Монгол, Хятадын солилцооны тусгай тэтгэлэгт хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллах тухайсанамж бичигт гарын үсэг зурах ёслол өнөөдөр 10.30 цагаас БСШУЯ-нд болно. Хөтөлбөрийн дагуу ирэх таван жилд 1000 оюутныг БНХАУ-ын их, дээд сургуулийн бакалавр, магистр, докторын хөтөлбөрүүдэд суралцуулахаар болсон байна. Санамж бичигт Монголын талаас БСШУ-ны сайд Л.Гантөмөр, Хятадын талаас БНХАУ-ын Боловсролын яамыг төлөөлж БНХАУ-аас Монгол Улсад Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд ноён Ван Шаолун нар гарын үсэг зурах юм байна.
Month: April 2015
Нийслэлийн Засаг дарга “Улаанбурхан өвчний дэгдэлтийг хязгаарлах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” А/310 дугаар захирамж гаргалаа. Захирамжаар нийслэлийн хэмжээнд улаанбурхан өвчнөөс сэргийлэх, дэгдэлтийг хязгаарлах, оношлох, эмчлэх үйл ажиллагааг мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулахыг бүх шатны Засаг дарга нарт, Эрүүл мэндийн байгууллагуудыг мэргэжил арга зүй, нэгдсэн удирдлагаар ханган ажиллахыг нийслэлийн Эрүүл мэндийн газарт даалгав.
Нийслэлд Улаанбурхан өвчний дэгдэлтийг хязгаарлах, эрүүл мэндийн байгууллагуудын халдварын сэргийлэлт, хяналтыг сайжруулах, голомтын халдваргүйтгэлд шаардлагатай 18 сая 200 мянган төгрөгийг Засаг даргын нөөц хөрөнгөөс санхүүжүүлэхийг Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газарт, нийслэлийн Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн хүүхэд багачууд, багш, эмч, ажилтан, эцэг эхчүүдэд улаанбурхан өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар мэдээлэл, сургалт сурталчилгааг эрчимтэй явуулахыг нийслэлийн Боловсролын газар, Эрүүл мэндийн газарт үүрэг болголоо.
Мөн захирамжийн хэрэгжилтэд хяналт тавьж ажиллахыг нийслэлийн Засаг даргын Нийгмийн хөгжлийн асуудал хариуцсан орлогч Ц.Энхцэнгэлд даалгалаа.
Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлын талаар Ерөнхий сайдын зөвлөх Ц.Мөнхтөр өнөөдөр сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ. Засгийн газар Таван толгойн талаар тогтоол гаргажээ. “Эрдэнэс Тавантолгой”-н хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийн тухай тогтоол аж. 2012 оны тогтоолоор “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцаа эзэмшигч зарим иргэдийг нэрлэсэн үнээр нь Засгийн газарт хувьцаагаа худалдах бололцоо олгох шийдвэр гаргасны үндсэн дээр нэг сая 504 мянган иргэн хувьцаагаа худалдах хүсэлт гаргасан. Ийм шалтгаанаар “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцаа эзэмшигчдээс эдгээр иргэдийн нэрийг хассан. Засгийн газар хувьцааны төлбөрийг өнөөдрийг хүртэл төлөөгүй байгаа юм. Хувьцаагаа худалдах хүсэлт гаргасан иргэд хувьцаагаа буцааж эзэмшье гэсэн хүсэлтийг УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хороонд гаргажээ. Өргөдлийн байнгын хороо Засгийн газарт энэ асуудлыг шийдвэрлэх чиглэл өгсөн билээ. Тиймээс Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар эдгээр иргэдийг дахин бүртгэх шийдвэр гаргаж, холбогдох байгууллагад үүрэг өгсөн байна. Уг ажлын хэрэгжилтийг хоёрдугаар улиралд Засгийн газарт танилцуулахыг “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн удирдлагад үүрэг болгожээ.
Аугаа их Эх орны дайны ялалтын 70 жилийн ойд зориулсан архивын баримт, гэрэл зургийн үзэсгэлэнг Архивын ерөнхий газар, Монголын Үндэсний түүхийн музей, Монгол Цэргийн музей хамтран зохион байгуулах гэж байна. Үзэсгэлэнгийн нээлт энэ сарын 22-нд болж, тавдугаар сарын 22 хүртэл үргэлжлэх аж. Үзэсгэлэнд дайны хүнд цаг үед Зөвлөлт Холбоот Улсад Монгол Улсаас үзүүлж байсан хандив тусламжийг архивын баримт бичиг, баримтат кино, гэрэл зураг зэрэг 100 гаруй үзмэрээр баримтжуулан сонирхуулах юм байна. 1941-1945 оны Аугаа эх орны дайны ялалтын 70 жил” ойн медальт Монголын ахмад дайчин, эх орны дайны ахмад дайчин Э.Лувсанбалдангийн одон тэмдэг, хувцас хэрэглэлийг уг үзэсгэлэнд байрлуулах нь.
Нэгдүгээр ангид элсэх хүүхдүүдийг ирэх долоо хоногоос бүртгэж эхлэхээр болжээ. Нийслэлийн боловсролын газраас элсүүлэх журмыг гаргаж байгаа аж. Энэ жил нийслэлийн хэмжээнд 26 мянган хүүхэд элсэх урьдчилсан судалгаа гарчээ.
2009 онд төрсөн, оноороо зургаан нас хүрсэн хүүхдүүдийг сургуульд бүртгэх юм байна.
Нийслэлийн иргэдээс явган хүний замыг хааж зөвшөөрөлгүйгээр барилга, хаалт, хашлага барьж явган зорчигчийн аюулгүй байдал, тав тухтай зорчиход саад учруулж байгаа талаар цөөнгүй гомдол, мэдээлэл ирдэг. Үүний дагуу нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Э.Бат-Үүл “Нийтийн эдэлбэрийн газрыг чөлөөлж, тохижуулах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” А/241 дугаар захирамж гаргалаа.
Тус захирамжаар нийслэлийн нутаг дэвсгэрт зохих зөвшөөрөлгүйгээр ашиглаж буй нийтийн эдэлбэрийн газрыг 2015 оны 5 дугаар сард багтаан чөлөөлөх ажлыг зохион байгуулах, чөлөөлөгдсөн газрыг тохижуулах арга хэмжээ авч ажиллахыг дүүргийн Засаг дарга нар, нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар, Ерөнхий төлөвлөгөөний газарт үүрэг болголоо.
