Categories
мэдээ нийгэм

Гал түймрийн есөн дуудлага бүртгэгджээ

Өнгөрсөн мягмар гарагт нийслэлд гал түймрийн тав, орон нутагт гал түймрийн дөрвөн дуудлага бүртгэгджээ. Үүнд:

Сонгинохайрхан дүүргийн 27 дугаар хорооны “Агар”-ын IV гудамжийн 17 тоотод иргэн М-н гэр, Чингэлтэй дүүргийн XII хорооны “Булаг”-ийн I гудамжийн 23 тоотод иргэн Б-н эзэмшлийн нийтийн байр, Хан-Уул дүүргийн 14 дүгээр хорооны “Өлзийт” хорооллын “Уяачид”-ын 34 дүгээр гудамжид Бурхан халдун ХХК-ийн хашаанд малын бууц, Чингэлтэй дүүргийн XVII хорооны “Сурагч”-ийн 64 дүгээр гудамжийн 756 тоотод иргэн Б-н “Баяннуур” хүнсний дэлгүүрийн байрны дээврийн хэсэг, Баянзүрх дүүргийн IV хорооны “Сансар” хотхоны II гудамжийн 18 тоотод иргэн Г-н нийтийн байр, Говьсүмбэр аймгийн Сүмбэр сумын II багийн I гудамжийн VII тоотод иргэн Э-н байшин, Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын V багийн 24 дүгээр гудамжийн III тоотод иргэн Ц-н эзэмшлийн 04-20 ХӨА улсын дугаартай “Истана” загварын автомашин, Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын “Эрдэнэ” багийн 26 дугаар гудамжийн X тоотод иргэн У-н таван ханатай гэр, Өвөрхангай аймгийн Арвайхээр сумын IV багийн IV гудамжийн 15 тоотод иргэн Ш-н нүүрсний амбаар шатаж байна гэсэн дуудлага тус тус ирснийг Онцгой Байдлын Газрын Аврах, гал унтраах ангийн албан хаагчид шуурхай ажиллан унтраалаа гэж Онцгой Байдлын Ерөнхий Газрын Гамшгийн Шуурхай Удирдлагын Газраас мэдээллээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Хурдан морь унаач хүүхдүүдийн аюулгүй байдлыг хангах талаар зөвлөмж хүргүүллээ

Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газраас Монголын Морин спорт, Уяачдын холбоонд хурдан морь унаач хүүхдүүдийн аюулгүй байдлыг хангах, болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор зөвлөмж хүргүүлжээ. Энэхүү зөвлөмжийг 2015 онд нийслэл, дүүргийн нутаг дэвсгэрт зохион байгуулахаар төлөвлөсөн хурдан морины уралдааны үед хангаж ажиллах юм.
Хурдан морь унаач хүүхдийн хөдөлмөр нь хүүхдийн хөдөлмөрийн тэвчишгүй хэлбэрийн нэг бөгөөд Монгол Улсын Засгийн газрын 2011 оны 303 дугаар тогтоолоор баталсан “Хүүхдийн хөдөлмөрийн тэвчишгүй хэлбэрийг устгах үндэсний хөтөлбөр”-т хурдан морь унаач хүүхдийн хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй байдлыг хангах асуудлыг тусгайлан авч үзсэн байдаг. Стандарчиллын үндэсний зөвлөлийн 2011 оны 28 дугаар тогтоолоор баталсан “Үндэсний морин уралдааны морь унаач хүүхдийн хамгаалалтын хувцас, морины хэрэглэлд тавих шаардлага” MNS6264:2011 стандартыг хангаж ажиллаж, нийслэл, дүүргийн Морин спорт уяачдын холбоо, салбар хороодод дараахь асуудлыг хэрэгжүүлж ажиллахыг зөвлөж байна. Үүнд:
  • Үндэсний морин уралдааны морь унаач хүүхдийн хувцас, морины хэрэгсэлд тавих шаардлагыг стандартад заасны дагуу хамгаалах хэрэгслээр хангахыг уяачдад сануулах, дээрх стандартыг хүргүүлэх
  • Хамгаалах хэрэгсэл, хувцасаар хангаагүй хүүдийг морин уралдаанд оролцуулахгүй байхыг шаардах, шаардлагыг биелүүлээгүйгээс үүдэх эрсдэлийг хариуцаж ажиллахыг хуулийн хүрээнд сануулах
  • Морин уралдааны үед тавих хяналтыг дүүргийн хүүхдийн байгууллага, үйлдвэрчний эвлэлийн хяналтын байцаагчидтай хамтран гүйцэтгэх
  • “Үндэсний морин уралдааны морь унаач хүүхдийн хамгаалалтын хувцас, морины хэрэгсэлд тавих шаардлага” MNS6264:2011 стандартыг хангаж ажлаагүй уяачдын холбоо, наадмыг зохион байгуулах комиссыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр олон нийтэд зарлаж, цаашид энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа явуулахыг нь хориглох
  • Морь унаж байгаа хүүхэд түүний эцэг эх, уяачдын хороонд гэрээ байгуулах ажлыг зохион байгуулж, гэрээнд морь унах хүүхдийн насны доод хязгаарыг “Үндэсний их баяр наадмын тухай” хуулийн наймдугаар зүйлийн 8.2 дах заалт / Баяр наадмын хурдан морийг долоогоос дээш насны хүүхэд унах бөгөөд ослын даатгалд даатгуулсан байна / – тай нийцүүлэх

Дээрх шаардлагыг хангаагүйгээс үүдэх хариуцлагыг нийслэл, дүүргийн Морин спорт уяачдын холбоо наадмын комисс болон морь унаач хүүхдийн эцэг эх хариуцана.

