“Нийтийн тээврийн үйл ажиллагааг олон улсын өндөр жишигт хүргэн стандартын тэргүүлэгч байхад оршино”. Энэ бол том оврын автобусны үйл ажиллагаа эрхлэгч “Тэнүүн-Огоо” компанийн тэргүүн зорилго юм. Тиймдээ ч тус компанийн нийтийн тээврийн шинэчлэлийн төлөө гэсэн сэтгэл, хийж бүтээж буй үйлс арвин.
“Өдрийн сонин”-ы “Танайд өнжье” брэнд буландаа нийгэмд нэр хүнд, ажил үйлсээрээ манлайлагчид, үлгэр жишээ хамт олон, эрдэм боловсролтой элит эрхмүүдийг сонгож, оролцуулдаг уламжлалтай. Энэ удаад бид Монгол Улсад авто тээврийн салбар үүсч хөгжсөний 90 жилийн ойг тохиолдуулаад салбартаа чанарыг эрхэмлэгч, баялаг бүтээгчийнд өнжихөөр шийдлээ.Тэр хамт олон бол нийслэлчүүдэд нийтийн тээврийн үйлчилгээ үзүүлдэг “Тэнүүн-Огоо” компани. Хэн бүхэнд том оврын автобусны талаар таатай ойлголт төрдөггүй. Ааш муутай мөнгө хураагч, тос маслодоо хутгалдсан жолооч, энд тэндгүй хөглөрөх эмх замбараагүй байдал гэхчилэнгээр нийтийн тээврийнхнийг төсөөлдөг. Тэгвэл “Тэнүүн-Огоо” компанид өнгөрүүлсэн нэг өдөр энэ бодлоо таягдан хаясан гэдгийг юун түрүүнд тодотгомоор байна.
NBA ШИГ СУПЕР СПОРТ ЗААЛТАЙ 11 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙН ӨРТГӨӨР БАЙГУУЛСАН БААЗ
А.Ганхуяг захиралтай “Тэнүүн-Огоо” компани нийтийн тээврийн салбарын өнгө төрхийг өөрчилж, хийж, бүтээе гэсэн тэмүүлэлтэй ес дэх жилдээ зүтгэж байна. Энэхүү богино хугацаанд эднийх өөрийн хөрөнгөөр иж бүрэн засварын төвтэй гурван ч автобус бааз байгуулжээ.Төв бааз нь Гурвалжингийн гүүрний орчимд байрладаг. Автобусны салбар паркаа Дамбадаржаа, Улаанхуаранд өргөтгөжээ. Өнгөрсөн жил эхэлсэн Улаанхуаран дахь III баазын бүтээн байгуулалтын ажил саяхан дууссан байна. Одоо гаднах ногоон байгууламж, зам тавих ажил нь хийгдэж байгаа юм. Ирэх сард албан ёсоор нээлтээ хийхээр төлөвлөөд байгаа уг баазад дэлхийн стандартыг нэвтрүүлжээ. Нийтдээ 11 тэрбум төгрөгөөр нүсэр бүтээн байгуулалт хийснээрээ нийтийн тээврийн салбарт цоо шинэ өнгө төрхийг бий болгосон хувьсал хийж чадсан байна. Улс орны эдийн засаг хэцүүдээд байгаа өнөө үед хэн ч ингэж зориглож чадахгүй байгаа. Тэгвэл “Тэнүүн-Огоо” компани хямралыг сөрж, их хэмжээний хөрөнгө мөнгийг нийтийн тээвэрт зарцуулж буй нь энэ салбараа дэлхийн жишигт хүргэх гэсэн том хүсэл зорилгынх нь нэг ажээ. Шинээр баригдсан энэхүү III баазыг “Тулга-Огоо” гэж нэрлэсэн байна. Тэнд очсон хэн ч гэсэн автобусны бааз гэж хэлэхээргүй. Будаг нь ханхалсан цэвэр цэмцгэр уг бааз хоёр давхар оффис, дулаан гарааш, спорт заал, ажилчдын амралтын байртай.
Өндөр хөгжилтэй орнуудын автобус баазны стандарт л яг ийм байдаг байх. Нийтдээ 130 том оврын автобусны багтаамжтай цэлгэр дулаан гарааш тэнд бий. Мөн ажилчдын автомашины зогсоолыг оффисын байрныхаа хонгилд байгуулжээ. Энэ баазын бас нэг обьект нь Ашиглалтын албаны байр. Тэнд эмч, шалгах механик, касс нар байрлахаас гадна ажилчдын амралтын өрөөнүүдтэй. Амралтын өрөөнүүдэд эрэгтэй, эмэгтэйгээрээ тусдаа байрлачихна. Дотроо ор, хөнжил, душ, ариун цэврийн өрөө, гал тогоо гээд яг л айл шиг. Орой буусан жолооч, мөнгө хураагч нар бусдынхаа оронд зайлшгүй өглөө эрт ээлжлэхээр болбол тэнд байрлаж амарна. Хамгийн гол нь автобусууд шугамандаа тасалдахгүй зорчиж, иргэдэд саадгүй үйлчилдэг байх олон улсын жишиг ийм л байдаг аж. “Тэнүүн-Огоо” компанийн хувьд үнэхээр үйлчлүүлэгчээ гэсэн сэтгэл ажилчдаа ая тухтай, таатай байх тэр боломж бололцоог бүрэн хангажээ. Нөгөө талаар нийтийн тээврийнхэн гэхээр тос масло, шороо тоосондоо хутгалдаад явдагхэмээн ад үзэгддэг цаг ард хоцорч байна.