Нийтийн эдэлбэрийн газрын ашиглалтад хяналт тавьж, илэрсэн зөрчлийг тухай бүр нь арилгаж, зохих зөвшөөрөлгүй газар дээр барилга байгууламж барьсан эсхүл бусад хэлбэрээр түүнийг дур мэдэн эзэмшсэн этгээдийн газрыг чөлөөлж, холбогдох зардлыг гэм буруутай этгээдээс гаргуулах, зөвшөөрөлгүй барилга байгууламжийг инженерийн дэд бүтцээр хангахыг зогсоох, зөвшөөрөлгүй барилга байгууламжийг инженерийн дэд бүтцээр хангасан албан тушаалтанд “Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилга барих газрын эрх олгох, барилгын эх загвар зураг батлах, барилга угсралтын ажил эхлүүлэх, ашиглалтад оруулах үйл ажиллагааны журам”-ын 9 дүгээр бүлгийн 9.1.1, 9.1.8-д заасны дагуу хариуцлага тооцож ажиллахыг нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар , “Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээ” ТӨХК, “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК, Ус сувгийн удирдах газарт үүрэгдлээ.
Захирамжаар үүрэг болгосон ажлын үр дүнг нийслэлийн Удирдлагын зөвлөлийн хуралд 2015 оны 6 дугаар сард багтаан танилцуулахыг дүүргийн Засаг дарга нар, нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар, нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газарт даалгалаа гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Шинэ төмөр зам төслийн нэгдүгээр шатны буюу Тавантолгой-Сайншандын зүүн чиглэлийн 1100 км зам дээр үндэсний 17 компани оролцож, 5.9 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй ажлыг хийж гүйцэтгэсэн ч гүйцэтгэсэн ажлынхаа төлбөрийн 50 хувийг таван жил авч чадаагүй байна. “Геомастер” ХХК-ийн ерөнхий захирал Ц.Мөнхтогтох “Манай компани Шинэ төмөр зам төслийн хүрээнд геодези, байр зүйн талаас нь оролцсон. Компанийнхаа чадавхиас хамаараад салбартаа хамгийн шилдэг үндэсний 17 компани оролцож, энэхүү ажлыг хийсэн. Ажлаа 2011 оны 2-р сараас эхлүүлээд 7-р сарын 01 гэхэд хүлээлгэж өгсөн. Энэхүү ажлыг хийхэд давхардсан тоогоор 300 орчим хүн оролцсон. Эхний ээлжинд компаниуд төрдөө итгээд, төртэй гэрээ хийгээд өөрсдийн хөрөнгөөр энэ ажлыг хийсэн. Манай салбарынхан эхний 50 хувиа авсан, үлдэгдэлээ аваагүй.2011 оноос хойш тав дахь жилийнхээ нүүрийг үзэх гэж байна. Мөнгөө авахаар хөөцөлдөж үзсэн ч улсын эдийн засаг хүнд байна гэдэг ойлгоцоор хүлээцтэй хандаж ирсэн. Хөгжлийн банк болохоор “Төсөвт суугаагүй учраас санхүүжилт олгох боломжгүй” гэсэн. УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны дарга Б.Болор“Гарцыг нь яаж олмоор юм бэ дээ. Энэ асуудлаараа эртхэн уулзаж ярих байж дээ” гэсэн” хэмээн ярьж байна.
Харин “Кэй Эйч Эн Ар” ХХК-ийн Ерөнхий захирал З.Баасандорж “Манай компани “Геомастер” компанийн координатын дагуу, ажил эрхлэх зөвшөөрлийнхөө хүрээнд 2011 оны тавдугаар сард Баруун-Урт-Сайншанд чиглэлийн 50 км төмөр замын хөрс хуулалтын ажлыг эхлүүлж байсан. Нийтдээ 4.8 тэрбум гаруй төгрөгийн үнийн дүнтэй хийгдсэн. Эхний ээлжинд үнийн дүнгийн 30 хувиа аваад ажлаа эхлэх ёстой байсан. Гэтэл тухайн үеийн холбогдох яамны сайд, зөвлөхүүд, Монголын төмөр замын удирдлагууд ирж уулзаад “Та нар өөрсдийнхөө бололцоогоор ажлаа эхлүүлчих. Бид хөөцөлдөж тогтоол шийдвэрүүд гаргаж эдийн засгийн асуудлыг шийдээд өгнө” гэсэн. Энэ дагуу л итгээд ажлаа эхлүүлсэн. А.Гансүх сайдад уулзах албан тоот өгсөн. Арав хоногийн дараа “Боломжгүй ээ. Төрийн нарийн бичгийн даргатай уулз” гэсэн хариу өгсөн. Төрийн нарийн бичгийн даргатай уулзах гэтэл гадуур ажилтай байна гэж байснаа “Бодлогын хэрэгжилтийн газрын даргатай уулз” гэсэн. Ер нь бол, яг холбогдох ёстой хоёр хүнтэйгээ уулзаж чадаагүй.. Тухайн үед надтай уулзаж байсан сайд дарга нар сайхан зүйлс ярьж байсан боловч одоо бүгд алга болсон. Уулзахаас зугтааж байгаа. Тухайн үед Монголын төмөр замын дарга Б.Батзаяа, яамны сайд нь Х.Баттулга байсан. Зөвлөхүүд нь н.Доржсугар, н.Ганбат нар байсан” гэж ярьж байна.
HRDKorea буюу “Аж үйлдвэр хүний нөөцийн хэрэг эрхлэх газар” нь БНСУ-ын Хөдөлмөрийн яамны харъяа байгууллага юм. Тус байгууллага Монголд 2006 оноос үйл ажиллагаагаа явуулахдаа БНСУ-д ажиллах хүч илгээх, солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалт авах, буцан ирсэн иргэдийг дэмжих болон төрөл бүрийн сургалт зохион байгуулж байна. Мөн Монгол-Солонгосын хүний нөөцийн хөгжил ба харилцааг өргөжүүлэх олон улсын хамтын ажиллагааг дэмжин ажиллаж, monkor.net сайтаар дамжуулан иргэдэд хэрэгтэй мэдээллийг түгээж буй.