Categories
мэдээ нийгэм

“Нээлттэй шүүх” хэлэлцүүлэг зохион байгуулна

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс маргааш буюу энэ сарын 12-ны өдрийн 09.00-11.30 цагийн хооронд “Нээлттэй шүүх” хэлэлцүүлэг зохион байгуулах юм байна. Хэлэлцүүлэгт Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн ажлын албаны ажилтнууд, Нийслэл дэх шүүхүүдийн Тамгын газрын дарга, Олон нийттэй харилцах мэргэжилтнүүд, Монголын Хуульчдын холбоо, Монголын Өмгөөлөгчдийн холбоо, Монголын Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, Монголын Нотариатчдын танхим, Монголын Хуульч Эмэгтэйчүүдийн холбоо зэрэг Төрийн бус байгууллагуудын төлөөлөл болон орон нутгийн шүүхүүд оролцох юм байна. Мөн хуулийн сургуулийн багш, оюутан, эрдэмтэн судлаач нарт хэлэлцүүлгийн үүд хаалга нээлттэй байх нь. Энэ үеэр Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн Гүйцэтгэх нарийн бичгийн дарга Т.МэндсайханШүүхийн үйл ажиллагааны нээлттэй, ил тод байдлын шинэтгэл сэдвээр илтгэл тавина. Харин Монголын Хуульчдын Холбооны ерөнхийлөгч Д.Батсүх “Шүүхийн шинэтгэлийн үйл ажиллагаанд Хуульчдын холбоо оролцох нь”, Монголын Өмгөөлөгчдийн Холбооны ерөнхийлөгч Б.Ганбаатар “Шүүхийн нээлттэй үйл ажиллагаанд өмгөөлөгчдийн оролцоо”, Монголын Нотариатчдын Танхимын ерөнхийлөгч А.Оюунчимэг “Иргэдийн шүүхэд мэдүүлэх эрхээ хэрэгжүүлэхэд нотариатчдын оролцоо” сэдвээр тус тус илтгэл тавьж, хэлэлцүүлэг өрнүүлэх юм байна. “Нээлттэй шүүх” хэлэлцүүлэг нь шүүхийн үйл ажиллагааны нээлттэй, ил тод байдлыг хангахад чиглэсэн ажил, үр дүн, анхаарах асуудлын талаар хэлэлцэх бөгөөд энэ чиглэлээр Төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллах хэрэгцээ, шаардлагын талаар санал солилцох аж.

Categories
мэдээ нийгэм

Нийслэлийн албан тушаалтнуудын 90 хувь нь хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ гаргажээ

Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль, Авлигын эсрэг хуулийн дагуу УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны 2014 оны 20 дугаар тогтоолоор өөрчлөгдөн батлагдсан Хувийн ашиг сонирхлын мэдүүлэг болон хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг гаргах зарим албан тушаалтнууд жил бүрийн хоёрдугаар сарын 15-ны өдрөөс өмнө Хөрөнгө, орлогын мэдүүлгээ зохих шатны албан тушаалтанд гаргах ёстой. Өнөөдрийн байдлаар /02.11/ хөрөнгө орлогын мэдүүлэг гаргах шаардлагатай нийслэлийн дүүргүүд, нутгийн захиргааны байгууллагын 1390 орчим албан тушаалтнаас 90 хувь нь хөрөнгө, орлогын мэдүүлгээ гаргаад байна.

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны 2014 оны 20 дугаар тогтоолоор хөрөнгө орлогын мэдүүлэг гаргах албан тушаалтнуудын жагсаалтад өөрчлөлт орж, улс төрийн албан тушаалтны бүрэн эрхийн хугацаанд зөвхөн өөрт нь үйлчлэх туслах, бие төлөөлөгч, хэвлэлийн ажилтан, төрийн захиргааны албаны “ТЗ-1”-“ТЗ-5”-д хамаарах албан тушаалтан зэрэг нь хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг гаргахгүй болсон. Үүний дагуу өмнө нь нийслэлийн дүүргүүд, нутгийн захиргааны байгууллагын 1400 гаруй албан тушаалтан хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг гаргахгүй болж хасагдсан юм. Хуулийн хугацаа 2015 оны хоёрдугаар сарын 15-ны өдөр дуусах бөгөөд хөрөнгө, орлогын мэдүүлгээ хуулийн хугацаанд гаргаагүй бол хүндэтгэн үзэх шалтгаангүй тохиолдолд ажлаас огцруулах арга хэмжээ авах хуулийн заалттай.

Categories
мэдээ улс-төр

Шилэн хаалгатай өрөөнд иргэдтэй уулзана

Авлигын эсрэг хууль, Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль, Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хууль, Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай хууль, Шилэн дансны тухай хуульд заасан зарим заалтыг хэрэгжүүлэх, нийслэлийн нутгийн захиргааны байгуулллагын удирдах болон гүйцэтгэх албан тушаалтнууд авлигаас ангид, нээлттэй ил тод байх зарчмыг баримтлах зорилгоор нийслэлийн Засаг дарга 2015 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн “Журам батлах тухай” А/69 дугаар захирамж гаргасан.

Захирамжийн дагуу нийслэлийн нутгийн захиргааны байгуулллагын удирдах болон гүйцэтгэтгэх албан тушаалтнууд аливаа асуудлаар иргэнтэй уулзахдаа уулзалт зохион байгуулах шилэн хаалгатай, дүрс болон дуу бичлэг, компьютер техник тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон тусгай өрөөнд уулзаж эхэллээ. Одоогоор журмын хэрэгжилтийг нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар ханган ажиллаж байна. Бусад байгууллагуудад уулзалтын тусгай өрөө гаргах бэлтгэл, засварын ажил явагдаж байна. Тус өрөө нь шилэн хаалгатай, дүрс болон дуу бичлэг, компьютер техник тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон бөгөөд тухайн уулзалтыг бусдад харуулах байдлаар байгууллагын угтах танхимд дэлгэц байршуулсан байгаа юм. Шаардлагатай тохиолдолд уулзалтын бичлэгийг үзэх, дахин хянаж, шалгахаар зохицуулсан.

Журмын хэрэгжилтийг бүрэн хангаж ажилласнаар нийслэлийн нутгийн захиргааны байгууллагуудын удирдах болон гүйцэтгэх албан тушаалтан хүнд суртал гаргаж авилгад өртөхгүй, хэн нэгний нөлөөнд автан шийдвэр гаргахгүй байх зэрэг асуудлыг бүрэн хянана гэж үзэж байна.

Журмын дагуу нийслэлийн албан тушаалтан уулзалтын тусгай өрөөнөөс өөр өрөөнд иргэнтэй уулзсан тохиолдолд энэ тухайгаа бичгээр тайлбарлах шаардлагатай. Нийслэлийн удирдлагын зөвлөлийн ээлжит хуралдаанаар тус журмыг хэлэлцэн батлах үеэр нийслэлийн Засаг дарга “Энэхүү журмыг зөрчиж, тусгай өрөөнөөс өөр өрөөнд уулзсанаа бичгээр хариу тайлбар өгөөгүй тохиолдолд Авлигатай тэмцэх газарт хандаж шалгуулна” гэдгийг анхааруулж байсан юм гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Багануурын уурхай 100 сая дахь тонн нүүрсээ олборллоо

Монголын нүүрсний томоохон олборлогчдын нэг болох “Багануур” хувьцаат компани өчигдөр 100 сая дахь тонн нүүрсээ олборложээ. Тус уурхай 1978 онд дулааны цахилгаан станцуудыг нүүрсээр хангах зориулалтайгаар байгуулагдсан бөгөөд үүнээс хойш 37 дахь жилийн ойн босгон дээрээ 100 сая дахь тонн нүүрсээ олборложээ. Энэхүү амжилт нь Монголын уул уурхайн компаниуд, тэр дундаа нүүрсний олборлогч компаниудын хувьд түүхэн амжилт юм.

