Month: June 2015

Categories
мэдээ нийгэм

Тэтгэврийн шинэчлэлийг хийхдээ төр ийм бодлого баримтална

Төрөөс тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлогыгөнгөрсөн долоо хоногт УИХ баталлаа. Тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлогобатлах гол шалтгаан нь “baby boom” буюу 1960-1979 оны хоорондох “төрөлтийн оргил үе”-ийн тэтгэврийн харилцааг зохицуулахад оршжээ. Тодруулбал, 1960-1979 оны төрөлтийнхөн 2030 он гэхэд бүгд тэтгэвэрт гарна. Гэтэл тэд өөрсдөө цөөн буюу нэгээс хоёр хүүхэд төрүүлсэн нь 15 жилийн дараагаас Нийгмийн даатгалын санд ачаалал үүсэх шалтгаан болоод байгаа аж. Шууд хэлбэл нийгмийн даатгал төлөгчид хэт цөөн болж тэтгэвэр авагсад огцом нэмэгдэх гэнэ. Хэрвээ тэтгэврийн даатгалын тогтолцоонд өөрчлөлт, шинэчлэлт хийхгүй бол тэтгэврийн сангийн алдагдлын хэмжээ 2020 онд ДНБ-ий 4.5, 2030 онд долоо, урт хугацаанд 12 хувьд хүрэх төлөвтэй байгаа юм байна. Үүнийг зохицуулах нэг арга нь тэтгэврийн насыг нэмэх бол нөгөө арга нь хүн бүрт байж болох хамгийн бага тэтгэврийг олгох.

Энэ парламент, Засгийн газар 15 жилийн цаадахыг харж бодлогоо тодорхойлохдоо дээрх хоёр зарчмыг хоёуланг нь ашиглахаар тусгажээ. Тиймдээ ч Төрөөс тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлогын 2.1.4-т “Эрэгтэй, эмэгтэй даатгуулагчийн тэтгэвэр тогтоолгох насны доод хязгаар ижил байх…” хэмээн тусгасан байна. Энэ нь эрэгтэй хүн эмэгтэйчүүд шиг 55 настайдаа тэтгэвэрт гарна гэсэн үг лав биш. Товчхондоо эмэгтэйчүүд 55 настайдаа тэтгэвэртээ сууж болно. Бас 60 нас хүртлээажилласан ч болно гэсэн үг ажээ. Үүний зэрэгцээ бодлогын 3.4.1-д “Хүн амын дундаж насжилттай уялдуулж, тэтгэвэр тогтоолгох насны доод хязгаарыг өөрчлөх асуудлыг судлах” гэсэн заалтыг оруулсан байна. Утга нь “2030 оноос тэтгэврийн эмэгтэй насыг 60, эрэгтэй насыг 62 болгох уу гэсэн судалгааг явуулж үр дүнд нь үндэслэн зохицуулалт хийнэ” гэдгийг чуулганы хуралдаан дээр гишүүд ярилцаж байв. Мөн 3.2.7-д “1979 оноос өмнө төрсөн даатгуулагчийн өндөр насны тэтгэврийн хэмжээ нь ажилласан жил тутамд дундаж цалин хөлсийн хоёр хувиас багагүй байхаар бодож тогтоох” гэжээ. Уг нь өнөөдөр 2.5 хувиар бодож тэтгэвэр тогтоож байгаа ч оргил ачааллын үед зайлшгүй ийм алхам хийх ёстой гэж үзсэн бололтой. Засгийн газраас уг заалтыг тайлбарлахдаа ирэх жилүүдэд дундаж цалингийн хэмжээ нэмэгдэх учраас ямар ч тохиолдолд тэтгэврийн доод хязгаар буурахгүй гэж байгаа. Мөн “эдийн засаг сэргэлттэй, Нийгмийн даатгалын санд ачаалал үүсэхгүй бол өнөөдрийнх шиг жилийн цалингийн 2.5 хувиар бодож тэтгэвэр олгож болох хувилбар ч байгаа” гэсэн. Хамгийн гол нь төрөөс баримтлах бодлогодоо хуулиа нийцүүлэн шинэчлэхдээ л сайтар ярилцах нь зүйтэй гэцгээн уг заалтыг шингээн баталсан нь энэ.

Түүнээс гадна 3.2.8-д “1979 оноос өмнө төрсөн даатгуулагчийн тэтгэвэр тогтооход даатгуулагчийн таван жилийн цалингийн дунджаар тодорхойлж байгааг 2020 оноос нэмэгдүүлж 2025 он гэхэд даатгуулагчийн 10 жилийн цалингийн дундажид үндэслэн тэтгэвэр тогтооно” гэсэн байна. Уг заалт нь асуудлыг өнөөдрийнхөөс хүндрүүлж байгаа мэт харагдаж болох ч иргэдэд ашигтай хэмээх тайлбар мөн гарсан. “Даатгуулагч тэтгэвэр тогтоолгох насны хязгаарт хүрч 10 ба түүнээс дээш жил тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол өндөр насны тэтгэвэр авах эрхтэй байх” гэсэн заалт орсон нь арваас доош жил шимтгэл төлсөн бол хэзээ ч, ямар ч тэтгэвэр авахгүй гэж ойлгогдож байгаа юм. Харин “Хөдөлмөрийн бүтээмж өндөртэй даатгуулагчийг нэмэлт хуримтлал, хадгаламж үүсгэх замаар тэтгэвэр тогтоолгох үед санхүүгийн олон тэтгэврийн орлоготой болох нөхцөлийг хангаж, орлогын баталгааг нь нэмэгдүүлэх”, “Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, албан бус салбарт ажиллагч бага орлоготой иргэнд зориулсан албан журмын тэтгэврийн даатгалын тусгай хөтөлбөр бий болгох”гэх мэтээр бодлогоо тодорхойлжээ.