БНСУ-д гэрээт ажилтнаар ажиллаж байгаад буцаад эх орондоо ирсэн иргэд 13 дахь сарын цалингаа тус төвөөр дамжуулан авч болох юм байна. 2015 оны гуравдугаар сарын байдлаар 13 дахь сарын цалин болон нутаг буцах зардлаа нэхэмжлээгүй иргэдийн нэрс гарчээ. Нэрсийн жагсаалтад нэр нь байгаа иргэд холбогдох материалаа бүрдүүлэн Хөдөлмөр эрхлэлт, үйлчилгээ мэдээлэл, сургалтын үндэсний төв болон Монгол Улс дахь БНСУ-ын Аж үйлдвэрийн хүний нөөцийн газрын суурин төлөөлөгчийн газраар дамжуулан авч болох юм.
ХЭҮМСҮТөвтэй 70139022, 70137004, БНСУ-ын Аж үйлдвэрийн хүний нөөцийн газрын суурин төлөөлөгчийн газартай 310949 утсаар холбогдож болно.
Нэрсийн жагсаалтыг monkor.net сайтаас авна уу.
Хүүхдээ гадаадад сургах, боловсрол мэргэжлийг нь дээшлүүлэх хүсэлтэй уншигчиддаа зориулж АНУ-ын их дээд сургуулиудад хөнгөлөлттэй үнээр оюутан элсүүлж буй Боловсрол Солилцооны Агентлагийн хэвлэлийн төлөөлөгч Г.Ундрахтай уулзаж ярилцсанаа та бүхэнд хүргэе.
-Ямар их дээд сургуулиуд монголоос оюутан элсүүлж байгаа юм бэ?
-Америкийн магадлан итгэмжлэгдсэн 120 их дээд сургууль Монголоос элсэлт авч байгаа. АНУ-ын их дээд сургуулиудын олон улсын элсэлтийг хариуцдаг “IDEA” агентлаг дэлхийн 35 оронд жилд 2 удаа энэхүү элсэлтийг явуулдаг. Манай улс 28 дахь гишүүн орноор нь 2006 онд элсэн орсон юм. “IDEA” агентлагтай бид албан ёсны эрхийн харилцаа үүсгэснээс хойш найм дахь жилдээ хамтран ажиллаж байна. Тус хөтөлбөрт хамрагдан их дээд сургуульд элсэн орсноор сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт эдлэж, приус авах үнээрээ хүүхдээ америкт сургах боломж хүн бүрийн өмнө нээгдэж байгаа юм.
-Хүн бүрийн өмнө нээлттэй гэдгээ тодруулаач?
-Юуны өмнө хэлний түвшингээ мэргэжлийн түвшинд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн Каплан төв дээр Үнэ төлбөргүй тогтоолгох боломж байна. Хугацаандаа амжиж, элсэх хүсэлтээ манайд ирүүлсэн хүмүүсийн өргөдлийг эдгээр сургуулиудад эхлээд илгээх юм. Ингээд тухайн хүний хүсч байгаа мэргэжилтнийг бэлтгэдэг сургуулиудаас хариу ирнэ. Хариу ирсэн сургуулиудаас тухайн хүн өөрөө сургуулиа сонгож хүсэлтээ илгээх юм. Зарим тохиолдолд оюутан сурагчдын хэлний түвшин америкт суралцахад тэнцэхгүй гэсэн тестийн хариу ирдэг. Энэ тохиолдолд америк руу тухайн сургуульдаа хэлний бэлтгэлд сурах боломжтойгоос гадна эх орондоо олон улсын англи хэлний стандарт тест бэлтгэлийн “Каплан” төв дээр түвшин ахиулах сургалтанд системтэйгээр баталгаатайгаар хамрагдаж болно.
Бид хүмүүсийн хэлний мэдлэгийг хурдан хугацаанд нэмэгдүүлж, шаардлагатай шалгалтын оноонд үр дүнтэй хүргэх сургалтуудыг эрэлхийлсээр английн эрдэмтэд өөрсдөө судлан хөгжүүлж дэлхийд 75 жилийн туршлагаараа хүлээн зөвшөөрөгдсөн “Каплан” сургалтын систем маань дэлхий даяар дөрвөн сая гаруй хүнийг 97%-ийн амжилттайгаар англи хэлний чадварыг нь дээшлүүлсэн. Бид энэхүү системтэй сургалтыг албан ёсны эрхтэйгээр Монголд нэвтрүүлээд байгаа юм.Өөрөөр хэлбэл залуус маань эх орондоо англи хэлний мэдлэгээ үр дүнтэй, системтэйгээр дээшлүүлж, америкт суралцах боломж илүү нээлттэй болоод байна.
-Приусын үнээр америкт сурна гэдэг ховор боломж санагдаж байна. Сургалтын төлбөрийн талаар мэдээлэл өгөөч?
-“IDEA” агентлаг хөгжиж байгаа орны залууст зориулан өндөр өртөгтэй их дээд сургуулиудад суралцах зардлыг бууруулах зорилгоор байгуулагдсан. Энэ агентлаг америкт сурах зардлыг эрс бууруулдаг, ялангуяа хоёр дахь жилээс зардал улам буурч цаашид суралцах бололцоог хангадгаараа онцлогтой. “IDEA” хөтөлбөрөөр АНУ-д нэг жил суралцахад дундаж авто машины л үнэтэй дүйцэх зардал гардаг. Бакалаврт суралцахад нэг жилд байр, хоол, сургалтын төлбөр бүгд нийлээд 16 орчим мянган доллар гардаг бол харин 2 дахь жилээс төгсөнтөгстлөө жил бүр 12 мянга орчим мянган доллар болж буурдаг. Би нэг жишээ яръя л даа. Манай байгуулага дээр хүүхдээ АНУ-д сургахаар зорьсон аав ээж ирсэн, хүүхэд нь үнэхээр шаргуу хичээнгүй, зорилготой хүүхэд байсан. Аав ээж нь бидний энэ хөтөлбөрийг судалж үзээд их өөр өнцгөөс харж, ер нь машин авахын оронд хүүхэддээ хөрөнгө оруулалт хийж дэмжье гээд энэ приус унахуу Америк явахуу гэсэн санааг маань анх гаргаж ирсэн. /Инээв/
Хувь хүн өөрөө хөөцөлдөж америкт суралцахаар бол жилдээ 30-80 мянга орчим доллар зайлшгүй зарцуулна. Нэг ийм судалгаа гарсан байна л даа. Хөдөө орон нутгаас хотод ирж суралцаж байгаа оюутнууд гадуур байрны түрээсэнд сардаа хамгийн багаар бодоход 350,00₮-400,000₮ дээр нь хоол унааны мөнгө, өдөр тутам хэрэглээний мөнгө гээд бага багаар урссаар байтал жилд бараг 12-14 сая орчим төгрөг зарлагаддаг байна шүү дээ. Доорхи хүснэгтийг хараарай.