“Тэнүүн-Огоо” компанийн байгуулсан спорт заал бол хамгийн супер. Ингэж тодотгохын учир нь Монголдоо ганц нь. Өнөөдөр манай спортынхон ч ийм заалтай болж чадаагүй. Тэгвэл нийтийн тээвэрт үйл ажиллагаа эрхэлдэг хувийн хэвшлийн компани өөрийнхөө хөрөнгөөр ажилчдадаа зориулан спорт заал байгуулсныгхарсан хэн ч гэсэн бахархмаар. Нийтдээ 700 хүний суудалтай энэ заалны шал, шийт гээд тоног төхөөрөмжүүдийг АНУ-аас захиалж авчруулж байгаа гэсэн. NBA-тай эн зэрэгцэнэ. Зөөлөвчтэй шал, цахилгаан шийт, үзэгчдийн суудал зэрэг цөм дэлхийн стандарт.Спорт зааланд хүмүүс байнгын гүйж, харайж байдаг болохоор бөөр өвдөхөөс авахуулаад унаж, бэртэх аюултай. Тэгвэл зөөлөвчтэй, зориулалтын шал ийм эрсдлээс сэргийлж чадна. Энэ бүгдийг А.Ганхуяг захирал бүрэн тооцоолж, 300 сая төгрөгийг зөвхөн заалны шал худалдан авахад зарцуулжээ. Заалны зохион байгуулатын хувьд гурван давхар суудалтай, тамирчдын тоглолтыг өндрөөс харах боломжийг бүрдүүлсэн байна. Мөн тэнд тамирчдын амралтын өрөөнүүдтэй. Тэмцээн уралдааны шүүгчид, зохион байгуулагчдад зориулсан VIP өрөөнүүд ч бий. Спорт зааланд цугларсан олны хөлс эвгүй үнэр ялгаруулдаг. “Тулга-Огоо” баазын энэ заал бүрэн агааржуулалтын системтэй болохоор үүнд санаа зовох зүйлгүй аж. Түүнчлэн дуу чимээ тусгаарлагчтай, цуурайтна гэсэн ойлголт байхгүй. Цэлгэр том заалны хажууд тамирчдын хувцас солих өрөөтэй. Энэ нь гадаадын кинонд гардаг шиг эрэгтэй, эмэгтэйгээрээ тусдаа бөгөөд хувцасны шүүгээнүүдтэй.
Тамирчдын хувцас сольдог өрөө тус бүрдээ шүршүүртэй. Бас спорт заал нь дэргэдээ теннис, бялдаржуулах танхимтай. Спорт заалыг ингэж жинхэнэ утгаар нь байгуулсан явдал бол “Тэнүүн-Огоо”-гийн захирал А.Ганхуяг спортод хорхойтой нэгэн болох нь эндээс тод харагдаж байв. Тэрбээр “Манай авто тээврийн салбарынхан 90 жилийн хугацаанд анх удаа ийм спорт заалтай болж байна. Одоо энд уралдаан, тэмцээнүүдээ зохион байгуулна. Мөн ажилчид маань ч чөлөөт цагаараа зааландаа хөлсөө гаргаж, бэлтгэл сургуулилтаа хийнэ” гэж их л сэтгэл хангалуун өгүүлж байлаа. “Тулга-Огоо” баазын оффист захиргааны ажилтнууд байрлана. Мөн сүүлийн үеийн тоног төхөөрөмжөөр иж бүрэн тоноглогдсон гал тогоо нэгдүгээрт давхарт нь байгуулжээ. Компани ажилчдынхаа өдрийн хоёр хоолыг хариуцдаг юм билээ.
ДЭЛХИЙН “ЧАНАРЫН ТЭМДЭГ”-ИЙН ЭЗЭН “ТЭНҮҮН-ОГОО”
Шинэ бааз дахь захирлын өрөөг сонирхлоо. Хананд байрлуулсан дэлгэцүүд дээр бусад баазуудын үйл ажллагааг хянахын зэрэгцээ онлайнаар хурал зөвлөгөөнөө хийчихдэг юм байна. Өнгөрсөн жил хотын дарга ам гараад байсан өнөөх GPS төхөөрөмжийг нийтийн тээврийнхэнд суурилуулчихвал дээрх дэлгэцээр шугаманд явж байгаа автобусуудыг ч хянах бүрэн боломжтой ажээ. А.Ганхуяг захирлын цуглуулга нүдэнд туслаа. Түүнд бүх төрлийн автобусны загварууд байна лээ. Тэрбээр гадаадад орнуудаар туршлага судалж явахдаа эдгээр жижиг автобусуудыг үйлдвэрээс нь худалдаж авдаг гэсэн. Нэг нь л гэхэд 450 ам.долларын үнэтэй. Өөрөө ч үүнийг цуглуулах хоббитой бололтой юм. Мөн түүний номын санд голдуу түүх, спорттой холбоотой ном харагдав. А.Ганхуяг захирал нийтийн тээврийн салбарт 20 гаруй жил зүтгэж яваа Монгол Улсын зөвлөх инженер. Хуучнаар ЗХУ-д суралцаж, энэхүү мэргэжлийг эзэмшжээ. Түүнтэй ярилцаж байхад нийтийн тээврийн салбар хөгждөггүйн гол шалтгаан зайлшгүй бодлого, бас дахин бодлого үгүйлэгдэж байгааг онцолж байв. Манай хувийн хэвшлийнхэн хичнээн зүтгээд ч төрийн зүгээс бодлого дутагдаж байна. Тэгвэл өндөр хөгжилтэй орнуудын нийтийн тээврийн салбар нь хэрхэн системтэй болсон түүх, туршлагыг сонсоод байх нь ээ, манай төр хийж ядаад байх юмгүй санагдлаа. Дэлхийн улс орнууд, тэр дундаа нийтийн тээвэр нь манайх шиг замбараагүй зураглалтай байсан Солонгос улс богино хугацаанд энэ зовлонгоосоо ангижирч чадсан нь хотын удирдлагуудын зөв бодлого зохион байгуулалт нөлөөлжээ. Ннийслэл хотын маань шүдний өвчин болсон нийтийн тээврээ хөгжүүлэх гарц суваг олон байгааг энэ салбарын мэргэжилтнүүд түвэггүйхэн шийдчихэж дөнгөнө. Гэтэл төр хувийн хэвшлийнхний үйл ажиллагаанд хөндлөгөөс оролцоод л байвал асуудал хүнд хэвээрээ байж, улам дордохыг ч үгүйсгэхгүй.