Бодлогод тусгаснаар ирээдүйд Хувийн тэтгэврийн сан гэж гарч ирэх бололтой. “…Хувийн тэтгэврийн нэмэлт даатгалыг хувийн хэвшлийн тэтгэврийн сан явуулах ба уг урт хугацааны даатгалын компани эрхлэн гүйцэтгэх бөгөөд эрх бүхий байгууллага зөвшөөрлийг олгож хяналтыг тавина” гэж тусгасан байгаа юм. Мөн эмэгтэйчүүдийн хүүхэд төрүүлж, асарсан хугацааг тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлснөөр тооцдог болох зорилтыг төр бодлогодоо тусгажээ. Түүнээс гадна аж ахуйн нэгжүүдэд халгаатай гэмээр нэг заалт төрийн бодлогод суусан байгаа. Тодруулбал, “Аж ахуйн нэгж, байгууллага даатгуулагчийн тооноос хамаарч орон тооны ба орон тооны бус нийгмийн даатгалын ажилтантай байх” асуудлыг удахгүй төр хуулиар зохицуулах юм байна. Энэ нь хувийн хэвшлийн байгууллагуудад орон тоо нэмж сул хүн цалинжуулахаас эхлээд төвөг чирэгдэл ихтэй байна гэдгийг судлаачид яриад эхэлсэн. Түүнчлэн хувийн хэвшлийн байгууллагад төр нийгмийн даатгалын ажилтнаар дамжуулан хяналт тавих нь гэсэн хардлага ч явж байгаа юм. Сануулахад эдгээр заалтууд нь цаашид төрөөс баримтлах бодлого болохоос амьдрал дээр шууд мөрдөж эхэллээ гэсэн үг биш. Ирэх 15 жилийн хугацаанд энэхүү бодлогыг шат дараатайгаар хууль болгон амьдралд мөрдөж хэвшүүлэх зорилгыг өнөөдөр тавьж байгаа нь энэ. Гэхдээ л манай улсын тэтгэврийн тогтолцоо цаашид энэ бодлогын дагуу явж, дээрх заалтууд хуульд сууна.

Л.Мөнхөө

Categories
мэдээ цаг-үе

Rapper Gee: Би залуусыг баар руу биш заал руу татмаар байна

Rapper Gee буюу Т.Мөнх-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Rapper Gee ямар мэргэжилтэй хүн бэ. Хэзээ сургуулиа төгсөж байв?

-Радио телевизийн дээд сургуулийг 2005 онд сэтгүүлч, зураглаач мэргэжлээр төгсөж байлаа. Багаасаа л сэтгүүлч болно гэж боддог байсан учраас Чойномыг уншиж өссөн.

-Яагаад мэргэжлээрээ ажиллаагүй юм бэ?

-Би одоо ч мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа шүү дээ. Сэтгүүлч хүнтэй л адил өөрийнхөө дуугаар хүмүүст дуугаараа ямар нэг санаа өгдөг. Түүнийг ойлгох нь ойлгож, ойлгохгүй нь ойлгохгүй л явж байгаа болов уу.

-Сургуулиа төгсөөд л хип хопоор дуулсан юм уу?

-Их сургуулиа төгссөнийхөө дараа хэсэг мэргэжлээрээ ажиллаж байгаад гарсан. Тухайн үед таксины жолооч, худалдагч, ачигч гээд хийж үзээгүй ажил бараг байхгүй. Би багаасаа шүлэг бичиж, хүүхэд байхаасаа л хип хоп гэдэг зүйлийг оролдож эхэлсэн юм. Одоог хүртэл хип хопоо хаяагүй л явна.

-Тухайн үед хип хоп буюу rapper хүнийг сонсогчид яаж хүлээж авдаг байв?

-Хүмүүс анх доромжилно, шоолно гээд янз бүрийн л хандлага гаргадаг байсан. Би шантралгүй зүтгэсэн. Одоо би хүмүүст жаахан танигдаж, хүрч байгаа юм болов уу. Нөгөө талаас хип хопыг одоо хүмүүс ойлгодог болсон.

-Таны дуунууд этгээд, хараалын үг их байдаг. Хүмүүс дууг чинь сонсоод танхай залуу гэж ойлгодог ч амьдрал дээрээ их боловсон залуу гэдэг юм билээ?

-Би дуунуудаа хүмүүстэй ойлголцдог, ярилцдаг хэлээрээ бичдэг болохоор надад ямар ч этгээд үггүй санагддаг. Гэхдээ тэрийг сонсогчид дүгнэх байх. Өөрийгөө соёлтой гэх нь хаашаа юм. Би хүмүүст таалагдах гэж биеэ барилгүй өөрийнхөөрөө л байдаг. Намайг байгаагаар минь ойлгож байгаа хүмүүс л миний жинхэнэ нөхөр болж явдаг гэж боддог.

-Та уран бүтээлээрээ юу илэрхийлэхийг зорьж байна?

-Уран бүтээл гэж ярьж чаддаггүй юм. Айхтар урлагт орчихсон хүн би биш л дээ. Дуртай болохоороо л дуугаа гаргаад явна. Өөрийгөө бусдад илэрхийлж, нийгэмд болохгүй байгаа зүйлийг дуугаараа илэрхийлдэг. Дуу маань Хит парадад тэргүүлэх ч юм уу, эсвэл энд тэндхийн тоглолт дээр очиж дуулж мөнгө олохдоо чухал биш. Миний дууг арван хүн сонслоо гэхэд ядаж тав нь ойлгож, гурав нь амьдралдаа тусгаад хэрэгжүүлж эхлэх юм бол тэр амжилт. Би тэгж бодож дуугаа хийдэг.

-Таныг хип хопдоо үнэнч үлдсэн ганц хүн гэх юм. Rapper, MC гэхээр хэдэн дуу гаргачихаад л алга болчихдог юм шиг харагддаг?

-Хип хопод зүрх сэтгэлээ өгсөн хүмүүст зориулж дуулдаггүй сонирхлоороо үлдээсэн залуус олон. Надаас чадвартай хүмүүс их шүү дээ. Тэднийг үгүйсгэж болохгүй.