Гэтэл энэ төлбөрөөр бид АНУ-д суралцах боломжыг ойртуулж өгчөөд байгаа юм.Мөн бидний зүгээс залуустаа төлбөрөө жилдээ 2 хуваан төлөх бас нэг томоохон боломжийг олгож байгаа. Жишээ нь 9 сард хичээл эхлэхэд хагас төлбөрөө, дараагийн төлбөрөө 2-р улирал буюу 1 сард төлөх гэсэн байдлаар явж байгаа.
-Магистрын элсэлт авдаг уу?
-Ажил хөдөлмөр эрхэлж, ид хийж бүтээх насандаа яваа залууст дэлхийн өндөр хөгжилтэй оронд магистр хамгаалах хэрэгцээ, мөрөөдөл их байдаг. АНУ-д мастер хамгаалахад жилдээ хамгийн багаар тооцоход зөвхөн сургалтын зардалд 30 мянган доллар шаардагддаг. Гэтэл бид магистрын сургалтыг байр, хоол, сургалт нийлээд15-19 мянган долларт багтаан санал болгож байна. Хэрвээ тухайн хүн хүсвэл гэр бүлээрээ ч суралцаж болно.
-Тус хөтөлбөрт хүссэн хүн бүр хамрагдаж болох уу?
-17-40 насны, Монгол улсын иргэн л бол бүгд хамрагдаж болно. “IDEA” агентлаг “Приус авч унах уу? Эсвэл дэлхийн боловсролыг эзэмших үү?” гэсэн сонголтыг хүмүүст өгч байна. Тухайн хүний жилд төлөх нийт төлбөрийн есөн мянга орчим доллар нь хоол, байранд нь зарцуулагдаж байгаа. Хоол байрны үнэ орчихсон гэж бодохоор үнэхээр том боломж байгаа биз? Улаанбаатарт нэг оюутан улсын сургуульд суралцахад сургалтын төлбөртөө дунджаар хоёр сая орчим төгрөг төлж байгаа. Амжиргааны зардал гурван сая орчим, байр хөлсөлдөг оюутны жилийн зардлыг тооцвол бүр ч их тоо гарна. Манай амьдралын өртөг АНУ-с өндөр болчихоод байна шүү дээ.
-Энэ жилийн элсэлт хэзээ дуусах вэ?
-Монгол хүн дэлхийн хүн болж, дэлхийн болон монголын зах зээл, нийгэмд өөрийн боловсрол мэдлэг ур чадвараа сорьж, өөрийн суралцсан салбартаа амжилтанд хүрэх үүд хаалгыг бид нээж өгч байгаадаа баяртай байна.
Сонирхсон мэдээллээ Манайх МУБИС-ийн хойд талд “TIME CENTER”-т байралдаг. 7011-8020, 9509-8020 утсаар лавлаж болно.
-Баярлалаа монголын залуучуудыг олон улсын боловсролтой болгох ажилд тань амжилт хүсэе.
Ярилцсан сэтгүүлч Б.УРАНГОО
УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяртай ярилцлаа.
-Хүний эрхийн 14 дүгээр илтгэлийг өнгөрсөн долоо хоногт танилцууллаа. УИХ-аар 13 дугаар илтгэлийг нь хэлэлцэж амжаагүй байтал дараагийн оных нь ороод ирлээ. Энэ асуудалд УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хорооны даргын хувьд та эхлээд тайлбар өгөхгүй юу?
-Миний хувьд энэ ажлыг аваад гурван сар болж байна. Хамгийн эхэнд тулгарсан асуудал бол Хүний эрхийн 13 дугаар илтгэлийг УИХ хэлэлцээгүй байсан явдал. Тодруулбал, 2015 онгарчихаад байхад 2013 онд Монгол Улсын хүний эрхийн байдал ямар байсан талаарх илтгэлээ хэлэлцээгүй явж байна гэсэн үг л дээ. Ингээд Хүний эрхийн дэд хорооны хурлаар үүнийг яаралтай авч хэлэлцээд УИХ-ын чуулганаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй юм байна гэсэн шийдвэр гаргасан. Гэвч чуулган завсарлаад хэлэлцэх боломж нь олдоогүй байх. Ингээд хаврын чуулган эхэлмэгц байнгын хороонд болон чуулган дээр санал тавьсан. Одоо Хүний эрхийн 14 дүгээр илтгэл гараад ирлээ. Гэтэл 13 дугаар илтгэлийг хэлэлцээгүй байгаа нь УИX-аас хүний эрхийн асуудалд зохих анхаарал тавихгүй байна гэсэн дүгнэлт хийхэд хүргэж байна.Ер нь хүний эрхийн илтгэлийг тухайн жилд нь авч хэлэлцдэг ньаль салбарт хүний эрх зөрчигдөөд байна вэ гэдгийг үзээд, зөвлөмж гаргаж өгдөг. Тэр зөвлөмжийг УИX aвч хэлэлцээд “Ийм асуудлуудыг хуулинд тусгая, ийм асуудлуудыг Засгийн газар хэрэгжүүлэхдээ анхаар” гээд чиглэл өгдөг. Тэгэхээр хүний эрх зөрчигдөж буй асуудалд УИХ зохих ёсоор aнxaaрaxгүй байна гэж хэлж болно. Нэг талаас Монгол Улсад хүний эрхийн ийм, ийм зөрчил байна гэж олон улсын байгууллагуудад мэдээлчихээд УИХ нь зөрчлийг арилгах арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхгүй байгаа ийм дүр зураг руу орж байгаа нь аюултай.