“Багануур” хувьцаат компани Монголын хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй бөгөөд 75%-ийг “Эрдэнэс Монгол” компани, 25%-ийг иргэд эзэмшидэг бөгөөд Багануурын нүүрсний орд нь Улаанбаатар хотоос 130 км зайтай оршдог, нийт нөөц нь 708.2 сая тонн юм. Үйлдвэрлэлийн жилийн хүчин чадал 4.0 сая тонн бөгөөд 3-3.2 сая тонн нүүрсийг олборлож, Монгол улсын нүүрсний хэрэгцээний 40%, төвийн бүсийн хэрэглэгчдийн 60%-ийг дангаараа хангадаг Монгол улсын стратегийн томоохон орд юм. 1978 оны хоёрдугаар сарын 22-ны өдөр Бага гүн нуурын зүүн дэнжид уурхайн анхны гэр баригдаж байсан бол мөн оны гуравдугаар сарын 1-нд анхны тэсэлгээ хийж байжээ.

Categories
мэдээ цаг-үе

Ч.Төгсбаяр: Дүүгийнхээ шүлгээр “Тавилан” нэртэй анхны дуугаа бичиж байлаа

Архангай аймгийн Хөгжимт драмын театрын хөгжимчин, ая зохиогч Чойжилсүрэнгийн Төгсбаяртай ярилцлаа. Тэрбээр “Мөнх тэнгэрийн орон” уран бүтээлийн бие даасан тоглолтоо энэ сарын 11-нд Бөхийн өргөөнд хийх гэж байна.

Танай Хөгжимт драмын театр сүүлийн үед ямар бүтээл хийж байгаа вэ. Шинэ бүтээл тавьж байгаа юу?

-Уран бүтээлийн төлөвлөгөөнийхөө дагуу жилд заавал 1-2 жүжиг шинээр тавьдаг юм. Драмын жүжиг, хүүхдийн жүжиг. Хажуугаар нь концертын бүтээлээ хийнэ. Хөдөө сумдад тоглолтоор явна. “Чипполинод тохиолдсон явдал”, “Шидэт шүүр”, “Болдоггүй бор өвгөн” хүүхдийн жүжгүүд, “Битгий яваач”, “Тамын дурлал” драмын жүжиг гэхчлэн нэлээн хэдэн жүжиг ойрын жилүүдэд шинээр тавьсан. Тэднийгээ сумдад очиж бас тоглоно.

УДЭТ-аас Ч.Түвшин найруулагч ирж хэд хэдэн жүжиг тавьсан. “Тамын дурлал”, “Битгий яваач” гэхчлэн. Сүүлийн жилүүдэд Түвшин найруулагчтай гар нийлж ажиллаж байна. Бид долоо найман жүжиг цуг хийчихлээ. “Тамын дурлал”-ыг анх тавихад зохиолыг нь анх уншаад ерөөсөө халгаад л байлаа. Сүүлдээ Түвшинтэйгээ хоёулаа ярилцаж зөвлөлдсөн л дөө. Жүжгийн төгсгөлийн дууг нь эхлээд бичсэн юм. Шүлгийг нь Түвшин өөрөө бичлээ. Тэгээд дуундаа тулгуурлаад жүжгийн хөгжмөө бичсэн л дээ.

Сүүлд би УДЭТ-т тавигдсан А.Очирбат гуайн зохиол “Буруугүй буруутан” гэж жүжгийн хөгжмийг бичлээ. Жүжгийн маань дууг гавьяат Ө.Уянга дуулсан. Нээлтээ ирж үзсэн. Надад бол таалагдсан, энэ жүжиг.

Хүүхдийн жүжигт та хэрхэн хандаж, юуг нь онцолдог вэ. Ер нь хүүхдэд зориулсан тайзны бүтээлүүд нэг л санаанд хүрэхгүй юм, том хүмүүс хүүхдийн ертөнцийг огт ойлгодоггүй, мэдэрдэггүй ч юм болов уу?

-Хүүхдийн жүжгүүд маань дандаа мюзикл байгаа юм. Дүр болгон дуутай. Ер нь хүүхдийн мюзикл нарийн ажиллагаатай л даа. Хүүхдийн шүлгийн онцлогт тохирсон дуу хийнэ. Аймгийнхаа бүх сургуулиудтай гэрээтэй, хүүхдүүдэд хямдралтай тасалбараар үзүүлдэг юм.Дараа нь сумдаар явж тоглодог. Хүүхдийн жүжгийн онцлог их өөр л дөө. Нэг бодлын драмын жүжгээсээ хялбар юм шиг санагдах боловч нарийн чимхлүүр ажиллагаатай. Хүүхдийн мюзикл надад дөрөв байдаг юм байна. Ер нь хараад байхад хүүхдүүд мюзиклийн төрлийг жигтэйхэн их сонирхож хүлээж авдаг юм. “Болдоггүй бор өвгөн”-ийг манай театрын найруулагч Батдэлгэр өөрөө цомнолыг нь бичиж, тайзнаа тавьсан. Дээрх гурван мюзиклээс гадна сүүлд УДЭТ-т Ч.Түвшин найруулагчтай “Норовын намтар” -ыг хийсэн.

Хөгжимт драмын театруудын урын санд ардын харилцаа дуунууд нэлээн байр суурьтай байж таарна. Ийм бүтээлүүд, мөн “Учиртай гурван толгой”-гоо бас тоглоно биз дээ?

-Өмнө нь бол тоглож л байсан. Сүүлийн жилүүдэд бүрэлдэхүүн цөөтэйгөөс болоод тоглохоо больсон. Манайх өмнө нь арав гаруй хөгжимчинтэй байсан. Одоо найман хөгжимчин байна. Манай театрын концертын хөтөлбөрт ардын дуу нэлээн дуулагдана. Л.Цогзолмаа гуайн нэрэмжит ардын дуу дуулаачдын уралдаан гэж болдог доо. Тэр уралдааны үеэр дуучдын нийтлэг хандлага харагддаг байх. Манай дуучид бол ер нь хуучин уламжлалт манераар дуулах сонирхолтой байдаг юм шиг байна лээ. Энд тэндээс их асууж сураглана. Нутаг нутгаас ирсэн дуучдыг дуулуулж бичлэг хийж авч сонсох зэргээр судалгаа их хийдэг юм байна лээ. Ардын дуу нутаг бүрт өөр өөрөөр дуулдагучраас одоогийн дуучид судалгаа хийдэг юм билээ. Ер нь хаанахын дуу байна яг тэр нутгийн уламжлалт манераар нь дуулах сонирхолтой юм уу гэж ажиглагддаг юм.

