэлх хурдтайгаар, нэг удаагийн бүрэн цэнэглэлтээр 333 км зай туулах боломжтой болсон байна. Мөн нэг км зайг туулахад 77 ватт цахилгаан энерги зарцуулах бөгөөд үүнийг шатахуун явдаг машинтай харьцуулбал нэг литр шатахуунаар 70 км зам туулна гэсэн үг.

Өнөөгийн цахилгаан машинуудад зөвхөн нэг цахилгаан хөдөлгүүр угсарч, түүний үүсгэх эргэлтийн хүчийг уламжлалт араат дамжуулгын тусламжтайгаар дугуйнуудад дамжуулдаг. Тэгвэл SIM-LEI загварын автомашин дөрвөн цахилгаан хөдөлгүүрийг агуулж тэдгээрийг дугуйн дотор байрлуулах замаар хүч дамжуулах төхөөрөмжийн энергийн алдагдлыг бүрэн арилгаж чаджээ.

Ийм төрлийн цахилгаан машин 370 км/ц хүртэл хурдалж, нэг удаагийн бүрэн цэнэглэлтээр 300 км хүртэлх зай туулахдаа дөнгөж гурван долларын цахилгаан эрчим хүч зарцуулж байна. Шатахуунаар ажилладаг автомашинууд дундаас хамгийн өндөр хурдтай Formula-1 уралдааны машинууд 700 морины хүчтэй бол уг туршилтын загвар 800 морины хүчээр хөдлөх чадвартай юм. Шатахуунаар ажилладаг автомашины хөдөлгүүрт үүсгэсэн энергийн 85 хувь нь үр ашиггүй зарцуулагддаг бол шинэ төрлийн цахилгаан машинд уг үзүүлэлтийг 40 хувь болгон бууруулсан нь дурдах ёстой амжилт.

Өмнөх үеийн цахилгаан машины батерей ахуйн цахил­гаан сүлжээнээс дунджаар зургаан цаг хүртэл хугацаанд бүрэн цэнэглэгддэг байсан бол одоо 10 минутад 100 хувь цэнэглэх технологи нэвтэрч АНУ, Өмнөд Солонгос, Европын орнуудад цахилгаанаар цэнэглэх станцууд олноор байгуулагдаж байгаа юм. “Хонда” компани цахилгаан машиныг нарны энергээр туршиж эхэлсэн нь мөн л үр дүнгээ өгчээ. Энэ тохиолдолд автомашины зогсоолын дээвэр дээр нарны зайг байрлуулах бөгөөд цахилгаан шугам сүлжээнд нэмэлт ачаалал өгөхгүй давуу талтай юм.

Юта их сургуулийн эрдэм­тэд цахилгаан үүсгүүрийг автозам дээр байрлуулах санааг дэвшүүлсэн нь олон хүний анхаарлыг татаж байгаа. Энэ нь цахилгаан машиныг явдал дунд нь цэнэглэх боломж бүрдүүлэх бөгөөд цэнэг буюу түлш дуусах асуудлаас бүрэн ангижруулж байгаа юм. Мөн нано технологийн хөгжлийн үр дүнд нарны зайг авто зам дээр байрлуулах замаар цэнэглэх шинэ шийдлийг гаргаад байгаа юм байна.

Д.САРНАЙ

Categories
мэдээ нийгэм

Хамгийн эрэлттэй 20 мэргэжил

Засгийн газраас нийгмийн бүхий л салбарыг хамарсан судалгаа явуулан хамгийн эрэлттэй 20 мэргэжлийг тодор­хойлсон байдаг. Тодруулбал, эдгээр мэргэжлийг сонгосон, улмаар онц, сайн суралцсан оюутнуудад ажлын байр нээлттэй гэсэн үг. Бүтээн байгуулалтын энэ жилүүдэд геологи, уул уурхай, зам, барилгын мэргэжил жагсаал­тын дээгүүрт эрэмбэлэгдэж байна. Элсэлтийн шалгалтын өдрүүд ойртож, ажил, амьд­ралынхаа гарааг эхлэх гэж буй өнөө жилийн төгсөгчдөд зориулан хамгийн эрэлттэй 20 мэргэжлийг танилцуулъя.

