Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

МАН-ын дарга М.Энхболд: Татварыг нэг хувь болгоно

МАН-ын дарга М.Энхболд “Өдрийн сонин”-д өгсөн ярилцлагадаа “…Бид жилийн 1.5 тэрбум төгрөгөөс доош орлоготой аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг нэг хувь болгоё гээд хуулийн төсөл өргөн барьсан. Үүнийг хэлэлцээгүй. Уг нь шийдээд явчих боломж бий. Улсын төсөвт их дарамт болж ирэхгүй. 10 хувийн татварыг нэг хувь болгоно гэдэг маань жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд ямар их хөнгөлөлт, урам болно гээч. Энэ чинь л өөрөө эдийн засгийн хүндрэлээс гарах том боломж болно. Ийм зүйлүүдээ бодож, боловсруулж, дахин хэлэлцэхэд Засгийн газар илүү шуурхай ажиллах хэрэгтэй байна” гэсэн юм.

Оны өмнө МАН, АН хоёр хоёулаа жилийн борлуулалтын орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс илүүгүй аж ахуйн нэгжүүдийн орлогын албан татварыг бууруулах дээр санал нэгдсэн. Гэтэл татварынх нь хувь хэмжээг яаж буулгах вэ гэдэг дээр санал зөрж, УИХ-ын чуулганаар хэлэлцэлгүй унагасан юм.

АН-ынхан Аж ахуйн орлогын албан татварын хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, жилийн борлуулалтын орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс доош орлоготой компаниудад, аж ахуйн нэгжийн орлогын 90 хувийг буцааж өгөх бодлогыг дэвшүүлсэн. Арван хувийн татварын есийг нь дараа жилийн эхний улиралд буцаан олгохдоо татвараа үнэн зөв мэдүүлсэн, хугацаанд нь төлсөн байх гэх мэт олон шалгуур, болзлыг харгалзана гэсэн.

Харин МАН-ынхан 1.5 тэрбум төгрөгөөс доош орлоготой аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг шууд нэг хувь болгох хуулийн төсөл санаачилсан. Өөрөөр хэлбэл, арван хувийн татвар төлөөд дахиад баахан бичиг баримт бүрдүүлж байж есөн хувийг нь буцааж авдаг биш анхнаасаа нэг хувийн татвар төлдөг байх санаачилга гаргасан. Үүнийгээ аж ахуйн нэгжүүдэд чирэгдэл учруулахгүй, ямар нэгэн байдлаар ялгахгүй, шударга зарчим үйлчилсэн, аж ахуйн нэгж, бизнесийн байгууллагын ил тод байдал хангагдах, татварын байгууллагын ачаалал, захиргааны зардал буурах, төр бизнесийн байгууллагын харилцан итгэлцлийг бүрдүүлэх, татвараа шударгаар төлөх сонирхол ихсэх ач холбогдолтой гэж тайлбарлаж байсан билээ.

Нэг гаргалгаатай хоёр хуулийн төслөөс бизнес эрхлэгчид МАН-ын өргөн барьсан хуулийн төсөл илүү амьдралд ойр гэдгийг ярьж байгаа. Төлсөн татварынхаа 90 хувийг буцааж авах гэж бизнес эрхлэгчид татварын байцаагчдаас эхлээд төрийн хүнд суртал, шат дамжлага бүрийг давах гэж цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгөө алдана. Хугацаандаа татвараа төлөөгүй, бичиг баримт дутуу гээд татварынхан ямар нэгэн шалтаг гаргаж ирээд төлсөн татварыг нь буцааж олгохгүй. Харин анхнаасаа нэг хувийн татвар төлөөд явчихвал ямар ч чирэгдэлгүй, эдийн засаг хүндэрсэн энэ үед аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжсэн бодлого болно гэдгийг бизнес эрхлэгчид ярьж байна. Нэг хувийн татвар төлөөд явчихвал орлогоо нуух шаардлагагүй, танил тал хайхгүй, татварын байцаагчийн хурууны үзүүрээр эрэмблэгдэхгүй, бүх аж ахуйн нэгж ижил хөнгөлөлт эдэлнэ гэдгийг тэд хэлж байгаа.

1.5 тэрбумтөгрөгөөс доош орлоготой аж ахуйн нэгж улсад татвар төлж байгаа бүх аж ахуйн нэгжүүдийн 13 хувийг л эзэлдэг гэсэн судалгаа бий. Тэдгээр аж ахуйн нэгжүүд энэ онд улсад 70 орчим тэрбум төгрөг төлнө гэж төлөвлөжээ. Энэ мөнгийг өөр замаар нөхөх бүрэн боломж байгааг эдийн засагчид ярьдаг. Үр дүнд нь татвараас хөнгөлөгдсөн аж ахуйн нэгжүүд хөл дээрээ босч, хүндэрсэн эдийн засгийг өндийлгөхөд нэмэр болно. Тиймээс МАН-ын яриад байгаа татварыг нэг хувь болгох хуулийн төслийг хаврын чуулганаар яаралтай хэлэлцэж, баталмаар байна.

Ц.ӨРНӨХ

Categories
мэдээ нийгэм

Уул уурхайн алдагдалт ажиллагаа юуг өгүүлнэ вэ?

2000-аад он гарсаар Мон­голд уул уурхайн салбарын хөрөнгө оруулалт ихээр нэмэг­дэж, эрчимжсэн. Салбарын идэвхижлийг даган гадаадын хөрөнгө оруулагчид Монголыг сонирхож, дэлхийд нэр ал­дар нь цуурайтсан уул уур­хайн олон ч компани манай улстай нэр холбогдож үзлээ. Тэдний дайнд дүйхгүй ч гэ­лээ Монголдоо томхонд тоо­цогдох компаниуд ч бас уул уурхайд хөл тавьж, нэг үеэ бодвол дотоодын уул уурхайн компаниуд хэдэн зуугаар тоо­логдох болж. Сайн, муу хэ­лүүлдэг ч гэлээ уул уурхайн салбар өнөөдөр улсын экспор­тын орлогын 90 орчим хувийг бүрдүүлж, татварын орлогоор та биднийг “тэжээж” байгаа нь нууц биш.