-Гэр бүлийнхнийхээ талаар яриач. Айлын хэд дэх хүүхэд билээ?

-Манай аав насаараа л армийн хүн байсан. Ээж минь их дайчин хүчтэй эмэгтэй бий. Би дээрээ ахтай айлын хоёр дахь хүүхэд. Ах бид хоёр таван насны зөрүүтэй болохоор хэтэрхий дундаа ороод байдаггүй. Ахыгаа дүү шиг нь хүндэлдэг.

-Хэнээс үлгэр, дуурайлал авдаг байв?

-Өсвөр насандаа “Дайн ба энх” хамтлагт их дуртай байсан. Тухайн үедээ их дуурайдаг байсан юм. Одоо амьдрал урсгалаараа намайг ийш тийш нь чиглүүлж байна. Би дагахдаа дагана, сэлүүрдэхдээ сэлүүрдээд л явж байна.

-Нэлээд олон шивээстэй юм, сонирхол чинь юм уу?

-Би өөрийнхөө дууг урлаг гэж хэлж чаддаггүй мөртлөө шивээсийг тэгж ойлгодог. Сүүлийн үед Монголын шивээс огцом хөгжиж байгаа гэж би дүгнэж байгаа. Таван жилийн өмнө шивээс хийдэг байсан технологи одоо хэд дахин илүү хөгжчихсөн. Шивээсээ голдуу Зөгий, Або найзуудаараа болон Нараа гээд шивээсчин бүсгүйгээр хийлгэдэг. Шивээс гэдэг чинь интернетээр зураг хараад л шууд хийлгэчихдэг зүйл биш. Шивээсийг хүний дотоод үзэл бодлыг биеийн гадна гаргах урлаг гэж би ойлгодог. Хүнтэй ярихгүй хувцасаа тайлахад хаанаас ирсэн, ямар үзэл бодолтой хүн бэ гэдэг маань шууд харагдана. Тиймээс шивээснийхээ утга санааг би өөрөө тийм утгатай, ийм өгүүлэмжтэй байвал гоё юм байна гээд сэтгэлдээ буулгачихна. Тэрийгээ шивээсчидтэйгээ ярилцаад тэд зураг болгож буулгадаг юм. Бэлэн болсон зургаа ярилцаж байгаад л арьсан дээрээ буулгадаг даа. Би өөрөө зураг зурах авьяасгүй хүн. Зураг зурах нь байтугай бичгийн цаасан дээр тэгшхэн ч бичиж чаддаггүй юм.

-Шивээсээрээ өөрийнхөө үзэл бодлыг илэрхийлдэг юм байна. Дахиад шивээс хийлгэх үү?

-Тийм шүү. Надад сул зай зөндөө байгаа болохоор мэдээж дахиад шивээс хийлгэнэ. Энэ чинь нэг талаараа миний хобби болчихсон зүйл.

-Та ямар стиль, имижтэй хүн бэ?

-Айхтар стиль, имиж гэх нь хаашаа юм. Өөртөө таалагддаг хувцсаа л өмсдөг. Түүнээс хэт гангарахгүй. Урлагийн хүмүүсийг хараад байхад соёлтой гоё байдаг л даа. Тайзны ард нүүрээ будаад тоглолтынхоо хувцсыг сольж өмсөөд дуулж байгаа харагддаг юм. Би болохоор өглөө юу өмсөж гарсан тэр чигтээ л тайзан дээр гарчихдаг ш дээ.

-Эхнэр хүүхдийнхээ талаар яриач. Хэр сайн аав бэ?

-Манай эхнэр хараа зүйн судалгааны хүрээлэнд ажилладаг. Охин маань одоо дөрвөн настай. Цэцэрлэг нь амарчихсан гэрээ буулгаад л сууж байгаа даа. Ар гэрээ авч яваа учраас аавын нуруун дээр их олон ачаа бий. Энэ бүгдийг зохицуулахын тулд хичээгээд л явж байна. Санасан шигээ байнга гэр бүлдээ цаг гаргаж чадахгүй юм. Би бусад аавууд яаж хичээдэг түүнтэй адил оролдлоготой аав юм уу даа.

-Залуу хүний хувьд баримталдаг зарчим?

-Амьдралд маш их бэрхшээл бий. Тэр болгонд шантрахгүйг хичээж амьдарч байна. Би хүмүүс шиг теньтэй машины цаана суугаад амьдралаас тасарчихсан юм шиг яваад байдаггүй. Энгийн байхыг хичээдэг. Алхах үедээ алхана. Таксидахдаа таксидна. Хааяа автобусанд суух ч үе байдаг.

-Та ойрын үед тоглолт хийх үү?

-Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард “Юуны төлөө” тоглолтоо хийчихсэн учраас ойрын үед хийхгүй болов уу. “Юуны төлөө” тоглолт маань миний хувьд 2010 оны “Монгол реппер” тоглолтоос илүү болсон гэж бодож байгаа. Одоо байгаа түвшингээ ахиулж байж тоглолт хийхгүй бол нэг төрлийн дуу сонсоод байх хүмүүст сонин биш шүү дээ. Магадгүй дөрвөн жилийн дараа л тоглолтынхоо талаар ярих байх.

-Арай удаан хугацаа биш үү?

-Тоглолт хийгээд мөнгө олдоггүй ш дээ. Миний хувьд өөрөө болон хүмүүст кайф өгөх гэж л тоглолт хийдэг.

-Хүсэл, мөрөөдлийнхөө талаар яриач?

-Би хүүхэд байхдаа сэтгүүлч болно гэж мөрөөддөг байсан. 2005 онд мөрөөдлөө биелүүлж мэргэжлээ эзэмшиж төгссөн. Би реп оролддог байхдаа намайг гэсэн 50 хүнтэй ч хамаагүй тоглолт хийх юмсан гэж боддог байсан ч дараа нь бүр хоёр мянган хүнтэй тоглолт хийж хүслээ биелүүлж байлаа. Хүний мөрөөдөл дуусах биш. Одоо надад олон мөрөөдөл байна.