1.Авто замын барилга

2.Бага ангийн багш

3.Сургуулийн өмнөх боловсролын багш

4.Байгалийн ухааны чиглэлийн багш

5.Геологи

6.Гидрогеологи

7.Тидромеханик инженер

8.Усны нөөц, экологи

9.Уул уурхайн ашиглалтын технологи

10.Уул уурхайн машин тоног, төхөөрөмж

11.Малын эмч

12.Мэдээллийн систем

13.Газрын тосны хадгалалт, тээвэрлэлт

14.Сантехник,инженерийн байгууламж

15.Сэргээгдэх эрчим хүч

16.Нано инженерчлэл

17.Биотехнологи

18.Цөмийн эрчим хүч

19.Онош зүй

20.Эмнэлзүйн шинжлэх ухаан судлал

Л.МӨНХ

Categories
энтертаймент-ертөнц

Дагина мэндэллээ

Одоогоос 24 жилийн өмнө “Дагина” нэртэй эмэгтэйчүүдэд зориулсан сонин уншигчдын хүртээл болж байсан билээ. Харамсалтай нь тодорхой шалтгааны улмаас хоёрхон жил гараад хаалгаа барьсан байдаг.Уг сониныг үүсгэн байгуулагч нь гэрэл зургийн сурвалжлагч Ш.Гэрэлсайхан юм.Тэрбээр“Дагина” сониноо сэтгүүл болгож, уншигчдын гарт дахин хүргэж байна.Будаг нь ханхалсан шинэ сэтгүүл анхны дугаараа олны хүртээл болголоо. Сэтгүүлийн хувьд анхны гэх тодотголтой боловч“Дагина” нэр нь аль хэдийнэ Монголын хэвлэлийн зах зээлд нэвтэрсэн юм. Уг сэтгүүлийн анхны дугаартнэвтрүүлэгч Ч.Ичинхорлоо, олон улсын хэмжээний мастер М.Нандинцэцэг тэргүүтэй салбартаа манлайлагч бүсгүйчүүдийн сонирхолтой ярилцлагыг нийтэлжээ. Сар бүр шинэ дугаараа танд барих “Дагина” сэтгүүл 10 мянган төгрөгийн үнэтэй аж.

Г.ЛХАГВА

Categories
мэдээ нийгэм

ТАНЫ ГАЛ ТОГООНД: Гэртээ турк хоол хийж идээрэй

“Турк хоолны 7 хоног” арга хэмжээ “Кемпински” зочид буудалд болж байгаа. Туркийн Элчин сайдын яамнаас зохион байгуулж буй энэхүү өдөрлөгийн үеэр Бур­ханэт­тин Доган тогооч “Хуримын шөл”, “Тосгоны бөрек” зэрэг хоол хийж сонирхуулсан юм. Тэрээр тус Элчин сайдын яамны тогооч ажээ. Монголд ирэхээсээ өмнө Измир хотын далайн эрэг дээр байх “Beach” зочид буудалд ажиллаж байсан. Мөн Испанийн Барселона хот дахь Туркийн Элчин сайдын яаманд болон 2011-2014 онд хөлбөмбөгийн “Фенербахче” багийн тогоочоор ажиллаж байсан туршлагатай. Мэргэжлээрээ 20 гаруй жил ажиллаж байгаа Бурханэттин Доган тогоочийн гарын хоолны жор болон хийх аргыг танилцуулъя. Дашрамд сонирхуулахад өнөөдөр Чингэсийн талбай дээр Турк хоолны нээлттэй өдөрлөг болох юм байна.

Хуримын шөл

Хийх арга:

Галаа асаан тогоогоо халаана. Халсан тогоондоо хоёр халбага ургамлын тос хийгээрэй. Тосоо халахаар нэг хоолны халбага цагаан гурил хийж хуурах хэрэгтэй. Сайтар хуурсан хойноо дээр нь 250 грамм ус, сүү хийнэ. Шөл буцлахдаа тодорхой хэмжээгээр өтгөрсөн байх бөгөөд дээр нь 20 грамм үхрийн болгосон мах хийгээрэй. Махны тухайд тогоочийн сонголтоор хониныхыг хийсэн ч болох юм. Бас хоёр халбага болсон цагаан будаа хийгээд хутгана. Мах, будаа хоёроо нэг буцалгаад гаргах үедээ давсыг нь тааруулаарай.

Орц:

100 гр үхрийн бор мах

Хоёр халбага гурил

Гурван халбага наранцэцгийн тос

100 гр сүү, ус

Давс

Тосгоны бөрек

Хийх арга:

Гурилаа бэлтгэхдээ: Хүйтэн усаар гурилаа зуураа­рай. Шанзыг нь бэлтгэхдээ үхрийн татсан мах, нэг ширхэг сонгино, хоёр хоолны халбага ургамлын тос, хоёр хумс сармис, нэг чимх давс хийнэ. Үүн дээрээ өөрийн дуртай хоол амтлагчийг нэмээрэй. Ингээд 400 грамм усанд хийж холих юм.