Гэвч уул уурхайтай нэр холбогдсон бүгд шахам хэл ам, хэрүүл тэмцлийн бай болж, амжилт гэхээсээ бүтэл­гүйтэл, үл ойголцол, татварын маргаан, ашиг орлогын зөрүү буруу, шүүх арбитр болоод байгаагийн учир юу вэ? Энэ дэлхийн хамаг л худалч, луй­варчин, дээрэмчин, то­нуул­чид Мон­голыг ирж сонирхоогүй байлтай, бас уул уурхайд ажиллаж яваа бүх компаниуд болохгүй, бүтэхгүй болчихсон уу гэвэл мэдээж үгүй. Гадаад, дотоодынхны алинтай нь ч амжилттай ажиллаж чадахгүй байгаагийн гол шалтгаан нь манай улсын шийдвэртээ үнэнч бус, туйлбаргүй зан, дээр нь уул уурхайн салбарын онцлог, мөн чанарыг одоо хэр танин мэдэж чадаагүй туршлага дутмаг байдал.Дэл­хийн түвшний компанитай хамтраад ажиллая гэхэд уул уурхайн хөрөнгө оруу­лалт, олон улсын хууль эрх­зүй, санхүүгийн мэдлэг дутмаг. Адаглаад л олон ул­сын биржид хувьцаа нь арилжигдсан компаниудын санхүүгийн тайлан баланс, өмч хөрөнгийн нөхцөл бай­дал, зах зээлд тавигддаг шаард­­лага, стандарт зэр­гийг мэдэхгүйгээс бид дэл­хий ер­төн­цийн элэг доог бол­соор… Мэдэхгүйгээсээ болж алдаж суухгүйн тулд мэддэг, мэдээллээ дээшлүүлж, га­даад ертөнц, цаг үетэйгээ бага ч болов хөл нийлүүлэх цаг болжээ. Хэдий болтол бид “IPO хийнэ гэж яахыг хэлдэг юм бэ?” гэж бие биенээ­сээ асуугаад, орд газар гэхээр бүх нөөцийг нь тонн тутмын үнэлгээгээр үржүүлж бодож харамлаад, дэлхий тэр аяараа мэддэг энгийн зүйлсийг ч өөрсдийнхөө ядмаг мэдлэгийн түв­шинд янз янзаар тайл­барлаж суух вэ?

2011 оноос хойш дэлхийн зах зээлд ашигт малтмалын үнэ тасралтгүй уруудаж, ашиг­тай ажиллаж яваа уул уурхайн ком­­пани өдрийн од шиг цөөр­лөө. Уул уурхайн салбар нь угаас нэг дор их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаарддаг, урт хугацааны дараа өгөөжөө өгдөг, үнэ ханш нь тодорхой циклийн дагуу өгсөж, уруудаж явдаг онцлогтой салбар. Хэд хэдэн циклийг давж гарч ча­даж гэмээнэ сая үр өгөөж, ашигт ажиллагаа, тогтвортой байдлын тухай ярьж болно. Нэгэн үе тэнгэрт тулсан өндөр үнэл­гээтэй шагшигдаж байсан орд газар хэдхэн жилийн да­раа сохор зоосны үнэгүй болж болно, ингэлээ гээд тэр орд газар хэрэггүй болсон юм биш, газар доорхи нөөцийнх нь хэмжээ ид шидээр ихсэж, багассан ч хэрэг биш, ердөө л зах зээлийн жам ёсны, хэвийн үзэгдэл. Харин бидний хувьд үнэ өссөн хэдэн жилд ашигтай гарсан компаниудыг “идсэн, уусан, Монголын баялгийг цөлмөсөн”-өөр нь дуудаж, үнэ буурч, алдагдал хүлээсэн жилүүдэд нь “дампуурсан, сүйрсэн, бүтэлгүй”-гээр нь нэрлэж явсаар эдийн засгаа тартагт нь тулгалаа. Зүй нь уул уур­хайн цикль дагасан ашиг, алдагдлын мөн чанарыг ядаж зөв ухаарч, тууштай, гуйвшгүй, тэв­чээртэй бодлоготой байж байж бид уул уурхай гээч төвөгтэй салбарын үр шимийг хүртэх юм. Алдагдал гэхээр зах зээ­лийн сайхан боломжийг хар­саар байж алддаг, захирал нь ня-ботойгоо нийлж мөнгө завшдаг, шамшигдуулдаг, засаглал муутайгаас болж замаа алдсан бүтэлгүй ком­паниудын тухай ярих гэсэнгүй. Зөв­хөн 2013-2014 онд л гэхэд дэлхийн уул уурхайн ком­паниуд нийлбэр дүнгээр нийт 70 орчим тэрбум америк долларыг impairment loss буюу хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралт гэх тодотголтойгоор “алдсан” байна. Алдагдал хэмээн санхүүгийн тайлан дээр нь тусгаж байгаа ч үнэн­дээ мөнгөөр гарч буй бодитой алдагдал биш, харин зах зээл дээрх орд газруудын үнэл­гээ төдий хэрээр буурч, савалж байгаагийн дохио юм. Зах зээл сайжирч, орд газруудын үнэлгээ нэмэгдвэл алдагдал хэмээн бүртгэгдэж байсан дүн эргээд ашиг болж тооцогддог. 10 гаруйхан тэр­бум доллараар хэмжигддэг ма­най улсын эдийн засгийг бараг 7 нугалсантай дүйхүйц хэмжээгээр орд газруудын үнэ цэнэ, ирээдүйд олж болох ашгийн хэмжээ буурч.

Дэлхийн түвшний уул уур­хайн компаниуд бүгд олон улсын биржид бүртгэлтэй, санхүүгийн мэдээлэл нь Нягт­лан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын дагуу нэг жишгээр тайлагнагдаж, олон нийтэд нээлттэй хүрдэг. Зах зээлийн эрсдэлт нөхцөл байд­лыг компаниуд зүгээр хараад суудаггүй, харин уурхай, орд газруудынхаа үнэ цэнийг зах зээлтэй уялдуулан жил бүр тооцож, тайлан тооцоондоо центийн зөрүүгүй тусгаж оруулд­гийн маш том баталгаа. Өн­гөр­сөн 2-3 жил дэх ашигт малт­малын үнийн уналт уул уурхайд маш хүчтэй тусч, хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралт дэлхийд өндөр нэр хүндтэй то­моохон компаниудыг ч толгой дараалан дайрч гар­лаа. Рио Тинто компани гэхэд 2012 оны санхүүгийн жилд 14 тэрбум америк дол­ларыг яг энэ жишгээр тай­ландаа тусгуулсан байдаг. Өөрөөр хэлвэл зах зээлийн тааламжгүй нөхцөл байдлын улмаас Рио Тинтогийн эзэмш­лийн хөнгөн цагаан хай­луу­лах үйлдвэр, нүүрсний орд газруудын үнэ цэнэ төдий хэрээр буурсан гэж үзэж тус­га­сан байх нь. Монголчууд бид­ний хувьд хамгийн их ан­хаарал татах зүйл гэвэл тус компани 2014 онд Оюу Толгой уурхайн төслийн үнэлгээг 1.6 тэрбум орчим ам.доллараар бууруулж, санхүүгийн тайлан­даа тусгасан байдаг. БНХАУ-ын нүүрсний салбарын томоо­хон тоглогчдын нэг Shougang Fushan 2014 оны санхүүгийн жилийн тайландаа 824 сая хонконг долларыг мөн л хө­рөн­гийн үнэ цэнийн бууралт болгон тусгажээ.

