Month: March 2015

Сэргэн мандалтын үеийн нэрт төлөөлөгч, Английн жүжгийн зохиолч У.Шекспирийн бүтээлүүд Монголын драмын урлагийн түүхэнд онцгой байр суурь эзэлдэг билээ.

Хамгийн анх дэлхийн сонгодогуудыг эхлэл болгон У.Шекспирийн “Отелло” жүжгийг тайзнаа амилуулж түмэн олондоо толилуулж байсан түүхтэй. Энэ гайхалтай жүжгийг өдгөө үзээгүй, зохиолыг нь уншаагүй хүн үгүй биз. Уг жүжгийг тайзнаа амилуулсанаар Монголын театрын уран бүтээлчдийн ур чадвар ихээхэн хөгжсөн гэдэг. Дахин тайзнаа 1978 онд шинэчлэн тавигдсан юм.

Үүний дараагаар “Лир ван” 1964 онд Э.Оюун орчуулан найруулж, зураачаар ардын зураач Ц.Доржпалам ажиллаж байсан. Гол дүрд Г.Гомбосүрэн, том охин Гонерильяд гавьяат жүжигчин Лха.Долгор, дунд охин Реганад жүжигчин Ж.Жигжиддулам, бага охин Корделд Д.Цээнямбуу, Глостерт ардын жүжигчин Н.Цэгмид, Кентэд ардын жүжигчин Д.Дамдинсүрэн, алиа салбадайд гавьяат жүжигчин Д.Бат-Очир нар тоглосон.

Францын алдарт зохиолч Виктор Хюгогийн 1831 онд бичсэн “Парисын эх дагинаны сүм” хэмээх энэхүү алдарт бүтээл өнөөдөр ч үнэ цэнээ алдалгүй амьд хэвээр оршин байж, аугаа их хайр дурлалын мөнхийн дуулал болсоор байна.

Ардын жүжигчин Г.Гомбосүрэн гуай “Олон жил хаан ширээнд сууж, жаргалын дээдийг эдэлсэн Лир ван нас ахиснаа ухаарч улс гүрэн, газар нутгаа үр хүүхдүүддээ хуваан өгч, бие амар амгалан байхыг хүссэн ч хар санаатны хорт явуулга, тэдний өрсөлдөөн тэмцэлд өртдөг. Э.Оюун жүжгийг найруулан тавихдаа эрх ямба, эд хөрөнгө бол мөнхөд орших зүйл биш, энэ орчлонд хүний ариун сэтгэлийг орлох үнэт баялаг байхгүй гэдэг санааг илүүтэй гаргахыг зорьжээ. Лир ван насны эцэст төрсөн охид байтугай өөртэйгээ эвлэрч чадахаа болиод сэтгэлийн хүнд цохилтод орж, ухааран гэмшиж байгааг жүжгийн гол нэвтрэн гарах шугам болгон тавьсан юм. “Жүжигчин хүний хувьд хүчтэй, техниктэй байж, дуу хоолой, дотоод хүчээ хөгж үүлэхэд Шекспирийн жүжг үүд надад нөлөөлсөн” гэж нэгэнтээ дурсан ярьжээ.

“Ромео Жульетта” 1966 онд тайзнаа тавигдсан юм. Жүжгийн гол дүр Ромеод гавьяат жүжигчин Ц.Готов, жүжигчин Л.Лхасүрэн, Жульеттад гавьяат жүжигчин Л.Энхтуяа, Меркуциод Сумьяа, Тебальтэд А.Очирбат нар уран чадварын өндөр түвшинд дүрээ бүтээжээ хэмээн сонины хуудаснаа тодхон бичигдэн үлджээ.

Ийнхүү алдарт зохиолч У.Шекспирийн сор болсон бүтээлүүд манай улсын драмын тайзнаа амжилттай тавигдсаар үзэгчдээс болон мэргэжлийн шүүмжлэгч нараас чамгүй өндөр үнэлгээг авч байлаа. 1979 онд эмгэнэлт таван бүтээлийн нэг“Гамлет”-ийг гавьяат жүжигчин С.Галсанжавын найруулгаар тавьсан юм. Гамлетийн дүр дэлхийн шилдэг олон жүжигчний авьяасыг сорьсон бүтээл. Английн Гар рик, Эдмунд Кин, Францын Гольма, Италийн Сальвини Росси, Германы Дев риент, Кайнц нарын олон уран бүтээлч Гамлетийн дүрийг тал бүрээс нь дүрслэн гаргасан түүхтэй.