Гурилаа 50, 50 граммаар хувааж элдэх хэрэгтэй. Элдсэн гурилныхаа голд шанзнаасаа хийгээд өөрийн хүссэн хэлбэрт оруулан чимхэнэ. Бэлэн болсон бөрекэн дээрээ өндөгний шарыг түрхээд 200 хэм хүртэл халаасан шарах шүүгээнд хийж шаргал өнгө оруулах юм.

Орц:

100 гр үхрийн татсан мах

Нэг ширхэг сонгино

Ногоон, улаан чинжүү нэг, нэг ширхэг

Нэг хумс сармис

Хар перц, цагаан гаа, гоньд зэрэг хоол амтлагч

500 гр гурил

10 гр эсгэгч

10 гр давс

5 гр элсэн чихэр

5 гр наранцэцгийн тос

Амтат коктейл хэрхэн хийх вэ?

Нэрс жимстэй, жигнэмэгтэй коктейл хийхийн тулд зайрмаг, сүү, нэрс, жигнэмэг хэрэгтэй. Холигчиндоо зайрмаг хийгээд дээрээс нь сүүгээ холино. Үүн дээрээ өөрийн дуртай жигнэмэгээс бага зэрэг хийгээд холигчоо ажиллуулаарай. Бэлэн болсон хойно нь бага зэрэг нэрс хийгээд сүүтэй, нэрс­тэй коктейл бэлэн болно.

Хэрэв бананатай коктейл хийхийг хүсвэл хоёр ширхэг банана, хар кофе, хагас аяга жимстэй тараг, 180 грамм сүү, нэг хоолны халбага нунтаг какао, нэг хоолны халбага зөгийн бал бэлдээрэй. Эдгээ­рийг нийлүүлээд холиг­чин­доо хийнэ. Холигчоо хамгийн хүчтэй сэгсэрдэг дээр нь таа­руулж холиход гадил жимстэй коктейл бэлэн болох юм.

Бэлтгэсэн С.АЛТАН

Categories
булангууд мэдээ томилолт

Улаан-Үдээс “гахай” чирэх хэцүү

ОХУ руу визгүй зорчдог болсноос хойш Алтанбулагийн гаалийн ачаалал нэмэгдэж, 24 цагаар ажилладаг болсон. Манайхны ихэнх нь газар орон үзэж, Итгэлт хамбад мөргөхийн сацуу Улаан-Үдээр аялж, Байгаль нуурын хөвөөнөө очих зорилготой. Гадаад паспортынхоо дуусах хугацааг шалгаагүйгээс буцах тохиолдол хааяа нэг гардгийг эс тооцвол иргэдийн хувьд хилээр гарахдаа ноцтой зөрчил ер нь гаргадаггүй юм байна. Деклараци энэ тэрээ бөглөхдөө л жаахан будилна. Гэхдээ нэр ус, овгоо хаана бичих, паспортын дугаараа хаана нь бөглөх зэргийг бэлэн заагаад өгчихсөн хувилбар байдаг юм байна. Тэрийг нь хараад л дуурайгаад биччихнэ. Алтанбулагийн боомт айхавтар ачаалалтай, хонон өнжин дугаарлаж, зарим тохиолдолд машин гаргахгүй байгаа гэх зэрэг мэдээллүүд олон нийтийн сүлжээгээр тардаг. Энэ мэтээр эндхийн үйл ажиллагааг буруу талаас нь таниулсан ташаа мэдээ сэлт явж байгааг Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрын Сэлэнгэ аймаг дахь газрын дарга Р.Одмөнх үгүйсгэсэн юм.

Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар болон хэвлэл мэдээллийн 20 орчим байгууллагын төлөөлөгчдийн баг Монголын хилээр гараад 19 цагийн үед ОХУ-ын хил дээр очоод автобусандаа нэлээд сууцгаалаа. Монголын талаас явж байгаа суудлын арав гаруй тэрэг ч хүлээж байна. Оросын талаас энэ зэргийн хүлээлт бий болгодог нь хэвийн үзэгдэл мэт болжээ. Гэхдээ зориод ирсэн болохоор хил дээрээс буцна гэж байхгүй учир хаалгаа нээтэл нь хүлээцгээхээс өөр аргагүй.