-Та “Urban jeans”-тэй хамтран “GEEns”брэндийг хип хоп сонирхогчдод зориулан гаргаж байсан байх аа?

-Тийм өнгөрсөн жил гаргасан шүү дээ. Одоохондоо хийж амжихгүй, зогсчихсон байгаа.

-Саяхан фитнесс нээсэн гэсэн?

-Энэ оны нэгдүгээр сард өөрийн гэсэн фитнесс клубээ нээсэн. Би өөрөө спортоор хичээллэх дуртай. Донтдог гэх үү дээ. Гоё биетэй болох гээд байгаадаа биш. Өөрийгөө дайчилж түлхэх, шахах дуртай. Дээрээс нь намайг залуус харж байгаа шүү дээ. Би залуусыг бар руу биш заал руу татмаар байна.

-Ихэнх цагаа фитнессдээ өнгөрүүлдэг гэсэн үг үү?

-Тэгэлгүй яахав өглөө 10-12 цагийн хооронд багийнхантайгаа бэлтгэлээ хийдэг. Ер нь долоо хоногийн зургаан өдөр бэлтгэл хийдэг юм байна. Манай фитнессийн багш нар дандаа мэргэжлийн хүмүүс. Багш нараа амарчихсан байхад нь хаяахан би өөрөө багшилчихдаг юм.

-Чөлөөт цагаараа юу хийдэг вэ?

-Чөлөөт цаг гарвал найз нөхөдтэйгөө ойр байхыг хичээдэг. Би өөрөө уудаггүй болохоор найзуудтайгаа “Playstation” их тоглодог.

-Сүүлийн үед ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна?

-“Зангараг” киноны “Амьдралын шаардлага” дууг Эгшиглэнтэй дуулсан. Одоо мөн “Десант” хамтлагтай “Хам” гэдэг цомгон дээр ажиллаж байна. Наймдугаар сард цомгоо гаргана гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа.

-Хамтлаг дуучидтай түлхүү хамтарч ажиллаад байна уу?

-Би олон хүнтэй хамтраагүй. Хамтарч дуулахдаа их ажиглаж байж шийддэг. Тэр хүн мундаг авьяастай байх нь чухал биш. Үнэхээр сайн нөхөрлөх хүнтэй л би хамтаръя гэж боддог. Авьяас чадвараас нь илүү хүний чанарыг хардаг юм.

-Rapper Gee кино урлаг руу ороод байх шиг. Танд жүжиглэх ямар санагддагвэ?

-Хүмүүс санал тавиад таалагдвал тоглочихдог. “Алтан ус”, “Микроны босс” хоёр дээр гол дүрд тоглосон. Мөн “Долдугаар сарын 1”, “Зангараг” кинонд жижиг дүр бүтээх гэж оролдсон байгаа. Би жүжигчин биш учраас жүжиглэх хэцүү. Сургуулийг нь төгсөөд олон жил ажиллаж байгаа хүмүүс байхад би энд бардамнаж болохгүй л дээ. Өөрт оноогдсон дүрдээ хэрэндээ жүжиглэхийг оролдлоо, хичээлээ. Үзэгчид намайг дүрдээ орж уу, үгүй юу гэдгийг шүүх болохоос би энд болчихсон, тэр дүрд гоё тоглосон гээд байж болохгүй.

-Өсвөр насныхан хип хоп их сонсдог шүү дээ. Өөрөөс чинь зөвлөгөө авдаг уу?

-Сошиал ертөнцөөр их зөвлөгөө авдаг. Би чадахаараа л хариу өгдөг. Намайг сонсдог, дэмждэг хүмүүстээ баярлалаа гэж хэлье. Ер нь хүн юм хийхгүй байна гэдэг хэцүү. Эсрэгээрээ юм хийнэ гэдэг бүр хэцүү. Янз бүрээр хэлүүлж чичлүүлдэг юм билээ. Тэр болгонд босгож чиглүүлдэг зүйл бол намайг дэмждэг хүмүүсийн урмын үгс байдаг.

Categories
мэдээ нийгэм

Оюутан цагдаа нар жуулчдад туслана

Оюутан цагдаа нар маргаашнаас үүрэгт ажилдаа гарахаар бэлтгэж байна.
Зуны гурван сар манай улсыг зорих жуулчдад үйлчилдэг энэхүү хөтөлбөрийг
өнгөрсөн жилээс хэрэгжүүлж эхэлсэн юм.

Энэ жилийн хувьд 80 оюутан цагдаа жуулчин ихтэй төвийн дүүргүүдэд
хуваарилагдан ажиллах юм. Тэдний хувьд жуулчдад замыг нь зааж өгөхөөс
гадна гарч болзошгүй аюулаас сэрэмжлүүлэх, эрсдэлд орсон тохиолдолд
зохих газарт холбож өгөх зэрэг үүрэг гүйцэтгэх юм.

Оюутан цагдаа гурван сарын турш өдөрт 6-8 цаг ажиллана. Харин тэдний цагийн хөлсийг 3500 төгрөгөөр тооцож байгаа аж.

Categories
мэдээ нийгэм

Олон улсын иогийн өдөр Чингисийн талбайд 10 мянган хүн цуглана

Олон улсын иогийн өдрийг Монголчууд анх удаагаа орон даяар тэмдэглэх гэж байна.

Зургадугаар сарын 21-ний өдөр тохиох эл өдрийг дэлхий даяар тэмдэглэн өнгөрүүлдэг аж.