“Тэнүүн-Огоо” компанийн хувьд бас ч гэж салбартаа хайртай, мэргэжлийн хүн удирддаг болохоор бусдаасаа ялгардаг. Автобусны компаниуд өнөөдрийнхөө орлогоор эднийх шиг бүтээн байгуулалт байгуулна гэвэл үлгэр. Алдагдлаа нөхөж ч чадахгүй шахам, өдөр хоногийг залгуулдаг тэд мөрөөдөөд ч биелэхгүй. Харин “Тэнүүн-Огоо” компанийн захирал А.Ганхуяг бусад салбарт бизнес эрхэлдэг бөгөөд тэндээсээ орж ирсэн орлогыг нийтийн тээвэртээ зориулчихдаг нэгэн. Ямар сайндаа эдийн засаг хямарчихаад байхад бүхэл бүтэн автобус бааз байгуулсныг нь найз нөхөд, ойрын хүрээнийхэн нь шүүмжилж, түүнийг мулгуугаар нь дуудаж байхав дээ. Салбартаа гэгээ татуулсан А.Ганхуягийн энэ хөдөлмөрийг дэлхий дахин өндрөөр үнэлжээ. Албан өрөөнд нь олон, олон шагналын цом, дурсгал байснаас нэгэн өвөрмөц хийцтэй өргөмжлөл анхаарал татлаа. Энэ бол дэлхийн “Чанарын тэмдэг” аж. Женевээс жил бүр дэлхийн улс орнуудын шилдэг бизнес эрхлэгчдийг зарладаг уламжлалтай. Анхныхыг нь Монгол Улс өнөө жил хүртсэн бөгөөд “Тэнүүн-Огоо” компани болзол бүрэн хангаж чаджээ. Тэрхүү чанар стандартын баталгаа болсон шагналыг тодруулахдаа зохион байгуулагчид нь улс орон очиж бодит байдалтай танилцаж үнэлэлт дүгнэлт өгдөг байна. Тэд манай улсад ирээд олон компанид очиж, өөрсдийн шалгуур үзүүлэлтийн дагуу болзол хангаж байгаа эсэхийг нягталжээ. Тэр дундаас “Тэнүүн-Огоо” компанийг сонгож, салбартаа хийж бүтээсэн ажлуудаар нь үнэхээр их бахархсан байна. Зах зээлгүй, ядуу буурай оронд нийтийн тээвэр нь ямар ч бодлогогүй энэ салбарт хувийн хэвшлийн компани өөрийн хөрөнгө хүчээр мундаг бүтээн байгуулалт босгосныг нь сайшаажээ. Бас ажилчдынхаа төлөө тус компанийн хийсэн бүхнийг нь үнэлж, дэлхийн “Чанарын эзэн”-ээр өргөмжилсөн байна. Бөмбөрцөгийн 55 улсын 100 аж ахуй нэгжид энэ шагналыг гардуулснаас Азиас Монгол, Хонгконг, Сингапур тодорсон байна. Ер нь “Тэнүүн-Огоо” компани байнга л ТОП-150 аж ахуй шалгардаг бөгөөд жил бүр байраа ахиулсаар ирсэн нь хамт олны хичээл зүтгэлийн үнэлгээ юм.
ЗАЛЬЖИН “ТУУЛАЙ”-НУУД
“Тэнүүн-Огоо” компани 800 гаруй ажилтантай өнөр бүл. Шинээр гуравдугаар баазаа байгуулж, үүнээс 300 хүний ажлын байр шинээр бий болгожээ. Автобусны компанийн ажил хэрхэн явагддагийг сурвалжлахаар Улаанхуаран дахь “Тулга-Огоо” баазад баасан гаригийн 05.40 цагт очлоо. Аль хэдийнэ ажилчид цуглачихсан бужигнаж байв. “Тэнүүн-Огоо” гэж бичсэн логотой хувцас дарга, цэрэггүй нэгэн жигд өмсдөг юм байна. Ерөнхий захирал А.Ганхуяг биднийг угтан авав. 130 автобусны багтаамжтай энэ баазад одоогоор 60 автобус байгаа аж. Дотно, гаднагүй угааж цэвэрлэсэн тэдгээр автобусууд ажилдаа гарахад бэлэн болцгоожээ. Үүнийг өөрсдийнх нь хэлж заншсанаар өглөөний гаралт гэж нэрлэдэг байна. Тэднийг ажилдаа гарах эсэхийг Шалгах механик шийддэг аж. Цагдаа, мэргэжлийн хяналт л гэсэн үг. Тэр өдрийн Шалгах механик Д.Мөнгөндалай өглөөний гаралтын автобусуудыг “байцаана”. Согтолтын хэмжээ тодорхойлдог багаж руу жолооч нарыг үлээлгэв. Жолооч нараас ямар ч зөрчил илрээгүй юм. Хэрэв асуудалтай байвал тэр өдөр шугамд гарахыг шууд л хориглоно. Мөн Шалгах механик автобусны гэрэл дохио бүрэн бүтэн, тоормос ямар байгааг шалгаж үйлчилгээнд гаргах зөвшөөрөл өгөх эсэхээ шийднэ.
