Узбекистанд өнөөдөр Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж байна. Тус улсын Сонгуулийн төв комиссоос мэдээлсэнээр 6.00 цагт санал хураах хэсгүүд нээгджээ. Энэ удаагийн сонгуулиар 20.8 сая хүн саналаа өгч, 43 орноос ирсэн гадаадын 300 ажиглагчид ажиглагчаар ажиллаж байгаа юм.
Узбекистаны төрийн тэргүүнд одоогийн Ерөнхийлөгч И.Каримов, Х.Кетмонов, А.Саидов, Н.Умаров нар нэр дэвшсэн. Сонгуулийн дүн маргааш гарах юм байна.
Йеменийн нийслэл Саны хотоос НҮБ болон бусад олон улсын байгууллагуудын ажилтнуудыг яаралтай гаргасан тухай мэдээллээ. Уржигдар Йемений арми дээр дурдсан байгууллагуудын ажилтнуудыг яаралтай явуулах гэсэн боловч нийслэлий эзлэн авчихаад байгаа хуситууд саад учруулжээ. Саудын Арав зэрэг орнууд оролцож буй өнгөрсөн пүрэв гаригийн шөнө Йеменд цэргийн тусгай ажиллагааг эхлүүлсэн билээ.
Ю.Дэлгэр
Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпораци Буян Ухаа 2 хорооллын орон сууцны материалуудаа танилцуулах үеэр “И Си Си” ХХК Хангамж, гадаад харилцаа хариуцсан мэргэжилтэн О.Мандахбаяраас энэ талаар тодрууллаа.
–ҮББК ХХК “Буянт-ухаа 2” хороолол төслийн орон сууцны барилгад ашиглах материалыг танилцууллаа. Эдгээр материалын чанар, баталгаа, сонголтын талаар?
– Бид Буянт-ухаа 2” хороолол төсөл дээр “Буянт-ухаа 1” төслийн дутагдалтай тал, чанарын хувьд гарсан алдааг давтахгүйн үүднээс алдаан дээр суралцан судлаж материалын чанарт илүү анхаарч байна. Материалын сонголтын хувьд ҮББК ХХК-ийн удирдлага менежерийн түвшинд тухайн үйлдвэрийн үйл ажиллагаатай биечлэн танилцаж чанарыг шалгаж судлаж,сонгож байна. ҮББК-нь өөрийн гишүүн компаниуд дунд “Буянт-ухаа 2” хороололд хэрэглэх чанартай материалын нээлттэй тендерийг зарлаж түүнээс шалгарсан бүтээгдэхүүн материлаыг та бүгдэд танилцуулж байгаа.
-“Буянт-ухаа 1” хорооллын айл өрхүүдийн гадна хаалганы эдэлгээнд хэрэглэгчид нэлээн сэтгэл дундуур байсан…
– Өрх айлуудын гадна хаалганы хувьд бид бүргэд энгийн л ногоон хөх хаалгыг больж, чанартай гоёлын барзгар гадаргуутай галд тэсвэртэй хаалгыг сонгосон энэ хаалганы дотор хаалга нь шахмал модон дүүргэлттэй, ус чийгнээс хамгаалалттай, галд тэсвэртэйгээр давуу талтай. Энэхүү үйлдвэрлэгч нь HDF чанартай бараа бүтээгдэхүүнээ европруу экспортолдог хятадын нэлээн томоохон компани юм.
– Орон сууцны гол асуудал сантехникийн холболтууд байдаг энэ асуудлыг яаж шийдэж байгаа вэ?
– Ванн суултуур угаалтуурын хувьд БНХАУ-ын шаазан эдлэлийн томоохон үйлдвэртэй танилцаж сонголт хийсэн. Сантехникийн хувьд ус алдах цооролт үүсэх асуудал их гардаг тиймээс бид холбох хэрэгсэл дээр маш их анхаарсан. Өмнө нь бид “Буянт ухаа 1” хороолол төсөл дээр сантехникийн холболтыг PPR буюу 2 талыг нь халааж байгаад наадаг холболт хийж байсан энэ нь эдэлгээний явцад ус шүүрэх асууудал гарсан тиймээс одоо“Буянт ухаа 2” преслэж холбодог холболтыг ашиглана энэ ус шүүрэх холболт салах гэсэн асуудал гарахгүй юм.