Бидний сайн мэдэх Овоот толгойн ордод үйл ажиллагаа явуулдаг Саус гоби ресурс компани 2013 оны зөвхөн 4-р улиралд 138.7 сая долларын алдагдал хү­лээсний 30.2 сая доллар нь хөрөнгийн үнэ цэ­нийн буу­ралт буюу мөнгөн бусаар бүртгэгдсэн дүнбайлаа. Үүнд БНХАУ-д нүүрсний зах зээ­лийн өрсөлдөөн ширүүсч, нүүрсний үнэ унасан зэрэг шууд нөлөөлсөн. Цаашлаад манай Монголоос олон улсын зах зээлд гарсан ганц компани болох Mongolian Mining Corporation өөрийн эзэмшлийн Баруун Наран уурхайн үнэ цэнийг бууруулан тооцож, үүнтэй холбоотойгоор 190 сая америк долларыг тайландаа тусгажээ. Энэ мэтчилэн га­даад, дотоод гэлтгүй дэлхий даяар уул уурхайн салбар эрсдэл, хямралыг даван туулж явна. Ирээдүйд зах зээл сайжирвал тайланд тус­гагдсан энэ бүх мөнгөн дүн эргээд ашиг болно. Гэхдээ ашигт малтмалын үнэ ханшийн уналт, тээвэрлэлт, дэд бүтцийн до­рой хөгжил, хууль эрхзүйн тааламжгүй орчин, валютын ханшийн өөрчлөлт гээд олон шалтгааны улмаас дэлхийн орд газруудын үнэлгээ буурч байгаа нь бидний хувьд томоохон сануулга. Зах зээлийн цикль, өсөлт бууралтын чиг хандлагыг ойл­гон мэдэрч, ашиг оллоо гэж хөөрч сагсууралгүй, ал­даг­далтай байна гэж харааж зүхэлгүй, аливааг урт хуга­цаанд харж, ухаалаг, бодитой хандах ёстойг энэ бүхэн хэлж байна. Дэлхийтэй “найзалж”, дэлхийн түвшний түншүүдтэй болж, эдийн засгаа өөд нь татья гэвэл ядаж л орд газ­руудын үнэлгээг ойлгодог, ашиг, алдагдлынх нь цаана юу байгааг танин мэддэг, өнөөгийн нөхцөл байдалдаа бодитой дүгнэлт хийж сурах шаардлагатай.

Э.МИШЭЭЛ

Categories
мэдээ цаг-үе

“Хүннү молл” ашиглалтад орж нийслэлчүүдийн хөлд дарагдав

“Хүннү молл энтертэйнмент” энэ сарын 20 буюу өнгөрсөн тав дахь өдөр нээлтээ хийсэн билээ. Нээлтээ хийгээд гурав хонож байгаа ч олны хөл тасрахгүй байна.

Монголын анхны томоохон худалдаа үйлчилгээний цогцолбор төв болох “Хүннү Молл” 50,000 м2 талбай бүхий, нэг дор 12,000 хүн хүлээн авах хүчин чадалтай ажээ.“Хүннү Молл” жилийн дөрвөн улирлын турш ажиллах мөсөн гулгуур, мянган хүний суудалтай Multifunctional кинотеатр, бүх насны хүүхдүүд үйлчлүүлэх боломжтой тоглоомын төв, зохион бүтээх сэтгэлгээг хөгжүүлж, өөрийн гараар хийж бүтээх сэдлийг төрүүлдэг, гэрээ бахархан дээдэлдэг хүн бүрт зориулсан Home DIY дэлгүүр, Молл доторх цэвэр агаар байгалийн амьд орчинг мэдрүүлсэн Хүннү цэцэрлэгт хүрээлэн, Олон үндэстний зоогийн газрууд, албан ёсны эрхтэй брэнд дэлгүүрүүд болон бүх төрлийн үйлчилгээг нэг дороос авах боломжтой болжээ. Энэ нь иргэдийн чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх болон бүх үйлчилгээг нэг дороос авах өргөн боломжийг нээж өгчээ. Амралтын өдөр Яармагийн гүүр даваад худалдааны төвийг зорих машины цуваа их байсан. Зогсоол олдохгүй Viva city өнгөрөөд замын хоёр талаар машинаа тавьцгааж иргэд “Хүннү молл” руу алхаж байлаа.

Хүннү моллын энтертэйнмент хэсэгт Хүннү Молл кино театр нь хамгийн сүүлийн үеийн 3D, Долби Сурраунд 7.1 системээр тоноглогдсон дөрвөн танхим бүхий нийт мянган хүний суудалтай юм байна. Кино театрын дуу дүрсний суурилуулалт, тохиргоог Герман инженерүүд гүйцэтгэж байгаа ба Моллын нэгдсэн агааржуулалт, агаар халаагч системээр тоноглогдож галын болон камерын хяналтын системийн цогц шийдэлтэй. Мөн попкорн, амттан ундааны, автомат тоглоомын болон хүлээлгийн хэсгүүдээс бүрдэнэ. Түүнчлэн үзэгчдэдээ хамгийн сүүлийн үеийн Холливудын болон Монгол кинонуудыг толилуулахаас гадна арга хэмжээ, хурал зөвлөгөөн гэх мэт олон төрлийн үйл ажиллагаа зохион байгуулах боломжтой кино театр болж байгаа гэнэ. Хүннү молл кино театрт том хүн 2D кино үзэхэд 7000,3D кино 8000, хүүхэд 2D кино 4000, 3D кино 5000 төгрөгийн үнэтэй байна. Ажлын таван өдөр таван цагаас өмнөх үзвэрүүд хямдралтай байх гэнэ. Одоогоор “Аав”, “Аюултай харилцаа”, “247 градус”, “Содура”, “Ciderella” зэрэг кино тус театрт гарч байгаа юм байна.

Монголын анхны дотор мөсөн гулгуурын талбай нь нэг дор 150 хүн гулгах нийтдээ 500м2 талбайтай. Талбайн гүйцэтгэлийн ажлыг Европын техник, тоног төхөөрөмж ашиглан ОХУ-ын мэргэжлийн инженерүүд суурилуулсан байна. Мөсөн гулгуурын талбайд найзууд, хамт олон, гэр бүлээрээ цагийг зугаатай, эрүүл мэнддээ ашигтайгаар өнгөрүүлэх боломжтойгоос гадна жилийн дөрвөн улирлын турш ажиллах юм. Хүүхэд нэг цаг нь 5000, том хүн 6000 төгрөг юм байна.