Эхэнд нь М:1 буюу “Улаанхуаран-III, IV хороолол” чиглэлийн автобус ажилдаа гарлаа. Дараагаар нь Т.Амарбат жолоочтой “Шархад-Зунжин” чиглэлийн автобус Шалгах механикийн “шалгалт”-ыг амжилттай даваад хөдөллөө. Д.Мөнгөндалай механик тун ч гярхай ажиглаж, урт жагсаалт бүхий хуудсаа бөглөж дууссаны дараа автобусуудаа үйлчилгээнд гаргаж байв. Гуравдугаар баазаас хөдөлсөн автобусууд “Ургах наран” хорооллоос эхлээд хотын төвийг чиглэнэ. Эхний автобус 06.00 цаг гэхэд шугамандаа гарахад нь манай сурвалжлах баг хамт суугаад хөдөллөө. Ургах наран хороолол орох замд хотын хөдөлгөөн сийрэг байв. Хотын зүүн зүгийг чиглэн явахад автобусны буудлууд хүнгүй шахам байлаа. Ингээд Ургах наран хорооллын эцсийн зогсоол дээр ирэхэд зорчигчид хүлээж байв. Голдуу л оюутан, сурагчид сууцгаана. Буудал болгоноос зорчигчид нэмэгдсээр дүүрэн хүнтэй автобус Офицеруудын ордон руу орж ирэв. Тэндээс зарим нь бууж овоо шингэрлээ гэж бодож байтал ялгаагүй зөрөөд тэр хэмжээний хүн суув. “Цүнх саваа хямгадаарай” гэж кондуктор зорчигчдыг хулгайчаас сэрэмжлүүлнэ. Автобусанд нэг дор олон хүн ороод ирэнгүүт мань мэт бол тэдний хэн нь мөнгөө төлж, хэн нь өгөөгүйг ялгаж чадахгүй. Харин кондукторууд нэг гүйлгэж хараад л зорчигчдоо нүдэлчихдэг гэнэ. Тухайлбал, энд нэг хүнд билет тасалж байх зуураа тэр, тэрнээс мөнгөө аваагүй байгаа гээд содон зүйлээр нь тогтоочихдог байна. Энэ янзаараа “Туулай”-чдыг бол гаргаахгүй. Офицеруудаас хөдлөөд явж байтал кондуктор эгч уурлаад явчихав. “Ямар ч орлогогүй сурагчид 200 төгрөг төлөөд зорчиж байхад та нар улсаас 70 мянган төгрөг авдаг байж 500-хан төгрөг төлөөд явчихаж чадахгүй байна уу” гээд л бухимдлаа. Хуурамч виза картаар үйлчлүүлэх гэж оролдсон оюутныг ёстой нэг зад загнаж байна аа. Өнөөх оюутан их зальжин арга хэрэглэжээ. Оюутны виза картныхаа ард сурагчийн үнэмлэх бариад скочдсон байв. Кондукторт оюутны визагаа харуулчихаад далд хийх гэтэл гярхай билет таслагч скочны наалтыганзаарчээ. Ингээд шалгаад үзтэл тэр зорчигч залуугийн зурагтай сурагчийн үнэмлэх байх нь тэр. Мань эр хоёуланг нь хуурамчаар үйлджээ.
Ажлын өдрүүдэд оюутны визагаар үнэгүй зорчино. Амралтын өдрүүдэд виза үйлчлэхгүй болохоор 200 төгрөг төлөөд сурагчийн үнэмлэхээ үзүүлээд явдаг байжээ. Олон хавар нэгэндээ гэгчээр энэ мэтчилэн хуурамч үнэмлэх ашиглаж байгаад баригдсан хүмүүс зөндөө гэнэ. Ерөнхийдөө 10.00 цаг хүртэл автобусууд дүүрэн хүнтэй зорчих юм. Харин түүнээс хойш 16.30 цаг хүртэл автобус заалан дахь суудлаа дүүрэх үү үгүй юу хүнтэй маршрутаараа зорчсоор өдрийг авдаг бололтой юм. Ажил цуглаж, тарах үеэр л автобус орлоготой байна. Өглөөгүүр ажил албандаа яарсан хүмүүс орж ирэх бол өдөр голдуу хог түүдэг, согтуу хөлчүү нөхдүүд зорчино. Тэд мөнгөө төлөхгүй гэж кондукторуудын уурыг хүргэнэ. “Хог түүдэг хүмүүсийг мөнгөө өг гэж шаардаад ч нэмэргүй. Урдаас хэл амаар доромжлох юу ч биш. Тэгэхээр хурдан буугаасай гээд дуугүйхэн шиг явуулж байдаг” гэж хаширсан кондуктор эгч хэлэв. Тэрбээр “Албатай юм шиг архи уучихаад үнэгүй зорчихоосоо ичихгүй байна уу. Наад архи ууж байх мөнгөө автобусандаа өгч чадахгүй юм бол ядаж талхаа аваад идээсэй” гэж үглэнэ. Энэ мэтчилэн том оврын автобусны жолооч, кондукторын ажил амаргүй юм. Орлого биелүүлэх гэж хотын түгжрэлд цагтай уралдан яалт ч үгүй давхих болно. Дээр нь мөнгөө төлөхгүй хүмүүстэй муудалцсанаас болоод бусдад уураа гаргана.
Өглөө баазын дулаан гараашаас нүүрээ угаасан хүүхэд шиг цэмцийгээд гарсан автобусууд үд дунд гэхэд бөмбөгдчихсөн юм шиг новшиндоо дарагдах юм билээ. Автобус эцсийн зогсоолд түр саатах үед кондуктор заалаа шүүрдэж, цэвэрлэнгээ “Манайхан хачин улс шүү. Гэр орондоо хогоо ингэж хаяхгүй дээ” гэж амандаа бувтнаж байв.