Ерээд онд “Элькондор” гэж хамтлаг гарч ирж байв. Таны хэд хэдэн дууг дуулж тэр дороо хит болж байлаа. “Бүсгүй минь” гэж одоо ч залуучуудын аялж явдаг, маш тунгалаг гоё аялгуутай дуу байна. Та энэ дуугаа хэрхэн зохиосон юм бэ?

– “Элькондор” хамтлаг миний “Бүсгүй минь”, “Тавилан”, “Хамжааргагүй дурлал” гэсэн гурван дууг анх дуулсан юм.“Тавилан”миний анхны дуу л даа. Шүлэг нь миний төрсөн дүү Ч.Мөнхбаярын шүлэг юм. “Цэн цэнгийн нулимс нь бороо шиг асгарна… “ гэж эхэлдэг дээ.Харин “Бүсгүй минь” дууг 1997оны үед зохиосон байх. Мөн миний дүүгийн шүлэг. Анх хоёр бадаг л шүлэг байсан юм. Түүнд нь ая хийчихээд нэмж гурав дахь бадгийг нь бичүүлж байв. Тэгээд “Элькондор” дуулсан даруйд хит болж байсан л даа.

Санахгүй байж чадахгүй нь, бүсгүй минь

Сарны талаас ганц шувуу нисэхэд

Салхины үзүүрээс дуу чинь сонсогдоод

Санахгүй л байж чадахгүй нь

Бүсгүй минь, бүсгүй минь

Бүр холын гэрэл гэгээ минь… гэсэн шүлэг нь өөрөө яг л дуу шиг аялгуутай шүлэг байсан. Биччихээд хотод ирээд “Элькондор” -т сонсголоо. Цогоо, Жагаа, Хэрлэн, Амарзаяа дөрвүүлээ байсан үе. Хөгжмийн найруулгыг нь Болорхүү хийгээд, дуулсан дороо л хит болсон доо.

Тоглолтоо ямар хөтөлбөртэй хийж байгаа вэ?

-Дууны уран бүтээлээрээ хийх юм.Анхны “Тавилан” гэдэг тэр дуунаас хойш зохиосон бүх дуунуудаасаа түүвэрлэсэн “Тавилан”, “Бүсгүй минь”, “Хамжааргагүй дурлал”, “Чи минь ганцхан”, “Мөнх тэнгэрийн орон” гэхчлэн поп болон нийтийн дуунууд тоглолтын хөтөлбөрт орж байна. “Мөнх тэнгэрийн орон” гэж шинэ дуу байгаа. Э.Төрмандах, Л.Түмэн-Өлзий, Д.Ариунбаатар нар дуулдаг юм. Энэ тоглолтод харин өөр дуучин дуулах байх. Тоглолтод маань “Элькондор”-оос гадна “Мотив”, “Классик жем”, “Week” хамтлагууд, гавьяат жүжигчин Ө.Уянга, дуучин Л.Хишигбаяр, Дэлгэрмаа, Э.Төрмандах, Л.Түмэн-Өлзий, Д.Ариунбаатар, Г.Чинболор нарын дуучид, яруу найрагчдаас бас оролцоно. Чинболорын дуулдаг “Зүрхэнд тэмүүлэх сэтгэл” гэдэг дууны шүлгийг бичсэн Наранбаатар гэж залуу байдаг юм. Тэр манайхаар нэг үдэш орж ирлээ. Хоёулаа дуу, уран бүтээл яриад сууж байтал мань эр алга дарамхан цаасан дээр ганцхан бадаг шүлэг биччихээд гараад явчихдаг юм. Аятайхан, дуу болчихмоор шүлэг юмаа. Тэгээд ая хийчихээд найзтайгаа уулзаж гурван бадаг болгоод бичээдэхээч гэсэн. Ингэж төрсөн дуу.

Шивнэж хэлсэн үг чинь

Зүрхэнд дандаа тэмүүлнэ

Сэтгэл булаасан харц чинь

Хайр дандаа нэхнэ

Салхи зөөлөн сэвэлзээд намрын үдэш санагдана

Шиврээ бороо зүсрээд тэрлэг нэвтэрч жиндэнэ

Зүрхэнд тэмүүлэх сэтгэлийн хурыг

Зөөлөн зөөлөн аргадаж зүсрээе дээ гэсэн сайхан үгтэй. Тэгээд миний гэргий Нямсүрэн дуулсан. Тэр үед CD гэж байсангүй, Наранбаатар маань кассетанд бичиж аваад хот руу ирж Чинболорт өгч дуулуулсан юм байна лээ. Бас л шууд хит болж олонд хүрсэн дуу. Наранбаатар бид хоёр нэлээн хэдэн дуу хамтарч хийсэн шүү.

Н.ПАГМА

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

О.Энхмаа: Дөрөвдүгээр амаржих газрыг ашиглалтад оруулахын тулд хүмүүнлэгийн аяныг санаачилсан

-“ЭХ ҮРСЭЭ ХАЛУУН СЭТГЭЛЭЭР ӨЛГИЙДӨЦГӨӨЕ” ХАНДИВЫН ТОГЛОЛТ ХОЁРДУГААР САРЫН 13-НД БОЛНО-

Нийслэлийн хоёрдугаар төрөх эмнэлгийн мэдээгүйжүүлэлт, сэхээн амьдруулах, эрчимт эмчилгээний эмч О.Энхмаа “Эх үрсээ халуун сэтгэлээр өлгийдөцгөөе” хэмээх хүмүүнлэгийн аяныг санаачлан хэрэгжүүлж эхэлжээ. Нийслэлийн дөрөвдүгээр төрөх эмнэлгийн царцаагдсан барилгыг ойрын хугацаанд ашиглалтад оруулах нь тус хүмүүнлэгийн аяны гол зорилго нь бөгөөд хоёрдугаар сарын 13-нд “Улаанбаатар Палас”-ын концертын их танхимд рок попын оддын хандивын тоглолтыг зохион байгуулах аж. Ийнхүү түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.

-“Эх үрсээ халуун сэтгэлээр өлгийдөцгөөе” хүмүүнлэгийн аяныг яагаад санаачлан хэрэгжүүлэх болсон бэ?