2000 м2 талбай бүхий нийт 120 хүүхэд тоглох багтаамжтай олон төрлийн тоглоомуудтай орчин үеийн шинэлэг тоглоомын төв байна. Үүнд 3-12 насны 12 хүүхэд зэрэг тоглох боломжтой морин тойруулга, 12-оос дээш насны хүүхдүүд тоглох боломжтой Go-Kart уралдааны таван машин, 2-12 насны 100 хүүхэд зэрэг тоглох боломжтой зөөлөн тоглоомын талбай гэсэн хэсгүүдтэй аж. Түүнчлэн 10-25 хүүхдийн багтаамжтай хүүхдийн төрсөн өдрийн өрөөтэй гэнэ. Тус тоглоомын төвд 1-3 цаг 10000 төгрөг байх аж.

Мөн жилийн дөрвөн улиралд байгалийн бодит мэдрэмж, гол усны чимээг сонсон, тав тухтай амралтын орчинд олон үндэстний зоогийг амталж суух боломжтой Хүннү цэцэрлэгт хүрээлэнг харж сэтгэлээ амраах боломжтой болжээ.

Моллд долоон орны сонголттой хоолны газар байх бөгөөд үйлчилгээ талаас нь банк, АТМ, салон, гоо сайхан, үсчин байрлаж байгаа аж.

Хүннү молл нээгдээд 200 гаруй шинэ ажилчинтай ажиллаж байгаа бөгөөд нээлт хийснээс хойш ачаалал тооцож байснаас гурав дахин их байна гэж үйл ажиллагаа хариуцсан менежер П.Ариунцэцэг ярилаа. Мөн тэрээр нийслэлчүүдэд нэг дор цогц үйлчилгээ авах болон чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрөөх газар үгүйлэгдсэн нь харагдаж байна хэмээв.

Хүннү молл нийтдээ 80 гаруй брэнд дэлгүүр оруулах боломжтой талбайтай ч одоогоор дүүргэлт 65 гаруй хувьтай явж байгаа аж. Дүүргэлт бүрэн явагдаж дууссаны дараа буюу зун Хүннү моллын албан ёснынээлт болох юм байна.

Баянзүрх дүүргийн иргэн Ц.Тогтох “Хүннү молл нээгдсэн гэж сонсоод амралтын өдөр гэрийнхнийгээ дагуулаад ирлээ. Хүүхэд залуучуудын чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх, иргэдэд үйлчлэх тав тухтай орчныг үнэхээр бүрдүүлж чаджээ. Хүүхдүүд маань их дуртай байна. Цаашдаа дахиад нэг ийм дэлгүүр нээчихвэл зүгээр л юм байна” хэмээв.

С.АРИУН

Categories
мэдээ нийгэм

Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэтэй нэг өвчтөнийг эмчлэхэд 3000 ам.доллар зарцуулагддаг

Өнөөдөр сүрьеэ өвчинтэй тэмцэх өдөр. Манай улс энэ жил “СҮРЬЕЭГ ИЛРҮҮЛЬЕ, ЭМЧЛЭЕ, ЭДГЭРҮҮЛЬЕ” уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Дэлхий нийтэд сүрьеэ өвчин нь нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудал хэвээр байна. 2013 оны ДЭМБ-ын тайланд дурдсанаар 9.0 сая хүн сүрьеэгээр өвчилж, 1.5 сая хүн сүрьеэгийн улмаас нас барсан байна. Мянганы хөгжлийн зорилт-д 2015 онд сүрьеэ өвчний тархалт, нас баралтыг 1990 оны түвшингээс 50 хувиар бууруулах зорилго дэвшүүлсэн ба энэ зорилтыг биелүүлэх Монгол улсын Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогын хүрээнд сүрьеэтэй тэмцэх ажилд багагүй амжилт олсон байна. Дэлхий дахинд халдварт өвчний улмаас нас барах тохиолдлын нэгдүгээр ХДХВ, ДОХ дараа нь сүрьеэ орж байна. 2012 оны байдлаар 450 мянган хүн Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгээр өвчилсөн ба 92 оронд Маш олон эмэнд дасалтай сүрьеэгийн тохиолдол бүртгэгдсэн байна.

2013 оны байдлаар дээр дурдсан есөн сая сүрьеэтэй өвчтөний 56 хувь нь Зүүн Өмнөд Ази, Номхон далайн баруун бүсийн орнуудад байна.

Гэсэн хэдий ч сүрьеэгийн тохиолдол аажуухнаар буурч байгаа ба 2000 оноос 2013 оны хооронд 37 сая хүнийг оновчтой оношлон, төгс эмчилсэн байна.

Монгол улсад Глобаль сангийн дэмжлэгтэй сүрьеэгийн төсөл 2003 оноос хойш хэрэгжиж байна. Төслийн үйл ажиллагааны хүрээнд 2006 оноос Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэг оношлож эмчилж ирсэн байна. 2006-2010 оны хооронд жилд дунджаар 70-80 хүн ОЭТС-ээр оношлогддог байсан бол 2011 оноос хойш дунджаар 200 гаруй хүн оношлогддог болжээ. Төслийн хүрээнд ХӨСҮТ-д ОЭТС-ийн иж бүрэн тоноглогдсон 60 ортой тасгийг ашиглалтанд оруулахын зэрэгцээ хөдөө орон нутгаар ОЭТС-ийн тохиолдол нэмэгдэж байсан тулСэлэнгэ, Дорнод, Дархан-уул зэрэг найман аймагт ОЭТС-ийн тасгийг нээсэн байна.

Эмэнд мэдрэг буюу энгийн сүрьеэтэй нэг өвчтөнийг эмчлэхэд 30 ам.доллар, харин ОЭТС-тэй нэг өвчтөнийг эмчлэхэд дунджаар 3000 ам.доллар зарцуулагддаг байна.

Categories
мэдээ нийгэм

ОХУ-руу тээврийн хэрэгслээр зорчихыг түр хоригложээ

ОХУ руу визгүй зорчиж эхэлснээс хойш хилээр нэвтрэх иргэдийн тоо эрс өсч үүнтэй холбогдуулан хилээр нэвтрэх тээврийн хэрэгслийн зөвшөөрлийн бичгийн нөөц дуусч байгаа ажээ.

Тиймээс ОХУ-ын тал зөвшөөрлийн бичиг олгох хүртэл зөвхөн жуулчин тээврийн үйлчилгээ эрхлэх гэрээтэй аж ахуйн нэгжийн том оврын автобусанд зөвшөөрөл өгөх юм байна. Энэ хугацаанд иргэдийг улс хоорондын байнгын зорчигч тээврийн автобусаар үйлчлүүлэх эсвэл суудлын автомашинаар ОХУ руу зорчихыг Монголын авто тээвэрчдийн нэгдсэн холбоо санууллаа. Хоёр улсын Засгийн газар хоорондын Тээврийн ажлын хэсгийн хуралдаанаар байнгын бус зорчигч тээврийн хэрэгсэлд олгох зөвшөөрлийн тоог 2000 байхаар тохиролцсон аж.