ӨРГӨН БҮРЭЛДЭХҮҮНТЭЙ ХУРАЛДДАГ ӨГЛӨӨ БОЛГОНЫ ШУУРХАЙ
“Тэнүүн-Огоо” компанийн удирдлагын түвшний шуурхай өглөө тогтмол 09.00 цагт эхэлдэг байна. Гэхдээ 20 минутын өмнө бүгд цугларна. Тэд 15 минутын турш дасгал хийснийхээ дараа хурлаа эхлүүлдэг тогтсон уламжлалтай юм билээ. Энэ нь нэг талаар байгууллагын соёл, нөгөөтэйгүүр ажилтнууд хөдөлгөөн хийснээр хуралд идэвхтэй оролцох үндэс болдог ажээ. Шуурхай Ерөнхий захирал А.Ганхуяг, Гүйэтгэх захирал Ж.Эрдэнэбат, Хамгаалалтын албаны дарга Т.Цогтбаатар, Төв инженер Э.Мөнхбат, Засварын төвийн инженер М.Мэнд-Амар, Хоёрдугаар хэсгийн дарга Н.Батбаяр, Гуравдугаар хэсгийн дарга А.Батбаяр, Дөрөвдүгээр хэсгийн дарга М.Анхбаяр, Төв баазын Шалгах механик Э.Билгээ, Ерөнхий нягтлан бодогч Ариунаа нарын бүрэлдэхүүнтэй хуралддаг юм байна. Хурлын эхэнд Ерөнхий захирлын туслах Б.Уянга өмнөх хэлэлцэх асуудлын жагсаалтыг танилцуулав. Хариуцсан алба, хэлтсийн дарга нар өдөр тутмынхаа үйл ажиллагааг тайлагналаа. Автобусны гаралт, оройн буулт, ажилласан цаг, ямарваа нэгэн техникийн доголдол, угаалга цэвэрлэгээ, орлого, зарлага гээд бүхий л хүрээнд хуралддаг ажээ. Орлогын хувьд төлөвлөгөөг 50-60 хувьтай биелүүлдэг бололтой юм. “Тэнүүн-Огоо” компанийн өглөөний шуурхай өргөн бүрэлдэхүүнтэй хуралддаг байна. Төв баазынхаа хурлын танхимаас бусад баазтайгаа цахимаар холбогдож видео хурал хийдэг юм билээ. Энэ өдөр Дамбадаржаа дахь баазын Шалгах инженер С.Баяржаргал, Улаанхуаран дахь “Тулга-Огоо” баазын Шалгах механик Д.Мөнгөндалай, Хяналтын ажилтан Т.Цогтсайхан нар мэдээ, тайлангаа танилцуулж байсан. Холбогдох үүрэг даалгаврыг удирдлагууд нь өгч, цаг ямагт анхаарал, болгоомжтой, хянамгай ажиллахыг хариуцсан алба, хэлтсийн дарга нарт сануулж байлаа. Шуурхайгаар ажилд шинээр орж байгаа хүмүүсийг авч хэлэлцэнэ. Жолооч болох хүмүүсийг тогтмол даваа болон лхагва гаригийн шуурхайгаар оруулдаг байна. Харин баасан гаригт Хамгаалалтын албанд ажиллах хүсэлт гаргасан залууг оруулж ирэв. Энэ сарын 1-нд цэргээс халагдсан түүнийг хоёр өдөр дагалдангаар явуулсан гэнэ. Ерөнхий захирал А.Ганхуяг нь “Хамгаалалтын албаны ажил үүрэгтэй бүрэн гүйцэд танилцаж чадсан уу. Ажиллах байдлыг харгалзсан уу” гэж богино хугацаанд дагалдан хийгээд ажилд орж байгаа түүний талаар хамгаалалтын албаны дарга Т.Цогтбаатараас тодруулав. Хариуд нь “Энэ хүн цэргийн албанд байхдаа харуул хамгаалалтын үүрэг гүйцэтгэж байсан. Тэгээд ч цэргээс халагдаад удаагүй, байнгын бэлтгэлтэй байгаа. Тиймээс ажилд авах шаардлага хангаж байгаа” гэлээ. Харин Гүйцэтгэх захирал Ж.Эрдэнэбат шинэ хүндээ ажлын онцлогоо танилцуулж хурдан дадлагажуулах үүрэг өгнө лээ. Ийнхүү “Тэнүүн-Огоо” компанийн хамгаалалтын алба 39 хүнтэй болж бүл нэмэв.
ОЁДЛЫН ЦЕХ, ЭКО УГААЛГА, ИЖ БҮРЭН ЗАСВАР ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
ТӨВТЭЙ АВТОБУСНЫ БААЗ
“Тэнүүн-Огоо” компани нийслэлийн найман чиглэлд өдөр тутамдаа тогтмол 167 автобус үйлчилгээнд гаргаж байна. Зарим автобусны компаниуд өөрийн гэсэн баазгүй, бусдын гараашийг түрээслэн амьдарч байхад “Тэнүүн-Огоо” хотын захын гурван бүсэд бүхэл бүтэн иж бүрэн тоноглогдсон баазтай байгаа нь олон давуу талтай аж. Зорчих маршрутын чиглэлийн дагуу бүсчлээд баазууддаа байрладаг аж. Нэг ёсондоо сул гүйлт хийхгүй гэнэ. Ингэснээр нэг автобус 20-30 литр шатахуун хэмнэдэг ажээ. Гурвалжингийн гүүрний урдхан талд байрлах “Тэнүүн-Огоо” төв баазын хашааны гаднах зам талбайгаа өөрсдийн хөрөнгөөр асфальтаж тохижуулжээ. Харамсалтай нь эднийхтэй зэрэгцээд үйл ажиллагаа явуулдаг хүнд даацын тэрэгнүүд зассан замыг нь эвдчихээд байдаг бололтой юм. Шороо татуулаад л өдөрт хэд хэдэн удаа өнгөрөх ажээ. Төв бааздаа ногоон байгууламж хийж эхэлжээ. Улиас мод тарьсан байв. Баазын үүдэнд харуул хамгаалалтын байр бий. Шалган нэвтрэхээр дотор ормогц цагаан хоолойгоор аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа өгч байв. Өглөө ажилчид цуглах 06.00 цагаас эхэлж, 10.30 цаг хүртэл давтамжтайгаар ингэж зааварчилгаа өгдөг байна. Мөн том гэгч нь электрон самбар дээр бүх чиглэл, маршрутыг байрлуулжээ. Жолооч нар орой буухдаа эндээс маргааш өглөөнийхөө хуваарийг хараад хэд дэх гаралт болохоо мэдэж авдаг байна.