Харин манай улс энэ өдрийг анх удаагаа
тэмдэглэх гэж байгаа бөгөөд 21-нд Чингисийн талбайд 10 мянган хүн цуглаж
тус өдрийг тэмдэглэх юм байна.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Сонгогдох эрхээ олж авах Н.Энхбаярын улс төр

Ардчиллаас хойш Монголын улстөрд туг барьж, бас тугалыг нь хариулж
“үзсэн” улстөрч их цөөхөн. Тэдэн дундаас УИХ-ын гишүүнээс улсын Ерөнхийлөгч гээд
төрийн бүх өндөр албан тушаалыг хашсан ч, тэрхүү төрийнхөө хуульд эрх чөлөөгөө хашуулсан
цор ганц төрийн зүтгэлтэн бол Н.Энхбаяр юм. Энэ эрхэм юуны учир ийнхүү “бүтээл”-дээ
нэрвүүлснийг энд нуршихгүй. Шүүхийн шийдвэр зөв, буруу байсан тухай ч шүүхгүй. Харин
түүний дараагийн улстөр юу байж болох, орон зай бий эсэхийг эргэцүүлье.

Нэгэн үе ганцаараа “хаан” явсан Н.Энхбаярын хувьд хэдийгээр эрх чөлөөтэй
ч, хүний нутагт гандаж гундаж л яваа. Тэр өөрөө бол эх орондоо ирэх хүсэлтэй, ирж
болохгүй шалтгаантай. Бас түүнийг ирүүлэхгүй байх сонирхолтой хэсэг энд бий. “Хүсэл-шалтгаан-сонирхол”
гэсэн ийм гурван орчил дунд Н.Энхбаярт үнэхээр улстөрийн орон зай байна уу. Мэдээж
бий. Олон хүн түүнийг 2016 оны УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшинэ, магадгүй 2017 оны Ерөнхийлөгчийн
сонгуульд өрсөлдөнө гэж боддог. Эр хүний дотор эмээлтэй хазаартай морь “багтдаг
нь” үнэн л юм бол том явсан, том хүнд үүнээс цаашхи бодол ч бий байх. Тийм боломжийг
цаасан дээр байлгаж болно, амьдрал дээр байлгахгүй байж ч болно.

Яг өнөөдрөөр харвал Н.Энхбаяр Монголын улстөрийн олны хэсэгт тоглох
л боломжтой. Түүнээс цааш, Монголын улстөрийн гол дүрүүдийн нэг байх, тийм өрсөлдөөнд
орох боломж Н.Энхбаярт эрх зүйн хувьд хаалттай, хязгаарлагдмал байгаа. Хүчин төгөлдөр
үйлчилж байгаа хуулиар тэр гэмт хэрэг үйлдсэн ялтан хэвээр яваа. Н.Энхбаяр шүүхээс
хоригдох ялаар шийтгүүлсэн. Шүүх зөвхөн гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд ял, тэр дундаа хорих
ял оноодог. Дараа нь Ерөнхийлөгчийн уучлалаар суллагдсан. Ерөнхийлөгчийн уучлалыг
зөвхөн шүүхийн шийдвэрээр хоригдож байгаа ялтанд л үзүүлдэг. Н.Энхбаяр Ерөнхийлөгчийн
уучлалыг хүлээн авч суллагдсанаар гэмт хэрэгтэн байснаа хүлээн зөвшөөрсөн логик
энд харагдана. Хэрвээ гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, шүүхийн ялаас уучлагдсан
нь үнэн юм бол одоо түүнд “ялгүйд тооцох хугацаа” гэсэн ял үйлчилж байгаа. Учир
нь Ерөнхийлөгчийн уучлал түүний үйлдсэн, шүүхээс ял оноосон гэмт хэргийг уучлаагүй.
Уг гэмт хэрэгт нь оноосон ялыг биеэр хоригдож эдлэхээс л чөлөөлсөн. Тийм учраас
Н.Энхбаяр эрх чөлөөтэй болсон ч, түүнд үйлчлэх “ялгүйд тооцох хугацаа” дуусаагүй.
Шүүхийн ял шийтгэлтэй хэнбугайн ч нэр дэвших, сонгогдох эрх Үндсэн хуулиар хаалттай.
Гэхдээ хэн хүний алдааг амьдралынх нь хар толбо болгож болохгүй. Тийм учраас гэмт
хэрэг үйлдсэн хэн нэгний “ялгүйд тооцох хугацаа” дууссанаар түүнийг ял шийтгэлгүй
гэж үздэг. Тэгсний дараа сонгог­дох болон төрийн болон улс төрийн албан тушаал хаших
эрх нь сэргэдэг.

Зарим эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар шүүхээс оноосон ялын хэмжээ,
гэмт хэргийн төрөл зүйлээсээ хамаараад Н.Энхбаярын “ялгүйд тооцох хугацаа” 2017
оны төгсгөлөөр дуусах юм байна. Хэрвээ тэгвэл энэ хүн 2016 оны УИХ-ын болон
2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших бололцоогүй. Тэгэхдээ Ерөнхийлөгч асан
Н.Энхбаярын “ялгүйд тооцох хугацаа”-г хугацаанаас нь өмнө хүчингүй болгох боломж
бас бий.