Шинэ орон сууцны 1м.кв дундаж үнэ нь 2015 оны 2 дугаар сарын байдлаар 2,157,300 төгрөг болж өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 2.3 хувиар буурсан дүнтэй байна.
Сүхбаатар дүүрэгт шинэ орон сууцны 1м.кв-ийн дундаж үнэ хамгийн өндөр байгаа бол Сонгино хайрхан дүүрэгт хамгийн бага байна.
Монголын Залуучуудын Холбоо V их хурлаа хийж байна. 12 жилийн дараа хуралдаж байгаа V их хурал нь МЗХ-ны үндсэн дүрэмд өөрчлөлт оруулах, МЗХ-ны стратеги төлөвлөгөөг хэлэлцэх, Залуучуудын талаар төрөөс баримтлах бодлогын талаар санал солилцох, Инновацийн сан үүсгэн байгуулах тухай болон Залуучуудын орон сууцны корпораци байгуулах зэрэг залуучуудын өмнө тулгамдсан олон асуудлыг хэлэлцэж, хамтран шийдвэрлэхэд гол анхаарлаа төвлөрүүлж байгаа аж. Түүнчлэн бүтээн байгуулалтын салбарт залуучуудыг ажлын байраар ханган ажиллахыг Залуучуудын хөдөлмөрийн төв биржээр дамжуулан улс орон даяар өрнүүлэн ажиллах зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэхээр төлөвлөсөн байна.
Энэхүү V Их хуралд Монгол орны өнцөг булан бүрээс МЗХ-ны идэвхтэн сонгуультнууд болох 21 аймаг, 9-н дүүрэг, Улаанбаатар хот дах 21 аймгийн Залуучуудын Холбоо, Асуудал эрхэлсэн байнгын хороо, Тусгай салбар холбоо, Сонирхлын клуб дэргэдэх байгууллагуудын 250 орчим залуус оролцож байна.
Их Британийн сэтгүүлч Жереми Кларксоныг ажлаас нь халсан явдал нь нэлээд шугуиан тариад байгаа билээ. Гэтэл ВВС-гийн тэргүүн Тони Хиллийг үүнтэй холбогдуулан заналхийлсэн байна. Энэ хэргийг Цагдаагийн газраас шалгаж байгаа тухай мэдээллээ. Өнгөрсөн лхагва гаригт Тони Хиллийн электрон шуудангаар ийм захидлыг хүлээн авсан байна.
Ю.Дэлгэр
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Олон нийтийн харилцааны бодлогын зөвлөх А.Ганбаатар “Эрүүл Монгол хайкинг клуб”-ын тэргүүн, уулын спортын олон улсын хэмжээний мастер Б.Цэвээндашийг хүлээн авч уулзлаа.
Б.Цэвээндаш 2012 оны 5 дугаар сарын 19-нд далайн түвшнээс дээш 8848 метрийн өндөрт орших Эверестийн оргилд Монгол Улсынхаа төрийн далбааг мандуулж байсан юм. Тэрээр энэ удаад 2015 оны 4 сарын 5-наас хоёр сарын хугацаатайгаар хоёр дахь авиралтаа хийхээр төлөвлөөд байгаа ажээ. Өмнө нь Б.Цэвээндаш Эверестэд Непалын талаас буюу урд талаас нь авирсан бол одоо Төвдийн талаас буюу хойд талаас авирна. Түүнтэй хамт уулын спортын олон улсын хэмжээний мастер, Монгол Улсын гавьяат тамирчин, 73 настай Т.Гүррагчаа авирах юм. Энэ удаагийн авиралт “Эрүүл Монголын төлөө” уриан дор болно.
Уулчин Б.Цэвээндашийн Эверестэд хийх авиралтад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж амжилт хүсч, “Монгол түмнийхээ хийморийг бадраагаад ирээрэй” хэмээгээд гарын үсгээ зурсан төрийн далбаа дамжуулсныг Ерөнхийлөгчийн зөвлөх А.Ганбаатар гардуулан өглөө.