-Хүний эрхийн үндэсний комисс(ХЭҮК)-оос танилцуулж байгаа энэ удаагийн илтгэлдшүүхийн шийдвэргүйгээр хорьж, цагдахаас өгсүүлээд хүний эрхийн ноцтой зөрчлүүдийг дурдсан байсан.
-Хүний эрхийн 14 дүгээр илтгэл бол хэд хэдэн сэдвээр төвлөрсөн юм. Монгол Улс 2014 оны 12 дугаар сард Эрүүдэн шүүхээс ангид байх олон улсын конвенцэд нэгдэн орсон. Үүнтэй холбогдуулан нэгдүгээрт, гэмт хэрэг зөрчил ямархуу байгаа, хоёрдугаарт, мэдээлэгчийн эрхийг xaмгаалах асуудалд үнэлэлт, дүгнэлт хийсэн. Уг хоёр асуудалд төвлөрч байгаагийн гол утга учир нь гэвэл сүүлийн хоёр жилд сэжигтнээр тооцсон хүмүүсийг урьдчилан хорьж буй газруудад гарч байгаа зөрчил. Үүн дээр хүний эрх зөрчигдөж байгаа асуудал байнга хөндөгдөж байна. Өнгөрсөн жил ХЭҮК-т 700 өргөдөл ирсний бараг тал хувь нь зөвхөн 461 дүгээр ангитай холбоотой гомдол ирж байна. Хилс хэрэгт холбогдон хоригдоод байцаагдаж буй тухай, эрүүл мэндийн үйлчилгээ авч эрхээ эдэлж чадахгүй байгаа тухай, зарим тохиолдолд мөрдөн байцаах шатанд эрүүдэн шүүсэн тухай гомдол ирсэн байгаа.
-Манай улс Эрүүдэн шүүхээс ангид байх олон улсын конвенцид нэгдэж орчихоод хүний эрх зөрчигдсөөр л байна. Яавал энэ зөрчил арилах вэ?
-Эрүүдэн шүүхээс урьдчилан сэргийлэх меxанизм байх ёстой. Тэр нөхцөл байдлыг үүсгэхгүй байх ажлыг Монгол Улс хийх хэрэгтэй. Гэвч тэр нь хийгдээгүй байна. “Намайг эрүүдэн шүүлээ” гэх гомдлуудын ихэнх нь нотлох баримтгүй болохоор хэрэгсэхгүй болоод байгаа юм. Одоо байцаагч, сэжигтэн хоёр сууж байгаад л мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явагддаг шүү дээ. Одоогоор 461 дүгээр ангид бичлэг хийгдэж байгаа. Энэ нь бүх хорих анги, саатуулах төвд байхгүй учраас “Байцаагч намайг зодсон” гэдэг гомдол гарсаар байгаа юм. Сэжигтнээ зодно гэдэг болэрүүдэн шүүх нэг хэлбэр. Гэхдээ үүнийг нотолъё гэхээр бичлэг байхгүй, баримтгүй тохиолдлууд гарч байна.
Эрүүдэн шүүхээс ангид байх олон улсын конвенцид нэгдсэнтэй холбоотой хуулийн байгууллагынхны дунд сургалт явуулах шардлагатай юм байна гэж үзэж байгаа. Ямар асуудал эрүүдэн шүүх хэлбэрт орчихож байна гэдгийг хуулийн байгууллагын ажилтнууд мэдэхгүй байгаагаас ийм тохиолдол гарч байх магадлалтай. Тухайлбал, сэжигтэнд удаан хугацаагаар эргэлт оруулахгүй байх нь эрүүдэн шүүх нэг хэлбэр болж байгааг байцаагч өөрөө мэдэхгүй байснаас хүний эрхийг зөрчөөд байгаа юм ч билүү. Ер нь хэрэг бүртгэж байгаа мөрдөн байцааж байгаа хуулийн байгууллагын ажилтнуудынүйл ажиллагаанд хяналт тавьдаг механизм суларчихаж гэсэн дүгнэлтэд хүрэхээр байна. Тиймээс эрүүдэн шүүсэн байж болзошгүй гэсэн 32 тохиолдол бүртгэгдчихсэн бaйдaг. Эдгээрийн 19-ийг нь хэрэгсэхгүй болгочихсон байгаа юм. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл эрх мэдлээ хэтрүүлэн хэрэгжүүлж байгаа хуулийн байгууллагын ажилтнуудад хариуцлага тооцох механизм үйлчлэхгүй байна гэсэн үг. Хүнийг эрүүдэн шүүсэн тохиолдлуудыг нь aвaaд үзэхээр цочмоор үйлдлүүд ч гарч байна. Энэ чинь юу вэ, 1937 он билүү гэмээр тохиолдлууд байдаг л даа.
-Тухайлбал?
-Хаана, аль хорих ангид хэн гэдэг хүнийгямар мөрдөн байцаагч эрүүдэн шүүсэн тухай нэрийг нь хэлэхэд бэрхшээлтэй.Яагаад гэвэл одоо ХЭҮК-т гомдол гаргаад явж байгаа асуудлууд юм.
“Гурван давхрын цонхоор чамайг гаргаж шиднэ шүү” гэж хэрэг хүлээлгэсэн гомдол байна. Бас байцаагчийн тэмдэглэлийг үзчихээд “Миний өгсөн мэдүүлгийг гуйвуулж бичсэн байна. Гарын үсэг зурахгүй” гэхэд ньбуу тулгаж байгаад гарын үсэг зуруулсан тухай гомдол байна. Мөн нэг хүнийг хэрэг хүлээхгүй болохоор нь уурын зууханд 19 хоног хорьсон байгаа юм. Хүнийг хориход шүүхийн шийдвэртэй байх ёстой. Гэтэл тэр хүнийг олон хоног хорьсныхоо дараа хэсгийн төлөөлөгчийн үйлдлийг хэрэгсэхгүй болгосон тайлбар нь бүр инээдтэй. “Сайн дураараа уурын зууханд 19 хоносон байна” гэсэн байгаа юм.Хэн ч харсан албан тушаалтнууд өөрсдийгөө хаацайлахын тулд байгаа нь ойлгомжтой.