Энэ жүжгийг тавьснаар Улсын драмын театр нь “Эрдмийн театр”-ын болзлыг хангаж, манай жүжигчдийн уран чадвар дэлхийн жишигт хүрснийг илтгэсэн тод жишээ болж чадсан. Үүнээс хойш 1991 онд Ц.Майжаргалын орчуулгаар Эстоны найруулагч Э.Кльюк Комисаровын найруулгаар“Макбет” жүжгийг УДЭТ-т тавьсан нь ахмад, дунд, залуу үеийн жүжигчдийн бүрэлдэхүүнээр ажилласан сүүлчийн жүжиг байв. Гол дүрд ардын жүжигчин Г.Мягмар наран, Н.Сувд, гавьяат жүжигчин Ч.Алтан-Өлзий нар тоглосон билээ.

Зах зээлийн нийгэмд хөл тавьсан 1990 оноос хойш өдрөөс өдөрт театрын амьдралд нийгмийн нөлөө тод тусаж, гэрэлтэй, сүүдэртэй он жилүүд урсан одсоор 1996 онд У.Шекспирийн “Ромео Жульетта” эмгэнэлт жүжгийг найруулагч Ч.Найдандорж дэглэн, зураачаар Я.Санжаасүрэн, хөгжмийн зохиолчоор Х.Булган нар ажилласан юм. Уг жүжиг нь театраас холдсон үзэгчдийг урлагийн ариун сүмд эргүүлэн авчирч, ХХ зууны сүүлч XXI зууны эхэн үеийн Монголын театрын жүжигчдийн багийг бүрдүүлж, тэдний ур чадварт нөлөөлж чадсан гэдэг. Энэ удаа 20 жилийн өмнөх тавилтаас өөр орчин, цаг үеийн үзэгчдийг сонгодог зуунд аваачиж, залуусын мөрөөдөл, ариун гэгээн хайр орчлон ертөнцөд байдаг юм гэсэн сонгодог жүжгийн дуурсахуй дуулал болгон баримталж тавьснаараа онцлогтой байлаа. Ромеод О.Гэрэлсүх, Д.Алтанбагана хоёр харилцан адилгүй дүр бүтээсэн билээ. О.Гэрэлсүх ухаалаг, үзэсгэлэнтэй жинхэнэ ариун хайрын эзэн нь Ромео мөн юм гэж дүрээ бүтээсэн бол, Д.Алтанбагана сэтгэлийн нарийн мэдрэмж, гэнэн, итгэмтгий зангаа гээгээгүй, шударга үнэнд тэмүүлсэн Ромеогийн дүрийг тун чадварлаг бүтээсэн. Гавьяат жүжигчин И.Одончимэг сэтгэлийн уран яруу хөг хэмнэл, гэнэн, дэврүүн, ариун хайрын амтыг мэдэрсэн эмзэгхэн Жульеттаг харуулсан бол гавьяат жүжигчин Г.Урнаа жүжигчин хүний ажиллагаа, хөтөлбөрийг нарийвчлан мөрдөж, дуу хоолой тод чанга, үнэн ариун хайрын эзэн, тууштай шийдвэртэй Жульеттаг бүтээсэн юм. Энэ жүжигт театрын уран бүтээлчид хоёр баг болон ажилласан нь нийт жүжигчний хүчийг сорьж, чанар чансааг шалгасан үйл явдал болсон.

Өнөө үед жүжигчдийн ур чадвар улам дээшилсэн. Дэлхийн сонгодогууд Улсын драмын эрдмийн тайзнаа сор бүтээлүүд илүүтэй тавигдаж үзэгчдийг байлдан дагуулж байгаа билээ. Орчин цагийн “Гамлет”-аар жүжигчин С.Болд-Эрдэнэ тодорсон. “Би хэн болчихоод байна, хүн байхын ханаа нь явна вэ” гэдгээ мэдэхийг хүсвэл” тус жүжгийг үзэхийг найруулагч үзэгчдэд зөвлөсөн. Найруулагч Төрийн соёрхолт Н.Наранбаатар “Бидний нийгэм болоод хүнийг үзэх үзэл маань хоёр өөр цаг үед болж байгаа нь хамгийн том ялгаа. Тэр үеийн найруулагч, одоогийн найруулагчийн тавилт мэдээж өөр. Миний хувьд хүн байхын утга учрыг харуулахыг зорьсон. Хүнийг хөгжүүлэх асуудал хойш тавигдсан. Хүний мөс чанар язгуурыг зөв байлгах нь чухал. Биднийг жаахан байхад өвөө эмээ нар маань танихгүй хүнд хоол, цай хийж өгөөд, гэртээ хонуулдаг байсан. Өнөөдөр тийм зүйл байхгүй болсон. Гэх мэтчилэн хүний өөрийнх нь хөгжил, мөн чанар гээгдээд байна. Хүн бол хүнийг хайрладаг, өрөвддөг, энэрдэг, тусладаг байх ёстой. Хүнд байх ёс суртахуун олон сайхан чанар хөгжихгүй, тэр сайхан шинж нь алга болсон” гэж хуучилсан.