Ерөнхийлөгчийн гарын үсэгтэй төрийн далбааг хүлээж аваад Б.Цэвээндаш “Аливаа улсын сүр сүлд төрийнхөө далбаанд байдаг. Монгол Улсынхаа Ерөнхийлөгчийн гарын үсэгтэй төрийнхөө далбааг дэлхийн зулай Эверестэд мандуулж, монгол түмнийхээ хийморь сүлдийг даатгаад эргэн золгоё” гэсэн ерөөл тавилаа.
Түрүүч нь ¹ 073 (5025) дугаарт
Ардын зураач Б.Чогсомтой хийсэн ярилцлагын төгсгөлийг хүргэж байна.
-Ойрдоо та юу хийж байна даа. Бүтээл дээрээ ажиллаж байгаа биз дээ?
-Одоохондоо зотонгоо цардаад л байна. Үүнд их хугацаа орно оо. Бүтээл эхлэх үеэр маань ирж сонирхоорой. Нэг ийм юм би их бодох боллоо. Уг нь манай урчуудын байгууллага 1942 онд байгуулагдсанаасаа хойш улсдаа маш их хэрэгтэй юмнууд үлдээсэн дээ. Энэ хугацаанд юу болоод өнгөрөв гэж жар далан жилийн судалгаанаас нэлээн анализ би хийсэн юм. Их ч юм судалж, их ч юм үзэж тууллаа. Ингээд үзэхэд, дүрслэх урлагийг энэ улс мөн ч өнгөцхөн ойлгох юм даа. Мэргэжлийг нь эзэмшчихээд зураад л байдаг, хүүхэд байхаасаа зураад л байдаг гэж ойлгодог бололтой. Ер нь хүн зурж л байдаг. Хийсэн бүтээлийг нь музей галерей, хувь хүн авбал аваад, өөрт нь хадгалагддаг нь хадгалагдаад, үрэгддэг нь үрэгдээд л өнгөрдөг. Бүтээлчид нь ч үрэгдээд дуусдаг. Гэтэл үүний цаана амьдрал гэж нэг айхтар юм байгаа юм. Зураг зурж, урлагийн бүтээл хийж бүх нас, амьдралаа түүнд золиод зориулчихсан байдаг. Харахад улс маань нэг л их урлаг хөгжүүлж, ялангуяа дүрслэх урлагийг хөгжүүлж байна гэж ярьж явсаар байгаад өдий хүрлээ. Шинээр хичнээн хүн төрж гарч сургууль соёлоор дамжив. Бичдэг, ярьдаг зүйл нь гэвэл, зүгээр зургаа л яриад байдаг. Би бол зургийг хүн нийгмийн түүхээс салангид явж чадахгүй гэж үздэг хүн. Нийгэм эдийн засгийн асуудлаас салангид явж чадахгүй. Гүн ухаан философиос салангид явж чадахгүй. Тэр тусмаа дүрслэх урлагийн бүх онолоос салахгүй. Ийм олон зүйлийн нягт холбоон дунд зураг хөл дээрээ сая нэг юм зогсч байгаа юм. Энэ талаар хэн ч үг дуугарахгүй байна. Манай зураач нар ч ярьдаггүй. Нэг сургуульд сураад шалгалт өгч төгсөөд зургаа л зурна. Миний амьдрал ч тэгж өнгөрсөн. Гэхдээ би нийгэм эдийн засаг, философи, дүрслэх урлагийн онолын тэр нягт холбоон дунд явсан хүн. Улсынхаа дүрслэх урлагийг тэр л замаар явуулах юм сан гэж боддог хүн. –
-“Хорго” гэж таны алдартай уран зураг бий. Ийм хэд хэдэн бүтээлээрээ өмнөх нийгмийн үзэл сурталд үл нийцэж, үзэсгэлэнгээ гаргах, үзэсгэлэнгүүдэд бүтээлээ тавих эрхээ хасуулж явсныг тань, Сайд нарын зөвлөлийн 68 дугаар тогтоол гэгчээр 20 жил уран бүтээлчдийг цензурдсаныг хүмүүс сайн мэдэх учир энд яриад яахав. Харин Хоргыг та анх хэзээ харсан бэ?