ХЭҮК-ынхны жишээ болгон татсан ноцтой тохиолдлыг ярья л даа. Нэг хүнийг эрүүгийн хэрэгт сэжиглэн барьж хориод мөрдөн байцаалтын явцад хэрэгсэхгүй болгосон юм билээ.Тэр хүн гараад ирэнгүүт дахиад мөрдөн байцаалт явуулж, дахин хэрэгсэхгүй болгосон гэсэн. Хоёр дахь удаагаа хэрэгсэхгүй болгонгуут нь олон сар хоригдсон хүн чинь гомдол мэдүүлнэ биз дээ. “Би хохирлоо нөхөн төлүүлмээр байна” гэтэл гурав дахь удаагаа эрүү үүсгээд 11 жилийн ял өгчихсөн байгаа юм. Иймэрхүү байдлаар хүний эрхийг ноцтой зөрчиж байгаа асуудлууд байна. Ирэх долоо хоногт 461 дүгээр ангид хийсэн шалгалтын дүнг Хүний эрхийн дэд хороогоор авч хэлэлцэнэ. Үүнтэй холбогдуулаад Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжавт асуулга явуулчихсан байгаа. ХЭҮКнь 461 дүгээр ангид шалгалт хийхдээ УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хорооны даалгавраар хийсэн. Гэтэл тодорхой хэмжээний хэрэг зөрчил илрүүлээд эхлэнгүүт хорих ангийн дарга нар нь ХЭҮК-ынхныг оруулахгүй гэсэн байгаа юм. Хүний эрх зөрчигдөж байгааг шалгаж буй хүмүүсийг оруулахгүй байна гэдэг бол хуулиа зөрчсөн явдал юм.
-ХЭҮК-оос жил бүр хорих ангиудад шалгалт хийсэн дүнгээ танилцуулж, хүний эрх ноцтой зөрчигдөж байгааг мэдээлдэг. Харин хуулийн байгууллагынхан хорих ангиудад эрүү шүүлт байхгүй гэж ХЭҮК-ын дүнг үгүйсгэн тайлбарлах юм билээ. Эрх мэдлээ хэтрүүлэн хүний эрхэнд халдсан албан тушаалтанд хариуцлага тооцсон тохиолдол хэр зэрэг байдаг вэ?
-Дээрх жишээнүүдээс үзэхэд хүний эрхийн зөрчил байна гэж үзэхээс яах вэ. Тэр байтугай ар гэрийнхэнд нь дарамт үзүүлдэг тохиолдлууд ч бүртгэгдчихсэн байна. Зарим тохиолдолд эрх мэдлээ хэтрүүлэн ашигласан хуулийн байгууллагын ажилтнуудад захиргааны арга хэмжээ авсан нь ч байдаг. Тэгэхээр эрүүдэн шүүлт огт байхгүй гэж хэлж болохгүй.
-Эрүүдэн шүүхээс ангид байх олон улсын конвенцоо хуулийн байгууллагын ажилтнууд мэдэхгүйгээс хүний эрх зөрчиж байна гэж та дээр хэлснээ тодруулахгүй юу?
– Жишээ нь, энэ конвенцийн дагуу нөхцөлийн эрүүдэн шүүлт гэсэн ойлголт байдаг. Энэ нь хүмүүсийг хорих анги дамжуулж, сэлгүүлж хорихыг хэлж байгаа юм. Ер нь олон улсын конвенцоороо тухайн хэрэгт сэжиглэгдэж байгаа хүн бол гэртэйгээ хамгийн ойр байгааурьдчилан хорих төвд байх ёстой. Гэтэл манайхан сэлгүүлээд аваад явчихдаг тухай ХЭҮК-ын илтгэлд дурдсан байгаа. Нэг хүнийг гурав, дөрвөн хорих анги шилжүүлж хорьсон байдаг. Тухайн хүн өвчтэй байж байгаад хорих анги сэлгүүлэн хорьсоор байгаад эмнэлгийн тусламж авч чадалгүй мөрдөн байцаалтын шатанд 14 кг турсан тохиолдол ч бий. Тэр хүн эмнэлгийн үйлчилгээ дахиад авч чадахааргүй байх хэмжээндээ хүрсэн. Энэ бол тухайн хүнд нөхцөлийн эрүү шүүлт тулгаж байна гэсэн үг. Харин хуулийн байгууллагын ажилтнууд үүнийгээ мэдэхгүйгээр энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдох аюултай. Ер нь бол Эрүүдэн шүүхээс ангид байх олон улсын конвенцоороо гурван төрлийн эрүү шүүлт байгаа. Бие мах бодийн эрүү шүүлт, сэтгэл санааны эрүү шүүлт, нөхцөлийн эрүү шүүлт гэж бий.
-Хилс хэргээр удаан хугацаагаар хоригдсон хүмүүс сэтгэл санааны нөхөн төлбөр гэж авах ёстой. Гэвч эрүү шүүлтийн явцад эрүүл мэндээрээ хохирч, насан туршдаа бусдын асаргаанд орсон тохиолдлууд цөөнгүй байдаг юм билээ. Нөхөн төлбөрт олгож байгаа мөнгө тэр хүний насан туршдаа хөдөлмөр эрхлэх боломж, эрүүл мэндийг буцааж авчрахгүй. Тиймээс үүнийг яаж зохицуулах ёстой вэ?
-Ер нь бол нөхөн олговрын асуудал ихээхэн хүндрэлтэй байгаа.
Сэтгэл санааны нөхөн олговор олгосон тохиолдол Монгол Улсад анх удаа саяхан нэг гарсан. Тодруулбал, хүн амины хэрэгт сэжиглэгдээд хэдэн жил хоригдсон хүн хэрэг хийгээгүй нь тогтоогдож, цагаадсан. Түүнд 25 сая төгрөгийн нөхөн олговор сэтгэл санааны хохирол гэж олгосон.
-Өнгөрсөн долоо хоногт УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Хүний эрхийн комиссын эрх зүйн байдлын тухай хуулийг хэлэлцэхийг гишүүдийн бараг 100 хувийн саналаар дэмжсэн. Энэ хууль батлагдвал хүний эрхийн зөрчил буурахад ямар хөшүүрэг болох юм бол?