“Гэгээн муза 2008” наадмын гранпри шагнал, дөрвөн муза хүртсэн Софоклын “Эдип хаан”эмгэнэлт, драмын жүжиг амилсаар л байна. Тус бүтээлийн найруулагчаар СТА Р.Түвшин, зураачаар нь А.Одонцэцэг нар ажилласан. Зохиолын санаа товчхондоо үнэнд гүйцэгдсэн Эдип хааны тухай өгүүлдэг.

Францын алдарт зохиолч Виктор Хюгогийн “Парисийн дарь эхийн сүм” сонгодог жүжгийн найруулагчаар Төрийн соёрхолт Н.Наранбаатар, зураачаар нь Ч.Ганхуяг нар ажиллав. Францын алдарт зохиолч Виктор Хюгогийн 1831 онд бичсэн “Парисын эх дагинаны сүм” хэмээх энэхүү алдарт бүтээл өнөөдөр ч үнэ цэнээ алдалгүй амьд хэвээр оршин байж, аугаа их хайр дурлалын мөнхийн дуулал болсоор байна.

Зохиолч Мигель Де Сервантасын 1605 онд анх хэвлүүлж байсан “Кихот ноён” зохиол он цаг улирах тусам хэзээ ч үнэ цэнээ алдаагүй юм. Түүнээс хойш 1740 онд балет, 1743 онд Францад дуурь, 1903 онд кино, 1939 онд Орост драмын жүжгийн төрлөөр дэлхий дахины урлагийн олон тайзнаа тавигдсан. Дуурь Бүжгийн Эрдмийн театр 1971 онд Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин Б.Жамяъндагвын дэглэлтээр балет болон тавигдаж байсан түүхтэй. Өдгөө ч драмын театрын тайзнаа тавигдаж байна.

УДЭТ-ын уран бүтээлчид Норвегийн их бичгийн хүн Г.Ибсений “Хүүхэлдэйн байшин” буюу “Нора”жүжгийг 1984 онд үзэгч олны хүртээл болгож, тэдний талархлыг хүлээсэн. Тэгвэл 2014 онд тус театрын тайзнаа залуу уран бүтээлчдийн бүрэлдэхүүнтэйгээр энэ жүжиг дахин заларсан. 2001 онд ЮНЕСКО-оос тус жүжгийн гар бичмэлийг дэлхийн өвд бүртгэсэн юм. Харин “Нора” жүжгийг 1984 онд Г.Доржсамбуугийн найруулгаар УДЭТ-ын тайзны бүтээл болгож, Төрийн шагналт, ардын жүжигчин Н.Сувд, Ардын жүжигчин П.Цэрэндавга, Д.Мэндбаяр, Г.Мягмарнаран, Гавьяат жүжигчин Ч.Алтан-Өлзий, жүжигчин Л.Баярсайхан, Д.Оюунцэцэг, Х.Нарантуяа нарын баг бүрэлдэхүүнтэйгээр Монголын үзэгчдэд хүргэсэн юм. Уг бүтээл нь Монгол Улсын соёлын яамнаас олгодог 1984 оны “Шилдэг бүтээл” шагналыг хүртэж Н.Сувд “Нора”-гийн дүрээр шилдэг дүрийн шагнал хүртсэн удаатай.

“Нора” жүжиг нь нийгэм дэх гэр бүл, хүн хоорондын харилцааг шүүмжлэн, үнэний төлөөх тэмцлийг харуулдгаараа онцлог. “Хүүхэлдэйн байшин” жүжгийн Норагийн дүр бол эмэгтэй жүжигчдийн авъяас билэг, ур чадварыг шалгадаг. Өнөөдөр ч уг жүжгийг найруулагч Ч.Найдандорж, зураач Т.Аянга нарын ур ухаан шингэснээр тайзнаа амилж байгаа юм.