-1956 он болсон чинь Багшийн дээдийн захирал намайг дуудав. Зургийн дээд мэргэжлийн дипломгүй хүнээр зураг заалгалаа гэсэн хэл ам гарчээ. Би ч дуртайяа больчихмоор байдаг. Гэтэл захирал гаргасангүй. “Би чамд нэг арга зааж өгье. Чамд нэг жилийн чөлөө өгье. Нэг сэдэв авчих. Уран зургийн анхны ангийг төгсгөх гэж байна. Ху намын түүх, философи, урлагийн түүх гэсэн дөрвөн шалгалт авдаг юм, чи аль алийг нь цээжилчихсэн хүн. Тэр дөрвөн шалгалтыг чи ёс болгоод өгчих. Би чамайг эргүүлээд авъя” гэсэн. Тэгэхээр нь Немой эмчийн сэдвийг аваад Архангай явлаа. Немой гэж 1932 оны эсэргүү бослогын үеэр амиа алдсан хүн л дээ. Зөвлөлтөөс нэг залуухан сайн эмч, эхнэр хоёр настай хүүхэдтэйгээ Монголд ирээд Архангайд хуваарилагдсан юм. Очоод нэг жил юм уу хоёр жил болж байтал Тариатын бослого гарчээ. Бөөн юм болж. Нөгөө орос эмч би явна, шархадсан улсыг эмнэнэ, би явахгүй бол болохгүй гэж зүтгэсээр байгаад явжээ. Очоод эсэргүүний удирдагч Дамдинсүрэнд баригдаад алуулсан хүн, хөөрхий.
-Архангайд очоод юу болов?
-Тэгээд Архангайн Хоргод би очлоо. Хоргын захиргаа намайг арван жилийн сургуулийн ганц гонзгой байшингийн гаднаасаа ордог нэг хаалгатай нэг ортой өрөөнд орууллаа. Би нэг сарын томилолттой яваа. Надад туслах нэг хүн өглөө. Норжинжав гэдэг хүн юм байна. Тэр бол яг 1932 оны эсэргүүний бослогын жинхэнэ халуун цэгт нь явж байсан, Эвлэлийн үүрийн дарга, хориод насны хүн байв уу даа. Тэр хүн надад нэг цагаан морь өгсөн юм. Хоёулаа морьтой явж өглөө. Би судалбар хийгээд л явлаа. Тэгж явахдаа “Хорго”-ыг зурав аа. “Хорго”-ын судалбарыг хийсэн юм. Немой эмчийн сэдэвт зургаа ч зурлаа. Сэдвээ хамгаалах цаг болов. Л.Гаваа гуай комиссын дарга байсан. Миний шавь нар хориод оюутан орлоо. Дундуур нь би орлоо. Миний зураг өлгөөтэй байна. Зөндөө л асуулт тавьцгаасан. Сүүлд нь номонд тэр зургийн дүгнэлтүүдийг бичсэн байна лээ. Тэгээд надад онц тавьж диплом өгсөн юм. Дайны жилүүдэд монголчууд юун дүрслэх урлаг хөгжүүлэхтэй манатай л байлаа даа. Бүх юмаа фронтод илгээнэ. Гэртээ яваад ороход ээж минь баруун хаяагаар дүүрэн цагаан хонины ноос зулчихсан, утас ээрч суудаг байв. Бээлий, оймс нэхээд л. Дандаа хонины сэгсүүргэн арьсаар хамт ажилладаг хүүхнүүдтэйгээ нэхий дээл оёно. Түүнийг нь хороо хорины дарга айл айлаар нь бүртгэж данслаад аваад явна. 1945 он хүртэл ингэж амьдарцгаасан. Тэглээ гээд ямар ч цалин мөнгө өгөхгүй. Тэр тусмаа даргын авгай их идэвхтэй байх ёстой.
-Ээж тань хаана ямар ажил хийдэг байв?