-УИХ-ын гишүүдийн хувьд энэ хуулийн төслийг хэлэлцэхийг санал нэгтэйгээр дэмжсэн нь Монгол Улсад өнөөдөр хүний эрх зөрчигдөж байгаад санаа зовж байгаагаа харуулж буй сайн үзүүлэлт юм.Уг хуулийн төсөл Хүний эрхийн комиссын эрх хэмжээг өргөтгөхзорилготой юм. Ер нь хэд хэдэн хуулинд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж үзээд УИХ-ын гишүүд хуулийн төслүүд дээр ажиллаж байгаа. Жишээлбэл,сэжигтнээр тооцох, урьдчилан таслан шийтгэх арга хэмжээ авах, түүний хугацааг сунгах гэсэн процесс дотор бид Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулинд холбогдох өөрчлөлтийг хийж өгөхгүй бол шүүхийн шийдвэргүйгээр хүнийг хориод байгаа нөхцөл байна гэж үзэж байгаа. ХЭҮК-ын сүүлийн шалгалтаар хоригдож байсан хүнийг сулла гэсэн шүүхийн шийдвэр гарчихаад байхад 44 хоног илүү хорьсон байгаа юм. Мөн 29 хүн шүүхийн шийдвэргүйгээр хоригдсон гэсэн мэдээлэл байна. Энэ бүхнийг нягтлах ёстой. Мөрдөн байцaax, таслан шийтгэх арга хэмжээ авч буй энэ процесстой холбогдож байгаа хэд хэдэн байгууллага бий. Энэ байгууллагуудад олгогдож байгаа хэр хэмжээний асуудлуудыг бас дахиж эргэж харах хэрэгтэй гэж УИХ-ын гишүүд үзэж буй юм. Өнгөрсөн онд 2000 гаруй хүнийг барьж, хорьсон байна л даа. Тэдний бараг талыг нь мөрдөн байцаалтаас оргон зугтаж болзошгүй гэсэн үндэслэлээр хорьсон байдаг. УИХ-ын гишүүдийн үзэж байгаагаар энгийн гэмт хэрэгт холбогдож буй хүмүүсийг заавал барьж хориод байх шаардлагагүй. Гадуур байцаагаад явах бололцоотой. Хүн амины хэрэгт холбогдчихоогүй л юм бол хилээр гарах эрхийг нь хорьчиход тэр хүн хаашаа зугтах вэ дээ.Монгол Улсдаа байгаа хүн чинь байцаалтаа өгөөд яваад байна. Хэрэв мөрдөн байцаалтад очихгүй бол дараагийн арга хэмжээ нь таслан хорих шүү дээ. Тэгэхээр үүнийг ерөнхийдөө мөрдөн байцаалтад саад учруулахаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор биш, тухайн хүнийг хэрэг хүлээлгэхийн тулд заавал залхаан шийтгэх хэлбэрээр ашиглаж байна уу гэсэн хардлага гишүүдэд байгаа юм. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дэргэдэх судалгааны институтээс гаргасан судалгаагаар “Таслан хорих арга хэмжээ бол мөрдөн байцаагчийн дураар хийгддэг арга хэмжээ болчихсон байна” гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн байсан. Уг нь энэ нь шүүхийн шийдвэрээр хийгдэх ёстой арга хэмжээ атал шүүх зүгээр л мөрдөн байцаагчийн саналыг батлаад өгчихөж байна.
-Хүний эрхийн 14 дүгээр илтгэлд мэдээлэгчийг хамгаалах эрхийнтухай асуудал хөндөгдсөн байсан. Яаж хамгаалах юм бэ?
-Энэ бол сэтгүүлчдэд хамгийн их хамаатай асуудал. Сэтгүүлчид төрийн байгууллагатай холбоотой мэдээлэл олон түмэнд хүргэснийх нь дараа тэднийг хууль хүчнийхэн дууддаг, дарамталдаг, байцаадаг тухай тохиолдлууд гарсан байдаг. Илтгэлд нэг сэтгүүлчийн яриа байна лээ. Тэрээр “Нэрээ нууцална гэдэг ойлголт устсаншүү дээ. Хүчний байгууллага, тэр дундаа Тагнуулын ерөнхий газар бөөнөөр нь aваачаад байцаадаг” гэсэн байгаа юм. Тэгэхээр Монголын хуулинд гэрч, мэдээлэгчийг хамгаална гэдэг ойлголт алга. Төрийн байгууллагын ажилтны зөрчил дутагдалтай зүйлийг сэтгүүлчид нийтэлснээсээ болоод баригдаж, хоригддог. Тэгээд сэтгүүлчийг барьж аваачаад “Чи мэдээлэгчээ хэл” гэдэг. Цаашлаад тухайн хүнийг олж аваад дарамталдаг тохиолдол бий. Хамгийн сүүлчийн жишээ гэхэд Бат инженер гэж залууг салбараа шүүмжилсний хариуд барьж хорьсон явдалбайна. Дахиад ийм олон асуудал хуулийн хүрээнд хөндөгдөж байгаа. Эрүүгийн хуулиар орж ирж байгаа асуудлыгИргэний хуулиар зохицуулж өгөөч гэж сэтгүүлчид хүсч байгаа юм.
-Гэмт хэргийн тухай хууль болон Зөрчлийн тухай хуулинд хэвлэлийн эрх чөлөөг боомилсон заалтууд тусгагдсан байна. Ерөнхийлөгч УИХ-д тайлангаа тавихдаа хэвлэлийн эрхэнд халдсан хуулийн заалтууд дээр хориг тавина гэдгээ хэллээ…
-Ер нь бол гүтгэх гэдэг Гэмт хэргийн тухай асуудал байгаа шүү дээ. Манай хэвлэлийн байгууллагууд янз бүрийн мэдээлэл аваад хэвлэдэг.Энэ бол тэдний эрх үүргийн асуудал. Гэтэл гүтгэлэг гэдэг ангиллаар Эрүүгийн гэмт хэрэг болоод явчихаж байгаа юм. Үүнийг иргэний журмаар шийдээд явах ёстой гэсэн асуудлыг Ерөнхийлөгч тавьсан. Одоо орж ирсэн Эрүүгийн хуулиар гүтгэлэг гэдэг бол гэмт хэрэг гээд ороод ирчихээд байгаа. Сэтгүүлчдийнхээ эрхийг хамгаалах тал дээр хүний эрхийн дэд хороо ажиллана.Гэхдээ нөгөө талд бас өөр хүмүүсийн эрх бий. Шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдохгүй байгаа хүмүүсийг буруутай мэтээр олон нийтэд зарлана гэдэг бол бас Эрүүдэн шүүхээс ангид байх олон улсын конвенцид ордог заагдсан сэтгэл санааны эрүү шүүлт тулгаж байгаа гэмт хэрэг. Аль болох тийм зүйл гаргахгүй байх тал дээр хэвлэл мэдээллийнхэн маань манай дэд хороотой хамтарч ажиллаач ээ гэж энд зориуд тэмдэглэмээр байна. Хүний эрхийн дэд хороо ч бас хэвлэл мэдээллийнхэнтэй хамтран ажиллахад бэлэн байна.