Хиагтын дэргэдүүр өнгөрч “Роснефть”-ийн шатахуун түгээх станцаас түлш авснаар бидний худалдан авалт эхэлнэ.

Улаан-Үдийг зорин очиж байгаа жуулчдын 30 гаруй хувь нь Итгэлт хамбыг зорьдог аж. Хашаагаар нь оруут л шашны эд өлгийн зүйлс, бэлэг дурсгал, бурхан сахиус, арц хүч, дарцаг сэлт нүд хужирлана. Худалдаачид нь эрчүүлийг хараад “Энэ очир бол эр хүнд байвал их сайн” гэж ирээд сурталчлах. Эсхүл залуу охидод модоор урласан жижигхэн хос нугасаа их “шахна”. Энэ хос нугасыг дэрлээд унтвал үтэр түргэн заяаны ханьтайгаа учирч, нөхөрт гардаг гэнэ. Эсхүл шаазан хонх үзүүлээд “Гэрт муу муухай юмыг тогтоодоггүй, хөөж гаргадаг” гэх мэтээр бараа бүхэн нь жанцантай. Худалдаачдынх нь дэргэдүүр өнгөрөөд гол дацанд хүрэв. Итгэлт хамба заларч буй гол дацан руу ороход нэг хүнээс 250 рубль авна. Хоёр лам угтаж, хэрхэн яаж залбирах, сунаж мөргөхийг зааварлана. Дотор гэрэл зураг авахыг хатуу хориглох аж. Итгэлт хамбын дэргэд байж, ирсэн сүсэгтнүүдэд тусалдаг энэ хоёр лам уриалгахан зантай. Сүсэгтнүүдийн авчирсан хадгийг очир зангилаагаар зангидаад буцаагаад өөрт нь өгнө. Очир зангилаа нь муу бүхнийг зайлуулж, эргэн тойрондоо сайн эрчим түгээдэг гэнэ. Хүмүүс хүслээ бичсэн захидлаа дацангийн тахилын өмнө үлдээдэг юм байна. Ингээд гол дацангаас гараад зүүнтээх дацанд орно. Эндээс хамбын рашаан, арц хүж зэргийг авч, уншуулах номоо бичүүлнэ. Ном бичиж байгаа ламын эргэн тойронд бэлэг дурсгал, шашны холбогдолтой зүсэн зүйлийн эд бараа өрөөстэй. Хүнтэй ч мэндлэх завгүй номоо бичиж, хандив авахын хажуугаар наймаа хийнэ. Ном, CD, хэвийн боовноос эхлүүлээд матрёшка тоглоом, аяга, таваг ч байна. 20, 40, 50, 150 рублийн үнэтэй элдэв зүйлсийг манайхан авч мэднэ. 20, 40 гэж байгаа нь бидэнд бага тоо боловч цаагуураа мөнгө гүйж өгнө. Жуулчдад зориулсан болохоор энэ хавийн зүйлс үнэтэй. Энд 250 рублиэр зарж байсан хонх Улаан-Үдийн томоохон супермаркетад 181 рублийн үнэтэй байх жишээтэй. Итгэлт хамбад мөргөж байгаа хүмүүсийн дотор буриадууд өөрсдөө олон байх. Бас гадны жуулчид ч харагдана.

Улаан-Үд “Титан”, “Абсолют” гэсэн хэд хэдэн сүлжээ, үйлчилгээний төвүүдтэй. Супермаркетийн зарчмаар ажиллах бөгөөд хажууд нь дагалдах үйлчилгээний цэгүүдтэй. Үнэ нь ерөнхийдөө хямд байдаг болохоор худалдан авагч олонтой. Монголчуудын хувьд молоко, душонка, утсан гахайн мах, матрёшка, чихэр, паалантай савнууд, сархад, ирис, зөгийн бал зэргийг голдуу цуглуулах аж. Дээхнэ үед идэж, хэрэглэж байсан зүйлс нь яг тэр хэвээрээ дэлгүүрийн лангуун дээр байгаа нь нүдэнд содон. Душонка буюу үхрийн жигнэсэн мах 24.9 рубль болж хямдарсан байлаа. Зах худалдааны төвүүдэд явж байгаа монголчуудын хувьд бэлэг дурсгалын зориулалтаар цөөхөн тооны юм цуглуулж байгаагаас бус их хэмжээгээр бараа сэлт авч байгаа нь цөөн. Эрээнээс “гахай”-гаар бараа чирч ирдгээс арай өөр худалдан авалтыг монголчууд энд хийдэг юм байна. Оросоос гарахад хил дээр зарим зорчигчийн цүнх, чемоданыг задалж, юу авч явааг нь нэг бүрчлэн шалгаж, онгичиж байгааг харсан хүмүүс “Улаан-Үдээс бараа авч явмааргүй юм байна. Авлаа ч ганц хоёр л юмтай буцвал болох санж” гэцгээж “Гахай чирнэ гэж саналтгүй бололтой” хэмээн толгой сэгсэрнэ. Хувийнхаа машин тэрэгтэй яваа монголчууд бараагаа хайрцаглаад ам амсрыг нь битүүмжлэхгүй нээлттэй явдаг юм байна. Эсвэл машиныхаа багажинд сул хийчихдэг аж.