-Ээж минь бага ангийн ч боловсрол байхгүй. Жирийн л нэг эмэгтэй. Бүх сайд нарын авгай нар тийм л эмэгтэйчүүд байсан юм. Тийм үед яагаад ч юм манай Монголд улаан стрептоцид гэгч орж ирсэн юм. Улаан будагтай стрептоцид. Ээж минь тэр стрептоцидыг нунтаглаж усанд уусгаад хонины ноосон утсаа дотор нь хийхээр улаан өнгөтэй болчихдог байв. Улаан утсаараа алаглуулаад их гоё бээлий, оймс нэхдэг байсан. Яахав дээ, фронтод байлдаж яваа хүмүүст Монголоос тийм гоё юм очно гэдэг чинь гоё л биз дээ. Манайх 1948 онд одоогийн Сансар хорооллын байршилд дэнж дээр дөрвөн ямаа, хоёр үнээ аваад зусланд гарав аа. Үнээ, ямаануудаа би Толгойт Баянголоос авчраад намар нь дугуйгаа унаад Галбадрах гэдэг нутгийн нэг өвгөнийд тууж аваачиж өгөв. Цаад жалган дор нь зургаан зенит буу зоогоостой байх. 1939 онд тэнд зоосон гэдэг. Улаанбаатар руу Япон ирж бөмбөгдвөл өмнөөс нь буудах юм гэнэ. Наад дэнж дээр нь нэг өчүүхэн жижигхэн модон байшин байгаа юм. Түүн дотор сум нь байдаг юм байна. Нэг цэрэг ч байдаг байсан, сүүлдээ байхаа больсон. 1945 он хүртэл Улаанбаатарын айлуудын ихэнх нь гэрт байхад бүгд дэнтэй, тооно нь хав хар хөшигтэй, байшингуудын цонх нь бүгд хав хар хөшигтэй байв.
-Ямар учиртай юм бол?
-Япон бөмбөгдөнө, гэрэл гаргаж болохгүй. Хаа нэг цонх, өрх гэрэлтэй байх юм бол бөөн хэл ам гарна. Бараг л гучин долоон оных шиг Японы тагнуул гэж мэдэхээр тийм ширүүн байлаа. Цэргүүд байнга хотоор явж хянана. Хот даяараа пад харанхуй байна. Дотроо л гэрэлтэй. Манайх бол дэнтэй байдаг байсан.
-Хар хөшигтэй амьдрал хэдэн жил үргэлжлэв?
-1946 он хүртэл үргэлжилсэн. Үйлдвэрүүд л чийдэнтэй байдаг сан. Дайн дуусчихаар хар хөшгөө аваад хаячихгүй яахав. Манай монголчууд тиймэрхүү маягийн амьдралтай, улс даяараа нийт 600-гаад мянган хүн л байсан байх. Дайн дууслаа. 1945 онд би тавдугаар ангид 15 настай байхад биднийг Жаргалантын сангийн аж ахуй руу хадлан хадуулахаар явуулав. Ангиараа 28 хүүхэд очоод нэг сард 28 нуруу өвс нуруулдсан. Хоёр майхантай. Бас хоёр өвөр монгол хүү ирж бидний тогоог барьсан юм.
Биднийг өвс хадахаар явах бүрт хоёр тогооч маань зараа авч ирээрэй гэж захина. Тэр нутагт дүүрэн зараа байх. Бид ч орой болгон зараа авчирч өгдөг байв. Тэр хоёр ч бидэнд их гоё хоол хийж өгдөг байлаа.
-Зараагаар хийх үү?
-Яалаа гэж. Бидэнд их сайхан хоол хийж өгчихөөд өөрсдөө зараагаа шарж иддэг байсан юм. Зараа бөмбийчихөөд дөрвөн мөчөө ер нээхгүй. Өөд нь харуулж тэлж байгаад дотор нь томоо шавар хийчихээр эргээд хумьчихна. Тэгээд өргөсөн дээр нь битүү шавардаад нурам руу хийчихэж байгаа юм. Хэсэг хугацааны дараа түлэнхий хар бөөрөнхий юм гаргаж ирээд хэдхэн цохиод арьсыг нь өргөстэй нь салгачихаад идчихдэг байж билээ. Инээлдээд шулганаад л идэж өгнө. Их сонин сонин амьдрал байсан. Янжмаа гуай “Ишш, Чогсом минь, хувьсгалын эхэн үед их хэцүү байсан шүү дээ” гээд л сонин хачин юм их ярьдаг байв. Сум баг байгуулагдаад шинэ амьдрал өрнөж эхлэхэд даргаар нь хувьсгалт үзэл санаатай гэсэн хүмүүсээ томилдог л байж л дээ. Язгууртан, баяд ноёд гэдэг ч юм уу ялгаад өөрчилчихсөн, хувьсгалын талын хүмүүсээ ялгаад төрд авчихсан үе. Нөгөөдүүл нь янз бүрийн өвчтэй, ажлаа хийж чадахаа болиод хэвтэрт орчихсон, тэр тухай мэдээ сэлт хүлээж аваад Маршал хариуцлагатай улсуудаа эмч дагалдуулаад явуулдаг байж л дээ. Янжмаа гуай өөрөө бас л том хүний авгай байсан юм чинь тиймэрхүү ажил төрөлд нь явдаг, ядардаг зүдэрдэг, сэтгэл нь их зовдог байсан юм билээ. Арьс өнгөний өвчнөөс авахуулаад нийтээрээ янз бүрийн зовлонтой байсан юм байна лээ. Манжийн дарлал гэдэг чинь ямар л золиг байв гэж. Олигтой ганц эмнэлэг ч байсан биш. Ах ламынд очиж нэг залбираад болохгүй бол зүүн урд зүгт хонин гүрвэл болж төрнө, ердөө тийм л байсан байна л даа. Анхны Засгийн газар маань одоогийн Багшийн дээдийн цаадтаахь байшинд орчихсон. Хэсэгтээ орох оронгүй, одоогийн хоёрдугаар эмнэлгийн урдах засмал зам байгаа газар сайхан ногоон дэнж байсан үе. Түүн дээр нэг монгол хөх майхан зоочихоод жанжин тэр хоёр майхандаа хонодог. Зүүхэнтээ нь морио чөдөрлөчихдөг байсан гээд л Янжмаа гуай ярьдаг байсан. Тэр нь 1959 он шүү дээ. Нэг бодлын саяхан л юм шиг санагдах юм. Жаран жил өнгөрчихсөн байна. Энэ бүхэн нэг талдаа яах аргагүй л давж туулж өнгөрөх түүх юм. Хичнээн ч юм болж өнгөрөв дөө. Би бол бүгдийг нь нүдээрээ үзэж дунд нь хутгалдаж явсан ч хүүхэд байсан болохоор юу ч мэдэхгүй. Жаахан ухаан суугаад, энд тэнд яваад нүд тайлаад ирэхээр манайх мөн ч их хоцрогдсон байна даа гэж бодогддог байсан. Гэхдээ яах вэ, нийт дэлхий даяараа бүр сүйрчихсэн байсан юм чинь. Хоёрдугаар дайнд. Европ юу ч үгүй сүйрээд, Ази юу ч үгүй сүйрээд. Хятад улс Японы дарлалд юу ч үгүй хяргуулчихсан, Япон өөрөө хяргуулчихсан, Солонгос, Вьетнам Америкаар хяргуулчихсан, дэлхий тэр чигээрээ нэг ийм. Харин Монгол минь нэг юм танагтай үлдсэн. Нэг тийм энхийн маягтай. Гэтэл Орос зүдрээд туйлдаа тулчихсан, 50 сая хүнээ алуулаад хамгийн их зовлон үзсэн. Англи мөн зүгээр байгаагүй, Герман бүр ч тэр чигээрээ баларсан. Хажууд нь Польш Германдаа баллуулаад, Болгар ч бас ингээд ер нь бүгдээрээ дээ.
-Арай гайгүй нь Англи л байсан байх?
-Ёстой л тийм дээ. Европт Англи, Азид манайх танагтай үлдсэн. Харин тэр дунд Америк л нэлээн завшсан. Америк нэгдүгээр дайнд ч завшсан, Хоёрдугаар дайнд ч завшсан. Нэгдүгээр дайн эхлэхээс арай өмнөхөн1880,90-ээд оны үед хүн төрөлхтний дүрслэх урлагт нэг цоо шинэ үе эхэлсэн. Тэр нь импрессионизм. Импрессионизмын суурь төлөөлөгч нь Эжен Делекруа. Бүр эх суурь нь. Домье, тэгээд Сезанн, бүр жинхэнэ гүн рүү нь ороод ирэхээр Бонар, Синьек, Тулуз Лотрек, Ренуар, Эдгар Манэ, Клод Моне гэхчлэн баахан улсыг тоочиж болно. Энэ хүмүүс ердөө л их сайндаа арван жил бужигнасан. Гал түлэхэд ус нэг сайн буцлаад гал унтрахаар эргээд нам болдог доо, яг түүн шиг. Гэхдээ цоо шинэ юм нээгээд хаячихсан. Тэр нь агуу их онол байсан. Онол нь сэргэн мандалтын онолыг классицизмын онолтой, актимизм гээд энэ олон урд талын гол гол онолуудыг ашигласан мөртлөө дүгнээд задлаад, шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр цоо шинийг нээсэн байгаа юм. Импрессионизмын дараа пост импрессионизм гэж нэг үе гарсан. Ний нуугүй хэлэхэд пост импрессионизм өнөөдрийг хүртэл байна. Урдах импрессионизмын дотор зөндөө олон изм бий. 62 изм байгаа юм. Тэр бүгд онолтой онолгүй аль нь ч тэнэглээгүй. Шинэ юм нээх гээд л зүтгээд байсан хэрэг. Гэтэл тэр дунд нэг их гойд гарч ирсэн урсгал нь фовизм. Фовизм бол ер нь бүх юмыг агуу мундаг гаргаж ирсэн. Жорж Брак, Анри Матисс, Ван Гог, Поль Гоген, Поль Сезанн, Пикассо байгаа юм. Суурийг нь Эдгар Манэ тавьсан юм. Дараа нь тэд маань юу ч болоогүй юм шиг алга болчихсон. Тухайн үед тэднийг хэн ч хүлээж аваагүй. Ван Гогоос нэг ч зургийг нь амьдад нь худалдаж аваагүй, Гогенийг бүр хайхраагүй. Сезанн бол ер нь, онигоо ч биш юм шүү, амьдрал дээрээ гудамжинд гутлаа дэрлээд унтаж байдаг хүн байсан гэж намтарт нь байдаг юм. Аж амьдрал дээрээ бүгдээрээ тийм л нэг арчаагаа алдсан хэдэн зураачид. Тархи нь агуу ажилладаг. Ер нь хэцүү. Өрөвдмөөр. Бүгдээрээ залуугаараа шахуу хорвоогоос явчихсан. Гэтэл тэд тийм их агуу юм хүн төрөлхтөнд хийж өгчихөөд өнөөдөр тэдний бүтээл хэзээ ч мөхөхгүй, хэзээ ч унтрахгүй, дараа дараагийн зуун жил өнгөрчихөөд байхад өнөөдөр мөн хүн төрөлхтний агуу их соёлын өөв болоод явж байгаа юм. Европ тийм байж. Манайхыг тойроод Япон, Хятад мундаг улсууд шүү дээ. Тэд энэ шинэ үзэгдлүүдээс бас амсаад л байсан. Өөрийн гэсэн Азийн соёлтой, Европын соёл бас нэлээн түгчихсэн. Монголыг тойроод байсан. Монголд 1921 онд хувьсгал гарч, гучаад он болж байхад урдаас манай руу соёлтой улсууд орж ирж байгаа юм. Урдаас Соёлтой ирж багшийн сургуульд багшиллаа, хойноос Бельский, Помаренцев гээд хэд хэдэн хүн ирлээ. Орос бол 1917 онд хувьсгал хийсэн юм чинь гучаад онд нэлээн мундаг болчихсон том академийн улсууд ирж байгаа. Сургууль соёл байгуулаад ийм замаар манайд нөлөө орж ирсэн юм.
-Таны тавин хэд, жаран хэдэн онд зурсан тэр алдартай бүтээлүүдийн үр хөврөл Москвад дипломатын сургуульд сурч байх үеэс эхтэй юм болов уу гэж боддог байсан. Бүр эртнийх юм уу?