-Би 2007-2011 оны хооронд нийслэлийн яаралтай түргэн тусламжийн төвд ажиллаж байсан. Энэ хугацаанд дуудлагын дагуу хангалуун амьдралтай айлаас авахуулаад хоногийн хоол, өмсөх хувцасгүй нэн ядуу айлд хүртэл очиж, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг хүргэсэн. Нэг удаа Шувуун фабрикт дуудлагаар төрөх дөхсөн эмэгтэй дээр очсон. Гар утасгүй учраас гэрээс нь нэлээн зайдуу байх хүнсний дэлгүүрийн төлбөртэй утаснаас нөхөр нь дуудлага өгсөн байсан. Бас утсаар ярих 100 төгрөггүй болохоор дэлгүүрийн худалдагчаас “Эхнэр маань төрөх гээд, утсаараа дуудлага өгч тус болооч” гэж цаг шахуу гуйсан гэсэн. Зам түгжрэлтэй байсан учраас дуудлага өгсний дараа нэг цаг 30 минутын дараа бид гэрт нь очсон. Төрөх дөхөөд ус нь аль хэдийн гарчихсан байсан. Шуудхан эмнэлэг аваад явсан ч замдаа төрчихсөн. Азаар бид үрийг нь эсэн мэнд эх барьж авсан. Гэхдээ бидэнд үргэлж ийм аз тохиохгүй. Эмнэлгийн орчинд бус машин дотор төрж байгаа учраас халдвар авах, цус алдах, хүчилтөрөгч дутагдах зэрэг эх, үрийн эрүүл мэнд эрсдэх өндөр магадлалтай. Энэ бол зөвхөн ганц л тохиолдол нь. Энэ мэтчилэн хотын төвөөс зайдуу Шувуун фабрик, Өлзийт хорооллоос олон эхчүүд төрөх гэж хот руу орж ирдэг. Энэ зовлонг биеэрээ туулсан эмч хүний хувьд төрөх эмнэлэг иргэдэд хамгийн ойр байх хэрэгтэйг сайн мэднэ. Ийнхүү тухайн үеэс л шинэ төрөх эмнэлгийг яаралтай ашиглалтанд оруулах хэрэгтэй биш бүр шаардлагатай юм байна гэдгийг ойлгосон.

Тэгээд ч улсын маань хүн ам гурван саяд хүрчихлээ. Зөвхөн нийслэлд сая 300 мянган хүн амьдардаг байтал улсын дөрөвхөн төрөх эмнэлэгтэй. Эмнэлгүүд нь ачааллаа дийлэхгүй байна. Нэг орон дээр хоёроос гурван эх дээш доошоогоо зөрөөд хэвтэнэ. Зарим нь бүр коридорт гудас дэвсээд хэвтэж эсвэл өрөө сулартал тарианы өрөөнд хүлээх жишээтэй. Амаржсан эх эмнэлэгт гурваас тав хонох ёстой байтал ачаалал ихтэй учраас нэгээс хоёр хонуулаад эмнэлгээс гаргадаг. Энэ нь эх нярайн эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй. Зарим төрөх эмнэлгүүдийн барилга эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй байна. Жишээ нь манай хоёрдугаар амаржих газрын барилга аль хэдийн ашиглалтын хугацаа дууссан. Булан тохой нь мөөгөнцөртөж, хөгцөрсөн л байдалтай байна даа.

Аяны хүрээнд эхний ээлжинд хандивын тоглолт зохион байгуулахаар болсон гэсэн. Ямар уран бүтээлчид оролцох вэ?

-Тоглолтод МУГЖ, Зууны манлай дуучин Б.Сарантуяа, “Чингис хаан” хамтлагийн ахлагч Д.Жаргалсайхан, дуучин СТА Т.Дэлгэрмөрөн, BX, Бичүү, залуу уран бүтээлч А.Хишигдалай, Улсын филармонийн гоцлол дуучин Л.Насанбуян, Амина, Баярцэнгэл, Отгончимэг нараас гадна “Хар сарнай”, “Мотив”, “Гурван бүдүүн”, “Увертура”, “Bit” зэрэг хамтлагийн бүтээлчид оролцоно.

Энэ тоглолтын дараа зохиолын дуучдын хандивын тоглолтыг гуравдугаар сарын 13-нд зохион байгуулна. “Улаанбаатар палас”-тай гэрээгээ хийсэн. Ер нь тус барилгыг ашиглалтанд оруулахын тулд ямар бодитой арга хэмжээ авч болохыг цаашид үргэлжлүүлэн судална. Ганц хоёрхон хандивын тоглолтоор энэ асуудал шийдэгдчихгүй нь мэдээж.

Үүнээс гадна цаашид ямар арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх вэ?

-“Эх үрсээ халуун сэтгэлээр өлгийдөцгөөе” хүмүүнлэгийн аянаа он гарсны дараахан буюу нэгдүгээр сарын 10-аас албан ёсоор хэрэгжүүлж эхэлсэн. Нэн түрүүнд аяныхаа талаар ард түмэндээ ойлгуулан таниулсны үндсэн дээр тэдний дэмжлэг туслалцааг авахын зэрэгцээ тэдний санал бодлыг тусгана. Хамгийн гол нь дөрөвдүгээр төрөх эмнэлгийн барилгын царцаагдсан шалтгаан, бусад төрөх эмнэлгүүд ачааллаа дийлэхгүй байгаа өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар асуудал дэвшүүлсэн цуврал нэвтрүүлэг хийхээр төлөвлөсөн. Тоглолтын орлогоороо дараагийн үйл ажиллагаа болох цуврал нэвтрүүлгээ санхүүжүүлэхээс гадна дөрөвдүгээр төрөх эмнэлгийн барилгын ажилд тодорхой хувийг нь хандивлана. Ингэж шат дараалсан арга хэмжээ авахгүйгээр ганцхан хандивын тоглолт хийгээд, тэр мөнгөө барилгын ажилд хандивлавал үр дүнгүй шүү дээ. Тэгээд ч тоглолтын ашиг болох хэдхэн сая төгрөгөөр 60-хан хувийн гүйцэтгэлтэй барилгын ажлыг гүйцээчихгүй нь мэдээж.

Уг нь төлөвлөгөө ёсоор 2013 онд ашиглалтад орох ёстой байсан гэдэг байх аа?

-Тийм. Угтаа бол дөрөвдүгээр төрөх эмнэлгийн барилгын санхүүжилтийн 95 хувийг буюу 19 тэрбум төгрөгийг улсын төсвөөс гүйцэтгэгч компани болох “Нийслэл өргөө”-д олгосон. Санхүүжилтийнхээ хэрээр барилгын ажил шуурхай явагдсан бол 2013 онд ашиглалтад оруулчихаар байсан. Гэтэл одоо барилгын ажил 95 биш 60-хан хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Тэгвэл энэ асуудлыг хөндөж, барилгын ажил яагаад царцаагдсан, цаашид үүн дээр хэн ямар арга хэмжээ авбал зохих зэрэг шийдэлд хүрэхийн тулд эрх бүхий албан тушаалтнуудыг нэг дор цуглуулж, уулзалт ярилцлага хийх шаардлагатай байна. Угаасаа гүйцэтгэгч компани болох “Нийслэл өргөө” компанийн захирал Б.Ганзориг дөрөвдүгээр төрөх эмнэлгийн хөрөнгөнөөс хоёр тэрбум шахуу төгрөгийг хувьдаа завшсан нь илэрч, зургаан жилийн хорих ялаар шийтгүүлчихсэн. Хэрэв 300 ортой тус эмнэлэг ашиглалтад орчихвол бусад төрөх эмнэлгийн ачаалал хэвийн түвшинд очиж, эмнэлгийн дотоод халдвар үүсэх, эрсдэл ч буурна. Шинээр 500 гаруй ажлын байр бий болно.