Хуульчийн тайлбараар хоёр боломж байна. Эхнийх нь гэмт хэрэг үйлдээгүй,
хэлмэгдсэн гэж үзээд цагаатгах. Хоёр дахь нь, УИХ Өршөөлийн хууль баталбал бүх төрлийн
ялыг ямар нэгэн хэлбэрээр өршөөдөг юм байна. Тухайлбал, чанга дэглэмтэй нь дэглэм
буурч, хөнгөн ялтай нь суллагдаж, тэнсэн харгазах ялтай нь тэнсэнгүй болж, суллагдсан
ч “ялгүйд тооцох хугацаа”-тай бол хугацаанаас нь өмнө дуусгаж өршөөдөг юм байна.
Үр дүн л олигтой гарахгүй байгаа болохоос үнэндээ энэ хоёр боломжийн төлөө “Шударга
ёс” эвсэл, ялангуяа МАХН-ынхан гурван жилийн турш тууштай ажиллаж байгаа. Тэд эвслийн
даргаа Ерөнхийлөгчийн уучлалаар суллаж чадсан ч, сонгогдох эрхийг нь сэргээж чадаагүй
яваа юм. Чадахын тулд түүнийг цагаатгах тухай ярьдаг, бас Ц.Оюунбаатар тэргүүтэй
гишүүд нь Өршөөлийн хуу­лийн төсөл санаачилсан ч, УИХ-д орж ирээгүй явна. МАН-ынхан
сая Ю.Цэдэнбал агсныг цагаатгах тогтоолын төсөл өргөн барилаа. Тэдний саналын хавчуурганд
МАХН-ынхан Н.Энхбаярыг цагаатгах санаагаа ч хэлэх байх. Ер нь МАХН-ынхны үлдэж байгаа,
хийх ганц улс төр нь эвслийн дарга Н.Энхбаярынхаа сонгогдох эрхийг сэргээх юм. Тэд
үүний төлөө засагт ордог, үүний төлөө Засгийн газрын томоохон шийдвэрийг сөрж, шантаажилж
үздэг. Одоо л гэхэд, “Дубайн гэрээ”-гээр сөрөг дуугарч, засгаас гарах мессеж шидэж
үзэж байна. Үүний цаана Н.Энхбаярыг цагаатгах юмуу, Ц.Оюунбаатарын өргөн барьсан
Өршөөлийн хуулийг батлах улс төрийн тохироог тулгаж байхыг ер үгүйсгэхгүй. Энэ нь
бас тэдний буруу биш юм. АН-ынхан бондын мөнгө хувааж, МАН сөрөг хүчний орон зайгаа
засгийн суудлаар наймаалцаж байхад МАХН-ынхан одоо байгаа суудлаа хадгалж үлдэх
улс төр хийх эрхтэй шүү дээ.

Тэд өмнө нь Н.Энхбаярыг өрөвдүүлж өөрсдөө УИХ-д сонгогдсон, одоо
2016 онд бас түүнийг “нэрийн хуудас”-аа болгохгүй бол өөр “туг” тэдэнд байхгүй.
Тийм учраас Н.Энхбаярын сонгогдох эрхийг сэргээх нь ганц Н.Энхбаярын асуудал биш
юм. 2016 оны сонгуульд МАХН парламентад суудалтай байх үгүй нь ямар нэгэн хэмжээгээр
Н.Энхбаяраас хамаарна. Ард түмэн өмнө нь Н.Энхбаярыг шоронд байгааг өрөвдөж сана­лаа
өгсөн бол, одоо Солонгост байгаа учрыг ойлгож дэмжих эсэх нь тодорхойгүй юм.

Эрх барьж байгаа АН-ынхан Н.Энхбаярын сонгогдох эрхийг яагаад сэргээдэггүй
нь хуулийн үйлчлэлд баригддаг, бага ч гэсэн шударга байх гэж хичээдэгтэй холбоотой
байх. Үүнээс гадна мэдээж МАН-ынхныг бодно, бас Н.Энхбаяр цагаатгагдаад УИХ дотор
ороод ирвэл 25 гишүүнтэй МАН-аас ч “аюултай, маневр”-тай сөрөг хүчин болно гэдгийг
тэд биеэрээ мэднэ. 1997-2000 онд чухамдаа Н.Энхбаярт л тоглуулсан АН-ын шарх одоо
ч аниагүй гишүүд нь ам ангайх бүртээ зовлон болгож хэлдэг. Хэрвээ Н.Энхбаярыг цагаатгавал
УИХ-аас татгалзаж өөрийнхөө оронд түүнийг оруулна гэж мэдэгдсэн гишүүн энэ парламентад
бий шүү дээ. Гэхдээ 2016 оны сонгууль ойртох тутам Н.Энхбаяр МАН-д илүү халгаатай
болж байгааг АН-ынхан тооцож л байгаа. Тэд өмнө нь Н.Энхбаярт МАХН гэж нэрийг өгч
байж 2012 оны сонгуулиар МАН-ын дээр гарсан юм. Одоо энэ “мэх”-ээ дахиад ашиглахгүй
гэх баталгаагүй. Учир нь Р.Амаржаргал гишүүний хэлснээр МАН-ыг засагт оруулж тэвэрч
аваад хамтдаа унаж байгаа ч, рейтингээрээ АН нь дор яваа. Дор яваа рейтингээ дээр
гаргахын тулд Н.Энхбаярын сонгогдох эрхийг сэргээн МАХН-аар МАН-ын саналыг хуваалгах
улс төр АН-аас гарч болно. Тухайлбал, МАН засгаас гэнэт гарч, АН хариуд нь Н.Энхбаярын
сонгогдох эрхийг сэргээж харилцан сюрприз барьж болно шүү дээ. Н.Энхбаяр бол МАН-ынхны
хувьд эзгүйд нь үгүйлэх улстөрч биш ч, ирэхээр нь айх хэмжээний хамааралтай хэвээр
л яваа. “Үхсэн буурын толгой”-ноос амьд ат айдаг гэдэг шүү дээ. Орон шоронд орсон,
харьд амьдардаг гээд басаж болохгүй л улстөрч.

Тэгэхдээ ийм улс төр явлаа гэхэд ганц МАН-д бус, АН-д ч халгаатай,
аюултай. Хамтдаа унаад эхэлчихсэн нэр хүнд нь уруудаж явсаар АН, МАН нийлээд ч ирэх
сонгуулиар өмнө нь нэгнийхээ авдаг байсанд ч хүрэхээргүй санал авч болзошгүй. Нэр
хүндийн хувьд тийм хэмжээнд уналтад орж яваагаа нэг нь Төрийн ордонд, нөгөө нь Цагаан
ордондоо вакуумд орчихсон АН, МАН-ынхан мэдэж байна уу, үгүй юү гэдгээс их зүйл
шалтгаана. Мэдэрч байгаа эсэхээс магадгүй 2016 оны өнгө тодорно доо.

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ нийгэм

Монголчууд төрдөө удирдуулж чаддаг ард түмэн

Хотын дарга энэ амралтын өдрүүдээр иргэдээ хөдөө гадаа явж хоёр хонохыг уриалсан мэдэгдэл гаргасан билээ. Хотын цэвэрлэх байгууламж эвдэрсэн учир түүнийг засварлах хэрэгтэй болсон. Тиймээс цэвэр бохир усны хязгаарлалт хийнэ. Бас бохирын ус шугамаар гүйлгэхгүй байгаасай гэсэндээ ингэж хэлсэн.