20150323-056

Categories
мэдээ нийгэм

Цагдаагийн 400 гаруй алба хаагчийн цолыг эргүүлэн олгохоор болов

“Цагдаагийн албаны тухай хууль”-ийг батлан өнгөрсөн нэгдүгээр сараас эхлэн дагаж мөрдсөн билээ. Үүнтэй холбоотойгоор цагдаагийн цол олгох журамд өөрчлөлт оруулж, албан тушаалын цол болгон өөрчилсөн юм. Үүнээс болж 400 гаруй хүн цолоо хураалгаж, тушаал буураад байсан юм.

Тэгвэл өнгөрсөн долоо хоног Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжав тушаал гаргаж, өмнө нь дагаж мөрддөг байснаар нь баталсан байна. Үүнтэй холбоотойгоор цол буурсан 400 гаруй хүний асуудлыг эхний ээлжинд шийдвэрлэж, албан тушаал дэвшиж цол нэмсэн алба хаагчдын цолыг хурааж, өмнө нь байсан цолыг нь олгохоор болсон байна. Ингэхдээ гэнэт цол ахисан эрхмүүд өмнө нь байсан цолноосоо дараагийн цолонд очих хүртэлх хугацааны 50 хувийг ажилласан бол дараагийн цолд шилжүүлэхээр журамд зохицуулалт хийжээ.

Categories
гадаад мэдээ

Хятадын хүсэлтээр недарландчууд мумиг тэдэнд өгөх үү?

Нидерландын “Drents” музейн үзмэр болох 1000 гаруй жилийн настай буддагийн дүртэй баримал дотроос занданшуулсан шарил олдсон тухай шуугиан дэгдсэн билээ. Харин БНХАУ-ын шашны шинжээч мэргэжилтнүүд энэхүү ламын занданшуулсан шарилыг 1995 онд Зүүн Хятадын нэгэн тосгоны сүмээс хулгайд алдагдсан хэмээн олон улсын хэвлэлд хандан мэдэгджээ.

Хятадын Фужион мужийн Соёлын өвийг хамгаалах мөрдөн товчоо уг баримлыг тосгоны ариун сүмд байрлуулан өвөг дээдэс нь шүтэн дээдэлж ирснийг батлах зураг, нотлох баримтыг цуглуулсан байна. Тиймээс өөрийн эзэмшлийн ховор нандин соёлын өвийг эх орондоо буцаан авчрахаар хөөцөлдөж эхэлсэн тухай тус газрын хэвлэлийн төлөөлөгч Синьхуа агентлагт өгсөн ярилцлагадаа онцлон тэмдэглэжээ.

Түүний мэдэгдсэнээр энэхүү баримал доторх занданшуулсан шарил нь Zhanggong Zushi гэх буддын ламынх гэнэ. Энэ лам нь 20-иод настайгаасаа ном эрдмийн чадал нь тэгширч ард зоны өвчин хуучийг эдгээн, буддын шашны сургаал айлдан нэр алдар нь цуурайтсан нэгэн байжээ. Тэрээр 37 настайдаа нас барсны дараа Хятадын Сүн улсын үед (960-1279) нутгийн иргэд түүний занданшсан биеийг хөшөө болгон шүтэхээр гадуур нь баримал хийсэн аж.

Түүнээс хойш малгай хувцас өмсгөн ариун сүмдээ шүтээн болгон залж, 1995 он хүртэл он удаан жил сүслэн мөргөсөөр иржээ. Харин 1995 онд хулгайд алдагдан өмсгөдөг байсан малгай, хувцас нь л сүмдээ үлдсэн байна. Нутгийн иргэд одоог хүртэл түүнийг нь хадгалдаг хэмээжээ.

Хятадын зүгээс ийнхүү баримт нотолгоо гарган өөрийн соёлын үнэт өв хэмээн нэрлэн эх оронд нь буцаахаар хөөцөлдөж эхэлмэгч баримлыг эзэмшигч нь музейгээс яаралтай эргүүлэн авчээ. Уг баримал нь Голландын нэгэн цуглуулагчийн эзэмшилд бүртгэлтэй байгаа ба Европын орнуудаар гарах үзэсгэлэнгийн үзмэрийн нэг хэсэг болгон түр хугацаанд Унгарын байгалийн түүхийн музейд байрлуулаад байсан аж.

Унгарын музейд гарч буй үзэсгэлэн өнгөрсөн оны аравдугаар сард нээгдсэн ба ирэх тавдугаар сарын 17 хүртэл үргэлжлэх юм байна. Харин өнгөрсөн баасан гаригт занданшуулсан шарилыг эзэмшигчийн буцаан Нидерланд руу авч явсан тухай тус музейн сайт дээр албан ёсоор мэдээлсэн байна.

Дэлхийн нийтийн анхаарлыг татаад буй энэхүү баримал дотор занданшуулсан ламын шарилыг Хятадууд хууль журмын дагуу эх оронд нь буцаан өгөх ёстой хэмээн үзэж байгаа ч Нидерландын зүгээс өөр байр суурьтай байгаагаа илэрхийлжээ.

Нидерландын “Drents” музейн зүгээс уг баримлын эзэмшигч нь өөрийн нэрээ нууцлахыг хүсч байгаа ч хуулийн дагуу худалдаж авсан гэдгээ мэдэгдсэн хэмээсэн байна.

Эзэмшигч нууцлаг эрхэм уг баримлыг сэргээн засварлуулахаар музейн мэргэжилтнүүдэд хандасны дараа Амерсфорт хотын “Meander” эрүүл мэндийн төвд компьютер томографын шинжилгээ хийхэд дотор нь хүний занданшсан шарил байгаа нь тогтоогдон энэ хэрэг олны анхаарлын төвд орсон юм.

Шинжээчид баримал дотор буй занданшсан шарилын дотор эрхнүүд байхгүй, хятад ханз үсэг бүхий хуйлсан цаасан дээр суулгасан байжээ.

“Drents” музейн эрхлэгч Винсент Ван Вилстерен “Бид энэ ламын занданшуулсан шарилыг эхний 200 жилдээ л Хятадын тосгоны сүмд байсан хэмээн таамаглаж буй юм. Харин хожим хойно 14 дүгээр зуунд уг шарилын гадуур баримал хийх ажил хийгдсэн бололтой. Одоогоор ДНХ-ы шинжилгээний хариуг хүлээж байна. Түүнээс бүх зүйл хамаарна” хэмээжээ.