Таны аяныг дэмжиж, тусламж үзүүлж байгаа хувь хүн албан байгууллага мэдээж байгаа л байлгүй дээ?

-Өнгөрсөн долоо хоногт “Mongolian national news” телевизийн улс төрийн албаны дарга Чинзориг, “”Мишээл экспо” группын менежер Азжаргал нар надтай хамтарч ажиллан, тусалж дэмжихээ илэрхийлсэн. “Улаанбаатар палас”-т нэг удаагийн тоглолт зохион байгуулахад зургаан сая төгрөг. Учир байдлаа тайлбарлаж хэлтэл хоёр сая төгрөгөөр хямдруулж өгсөн. Урьдчилгаа болох нэг сая 500 мянган төгрөгөө цалингаараа барагдуулсан. Үлдсэнийг нь тоглолтын дараа өгнө. Аяныг маань энэ мэтчилэн дэмжин, хамтарч ажиллах хүсэлтэй хувь хүн, албан байгууллагатай би хамтарч ажиллахад бэлэн байна. Надтай 99748016, 91360502, 88824051, 99252540 дугаарын утсаар холбоо барьж болно. Тун удахгүй хандивын шилэн дансаа нээнэ. Өөрөөр хэлбэл хандивын тэрхүү дансанд хэдэн төгрөг цугларч, юунд зарцуулагдаж байгаа нь хэн бүхний өмнө ил байна гэсэн үг.

Билетийн борлуулалт хэдэн хувьтай явж байна?

– Билетийн борлуулалт 20-хон хувьтай явж байна.

М.УУГАН-ЭРДЭНЭ

Categories
мэдээ нийгэм

Эгийн голын сав газрыг хамгаалах Санамж бичигт гарын үсэг зурлаа

Эгийн голын усан цахилгаан станц төслийг хариуцсан ажлын хэсэг усан цахилгаан станц баригдах орчмын нутгийн иргэдэд өөрсдийн хийж байгаа ажлуудаа байнга танилцуулсаар ирсэн билээ. Мөн төсөл хэрэгжихтэй холбоогдуулан засаг захиргааны байгууллагууд, орон нутгийн мэргэжлийн байгууллага болон иргэдтэй мэдээ, мэдээлэл тогтмол солилцож, хууль, журамд заасан эрх үүргийн дагуу тогтмол харилцан ажиллаж байгаа юм.

Энэхүү ажлын хүрээнд Хөвсгөл нуур – Эгийн голын сав газрын захиргааны дарга, мэргэжилтнүүд төслийн ажлын хэсэг дээр хүрэлцэн ирж өнөөгийн ажилтай нь танилцжээ. Үүний дараа хоёр байгууллага цаашид баригдах ЭГУЦС-ын төслийн хүрээнд байгаль хамгаалах, усны менежмент болон УЦС талаар соён гэгээрүүлэх, сургалт сурталчилгаа хамтран явуулах ажлуудын хүрээнд төслийн нэгжийн захирал Д.Одхүү, Хөвсгөл нуур-Эгийн голын сав газрын захиргааны дарга Н.Болд-Эрдэнэ нар харилцан ойлголцлын Санамж бичигт гарын үсэг зурсан байна.

Categories
мэдээ цаг-үе

Унаж татах нь онгод нь ороод бөө болж байгаа юм биш өвчин гэв

Даваа гаригийн 14 цаг гэхэд Монгол, Японы төвийн хурлын танхим дүүрэн хүнтэй байлаа. Энэ хүмүүс “Эмч, өвчтөн, гэр бүлд зориулсан уулзалт”-д оролцохоор зорьж ирсэн юм. Олон улсын эпилепсийн өдөр “Альфа долгион”, “Epi MON”, “Рефлекс” зэрэг мэдрэлийн эмнэлгүүд болон Монголын Неврологийн нийгэмлэг хамтран энэхүү уулзалтыг зохион байгуулжээ. “Эмч өвчтөн, гэр бүл хамтрахгүй бол өвчтөн ганцаараа энэ асуудлаас гарч чадахгүй” гэж М.Үүрийнтуяа эмч тодорхойлсон. Эпилепси нь ухаан алдаж, татах хэлбэрээр илэрдэг байна. Бага насны хүүхэд халуурч татах, архины шарталтын таталт зэрэгнь эпилепси буюу унаж татах өвчинтэй холбоогүй юм байна. Яагаад унаж татах болов гэсэн асуултыг хүмүүс тавьдаг. “65 хувьд нь тодорхой шалтгаан олж чаддаггүй” гэж Ж.Сарангэрэл эмч хэлсэн. Судалгаагаарнастай хүмүүст харвалтын дараахь эмгэг хэлбэрээр уналт таталт 10 хувь, төрөлхийн гаж хөгжил 8 хувь, тархины үрэвсэл 3 хувь тохиолдсон байна. “Хөдөө орон нутагт мориноос унах тохиолдол элбэг. Хурдан морины уралдаанд бага насны хүүхэдмориноос унаж, тархины гэмтэл авах тохиолдол их. Хамгаалалтын малгай өмсгөх шаардлагатай. Хөгжилтэй оронд хүүхдийг дугуй, ролик унуулахдаа хамгаалалтын малгай заавал хэрэглэдэг” гэж мэдрэлийн эмч нарын гаргасан гарын авлагад дурджээ. Тархины гэмтэл авсан хүн бүр таталт өгдөггүй.Нэг ийм тохиолдол байсан гэнэ.11, 12 насны ах дүү хоёр тоглож байгаад мөргөлдөхөд ах нь түүнээс хойшунаж татдаг өвчтэй болжээ. Гэтэл найман давхраас шуудай элс толгой дээр нь унасан залууд уналт таталт илрээгүй байх жишээтэй. Энэ өвчинд хүн харилцан адилгүй өртдөг хэрэг. Унаж татсан өвчтөний таталтыг хүчээр зогсоох гэж оролдож болохгүй гэнэ. Уналт нь өөрийн жамаар яваад аяндаа зогсдог учраас сэгсчих, зүрхний орчим дарах, массаж хийх гэж оролдох нь гэмтэл учруулж болзошгүй. Харин өвчтөнг хажуу тийш харуулж хэвтүүлээд, цамцны товч, зангиаг суллаж, амьсгалыг саадгүй болгох хэрэгтэй. Таталт 5 минутаас дээш хугацаанд тавигдахгүй бол, богино хугацаанд хоёроос дээш удаа таталт өгвөл эмч дуудах учиртай. Унаж татдагөвчтэй алдартнууд олон байдаг гэнэ. Суут хөгжмийн зохиолч П.И.Чайковский, Альфред Нобель, зураач Ван Гог, Леонардо да Винчи,Ф.Достоевский зэрэг алдартнууд унаж татдаг өвчтэй байсан аж. Унаж татдаг хүмүүсийг бөө болговол зүгээр болно гэдэг өрөөсгөл.Зарим хүн бөө болчихвол зүгээр болно гээд эмээ уухгүй тасалдуулаад, өвчнөө хүндрүүлэх тохиолдол байдаг гэдгийг мэдрэлийн эмч нар сануулсан юм.