Төв баазад эмч, оёдлын цех байдаг. Мөн хяналтын алба, хамгаалалтын алба, засвар үйлчилгээний төв, эко угаалгын газартай, өргөн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг ажээ. Гараашийн тухай 120 автобусны багтаамжтай ч 60 автобус энд байрлана. Тус компанийн оёдлын цех гэхэд нийт ажилчдынхаа өвөл зуны бүх хувцсыг оёно. Тэдгээр хувцсаа нэг хүн нэг жил өмсөөд акталдаг аж. Биднийг очиход үйлчин бүсгүйчүүд Авто тээврийн салбар үүсч хөгжсөний 90 жилийн арга хэмжээний хүрээнд өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд явагдсан сагсан бөмбөг болон волейболын тэмцээний хөгжөөн дэмжигчдийн хувцсыг урласан гэнэ. Улаан, цагаан өнгө алагласан энэ өмсгөл Албар спорт хороонд болсон тэмцээний үеэр өвөрмөц бас олны дундаас содон харагдаж байсан. Тус компани “Тэнүүн-Огоо” спорт клубтай. Эдний тамирчид сагс болон волейволоор улсдаа төдийгүй олон улсын тэмцээнд амжилттай оролцдог чанга баг. Буянт-Ухаа цогцолборт таван өдрийн турш үргэлжилсэн Зүүн Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд “Тэнүүн-Огоо” волейболын эрэгтэй баг ширүүн өрсөлдөгчдийн нэг байсан бөгөөд дөрөвдүгээр байрт орсон юм.
“Тэнүүн-Огоо”-гийн Автобусны засвар үйлчилгээний төв нь дотроо хэд хэдэн хэсэгтэй. Том оврын автобусны засварын төв атлаа шал нь нүүр харагдмаар өнгөлөг. Учир нь арван жилийн баталгаатай резинэн будгаар буджээ. Гол нь тэрэндээ ч биш, засварын төв нь стандартын дагуу болохоор бохир нь хөглөрөөд байхгүй. Автобус гараашид асаалттай байхаар түлшнийх нь утаа тэнд байхын аргагүй болгодог. Тэгвэл эдний засварын төв дэх автобусны утааг зориулалтын сорогчоор гадагшлуулдаг болохоор орчин нь цэвэр, саруулхан байх бас нэг үндэс нь болдог ажээ. Мөн засварын төв токарь, цахилгаан, механик, мотор гэсэн цехүүдтэй. Бүгдийг эдний инженерүүд гардан хийдэг байна. “Тэнүүн-Огоо” компаниМонгол Улсын хоёр зөвлөх инженертэй. Ерөнхий захирлаас гадна Гүйцэтгэх захирал Ж.Эрдэнэбат мөн л Монгол Улсын зөвлөх инженер юм билээ. Одоо Монголд явж байгаа эдгээр автобусууд тухайн улсдаа “тэтгэвэрт” гараад манайд ирсэн “өндөр настнууд”. Тус компани дэргэдээ автобусны засвар үйлчилгээний төвтэй болохоор мэргэжлийн инженерүүд нь тээврийн хэрэгслүүддээ тогтмол засвар үйлчилгээг 32-34 хоногт хийдэг байна.Бас өнгө зүсэд нь анхаарч, будаг, шунхаа ч хийчихнэ. Засварын төвийн хоёр давхарт сургалтын танхимтай. Тэндээ шинээр жолооч болохоор ирсэн хүмүүст сургалт явуулдаг байна. Хажуудаа номын сантай. “Тэнүүн-Огоо”-гийн бүх ажилтнууд ном сангаа баяжуулжээ. Тэнд ховор содон 3000 гаруй ном бий гэнэ.
Эдний Эко угаалгын төвийг магтахгүй өнгөрч болохгүй. Зөөлөвчтэй угаалгын сэгсүүргээр хормын төдийд автобусыг өнгө оруулна. Эко угаалгыг нэг удаадаа гурван тн усаар цэнэглэчихсэн байхад бүхэл бүтэн гурван сар тэрийгээ ашигладаг байна. Автобус угаасан усаа цэвэршүүлээд дахин ашигладаг гэсэн үг.
“Тэнүүн-Огоо” компанийнхан орой үүрийн таван жингээр нэг бужигнадаг бол үдшийн бүрийд хөл хөдөлгөөнтэй байдаг ажээ. Орой автобус шугамнаасаа 22-23 цагийн хооронд бууна. Гарааш руу орохын өмнө эко угаалгаар заавал дамжина.Шалгах механик автобусуудаа хүлээж авна. Халтайсан автобусууд эко угаалгад ороод гарч ирэхдээ нүүрээ угаасан хүүхэд шиг өнгө орох гэж жигтэйхэн. Харин автобусны дотор талыг кондукторууд нь өөрсдөө цэвэрлэчихдэг юм билээ. Угаалгаас гарч ирсэн автобусууд шатахуунаа авчихаад гарааш руу орно. Ингээд өглөө эрлэн ажилдаа гарахад бэлэн боллоо. Жолооч нар автобусаа гараашид байрлуулж байх зуур кондукторууд орлогоо тушаачихаад гэрийн зүг хөдөлнө. Ажилчдын автобус тэдэндөглөө, оройдоо үйлчилдэг байна.
Тун удахгүй эх үрсийн баяр болно. Ажилчид энэ баярыг хоног тоолон хүлээж байгаагаа сонирхуулж байв. Учир нь энэ өдөр бүх ажилчдын 2000 гаруй хүүхэд хотоос зайдуу гарч баяраа нүсэр тэмдэглэдэг байна. Тэдний дунд уралдаан, тэмцээн зохион байгуулж, нэг өдрийг нижгэр өнгөрүүлдэг ажээ. Нийтийн тээврийн “Тэнүүн-Огоо” компанид өнгөрүүлсэн нэг өдөр ийм байлаа. Зангидсан гар шиг хүчтэй, бас эвтэй ийм хамт олныг бүрдүүлэх гол түлхүүр нь байгууллагын өрхийн тэргүүнд байгаа нь анзаарагдсан юм.Нийтийн тээврийн салбарыг хөгжүүлж, дэлхийн стандартад хүргэх гэсэн чин хүсэлтэй тэдний зам нь зөв болохоор дэлхийд Монголынхоо нэрийг гаргасан амжилтын эзэд бол чаджээ.