Юутай ч Хятадууд нэн ховорт тооцогдон дэлхийн нийтийн анхаарлын төвд ороод буй занданшсан шарил бүхий баримлыг өөрийнх хэмээн батлан эргүүлэн авахаар тууштай ажиллахаа мэдэгдээд байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Манай улс сүрьеэгийн тархалт, нас баралт ихтэй долоон орны тоонд багтдаг

Монгол улс ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун эргийн бүсийн 37 орноос сүрьеэгийн тархалт, нас баралт ихтэй долоон орны тоонд багтдаг болохыг Эрүүл мэндийн яамнаас мэдээллээ. Сүрьеэ нь хүн амын нас баралтын шалтгааны зургаадугаарт, халдварт өвчний шалтгаантай нас баралтын нэгдүгээрт орж байна. Хүн амын дундах сүрьеэ өвчний тархалтыг тогтоож, сүрьеэтэй тэмцэх, сэргийлэх стратегийн хэрэгжилтийг сайжруулах арга замыг тодорхойлох хэрэгцээ, шаардлага байгааг харгалзан Монгол Улсын Засгийн Газар болон Глобаль сангийн дэмжлэгтэй сүрьеэгийн нэгтгэсэн төслийн хүрээнд “Монгол улсын хүн амын дундах сүрьеэгийн тархалтын түвшинг тогтоох судалгаа”-г 2012 оноос эхлэн хэрэгжүүлж байна. Судалгаа нь 2016 оныг дуустал үргэлжлэх бөгөөд Монгол орны газарзүйн бүсчлэлийн дагуу Баруун бүсээс Баян-Өлгий, Ховд, Завхан аймгууд, Хангайн бүсээс Баянхонгор, Булган, Өвөрхангай аймгууд, Төвийн бүсээс Дорноговь, Сэлэнгэ, Төв аймгууд, Зүүн бүсээс Дорнод, Сүхбаатар аймгууд, төвийн бүсээс Улаанбаатар хот, Дархан уул, Орхон аймгуудийн 15-аас дээш насны хүн амыг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон хамруулж байна. Судалгаанд шаардлагатай түүврийн хэмжээг 2011 онд ДЭМБ-аас гаргасан “Сүрьеэгийн тархалтын судалгааны удирдамжинд заагдсан параметрүүд болон томъёог ашиглан 46 мянган хүнийг хамруулахаар тооцооолон үргэлжлэж байна.

Судалгаанд хамрагдагчдыг сүрьеэгийн шинж тэмдэг илрүүлэх ярилцлага, асуумж судалгаанд хамруулж, цээжний рентгэн зураг, цэрний нян судлалын шинжилгээнд суурилан орчин үеийн арга аргачлалаар хүн амын дундах сүрьеэ өвчний тархалтын түвшинг тогтооно.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Чөлөөт хэвлэлийг туших чөдрийн тоо нэмэгдсээр байна

“Өдрийн сонин”-ы өнгөрөгч долоо хоногийн мягмар гаригийн дугаарт доктор Г.Өнөрбаяр чөлөөт хэвлэлд маш харгисаар нөлөөлж, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчдийн эрхэнд ноцтойгоор халдсан Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухай хуулийн тодорхой заалтуудын талаар яриа дэлгэсэн. Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухайн хуулиуд энэ хаврын чуулганаар хэлэлцэгдэхээр хүлээгдэж байгаа. Уг хоёр хуулинд чөлөөт хэвлэлийг тас багалзуурдсан, сэтгүүлчдийг боомилсон, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг ор үндсээр нь, сууриар нь байхгүй болгох гэсэн харгис заалтууд тусгагдсан юм. Тодруулбал, Зөрчлийн тухай хуулийнтөслийн 10.4.3-т “Мэдээлэх хэрэгсэл ашиглан сурвалжлага, мэдээ, тоймчийн нийтлэл болон зар сурталчилгааны бус хэлбэрээр зар сурталчилгаа байрлуулсан, түгээсний төлөө төлбөр авсан бол хувь хүнийг 250 тооцооны нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг 2500 тооцооны нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ял шийтгэнэ” гэж заажээ.

Мөн тухайн хуулийн 10.4.1-д “Сэрэмжлүүлэг, зар сурталчилгааг тухайн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн нэвтрүүлгийн хөтөлбөрийг харгалзалгүйгээр холбогдох шийдвэрт заасан давтамжаар үнэ төлбөргүйгээр түгээгээгүй бол хувь хүнийг 250, хуулийн этгээдийг 2500 тооцооны нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ял шийтгэл хүлээлгэнэ” гэж заасан байна. “Тооцооны нэгж” гэж ам.доллараар торгоно гэдгээ хэлж буй хэрэг юм. Өмнө нь хуулинд заасны дагуу хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний мөнгөн дүнгээр торгодог байсан. Тэгвэл “шийдлийн” гэх тодотголтой Засгийн газраас өргөн баригдсан дээрх хоёр хуулинд зөрчил гаргагчийг доллараар торгоно гэх заалтыг оруулсан нь, ялангуяа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг боомилох хуулинд ийм заалт оруулсан нь зэвүүцэл төрүүлж байгаа юм. Ардчилсан засгийн чөлөөт хэвлэлдээ үзүүлж буй тод илэрхийлэл, үнэн нүүр царайнь энэ л дээ. “Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл бол хувийн өмч. Хувийн өмчийн үйл ажиллагаанд төр шууд хутгалдан орж буй нь байж боломгүй зүйл. Дуртай шийдвэрээ гаргуулчихаад түүнийгээ сэрэмжлүүлэх зар сурталчилгаа нэрээр хүссэн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээрээ явуулах эрхийг нээх гэж байна” хэмээн олон нийт санал бодлоо илэрхийлж байна.

Ардчилсан засаг сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд Монголын чөлөөт хэвлэлд ямар гээчийн хор уршиг тарьж,сэтгүүлч, нийлэлчдийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, хэвлэн нийтлэх үндсэн эрхэнд хэрхэн балмад бүдүүлгээр халдсаныг судлаачдын баримтаар харуулъя. “Улс орны эдийн засгийн хямралын гол буруутан нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл гэж Алтанхуягийн Засгийн газар дүгнэсэн. “Эзэн-100” хөтөлбөрийн хүрээнд төрийн байгууллагуудыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй гэрээ байгуулахыг хориглосон. Телевизүүдийг дампууруулах зорилгоор эфирийн 50 хувь нь монгол контент байна гэсэн хууль санаачилсан.Facebook, twitter, youtube гэх мэт сошиал сүлжээг эрх баригчид өөрсдийн үйл ажиллагаанд нийцүүлэх зорилгоор “Цахим сүлжээг журамлах тухай” хуулийн төсөл санаачилсан. Эдийн засгийн өршөөлийн хуульд авлигачдыг бичсэн сэтгүүлчдийг 5-50 сая төгрөгөөр торгоно гэж заалт оруулсан. Багагүй олон сайтын үйл ажиллагааг шууд хаасан. Сүүлийн хоёр жил сэтгүүлчдэд эрүүгийн хэрэг үүсгэх үйл явц огцом нэмэгдсэн”. Энэ мэтээр чөлөөт хэвлэлийн хоолойг огтолж, хоншоорыг нь тас цохисон тоо баримтууд үргэлжилнэ.