ХОВОР ТОХИОЛДОЛД УДАМШДАГ

Монголын Неврологийн нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч, “Рефлекс” эмнэлгийн захирал Ж.Сарангэрэлтэй ярилцлаа.

Сүүдрээс гэрэлд гаръя гэж энэ хурлын үеэр ярьж байна. Манайханунаж татдаг хүмүүсийг группт байдаг, хөдөлмөрийн чадваргүй хүмүүс гэж хараад байдаг. Ийм өвчтөнүүдийн хувьд ямар боломж байгаа вэ?

-Эпилепситэй өвчтөний дөрөвний гурав нь ердийн амьдралаар амьдрах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл эмийн эмчилгээгээ зөв хийж, зөв эмээ сонгож, эмчилгээ нь зөв байх юм бол эдгээр хүмүүс, ердийн сургууль суралцаж, их дээд сургуульд сурч, ажиллаж хөдөлмөрлөх бүрэн боломжтой байдаг. Сүүдэрт байна гэдгийн хувьд унаж татдаг өвчнийг тархины хүнд өвчин гэж үзээд, тухайн гэр бүлд ямар нэг унаж татдаг өвчтэй хүн байвал монголчууд харамсалтай нь нууж, хаадаг. Эмч бид энэ өвчин нууж хаахаар халдвартай, аюултай өвчин биш. Харин энэ өвчний талаар илэн далангүй ярилцаж, эдгээр хүмүүст сурч, хөдөлмөрлөх боломжийг нь олгох ёстой гэж үздэг.

Энэ өвчин удамшдаг уу?

-Ховор тохиолдолд удамшдаг. Хэрэв бид унаж татах өвчтэй хүнтэй хамт ажилладаг болэнэ өвчний тухай тодорхой мэдлэгтэй, анхны тусламж үзүүлж чаддаг байх учиртай. Уналт цөөхөн хором үргэлжилдэг тул айж сандарч болохгүй. Энэ өвчний тухайзөв ойлголттой бол тухайн өвчтөний нэг удаагийн хоёр минутын уналт, таталтын улмаас тухайн хүнийг ажлаас халах шаардлагагүй.

Түрүүн таны лекцийн үеэр нярай хүүхдийн таталтын бичлэгийг харуулахад татаж байгааг нь ялгахад хэцүү харагдсан. Өөр ямар нэг шинж тэмдгийг ажиглах боломж бий юу?

-Бага насны хүүхэд цэцэрлэг, сургуульд ороод бусад хүүхдээс оюун, танин мэдэхүйн хувьд хоцорч эхлэхээр эцэг эхчүүдэмчид ханддаг. Яагаад миний хүүхэд бусадтайгаа адилхан шүлгээ цээжилж чадахгүй байна гэх мэтээр. Тийм тохиолдолд оюун болон танин мэдэхүйн өөрчлөлттэй байвал эмч бидцаанань ямар нэг өвчин, уналт таталтын шинж тэмдэг байгаа эсэхийг оношилдог. Уналт таталтын өвчнийг батлах гол арга нь тархины цахилгаан бичлэг хийх.

Нярайн шарлалттай хүүхдүүдэд бичиж өгдөг фенобарбитал эмийн асуудал бэрхшээлтэй байгаа талаар мэдээлэгдсэн. Уг нь Эрүүл мэндийн яамнаас энэ эмийн бүртгэлийн асуудал шийдэгдсэн гэж мэдээлсэн санагдана?

-Одоо бид Монгол эм импэкст хоёр тамгатайбичиг хийжөгч, удаан хугацаагаар эм уух шаардлагатай өвчтөнүүдээ “Ийм тунгаар уух шаардлагатай шүү” гэдгийг урьдчилж мэдээлж байж эмийг нь олгуулж байгаа.

Эмэнд хордсон гэх хүүхдүүдийн зарим эцэг эх одоо ч хүүхдэд нь хордлогын ул мөр үлдсэн талаар ярьж байсан. Хордлого ийм удаан үргэлжлэх үү?

-Хордлогын хэмжээ, хордуулах бодисын тун хэр өндөр байснаас хамаарч эд эс гэмтэж үү, үгүй юу байнгын үр дагавар өгсөн эсэхээс их зүйл хамаарна. Тэр хүүхдүүдийн хувьд тийм хүнд, цаашдаа байнга үлдэх хор уршиг байгаагүй болов уу гэж бодож байна. Би өөрөө шинжилгээ хийгээгүй болохоор тэр талаар тодорхой юм хэлэх боломжгүй байна.

Уналт таталт өвчний хувьд эмийн эмчилгээ 70 хувийн үр дүнтэй гэлээ. Монголын ийм өвчтөнүүдийн хувьд төлбөрийн чадвараас хамаарч ихэвчлэн карбамезапин хэрэглэдэг юм билээ. Зарим эмч энэ эмийг бусад оронд хэрэглэхээ больсон, хэрэглээнээс гарсан гэдэг?

-Карбамезапинийг анх 1960-аад оноос дэлхий даяар хэрэглэж эхэлсэн. Уналт таталтын өвчтэй хүмүүст дэлхий нийтээр нэгдүгээр эгнээний эм хэвээр байгаа. Нэгдүгээр эгнээ гэхээр нэгдүгээр сонголтын эм гэсэн үг. Хэрэв хэсэгчилсэн уналт таталтын өвчтэй өвчтөн ирвэл би хамгийн түрүүнд хамгийн олон жил туршигдсан, хамгийн сайн судлагдсан хамгийн гаж нөлөө багатай, хамгийн хямдэмийг л сонгоно. Хоёр, гуравдугаар сонголтын гээд үнэ өртөг өндөр эмнүүд дэлхийн зах зээл дээр гарч байна л даа. Хэрэв карбамезапинд харшил өгөх, удаан хугацаагаар энэ эмийг уух боломжгүй тохиолдолд өөр эм сонгодог. Хоцрогдсон эм биш одоо ч Герман, АНУ-дяг хэрэгтэй хүндээ энэ эмийг сонгосон хэвээр байгаа. Ялангуяа жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд ургийн гаж хөгжил багатай эмийн тоонд багтдаг.