М.МӨНХЦЭЦЭГ
Гэрэл зургуудыг Г.ЛХАГВАДОРЖ
Тулгар төрийн 2224, Их Монгол Улсын 809, Ардын хувьсгалын 94 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хорооны ээлжит хурал Монгол Улсын Шадар сайд У.Хүрэлсүхийн өрөөнд боллоо. Хурлаар Үндэсний их баяр наадмын салбар хороодын ажлын төлөвлөгөөг баталсан байна. 
Төрийн ордонд гал гарсан тухай мэдээ дөнгөж сая ирлээ. Төрийн ордны баруун жигүүрийн хоёрдугаар давхарт байрлах Засгийн газар хуралддаг танхимд гал гарсан байна. Үүний улмаас Төрийн ордны хоёр болон гуравдугаар давхар битүү утаатай болжээ.Албан бус мэдээллээр галын шалтгаан цахилгааны залгуураас үүдсэн бололтой. Одоогоор Засгийн газар хуралддаг танхимын үүдэнд хамгаалалтад аваад байна.
Люксембургийн Ерөнхий сайд удаан хугацаанд үерхсэн ижил хүйстэнтэйгээ гэрлэжээ. Тэрбээр өөрийгөө гей гэдгийг нуудаггүй юм. 
УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг ээлжит хуралдаанаараа өнөөдөр Эдийн засгийн ил тод байдлыг хангах тухай, Эдийн засгийн өршөөлийн тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцээд Б.Болор гишүүнээр ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулжээ. Уг ажлын хэсэг нь татвараа төлөөгүй аж ахуйн нэгж хэд байгаа, мөн бусад шалтгаанаар асуудал нь хууль хяналтын байгууллагад шилжсэн компани хэд байна вэ гэдгийг тогтоох юм байна. Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжав тайлбарлахдаа “Асуудалтай аж ахуйн нэгж тийм их биш. Харин хэвлэлд гарч байгаа мэдээллээр 11 мянга орчим аж ахуйн нэгж бий гэсэн тоо яригддаг. Тиймээс ажлын хэсэг өргөн хүрээг хамарч асуудлыг судлах аж. Нөгөөтэйгүүр, ирэх баасан гаригт УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар энэ хуультай холбогдуулан, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт Хууль зүйн сайд, Сангийн сайд нарт хандан тавьсан асуулгын хариуг сонссоны дараа УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэхийг шийдэхээр болсон гэдгээ бүлгийн дарга Б.Гарамгайбаатар мэдэгдлээ. Гэхдээ тус бүлгийн хувьд Эдийн засгийн өршөөлийн хууль, Эдийн засгийн ил тод байдлыг хангах тухай хуулийн төслүүдийг батлах шаардлага бий гэж үзжээ.
УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн хуралдаан Төрийн ордны “А” танхимд эхлээд байна. Тус хуралдаанаар бизнес эрхлэгчдийн хүсэн хүлээж байгаа хамгийн анхаарал татахуйц хуулийн төслийг хэлэлцэж байгаа юм. Тодруулбал, Эдийн засгийн өршөөлийн тухай, Эдийн засгийн ил тод байдлыг хангах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж эхэлсэн аж. Уг хуулийн төслийн талаарх танилцуулгыг Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжав хийсэн байна.
Гадаад хэргийн сайд Л.Пүрэвсүрэн, Гадаад хэргийн яамны Ази, Ойрхи Дорнод, Африкийн газрын захирал Н.Наранбат тэргүүтэй албаны хүмүүс Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Ерөнхий сайд Нарендра Модиг үдэж мордууллаа. Нарендра Моди нь Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгийн урилгаар 2015 оны 5 дугаар сарын 16-18-ны өдрүүдэд Монгол Улсад төрийн айлчлал хийгээд буцаж буй юм. Энэхүү айлчлал нь Энэтхэг Улсын Засгийн газрын тэргүүний хувьд манай улсад хийж буй анхны айлчлал байсан бөгөөд энэ онд тохиож байгаа Монгол Улс, Энэтхэг Улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 60 жилийн ойн хүрээнд хэрэгжиж буйгаараа онцлогтой байв.
Иракийн засгийн газрын арми байршлаа орхин явсны дараа “Исламын улс” бүлэглэл Анбар мужийн нийслэл Эр-Рамади хотыг эзэлсэн байна. Иракийн цэргүүд Эр-Рамади хотыг хамгаалан исламын дайчидтай хэдэн өдөр ширүүн тулалдсаны эцэст ухарсан аж. “Исламын улс” бүлэглэлийнхэн Иракийн армийн наймдугаар бригадын цэргийн баазыг эзэлснээр танк, пуужингийн систем зэргийн олзолжээ. Эр-Рамади хотын төлөөх тулаанд өнгөрөн хоёр өдөрт 500 гаруй хүн амь үрэгдсэн байна. Ийнхүү Багдадын баруун хэсгээс Сирийн хил хүртэлх өргөн газар нутгийг хамарсан Анбар мужийн нийслэл исламистуудын гарт оржээ. 