ОХУ руу визгүй зорчдог болонгуут монголчууд хойшоо их явжээ. Цагаан сарын үеэр оргилдоо хүрсэн юм байна. Монголчууд юм шинэ дээрээ сайхан гэдэг. Түүн шиг Орос улс, Улаан-Үд, Итгэлт хамбыг зорих иргэдийн тоо ерөнхийдөө буурах хандлагатай байгаа бөгөөд ирэх намраас хойш чиглэсэн жуулчлал татрах аж.

Categories
мэдээ соёл-урлаг

Б.Энхбаяр: “Хөгжилтэй гэр бүл” киног Солонгосын зохиолоор хийсэн

“ТВ коктэйл” хамт­лагийн жүжигчин Б.Энхбаяртай уулзлаа. Тэрээр “Хөгжилтэй гэр бүл” киноны Мянганбуугийн дүрийг бүтээсэн юм.

-“Хөгжилтэй гэр бүл” олон ангит уран сайхны кино үзэгчдийн сонирхлыг багагүй татаж байна. Ялангуяа таны бүтээсэн Мянганбуугийн дүр?

-Энэ кино “Боловсрол” суваг телевизийн уран бүтээлчид болон “Коктэйл филмс”-ийн хамтын бүтээл. Ерөнхийдөө Солонгос кинотой төстэй. Зохиол нь Солонгос. Хэдий олон ангит кино ч гэлээ анги болгон дээр өөр, өөр үйл явдал гардаг юм. Анх уран бүтээлчид уулзаад 40 ангит кино хийе гэж зорьсон. Зорьсондоо хүрээд эхний 40 ангийг амжилттай хийчихлээ. Зураг авалт өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард эхлээд дөрөвдүгээр сард дууссан. Анзаарах юм бол кинон дээр хоол их иддэг. Бараг зуун удаа хоол идэж байгааг нь бид 20-30 удаагийнх болгосон. Яалт ч байхгүй хоолон дээр яриа өрнөдөг тийм хэсгүүдтэй. Солонгос кино зохиолыг монгол хэлбэрт оруулан гаргаж байгаа гэдгийг хүмүүс мэдэж байгаа байх.

-Таны хөтөлдөг “50 саяын уналт” нэвтрүүлгийн асуултуудыг хэн бэлддэг вэ?

-Уг нэвтрүүлгийг “Боловсрол” суваг телевиз Английн “Эндемол” гэдэг компанийн албан ёсны зөвшөөрөлтэйгээр хөтлөн явуулдаг. Дүрэм журам, хөгжим, цаанаас зохиосон минут секундийн дагуу нэвтрүүлэг явагддаг юм. 2011 онд эхлээд тав дахь жилдээ явж байгаа. Асуултыг “Боловсрол” суваг телевизийн ажилтан бэлддэг. Оролцох бүх хүмүүсээ судална. Хэнээс юу асуух вэ, эхний шатанд ямар асуулт байх вэ зэргийг тооцоолдог. Жишээ нь оролцогч маань “Beatles”-ийг сонсох дуртай гэвэл эхний асуулт “Beatles”-тэй холбоотой байх жишээтэй. Гэхдээ амархан асуулт байдаггүй. Хоёр, гурав дахь асуулт мөн иймэрхүү маягаар явна. Архангай аймагт төрсөн оролцогч байлаа гэхэд Архангай аймгийн Хөшөөт-Цайдам сумаас олдсон Түрэгийн Билгэ хааны булшнаас гарч ирсэн зүйлийн тухай асуух жишээтэй. Ингээд өөрийнх нь эргэн тойрноос эхлээд жаахан шоглодог байх нь л дээ. Цаашлаад тухайн хүний хэн гэдэг, хаана төрсөн хамаагүй болно. Энэ бол мөнгө шүү дээ гэдэг утгаараа асуултаа тавьдаг. Аль болох л тэр хүнийг унагаах гэж асуудаг юм байна даа гэж би ойлгосон. Тэрнээс биш би асуулт бэлдэх ажилд ерөөсөө оролцдоггүй. Зөвхөн хөтлөгчийн гэрээ хийсэн. Хөтлөх өдөр тэдэн цагаас бичлэгтэй гэдгийг надад урьдчилж мэдэгдэнэ.