-Бельский манайд нэлээн нөлөө өгч эхэлсэн тэр үед би суралцаад эхэлчихэж байгаа юм л даа. Хожим Москвад олон улсын харилцааны сургуульд франц судлалаар сурч байхдаа харин бие дааж хүн төрөлхтний урлагийг нэлээн гүнзгий судалсан. Зарим талаар бүтээлдээ тусгасан, ашигласан юмнууд бий. Би хойшоо явахдаа огт өөр сургууль дээр амьдралаа зохицуулаад, хоёр өөр мэргэжлийн агуулга учрыг олох гэж зүтгэж байх үед яг надтай зэрэгцээд Цүлтэм гуай, Одон гуай, Доржсүрэн гуай гурав Москвад, Гаваа гуай Ленинградад ирж сурсан. Бид хэд бүгдээрээ дугуйланд хамт явдаг байлаа.
Н.ПАГМА
БНХАУ-аас Монгол улсад суугаа онц бөгөөд бүрэн эрхт Элчин сайд Ван Шао Лун тэргүүтэй төлөөлөгчид Архангай аймагт энэ сарын 28,29-ний өдрүүдэд ажиллав. Элчин сайд Эрдэнэбулган сумын I сургуульд “Монгол, Хятад хоёр орны худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны дурсамж” гэрэл зургийн үзэсгэлэнг нээсэн юм.
Тус үзэсгэлэн арга хэмжээнд аймгийн Засаг дарга Д.Бат-Эрдэнэ тэргүүтэй орон нутгийн удирдлагууд хүрэлцэн ирж 60 гаруй жилийн түүхтэй хоёр орны найрамдалт харилцааны баталгаа болсон гэрэл зургуудыг сонирхсон юм.
Архангай аймаг БНХАУ-ын Юньнань муж, ӨМӨЗО-ны Засгийн ордонтой найрамдал, хамтын ажиллагааны гэрээ проткол байгуулж, Өвөрмонголын Улаанхад хоттой ах дүүгийн найрамдалт харилцаа тогтоосон юм байна.
“Өвөрмонголын соёлын өдрүүд” анх удаагаа хөдөө орон нутгаас Архангай аймагт зохион байгуулагдаж, аймгийн ХДТ-ын уран бүтээлчид Өвөрмонголын Улаан хад хотод айлчлан тоглолт хийсэн байдаг.
Сүүлийн жилүүдэд бэхжиж буй гадаад харилцаа нь аймгийн соёл, боловсрол, эрүүл мэндийн салбарт үр өгөөжөө өгсөөр байгаа билээ.
Улсын хэмжээнд ганцхан байдаг Монгол-Хятадын найрамдлын нэрэмжит хүүхдийн цэцэрлэг Архангай аймагт байдаг бөгөөд энэ жил Хятад улсын буцалтгүй тусламжаар нэг багт хүүхдийн цэцэрлэг баригдах юм.
Тагнуулын ерөнхий газрын Тусгай архивынхан саяхан Дорноговь аймагт өдөрлөг зохион байгуулжээ.
Тус арга хэмжээний үеэр Тагнуулын ерөнхий газрын Тусгай архивын баримтад тулгуурлан тагнуулын байгууллагын түүх, үйл ажиллагааг сурталчилсан нүүдлийн үзэсгэлэнг “Соёмбо цогцолбор”-т гаргасныг нийт 180 гаруй иргэн үзэж сонирхсон байна. Мөн Тусгай архиваас архивын мэдээллээр үйлчилж, аймгийн иргэдийн эрэлт хүсэлтийг хүлээн авч ажиллажээ.
ТЕГ-ын Тусгай архив, МҮОНТ-тэй хамтран бүтээсэн “Монгол төрийн далд бодлогыг мөнхөд түүчээлсэн далд үйлстнүүд” баримтат-уран сайхны кино, “Монголоо гэсэн сэтгэлээр”, “Тусгай архив-80 жил”, Эх орон телевизтэй хамтран бэлтгэсэн “Эх орны гайхамшигт үзмэрүүд” зэрэг нэвтрүүлгийг орон нутгийн телевизүүдээр гаргаж, тагнуулын байгууллагын түүх, үйл ажиллагааг таниулжээ.