Энэ хоёр өдөр хотоос гарах замд түгжээ үүсэн цуварч иргэд хөдөөлөв. Зүүн зам Тэрэлж, Туулын хөвөө хүн багтах, машин тавих зайгүй байсан. Хойшоо зуслан хэдийгээр зам засвартай ч яг л баасан гаригийн орой ЛасВегас руу түгжээ үүсгэн цуврах ЛосАнжелесын зам мэт машин пиг дүүрэн байв. Баруун тийш арай сийрэг. Харин Дарханы зам Баянчандмань хүртэл битүү машин цувж байв. Хотын ард иргэд ингэж л даргынхаа захиасыг биелүүллээ. Зөвхөн захиасыг л биелүүлсэн хэрэг. Түүнээс тушаал шаардлага гэх мэт бол биш байсныг бид цөм мэднэ.

@Tsetsensaid гэдэг жиргээч “Монголын ард түмэн төрдөө удирдуулж чаддаг. Манай эрх баригчид ард түмнээ удирдах гэдгийг мэддэггүй. Шоудаж л чадна” гэж жиргэсэн байна лээ. Энэ үнэн үг юм. Үүний баталгаа нь саяын хоёр хоногийн үйл явдал бэлээхэн гэрчилнэ. Монголчууд эв нэгдэлтэй, сахилга баттай, зөв тийш залж байгаа удирдагчаа тойрон хүрээлдгээрээ дэлхийд гайхагддаг байсан нь зөвхөн түүхэнд үлдээгүй байна. Тэр их ард түмний удам судар, эрслэн босох хүч чадал байсаар л байна. Бид нэг зүгт харан шийдэж, түүнийгээ гүйцэлдүүлэхээр боссон бол юунд ч хүрч чаддагийг дэлхийн буурал түүх одоо ч мартаагүй. Бид харин зарим заримдаа үүнийгээ мартаад байх шиг санагдах юм.

Ж.САНДАГДОРЖ

Categories
мэдээ нийгэм

Гөрөөсөн толгой одтой, харагчин гахай өдөр

Аргын тооллын зургадугаар сарын 16. Ангараг гариг. Билгийн тооллын битүүн. Гөрөөсөн толгой одтой, харагчин гахай өдөр. Өдрийн наран 05.06 цагт мандан, 20.54 цагт жаргана. Тухайн өдөр хонь, туулай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй. Эл буян номын үйлийг эхлэх, дээдсээс халамж хүсэх, лам хувраг болох, багш шавьд барилдах, номын абшиг авах, шинэ гэр байр авах, сан тавиулах, нялхсын хурим хийх, хийморийн дарцаг хатгахад сайн. Газар ухах, худаг гаргах, сэтгэл сэвтэй газар очиход муу.

Өдрийн сайн үхэр, луу, морь, хонь нохой, гахай болой. хол газар яваар одогсод урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэгийн ярилцлага “Өдрийн сонин”-д хэвлэгдлээ

“Өдрийн сонин”-ы мягмар гаригийн дугаар 20 нүүрээр уншигчдын хүртээл боллоо. Энэ удаагийн дугаарын нэгдүгээр нүүрээс УИХ дахь АН-ын бүлгийн мэдээлэл багтсан бөгөөд үргэлжлэл нь дөрөвдүгээр нүүрт орсон юм.

Түүнчлэн нэгдүгээр нүүрээс Таван толгойн ажлын хэсгийн ахлагч Л.Эрдэнэчимэгийн “Биднийг тогтоолын төслөө оруулахаар Засгийн газраас Таван толгойн гэрээг татаж авах юм шиг байна билээ” хэмээх ярилцлагын эхлэл орсон бөгөөд үргэлжлэл нь хоёр, тавдугаар нүүрт багтсан байна.

“Баримт, үзэл бодол”-ын гуравдугаар нүүрт нийтлэлч П.Хашчулуун Ашиг сонирхлын хуулийн талаар нийтлэл бичсэн бөгөөд төрийн албан хаагчид ашиг сонирхлын зөрчилгүй байх ёстой гэдэг ч хүн хамгийн итгэсэн хүндээ ажил даалгадаг талаар дэлгэрэнгүй бичжээ.

Тэгвэл өнгөрөгч ням гаригийн орой 20 цагийн орчид Эрүүл мэнд, спортын дэд сайд Д.Атармаа Завхан аймагт ажлаар явж байгаад буцах замдаа Булган аймгийн Дашинчилэн сумын нутагт осолдсон. Үүний улмаас түүний нөхөр газар дээрээ нас барж, жолооч болон Д.Атармаа дэд сайдын бие тааруу байгаа талаарх мэдээлэл багтсан бөгөөд үргэлжлэл нь зургадугаар нүүрт хэвлэгдэв.

Улс төрийн дөрөвдүгээр нүүрт Налайх хотын захирагчийн сонгуульд нэр дэвшин хамгийн олон санал авсан Ш.Хаан, Ц.Минжинхүү нарын дунд дахин санал хураахаар болсон. Тэгвэл уг сонгуулийн талаар дээрх хоёр нэр дэвшигчээс ярилцлага авсан нь нийтлэгдлээ.

Мөн зургадугаар нүүрт цаг үеийн мэдээллүүд багтсан бол пан Азийн аварга Д.Лхагва цагдаагийн хурандаагийн хамтаар мөрийтэй тоглож байгаад баригдсан талаарх мэдээлэл болонэ цаг үеийн мэдээллүүд багтлаа.

Дэлхийн мэдээ уламжлал ёсоор есдүгээр нүүрт багтсан бол арваннэгдүгээр нүүрт Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газрын дарга Ё.Гэрэлчулууны ярилцлага болон элсэлтийн ерөнхий шалгалтын талаарх мэдээлэл хэвлэгдсэн юм. Эрүүл мэндийн нүүр арванхоёрдугаар нүүрт хэвлэгдэж, жүжигчин Ц.Цэрэнболдын ярилцлага арвангуравдугаар нүүрт багтжээ.