Ингэж эрх баригч Ардчилсан засаг, өөрийнхөө амин сүнс нь болсон чөлөөт хэвлэлийг туших чөдрөө шөнө бүр зангидан, нойр хоолоо умартан зүтгэж байна. Яавал сэтгүүлчдийг шоронд явуулах уу, яавал хэвлэл мэдээллийн байгууллагын амыг барих уу, хаалга үүдийг нь янгинатал түгжих вэ. Эдийн засгийн хувьд элгээр нь мөлхүүлж, энэ салбарыг үхдэл болгох уу гэдгээ тэд бодож боловсруулан, суман чагттай суран чөдөр зангидаж сууцгаана. Монголын ардчиллыг цагаан морьтой гэдэг. Ардчиллыг манлайлж, Азийн Монголд хөгжүүлэн батжуулсан эрхмүүд хийгээд бүх л партизанууд нь цагаан мориныхоо тухай ярьдаг. “Цагаан морин жилийн…” гээд хэн хүнгүй яриагаа эхэлдгийг бид мэднэ.

Тэгтэл өнөөгийн ардчилагчид тэрхүү “цагаан морь”-оо гурван хөлийг нь гурамсан суран чөдрөөр чөдөрлөж, үлдсэн нэг хөлийг нь богочилж сарвайтал нь газар унагаад, уруулыг нь нарийн цагаан мяндсаар тасартал нь цорводож, толгой, сүүл, дөрвөн мөчөөс нь тал тал тийш тэлтэл татаад огт хөдөлгөөнгүй болгочихлоо. Одоо тэдэнд “цагаан морь”-оо маш шаналгаатайгаар, эмгэнэлтэйгээр, аажуухнаар амьсгал хураахыг нь харах л үлдэж байна даа, хөөрхий. Ийн өгүүлж буйн учир гэвэл ардчиллын амин сүнс, эх сурвалж, уг гарвал нь чөлөөт хэвлэл юм. Чөлөөт хэвлэлгүй, иргэд нь үзэл бодлоо хэн нэгнээс хараат бусаар чөлөөтэй илэрхийлэх боломж нөхцөлгүй улс оронд ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөө гэж хичнээн мянган удаа орилоод ч нэмэргүй.

Энэ олон чөдөр тушаанаас эр үхрийн ар зооны ширээр хийж гурамсаж зангидсан, ямар ч эмнэг хангал адуу тасчих нь бүү хэл, морины туурайн сагагийг тас авах гөрмөл суран чөдрийг Ардчилсан намаас Их хуралд сонгогдон төр барьж буй М.Батчимэг гишүүн зангидаж, чөдөрлөхөө хүлээгээд бэлдэж сууна. Тэр нь өнөө алдарт Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга юм. Уг хуулинд хэвлэл мэдээллийг эх сууриар нь байхгүй болгох арай дэндсэн заалтууд зүйлчлэгдсэн байгаа.Тухайлбал, 8 дугаар зүйлийн 8.1-д “Хэвлэл мэдээллийн байгууллага, түүний үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигчийн зүгээс сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд улс төрийн цензур тавих, дарамт шахалт үзүүлэхийг хориглоно” гэсэн бол8.2-т “Хэвлэл мэдээллийн байгууллага нь үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигчтэй сэтгүүлзүйн мэргэжлийн үйл ажиллагааны хараат бус байдлыг хангах гэрээ байгуулж, байгууллагын дотоод дүрэм, журамд тусгах үүрэг хүлээнэ”, 10.2-т “Хэвлэл мэдээллийн байгууллага иргэн, хуулийн этгээдийн захиалгаар төлбөртэй нийтлэл, нэвтрүүлэг түгээх бол төлбөртэй гэсэн ялгах тэмдэглэгээ хэрэглэж, ивээн тэтгэсэн төлбөр төлсөн иргэн, хуулийн этгээдийн нэрийг дурьдана”, 12.3-т “Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн мэдээний хөтөлбөрт төлбөртэй, захиалгатай мэдээ, мэдээлэл, нэвтрүүлэг оруулахыг хориглоно”, 12.4-т “Хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлч аливаа этгээдийг тодорхой мэдээлэл нийтэлж нэвтрүүлэхээр дарамтлах, шахалт үзүүлэх, нийтэлсэн болон нийтлээгүйн төлөө төлбөр, шан харамж авах, авах оролдлого хийхийг хориглоно” гэсэн нарийн нягт, бууны гол төмөр шиг хонгиносон, сэтгүүлчдийн хоншоорыг тас цохисон заалтуудтай. Ингэж Батчимэг хэвлэл мэдээллийн байгууллагын эзэн редакцийнхаа үйл ажиллагаанд оролцох эрхгүй, редакци нь тусдаа үйл ажиллагаа явуулдаг, төлбөртэй материал хийх эрхгүй, рекламны байгууллагаас тусдаа байхыг хуульчилжээ. Тэгээд зогсохгүй“Хэвлэл мэдээллийн байгууллага өөрийн үүсгэн байгуулагч, хувь нийлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигч болон тэдгээрийн эзэмшиж буй хувь хэмжээний талаарх мэдээллийг жил бүр, өөрчлөлт орсон тохиолдол бүрт хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр, эсхүл цахим хуудсаар олон нийтэд мэдээлнэ” гэж хувь хүний өмчид халдсан байж боломгүй бүдүүлэг заалтуудыг толгой дараалан тусгасан байна.