Цас хаялсан өвлийн үдэш тэр хоёрын хайрын түүх эхэлжээ. Бүсгүй өөрийн гэсэн орлоготой болохын зэрэгцээ бизнес хийж үзэх залуу хүний эрч хүч дүүрэн тэмүүллээр нэгэн жижигхэн кафе ажиллуулаад удаагүй байв. Охин өнөөх кафег түрээсээр ажлуулж байгаа болохоор олон хүн зэрэг цалинжуулж чаддаггүй, тиймээс ганцаараа л зүтгэнэ. Аягаа угаагаад, орж ирсэн хүмүүсийг угтаж аваад, захиалгыг нь хүргэж өгөн завсар чөлөөгүй гүйж байсан жирийн л нэг өдөр ирээдүйн нөхөртэйгээ танилцжээ. Шинэхэн цасны жаварт бээрсэн залуу аяга халуун кофе уухаар кафед ортол зүүн хацар дээрээ содон мэнгэтэй, нүүр дүүрэн инээмсэглэл тодруулсан охин үйлчилж байх нь тэр. Цаанаа л нэг сэтгэлд дотно санагдах охиныг хараад суугаад л байж. Залуугийн ширээг тойрч гүйгээд байхаар нь “Халуун кофе уух гэж орж ирсэн юм” гээд аяархан хэлчихэв. Тэгсэн охин инээд алдан гүйж ирснээр залуу хос анх удаа харц тулгарчээ. Б.Тамир, С.Болормаа хоёрын танилцсан түүхийн эхний хуудас нэг иймэрхүү. Анхны харцаар дурладаг гэдэгт итгэдэггүй байсан залуу хайртай бүсгүйгээ харж сэтгэл алдарсан цагаас хойш тэдний ажлаас салсангүй. Өглөө гэрээсээ гарахдаа түүндээ яаж сайхан харагдах вэ гээд аль ганган хувцсаа өмсөж гарна. Өдөр цайны цагаар ажлынхаа хамт олныг дагуулан очиж өдрийнхөө хоолыг иднэ. Байнгын үйлчлүүлэгч болсон хойноо С.Болормааг эргүүлж талтай гэдгээ илэрхийлсэн хойноо залуу орой ажлаа тараад кафед очдог болов. Зөөгч, бармен хийж ажилд нь тусалж байгаад оройд гэрт нь хүргэж өгнө. Сэтгэл гэгэлзүүлсэн хаврын орой ажлыг нь тарахыг хүлээж байгаад хотын төвөөр алхаж байхдаа үерхэх санал тавьж хосууд болцгоожээ. Нинжин сэтгэлтэй, тусч, үзэсгэлэнтэй түүнтэйгээ үерхэхийг гуйж байхдаа л сэтгэл дотроо “Чамайгаа насан туршдаа үүрд хайрлана” гэж шивнэж байсан гэдэг. Болороо ч ажилсаг, нөхөрсөг Тамирынхаа гуйлтыг баярлан догдолж хүлээж авчээ. 
Одоогоор бүх химийн эмчилгээг зогсоож зөвхөн өвчин намдаах тариа хэрэглэж байгаа юм байна. Хавдар маш хурдацтай томрохын зэрэгцээ уушги руу нь үсэрхийлчихсэн байгаа гэсэн. Тэгэхээр эмч нар яаралтай мэс засалд орохыг зөвлөж байгаа ажээ. Харин уушгинд үсэрхийлснийг химийн эмчилгээгээр тогтоох боломжтой гэжээ. Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сараас өнөөдрийг хүртэл холын Америкт эмчлүүлэх зардлыг ар гэрийнхэн нь чадах чинээгээрээ бүрдүүлж байгаа. Бас хосууд гал голомтоо бадраасан хоёр өрөө орон сууцаа барьцаалан зээл аваад явжээ. Одоо харин мэс заслын төлбөр дээр тун аргагүйдэж байгаа юм байна. Тиймээс С.Болормаа, Б.Тамир нарын найзууд нийлэн хандивын тоглолт зохион байгуулж залуу хосод сэтгэлийн дэм өгөхөөр болсон. Тоглолтыг санаачлан зохион байгуулж байгаа С.Болормаагийн ангийнхантай уулзахад “Яаж ийж байгаад хэдэн төгрөг цуглуулаад туслах юмсан гээд эрвийх дэрвийхээрээ ажиллаж байна” гэж байлаа. С.Болормаа 2009 онд “Зохиомж” дээд сургуулийн Гаалийн удирдлагын 505.1 ангийг төгсчээ. Оюутан байхаасаа л бусдадаа тус болохыг хичээдэг байсан болохоор хүнд өвчтэй үед ангийнхан нь зүгээр өнгөрөхийг тэвчээгүй гэсэн. Тиймээс хамтлаг, дуучдыг нэгтгэн “Хайрын хүч” нэртэй хандивын тоглолт зохион байгуулж буй ажээ. Тоглолт энэ сарын 20-ны өдөр “UB Palace”-ын концертийн их танхимд 19.00 цагаас болно. Тасалбарын үнэ 15 мянган төгрөг. Уг тоглолтыг үзсэнээр хүнд өвчнөөр шаналж байгаа С.Болормаад бүсгүйд туслах юм. Бас ХААН банкин дахь түүний 5116016163 дансанд хандив өргөж болох юм байна. Тэрээр энэ сарын 22-нд мэс засалд орохоор төлөвлөжээ.
Нийслэлийн Засаг даргын Санхүү, эдийн засгийн асуудал хариуцсан орлогч Н.Батаа “Гэрээ байгуулах эрх шилжүүлэх тухай” А/408 дугаар захирамж гаргалаа. Захирамжаар Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтийн дэмжлэгтэй хэрэгжиж буй “Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр” төслийн 1 дүгээр үе шатны төслийн хэрэгжилтийн хугацаанд Баянхошуу, Сэлбэ дэд төвүүдэд иргэдийн оролцоог хангах, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх чиглэлээр зөвлөх үйлчилгээний олон улсын тендерт “хамгийн сайн” үнэлэгдсэн Нэгдсэн үндэстний байгууллагын Япон улсын Фукуока хотод байрлах Хүн амын нутагшил суурьшлын хөтөлбөрийн Ази, Номхон далайн бүсийн салбар байгууллагатай хэлцэл хийх Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг баталлаа.