-Нэгэн нэвтрүүлэгт таныг оролцогч хүндээ шипи өгсөн гэдэг юм билээ?

-Хариултыг нь мэдэхгүй учраас асуултаа задалсан тохиолдол гарч байсан. Би тийм асуулт гарч ирнэ гэдгийг мэддэггүй. Оролцож байгаа хүн маань энэ чинь ямар амьтан байдаг билээ гэхээр нь яагаав нэг тийм цэнхэр гээд хэлчихсэн. Тэгээд асуултаа харсан чинь эдгээр амьтдын аль нь цэнхэр өнгөтэй вэ гээд гараад ирсэн. Тухайн үед хамгийн эхний шатны асуулт байсан болохоор найруулагч за яахав гээд өнгөрсөн. Хэрэв тав, зургадугаар асуулт байсан бол зогсоох байсан байлгүй.

-Саяны хүүхдийн баяраар “Тавин бэлэгний уналт” нэртэйгээр зохиогд­сон. Сүүлийн үеийн хүүх­дүүдийн мэдлэг таныг хүүхэд байсан үеийнхнээс хэр өөрчлөгдсөн байна вэ?

-Үе үеийн хүмүүсийн мэд­лэг өөр байна гэж байхгүй байх л даа. Жишээ нь намайг бага байх үедмаш их мэдлэгтэй, маш олон ном уншдаг хүүхэд байсан. Одоо ч гэсэн тийм мэдлэгтэй, зүсэн зүйлийн юм сонирхдог хүүхдүүд зөндөө бий.

-Гэхдээ сүүлийн үеийн хүүхдүүд шинэ техник технологитой илүү ойр, мэдээлэл ч сайн авч байгаа?

-Энэ дунд чинь бас мэдэхгүй нөхөр ч байгаа. Миний үед юм мэддэггүй, ном уншдаггүй нэг нөхөр явдаг байсан бол өнөөдөр ч бас тийм хүүхэд бий.

-ТВ коктэйль хамтлаг хэдэн жилийн өмнө “Бид хаана төрөө вэ?” нэртэй Монгол орноо тойрсон аялал хийнэ гэж ярьж байсан. Энэ юу болсон бол?

-Энэ аялал 2010 онд төсөв мөнгө нь бүтэхгүй болоод зогссон. Гэхдээ цаас хэлбэрээрээ манай хамтлагийнханд байж л байгаа. Зургийн төлөвлөгөө гаргаад хэдэн төгрөг орох, хаашаа явах гээд бүх зүйлээ төсөл болгон бичсэн. Яваандаа боломжтой болсон цагтаа хийнэ гэж боддог ажлуудын нэг.

-Ойрын үед хамтлагаараа шинэ уран бүтээл хийх үү?

-Манайхан хэд, хэдэн уран бүтээл хийсний дараа бүл нэмж байгаа. Найруулагч Сэнгэдорж, Баттүшиг, Жавхлан нарын уран бүтээлчидтэй хамтран “Sun” пикчерсийг байгууллаа.

-Хэзээ тэр вэ?

-Удаагүй байна даа. Бидний анхны уран бүтээл “Босуул” уран сайхны кино. Наймдугаар сард олны хүртээл болох юм. Түүхэн, адал явдалт, тулаант уран сайхны кино хийлээ. Одоо график, монтаж, дуу оруулалтын ажилхийгдэж байгаа.

-Зураг авалт дуусчихсан уу?

-Өвөл зургаа авсан. Энэ киног хийж эхлэхийнхээ өмнө бид пикчерс байгуулъя гэж ярьж байсан юм. Тэгээд киноны зохиол бичигдээд, зураг авалт хийгдэж байх үеэр тамга тэмдгээ авлаа. Ерөнхийдөө 2015 оны нэгдүгээр сард байгуулагдсан гэж ойлгож болно.

Ө.МАНЛАЙ