Ардчилсан засаг амин сүнс нь болсон чөлөөт хэвлэл сонин, сэтгүүл, телевиз, радио, интэрнэт сайт, сошиал ертөнц рүүгээ ингэж аймшиггүйгээр хөмхийгөө зуун улайран дайрч буй нь улс орны тусгаар тогтнолын баталгаа алдагдах вий гэсэн айдас төрөх боллоо. Өмнө нь чөлөөт хэвлэлийн судсыг ханасан ямар ямар хуулиуд ар араасаа хэлэлцэгдэж ирснийг бид мэднэ. Их хурлын гишүүн Ц.Оюунбаатар “Төсвийн мөнгөөр хэвлэл мэдээлэлд сурталчилгаа хийх, хаалтын гэрээ байгуулахыг хориглоно” гээд бас л ханцуй шамлаж дайрсан удаатай. Өнөө л сэтгүүл зүйг эдийн засгийн хувьд элгээр нь хэвтүүлж, нэг мөр нүд аниулах гэсэн эрх баригчдын бодлого л доо.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад бас л сонин хэвлэл, цахим сайтыг ад шоо үзсэн заалтууд орсон байдаг. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын 34.1.1-д “Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө танилцуулсан хоёр хэвлэлийн хуудас бүхий хоёр сонин”, 34.1.2-т “Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө танилцуулсан хоёр хэвлэлийн хуудас бүхий хоёр сэтгүүл” гэснээс өөрөөр зүйлчилсэн нь үгүй.33.5.4-т ганц заалт байгаа нь “Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон цахим хуудас ашиглан улс төрийн чансаа тогтоох зорилго бүхий аливаа хэлбэрийн шалгаруулалт зохион байгуулахыг хориглоно” гэх боомилсон заалт л даа. Сүүлийн үеийн хуулиудад ийм л зүйл заалтууд орж байна. Одоо эрх баригчид Сонгуулийн тухай хууль гээд хэд хэдэн ноцтой хуулийг Их хурлаар хэлэлцэнэ. Түүнд нь чөлөөт хэвлэлийн орон зай хэрхэн багтахыг таашгүй. Энэ өнгөөрөө бол тэд нэг мөсөн багалзуурдаж, нүд аниулахыг л бодож байгаа байх.

Хэвлэл мэдээллийн энэ олон хууль батлагдаад, хэрэгжээд явсны дараа Монголд юу болох вэ. Чөлөөт хэвлэл хэдэн давхар чөдөр тушаатай, урагшаа ганц ч алхах боломжгүй нам зогсч, элгээр харуулдаад уначихсан байна. Сэтгүүлчид зуданд уруудаж, арай чүү онд мэнд орж байгаа хаврын туранхай янхигар хөхүүл үнээ шиг хэрзийсэн амьтад болно. Харин хэвлэл мэдээллийн байгууллагын эздэд хууль дүрэм огтоос хүртээлгүй. Тэд сониныхоо редакцийг, телевизийнхээ эфирийг хаагаад, үндсэндээ эзэмшил газрынхаа хаалгыг түгжчихээд л яваад өгнө. Хор хохирлыг нь сэтгүүлчид яс махаараа амсах нь дамжиггүй. Тэгэхээр энэ бол сэтгүүлчдийг нухчин дарах гэсэн, салбараас нь өөрийн эрхгүй дайжин зугтаалгах гэсэн зорилго агуулагдаж буй нь илэрхий.

Монголын сэтгүүл зүй эзэнгүй, хуульгүй байгаа юм биш. Монгол Улсын хоёр дахь Үндсэн хууль гэгддэг Э.Бат-Үүл баатрын ерэн найман онд Их хурлаар батлуулсан Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль байна. Чөлөөт хэвлэлийн Библи судар болсон уг хууль ердөө дөрөвхөн заалттай. Гэвч чөлөөт хэвлэлийн үндсэн мөн чанар, үнэт зүйл тэрхүү хуулинд бүрэн агуулагддаг. Уг хуулийн хоёрдугаар зүйлийн “Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хангах” хэсэгт “Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн чөлөөт байдлыг хязгаарласан хууль батлан гаргахыг хориглоно” гэж заасан. Гуравдугаар зүйлийн “Мэдээлэлд хяналт тавихыг хориглох” хэсгийн 3.1-т “Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь өөрийн нийтэлж, нэвтрүүлж байгаа зүйлийнхээ төлөө хариуцлага хүлээнэ. Төрөөс олон нийтийн мэдээллийн агуулгад хяналт (цензур) тогтоохгүй”, 3.2-т “Төрөөс хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд нийтлэх, нэвтрүүлэх мэдээлэлд хяналт тавих байгууллага байгуулахгүй бөгөөд ийм хяналтын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэхгүй”,дөрөвдүгээр зүйлд “Төрийн байгууллага өөрийн мэдэлд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхыг хориглоно” гэж товч бөгөөд тодорхой заасан. Бид ардчиллын цагаан морины нуруун дээр анх мордож, эрх чөлөөг тунхагласан Үүл баатрынхаа “Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль”-аа ягштал баримталж, дагаж мөрдөж сэтгүүл зүйн салбарынхан нэгдэн тэмцэх цаг нь болжээ. Тэгэхгүй бол ардчилсан засгийн үед амтай бүхэн л чөлөөт хэвлэлийг боомилох, устгах тухай ярьж, ээлж дараалан чөдөр тушаа зангидсаар байх нь.

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Эрчүүд хайртай бүсгүйгээ хэт их хайрлахын хэрээр дургүйг нь хүргэдэг гэсэн

Аргадаж ханилдаг эхнэр, айж унадаг морь шиг хэрэггүй юм байхгүй гэж амьдрал таньсан хүмүүс ярьдаг. Гэхдээ энд эхнэр хүүхдийн асуудал ярих гэсэнгүй. Зүгээр л жишээлж байгаа хэрэг. Ухаандаа ажлын талбар дээр, хамтран ажиллаж байгаа хүмүүсийн дунд тийм нэг арга эв нь олддоггүй, өөрийнхөөрөө муйхарласан, ер ганцаараа ажиллаж амьдарч байгаа мэт ааш авир гаргадаг хүмүүс байдаг. Таны зан араншин бол таны хувь тавилан юм гэдгийг огт мэдэрдэггүй хүмүүс. Таны хэр амьдарч байгаа чинь таны зан араншингаас үүдэлтэй гэдгийг ойлгох ёстой. Тэдэнд л зориулсан үг юм. Амьдрал дээр ч тэр эхнэрээ үргэлж аргадсан, ар өвөрт нь гүйж, яахав ийхэв, хайраа ханиа, энхрийнхэн минь… юу юу ч гэнэ вээ, ертөнцөд олдошгүй амьтныг олоод авсан юм шиг эхнэрийнхээ өмнө бөхөлзөх нь эр хүний үнэ цэнээ алдаж буй хэрэг. “Эрчүүд хайртай бүсгүйгээ хэт их хайрлахын хэрээр тэдний дургүйг нь хүргэж байдаг” гэсэн суутны үг бий.Яг энэ агаар лугаа адилаар Монголд аливаа байгууллагын удирдлагын зүгээс сайн ажилтнаа хэт туйлшран магтахын хэрээр нөгөөдөхөөс нь “Надаас өөр хүн энд алга” гэсэн биеэ тоосон шинж чанар илэрдэг. Аливаад халихгүй, жижгэрэхгүй байх сайхан. Амьдралаас олсон бүхэндээ сэтгэл хангалуун байж, даруухнаар дээшээ өгсөж дэвжиж байгаа хүмүүс олон байна шүү дээ.

П.ХАШЧУЛУУН