Харин арвандолдугаар нүүрт “Троллчид буюу хөлсний сэтгэгдэл бичигчид” хэмээх нийтлэл багтсан. Эдийн засагч Д.Жаргалсайханы ярилцлага болон хятадын эдийн засгийн зэсийн үнэд эерэгээр нөлөөлж мэдэх нь хэмээх бичил нийтлэл уншигчдын хүртээл боллоо.

“Өдрийн сонин”-ыэрхэм уншигч та, манай өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудан, “Улаанбаатар”, “Скай” шуудангийн салбаруудаас очиж авч болох ба сонин борлуулах бүхий л цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой юм. Мөн “Мөнгөн завъяа” дахь сонин борлуулах цэг, Сансрын үйлчилгээний төв дэх сонин борлуулах цэг, Хан-Уул дүүргийн 19 дүгээр хорооллын үйлчилгээний төвд байрлах сонин борлуулах цэг, Саппорогийн “Миний дэлгүүр” дэх сонин борлуулах гол гол цэгүүдээс худалдах авч болохыг дуулгая. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч бас болно. “Өдрийн сонин”-той холбоотой бүхий л мэдээллийг Мэдээлэх эрхийн утас 19001987-гоос лавлаж болох ба энэ гуравдугаар улирлын захиалгаа өгөхийг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу. Хэрэв цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88071920 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээллийг лавлаарай.

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮХНИЙ УРГАХ НАРНААР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нийгэм

УДЭТ-ын жүжигчин Ц.Цэрэнболд “Өдрийн сонин”-ы “Уран бүтээлч” буланд уригдлаа

Жүжигчин Ц.Цэрэнболд “Найруулагчид намайг
эсрэг, хар талын дүрд л сонгох юм” хэмээн манай сэтгүүлчид ярилцлага өгчээ.
Ц.Цэрэнболдын хувьд өвөрмөц хоолой, монгол төрхөөрөө бусад жүжигчдээс эрхгүй
ялгардаг нэгэн. Гэртээ хариад зурагт үзэж, хүүхдүүдтэйгээ тоглох дуртай
Цэрэнболдын ертөнцөөр зочлоорой. Багадаа моринд хайртай байсан жүжигчин маань
хэрхэн урлагийн салбарт хөл тавьж, ард түмнийхээ хайртай хүү болсон талаарх
сонирхолтой ярилцлага маргааш буюу мягмар гаригийн дугаарт хэвлэгдлээ. Түүний
ярилцлагыг “Өдрийн сонин”-ы маргаашийн дугаараас дэлгэрэнгүй уншихыг хүсвэл
“Монгол шуудан”, “Улаанбаатар“, “Скай”, “Түгээмэл” шуудангийн салбараас
худалдаж аваарай. Захиалга өгөхийг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт
холбогдоорой.

Categories
мэдээ улс-төр

УИХ-ын дарга НҮБ-ын Суурин зохицуулагчийг хүлээн авч уулзлаа

Монгол Улсын Их Хурлын дарга Зандаахүүгийн Энхболд өнөөдөр /2015.06.15/
НҮБ-ын Суурин зохицуулагч, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Суурин төлөөлөгч
Сезин Синаноглуг нутаг буцах болсонтой нь холбогдуулан хүлээн авч
уулзав.

Уулзалтын эхэнд хатагтай Сезин Синаноглу Улсын Их Хурлын даргыг цаг зав
гарган хүлээн авч уулзаж байгаад талархал илэрхийлээд, УИХ-ын Төрийн
байгуулалтын байнгын хороо, УИХ-ын Тамгын газартай хамтран Монгол Улсын
төрийн эрх барих дээд байгууллага Улсын Их Хурлын хууль тогтоох үйл
ажиллагааг боловсронгуй болгох түүнчлэн нутгийн өөрөө удирдах
байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх төсөл өндөр үр дүнтэй хэрэгжиж байгааг
онцлов. Мөн тэрээр Монгол Улсад томилогдон ажилласан нь нэр төрийн хэрэг
байсныг тэмдэглээд “Өнгөрсөн таван жил миний хувьд гайхамшигтай үр
бүтээлтэй цаг хугацаа байлаа” гэсэн юм.

Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын
хороо, УИХ-ын Тамгын газартай хамтран Монгол Улсын төрийн эрх барих дээд
байгууллага Улсын Их Хурлын хууль тогтоох үйл ажиллагааг боловсронгуй
болгох түүнчлэн нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх
төслийн хүрээнд анх удаагаа Монгол Улсын шинэ Үндсэн хуулийн хэрэгжилтэд
хараат бус шинжээчдийн дүгнэлт зөвлөмж гаргасан ба нутгийн өөрөө
удирдах ёсны байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх зорилгоор үндэсний
сургалтын механизм бий болгосон нь онцгой ач холбогдолтой болсон гэв.
Түүнчлэн Монгол Улс, НҮБ-ын харилцаа, хамтын ажиллагаа эрчимтэй хөгжиж
байгаад сэтгэл хангалуун байдгаа илэрхийлээд, НҮБ нь манай улсын нийгэм,
эдийн засгийн болон хөгжлийн зорилтуудыг эхнээс нь тууштай дэмжиж ирсэн
хөгжлийн түнш болохыг тэмдэглэн хэллээ.

Улсын Их Хурлын дарга уулзалтын төгсгөлд хатагтай Сезин Синаноглуг
үүрэгт ажлаа амжилттай гүйцэтгэсэнд нь баяр хүргээд, цаашдын ажилд нь
амжилт, сайн сайхныг хүсэв.

Энэхүү уулзалтад Улсын Их Хурлын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын
хорооны дарга А.Бакей, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн
бичгийн дарга Б.Болдбаатар болон албаны бусад хүмүүс байлцав хэмээн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.