-Цаг үеийн асуудлыг тодруулахад, Таван толгойн дээрМАН-ын бүлэг ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Манай намын бүлэг дээр Таван толгойн гэрээний тухай асуудлыг хэлэлцээгүй. Яагаад гэвэл Засгийн газар хөрөнгө оруулагч талтайгаа хэлэлцээд тохирсон гэрээнийхээ хувийг УИХ-д өргөн бариагүй байна. Тиймээс бид албан ёсны гэрээг нь үзээгүй байж хэлэлцэх боломжгүй.Гэрээгээ өргөн барьсных нь дараа дүгнэлт өгнө.
-Та өнгөрсөн баасан гаригт Булган аймгийн удирдлагуудтай цахимаар хуралдсан. Хаваржилт сайнгүй байгаа бололтой. Ямар арга хэмжээ авахаар болов?
-Булган аймгийн тухайд хаваржилт амаргүй болж байгаа. 2-3 удаа цасан шуурга тавьсан. Шуурга болон хавар гарсан малын өвчин зэргээс улбаалж 48 мянган мал хорогдчихоод байгаа. Үүнтэй холбогдуулаад аймгийн зүгээс ямар арга хэмжээ авч байна, төвөөс ямархуу арга хэмжээ aвax тaлaaр ярилцлаа. Аймгийн нөөцийн өвс сүүлийн шуурганаар тараагаад дууссан гэж байна. Одоо улсын нөөцөөс өвс татаxад xүрч болзошгүй гэсэн мэдээлэл өгсөн. ОБЕГ-аас цагийн байдал xүндэрвэл xаваржилт гайгүй байгаа аймгаас нөөцийн өвс шилжүүлж өгч болно гэлээ. Мөн уулзалтаар төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдэх барилга угсралтын ажлын бэлтгэлийн талаар ярилцлаа. Үүнд аймаг бэлтгэлийн байдлыг эргэж мэдээлнэ гэж байна. Булган аймгийн төсвийн байгууллагууд тэр дундаа Эрүүл мэндийн болон боловсролын байгууллагуудын санхүүжилт дутуу орж байгаа асуудлыг цахим уулзалтаар хөндөж ярилцлаа. Сар болгондоо, улирал тутамдаа дутагдалтай очдог байна. Булган аймгийн Эрүүл мэндийн салбар гэхэд он гараад 18 сая төгрөгийн өртэй явж байна. Асуудлыг Сангийн яамд тавина. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхгүй бол хүн амд боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ саадгүй хүргэхэд бэрхшээл учирна гэж үзэж байгаа. Өнгөрсөн гуравдугаар сард аймгийн бүх сумдад эрүүл мэндийн үзлэг явуулсан. Өвчлөлийн онцлогийг гаргаж авах гэж оролдож байгаа юм. Аймгийн хойд талын сумдад иргэдийн дунд бамбай булчирхайн өвчлөл их байдаг. Энэ нь иодын дутагдалтай холбоотой. Зарим сумдад ходоодны өвчлөл давамгайлдаг. Худаг ус муутайгийнх л даа. Ингээд тухайн тухайн асуудлаар аймагтайгаа ярилцаад зөвлөмжүүд гаргая гэж ярилаа. Жишээлбэл, ходоодны өвчлөл ихтэй сумдад дунджаар тэдэн метрийн гүнтэй худаг ухна гэдэг ч юм уу иймэрүү зөвлөмж гаргаж өгье гэж ярилаа. Сүүлийн нэг жилийн хугацаанд малын галзуу өвчин аймагт их гарч байгаа. Оготно устгалтай холбоотой гараад байна уу, өөр шалтгаан байна уу гэдгийг тогтооё гэж байна. Булган аймгийн Дашинчилэн суманд аймаг дундын отрын бүс бий. Гэтэл Дашинчилэн суманд цаг агаар хүндэрч сүүлийн цаснаар бараг 3000 мал алдчихлаа. Өөрийнх нь сумын бэлчээрийн даац хэтэрчихсэнтэй холбоотой. Иймд отрын бүс рүү тодорхой тооны айл оруулж байршуулах тухай асуудлыг хөндлөө.
-Төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах гэж байгаа. Энэ хуулийн төслөөр ашигт малтмал ашигласны төлбөрийг орон нутагт хувааж өгөх тухай асуудлыг хэлэлцэнэ гэж байна. Булган аймгийн хувьд энэ төсөлд ямар санал хэлж байх юм?
-Хуулийн төсөлтэй холбогдуулж, аймгийн ИТХ-ыг санал өгөөч ээ, та нарын боловсруулсан саналыг хуулинд тусгамаар байна гэдэг хүсэлт тавьсан. Зөрүүлээд аймгаас тавьж байгаа асуудал бол “Бид зөвшөөрөл өгөхгүй гэж байхад та нарын татгалзаж байгаа чинь хууль зөрчиж байна гээд өнгөрсөн долоо хоногт арваад аж ахуй нэгжид хайгуулын зөвшөөрөл өгчихөөд явж байна” гэдэг гомдол мэдүүлж байна. Тэр зөвшөөрөл олгох, зөвшөөрөлтэй холбоотой үйл ажиллагaa явуулсны орлогыг хуваах гэхээсээ өмнө зөвшөөрөл олгодог системээ тодорхой болгохгүй бол орон нутгийн саналыг авдаггүй. Орон нутгийн санал гэж аль түвшний иргэдийн хурлын саналыг хэлж буй нь ч ойлгомжгүй байдлыг далимдуулна. Эсвэл хүч түрж шийддэг, энэ нь сүүлдээ аймаг орон нутагт эцэс төгсгөлгүй маргаан үүсгэдэг талаар аймгийн удирдлагууд хэлж байсан.
М.МӨНХЦЭЦЭГ