Өвтөнүүдэд юузахиж хэлэх вэ?

-Зөв эмчдээ хандаж, уналт таталтын шинж тэмдэг илрэхэд сандарч болохгүй. Яаран сандран тариа, эмийн эмчилгээнд орох шаардлагагүй. Үнэхээр оношоо батлуулсны дараа зөв эмчилгээ эхлүүлэх хэрэгтэй. Хэрвээ зөв оношлоод эмийн эмчилгээ эхэлсэн бол эмээ таслахгүй уугаарай. Ямар нэг хүндрэл бэрхшээл гарвал эм бичиж өгсөн эмчдээ эргэж хандаж байгаарай гэж хэлмээр байна.

Шууд мэс засал хийлгээд, уналтын голомтыг авчихна, эрүүл болно гэж ойлгож болохгүй нь ээ?

-Мэс засал гэдэг аргаа барсан, эцсийн шатны эмчилгээ. Өөрөөр хэлбэл хоёр, гурван төрлийн эм хэрэглээд, эмээр уналт таталтыг зогсоох боломжгүй бол мэс заслын эмчилгээнд шилждэг. Мэс заслаар уналт таталт үүсгээд байгаа тархины хэсгийг зүсч авдаг юм. Тархинд хэрэггүй хэсэг гэж байхгүй. Зүсээд авчихаар тэр хэсгийн үйл ажиллагаа байхгүй болно гэсэн үг. Тийм болохоор энэ хүсэх зүйл биш.

Ийм өвчтэй хүмүүсийн гэр бүлийнхэн юу анхаарах вэ?

-Гэр бүлийн амьдралын дэглэм тухайн өвчтэй хүнд зохицох ёстой. Гэр бүлийн гишүүдэд хэлэхэд ийм өвчтөнийг онцгой хайрлаад энхрийлээд, эрхлүүлээд байх шаардлагагүй. Тодорхой шаардлага тавих ёстой. Харин амьдралын дэглэмтэй байх ёстой. Наад зах нь унаж татдаг хүмүүс хангалттай сайн нойр авах учиртай. Орой нэг нь унтах гээд байхад нөгөө нь телевиз хангинуулаад байж таарахгүй. Баяр наадам болохоор “За ганц хундага яадаг юм” гээд шахаад байж болохгүй.

Хоол ундны хувьд хориглох хүнс гэж байх уу?

-Архины төрлийн бүх ундаанууд хориотой. Өөр хорих юм байхгүй.

МАНАЙ ЭМНЭЛЭГ ДЭЭР ЭПИЛЕПСИЙН БҮЛГҮҮД ХИЧЭЭЛЛЭДЭГ

“EpiMON” мэдрэлийн эмнэлгийн захирал М.Үүрийнтуяатай ярилцлаа.

Танай эмнэлгийн дэргэд эпилепсийн бүлгүүд хичээллэдэг гэж сонслоо?

-Уналт таталт өвчний үед эмийн эмчилгээнээс гадна, эмийн бус эмчилгээ, сэтгэл санааг дэмжих, өөртөө итгэх итгэлийг сайжруулах, тэднийг хөдөлмөрт мэргэшүүлэх чухал.Сэтгэц нийгмийн сэргээн засах эмчилгээ эмийн эмчилгээнээс дутахгүй үр дүнтэй байдаг. Тухайн хүний сэтгэл зүйд чиглэсэн Эпилепсийн бүлгүүд хичээллэдэг. Өөрөөр хэлбэл манайхан сонирхлоороо нэгддэг. Хатгамал, оёдол, шүр сувд хийдэг нэг бүлэг бий. Тэр бүлгийнхэн хагас сайн өдөр долоо хоногт нэг удаа цуглаад, эмнэлэг дээрээөдрийнхөө цайг хамтдаа уугаад, урлалаа хийдэг. Бид үзэсгэлэн гаргаж, урласан зүйлийг нь борлуулж, орлогоод ээшлүүлэхэд нь тусалдаг. Төрсөн өдөр, шинэ жил тэмдэглэдэг, салхиндхамт гардаг бүлгүүд бий. Арван жилээс дээш таталт өгвөл ой ухаан буурч, анхаарал сулрах, зожиг болох, ганцааралд орно. Хамт олон ажил байхгүй, сэтгэлээ нээх хүн байдаггүй. Тийм учраас тухайн хүнд сэтгэл заслын эмчилгээ хийдэг.

Удаан хугацааны туршид уналт таталттай байсан өвчтөн сэтгэцийн өөрчлөлтөд орох уу?

-Эпилепсийн үеийн сэтгэцийн шинж тэмдгүүд байна. Жишээ нь айдастай болох хэзээ унах бол гудманд унах бол уу, ажил дээрээ унах болов уу гээд санаа зовно. Хүмүүс гудманд унахаар юмыг нь хулгай хийгээд явчихдаг.Тийм учраас унаж татдаг хүн шүү, тусламж дэмжээрэй гэсэн тэмдэглэгээ байх учиртай.

Ийм хүмүүс зан авирын өөрчлөлттэй байдаг уу?

-Байрлалаасаа шалтгаална. Эпилепсийн голомт чамархайн дэлбэнд байрлаж байгаа бол зан авирын өөрчлөлт гарна.Ер нь чамархайн дэлбэнд эпилепсийн 80 хувь нь байрладаг. Энэ үед ууртай догшин, хүнтэй нийцэхгүй, нийгэмд амьдрахад хэцүү, банкинд очоод оочерлосон ч хүнтэй маргалдаад цагдаа сэргийлэх болчихсон явах нь бий. Манай эмнэлэг дээр сургалтууд явдаг. Өвчтөн эмээ яаж уух, ар гэрийнхэн хүнтэйгээ яаж харьцах талаар сургалт хийдэг. Ар гэрийнхэн нь “Манай хүүхэд гэртээ унахгүй сууж байвал боллоо” гэдэг. Энэ буруу. Тэр хүн өөрт тохирсон хөдөлмөр хийх ёстой. Нийт эпилепситэй хүмүүсийн 60 хувь нь группт байдаг гэсэн судалгааны дүн бий. Бүгдийг нь группт хоморголон оруулж болохгүй шүү дээ.

Ямар тохиолдолд эмнэлэгт хэвтүүлдэг вэ?

– Олон жил эм ууж байгаа хүн хоёр жилд нэг удаа шинжилгээ өгөх шаардлагатай, ядраад нойргүйдээд байж болно. Уналт ойртоод байж болно. Тийм учраас жилд хоёр удаа цусан дахь эмийн тунгийн шинжилгээг хийлгээд манай эмнэлэгт хэвтвэл бид хөгжлийн бэрхшээлтэй, таталттай өвчтөнүүдэд хөнгөлттэй үйлчилдэг гэв.

Б.ЯНЖМАА

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН