Мэргэжлийн сумо бөхийн 69 дахь удаагийн их аварга Хакухо М.Даваажаргалд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар “Хөдөлмөрийн баатар” цол олголоо.
Тэрээр сар шинийн баяраа эцэг, эхтэйгээ угтахаар эх орондоо ирээд байгаа билээ. Энэ үеэр түүний “Хөдөлмөрийн баатар” цолыг гардуулсан юм.
Хакухо М.Даваажаргал 1500 жилийн түүхтэй Японы мэргэжлийн сумо бөхийн түүхэнд шинэ амжилтын эзэн болж 33 дахь түрүүгээ хүртсэнээр дээд зиндаад хамгийн олон түрүүлсэн бөхөөр тодроод байгаа билээ.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн “Өдрийн сонин”-д зориулан бичсэн нийтлэлийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.
Би тэр жил их ичиж билээ. Дэлхийн нэртэй их сургуулийн оюутан болсон эхний өдөр. Асуудал шийдэх даалгавар авлаа. Ангийн маань оюутнууд гурван хэсэг болж хуваагдаад, аль нь хамгийн сайн хариу олохоороо уралдах болов. Надад тэр асуудлын шийдэл тун хялбар санагдаж байв. Хэрхэн түүнийг шийдэх гэж тархиа зовоосноос, шийдүүлэхгүй байхын төлөө ажиллах нь амар санагдлаа. Тэгээд би саналаа хэллээ. Манайд ярьж заншсанаар хэрхэн “хор найруулах” тухай ярив.
Тэнд янз бүрийн орноос ирсэн, залуу бас дундаж насны долоо найман оюутан байсан юм. Тэд миний саналыг маш хачирхаж сонссон боловч нэг нь ч миний шийдийг хөгжөөн ярьсангүй. Өөр өөрийнхөө саналыг хэлж, цаасан дээр буулгаж, тухайн асуудлыг хэрхэн үр дүнтэй шийдэх тухай надаас тэс ондоо юм ярьж эхэллээ. Би тун эвгүй байдалд орж, өөрийн хэлсэн санаанаасаа улайстлаа ичиж билээ. Их ичиж, их гэмшиж, түүнээс хойш аливаа зүйлийг болгох, бүтээх, эвлүүлэх талд нь боддог, хийдэг, хэлдэг болох гэж мэрийсэн дээ.
Асуудалд хандах буруу хандлага, бохирдсон сэтгэлгээ, бохир аргаасаа тэгтлээ их ичсэн хэрэг. Одоо эргээд бодохоор ч ичдэс хүрдэг. Хүн бол сэтгэлзүйн амьтан. Сэтгэхүй бол амархан сэрж, бас хүсвэл, гэмшвэл, ухаарвал өөрчлөгдөж болдог эд.
МОНГОЛЫН ЗОВЛОН
Монголчууд бид бахархлын тухай ярихаараа Чингис хааныгаа эхэлж дурсах дуртай. Их хаан маань хүнээс ангид, хүний жаргал зовлон, алдаа онооноос тусдаа хүн байгаагүй. Харин залуу Тэмүүжин Монголын зовлонг Монголын хагарлаас, сэтгэлгээний уналтаас олж харсан. Монголчууд, монгол овог аймгууд хоорондоо тэмцэлдэж, өсөрхөж биенийхээ мууг үзэх замаар Монголын сайн сайханд хүрэх боломжгүйг хатуу ойлгосон.
Тэр андын нөхөрлөлд үнэнч явсан. Тэр урван тэрсэлдэхийг тэвчдэггүй байсан. Чингис хаан хүний гэмшсэн алдааг өршөөж, тэднийг нэг зорилгод хүчээ өгөхийг, нэгдэж хамтрахыг хөхиүлсэн. Түүний амжилтын нэг гол эх сурвалж бол монголчуудын хоорондоо тэмцэлдэх, нураах, хагалах сэтгэлгээг, эвлэх, бүтээх, урагшлах хүч болгож зангидсанд оршино.
Манай түүхэнд гарсан их өөрчлөлт, хувьсгал, дэвшил бүхэн монгол хүний сэтгэлгээний өөрчлөлт, хөгжлөөс ангид байгаагүй нь ажиглагддаг. Бидний үеийнхний сургуульд байхдаа уншиж байсан залуу жанжин Сүхийн хамгийн алдартай үг ч дээрхтэй агаар нэг байдаг. Сэтгэлийн дуудлагадаа нэгдэж чадвал “хандах зүг өөрөө тогтох” тухай тэр сургасан. Манай өнөөгийн зовлон ч монгол түмний шинэ сонголттой холбоогүй, харин бид эрх чөлөөний хосгүй боломжийг бүтээх хүч болгож төлөвшүүлж чадаагүй л байна.
Эрх чөлөөг зарим хүн, ялангуяа манай улс төрчид амарчилж хэрэглэсээр ирлээ. Амжилтад амархан хүрэх, мөнгө амархан олох, амархан тушаал дэвших, амархан асуудал шийдэх, амархан нөлөөгөө тэлэх, дэмжигчдээ нэмэх, амархан эрх барих, амархан сөрөг хүчин болох. Ийм гаж донд автагсдын тоо, хүрээлэл гэрлийн хурдаар өсөх боллоо. Ийм байдлаас хождог, үүнийг мөнгө орлогоо, амжилт ялалтынхаа эх үүсвэр болгосон бүхэл бүтэн бүлэг, анги бий боллоо.
Юмыг бүтээх биш нураах нь сайхан юм шиг. Мөнгө хүчээ үйлдвэрт, бүтээн босголтод биш нэгнээ харлуулах, гутаах төлбөрт зориулах нь хожоотой мэт харагдах боллоо. Ингэж л эх орноо “хайрлах” нь зөв мэт. Ийм байдалд олон нийт ч автаж, түүнийг сөрсөн хэсэг нь улам нүд үзүүрлэгдэх янзтай. Ямар сайндаа хамба ламтан Чойжамц гуай “Бид бие биеэ муулах, харлуулах нь хэтэрлээ” гэж байх вэ. Зурагтаа харангаа ойр зуурын юм хийх айлын эзэгтэй “энэ муу одоо. . .” гэж ирээдхарсан хүн бүхнээ толгой дараалан, маш сурмагаар харлуулж суугааг тэрээр саяхны нэг ярилцлагадаадурссан байв.
Монголчууд бол хэрсүү хүмүүс. Байдал буруу тийш хэт явж байгааг, буруу хандлага газар авч байгааг хаа сайгүй ярьдаг, захаасаа ил тод хэлдэг болж байна. Бид бол түүхэн сургамж зузаантай хүмүүс. Их гүрнээс буурай улс болтлоо доройтож, унаж босож үзсэн. Тэр бүхний шалтгаан ихэнхдээ зөвхөн дотроосоо, монголчуудаас өөрсдөөс нь үүдсэн байдаг. Өдгөө ч тийм л байна.
Монголчууд ардчилалтай учраас дотроо хагаралдаад байгаа юм биш. Хагалах нь хэн нэгэнд ашигтай байгаа учраас л тэр. Дээр нь чөтгөрийн тойрогт хэт удаан амьдарсных. Тойргоос гарах арга олсныгоо тэндээс гараад амьдрах өөр арга олоогүй бусад нь татаж унагадаг. Шулуун замаар ч бид явж чадахаа байсан. Ар дахь нь урдахаа дэгээдэж унагадаг. Бүгд орооцолдож унасан дороо хий эргэсэн хүмүүс. Одоо энэ байдлаа ухаарах цаг болсон. Ийм байдлаа өөрчлөхгүй бол бид өөдлөхгүй. Монгол хөгжихгүй.
Явж явж монголчуудын үндсэн эрх ашиг бол манай улс орны хөгжил, дэвшил. Монголын ард түмний эрх чөлөөт, сайн сайхан амьдрал. Бидний орхих ёстой зүйл бол хоцрогдол. Тэр тусмаа сэтгэлгээний хоцрогдол. Энд л бид хувьсгал хийх хэрэгтэй байна. Дотроо тамираа бартал үзэлцээд байх, тийм илүүдээ гарсаннөөц, чадал бидэнд байхгүй. Сиймхий ч бай Монгол бол бидний л гэр орон. Саар ч бай, муу ч бай бид л гэр орноо өөд татах учиртай. Монгол монголоо дэмжиж байж л бид бүгдээрээ өөдрөг амьдарцгаана.
Монгол бол өвөрмөц түүхтэй, өвөрмөц өнөөдөртэй, өвөрмөц ирээдүйтэй улс. Манай улсын байршил өвөрмөц, орчин эмзэг. Бидний тоо их биш. Бидний тэвчиж болох дутагдал гэж бий. Бас тоглоход ахдах тоглоом гэж бий. Аль ч улс оронд хөгжлийн таатай боломж ховор олддог. Тэр тусмаа манай улсын хувьд тийм боломж өдрийн од шиг тохиосон, тохиолддог. Найман зууны өмнө Монголд тохиосон өнтэй жаран, өвөг дээдсийн маань ухаарсан ухаарал бол нэг боломж байсан. Магадгүй, өнөө цагт тийнхүү нэг түүхэн боломжийн хаалга бидэнд нээгдсэн байж болох. Ийм үед монгол хүн бусдын гар хөл болох эрхгүй, бас тамын тогооны зовлонгоо үргэлжлүүлэх ёсгүй.
ТОЛГОДЫН ЗОВЛОН
“Хувьсгалчид толгойгоор хооллодог” гэж Баабар нэгэнтээ бичсэн. Монголд зовлон болсон хүний толгойнууд бий. Гэхдээ тийм толгойгоор хооллох гэж биш, харин тийм толгойтой ч зэрэгцэн орших гэж бид эрх чөлөөгөө сонгосон хүмүүс. Хүний толгойгоор жаргахаар, өөрийн толгойгоор зовсон нь дээр юм гэж л бид сонголтоо хийсэн. Нэн шинэцагийн Монголд нийгмийн үзэгдэл болтлоо даамжирсан хоёр зовлон бий. Нэг нь авлига, нөгөө нь хорлол. Хоёулаа зохиогчтой, хоёулаа баатартай.
Авлигын тухай бид их ярьсан. Мэднэ. Яавал түүнийг багасгаж, хазаарлаж болохыг ч гадарлана. Харин хорлолын тухай цөөхөн ярьсан. Бүтээх гэснийг бүтээлгэхгүй хорлодог. Барих гэснийг бариулахгүй хорлодог. Гарах ёстой шийдвэрийг гаргуулахгүй хорлодог. Хийх ёстой ажлыг хийлгэхгүй хорлодог. Нааш харсныг цааш хартал хорлодог. Монгол хүнийг мохтол хорлодог. Гадны хүнийг гартал хорлодог. Зөв сэтгэлтэйг буруутгаж хорлодог. Буруу сэтгэлтэйг баярлуулж хорлодог. Ийм хорлолын төлөө хариуцлага хүлээх хүнгүй болгож хорлодог.
Нэгэнт бүтээгүй, хийгээгүй, бүтээгээгүй, шийдээгүй, хэрэгжүүлээгүй зүйлийн тухай ярих утгаа алддаг. Хийлгээгүй бүтээн байгуулалт, хэрэгжүүлээгүй шийдвэрийн төлөө хэн хариуцлага хүлээх вэ? Учир нь тэр байхгүй. Муу ч, сайн ч байгаа юмны тухай, бүтээсэн зүйлийн тухай ярьж болдог. Сайжруулж ч болдог, муужруулж ч болдог. Шүүмжилж болдог, магтаж болдог. Тэр тусмаа эрх чөлөөт нийгэмд юм хэчнээн муудсан ч хандлага нь сайжрах тийшээ чиглэдэг гэсэн үг бий. Гэтэл байхгүй юмыг яах билээ дээ.
Бидэнд өнгөрсөн 25 жилд бариагүй хэчнээн цахилгаан станц, тавиагүй хэчнээн урт төмөр зам, босгоогүй хэчнээн олон үйлдвэр бий болов оо! Үүнээс барьсан нь, босгосон нь, ажиллаж байгаа нь хэд байна вэ! Магадтай ганцыг хэлж болох байх. Үйлийн үртэй Оюутолгойн баяжуулах үйлдвэрийг нэрлэж болох байх. Ямар ч байсан гаргасан шийдвэр, хийсэн гэрээ, барьсан үйлдвэр учраас бидэнд барьж ярих юм байна. Тал талаас нь мөлжих нэг толгой байна.
Монголын хөгжилд нөлөөтэй нэг бүтээн байгуулалтыг зогсоох нь Монголын төлөөх нэг амьдралыг таслахтай адил юм. Хүнээр бол ураг байхад нь хэвлийд нь устгахтай ижил юм. Устгасан ургийн тухай, авахуулсан хүүхдийн тухай хэн юу ярих билээ. Харин гараад ирсэн хүүхэд бол, хорвоод мэндэлбэл сайн муу хэлүүлэх нь хамаагүй, хүн болоод л явчихдаг. Оюутолгойн үйлдвэр бол Монгол Улс хөрөнгө оруулагчтайгаа нийлээд төрүүлчихсэн хүүхэд.
Муу бол мууг нь засаад, сайн бол сайныг нь додомдоод явах л ёстой. Муу ч бай, сайн ч бай хүн хийсэн зүйлийнхээ төлөө, эхлүүлсэн үйлийнхээ төлөө хэлүүлээд, тэмцээд явах сайхан л байдаг. Дараа үе нь сайн, ухаантай бол авах сургамжаа аваад, мууг нь сайжруулаад л явдаг жамтай. Зарим юмыг цаг хугацаа шүүж, залруулдаг болохоос биш цаг зүүсэн хийрхэгчид хийдэг ч юм биш.
Юмыг бүтээх хийх таатай боломж ховор олддог тухай би хэдэнтээ өгүүлсэн. Ялангуяа Монгол шиг улсад цаг хугацаа бол хамгийн үнэтэй баялаг. Хэрэв Эрдэнэтийн орд өнөө цагт олдсон бол “Эрдэнэт” үйлдвэр баригдахгүй байх магадлалтай. Манайхан алдахаас айдаг социалист нийгмийг байгуулж байхдаа ч алдсан оносон л байдаг.
Эрин зууны бүтээн байгуулалт гэгддэг “Эрдэнэт” үйлдвэр хүртэл ашиглалтад орсноосоо хойш 25 жилийн дараа дөнгөж Монгол Улсад ашгийн төлбөр төлж эхэлсэн юм. Аливаа баялаг бол ашиглаж байж баялаг болдог. Үр ашгаа өгдөг.
Өнөө цагт монгол хүнд сансарт нисэх хувь анх тохиосон бол Гүррагчаа нисэхгүй ч байсан байж болох. Нэг захиалгат нэвтрүүлэг л түүний суух байсан сансрын хөлгийг “унагачих” ч байсан юм билүү. Сансрын баатар маань цагаа олж төрсөн нь юутай гайхалтай. Цаг хугацаа, боломж хоёр бол манай улсын хувьд гадны мөнгөн тэмдэгтээс ч үнэтэй, алдахад даанч хайран баялаг. Цагийн юмаа цагт нь амжуулж, олдож буй боломжоо ашиглаж чадвал Монголын ард түмэн нэг шинэ бахархалтай болно.
Харин эс чадвал хаяж бас авч болдоггүй нэг шинэ хэрүүлтэй үлдэнэ.
Сайхан Монгол орныхоо төлөө сарвайтал гүйх урамтай л байдаг. Ирээд элэгдүүлэх нь хүнд. Харийн хүнд, гадны удирдагчид улсаа муулах монгол хүн гэж байхгүй. Харин заримдаа итгэж ирсэн хүмүүсийн урам хугарахыг, хэлэлцэж тохирсон зүйлээ нурахыг үзээд Монголоо чин сэтгэлээсээ магтсандаа, тэгж ажиллахыгаа миний үүрэг гэж зөрүүдэлсэндээ санаа зовох үе гарах нь бий. Гэхдээ би “Монгол хүн” гэж хэлүүлэх хувь заяандаа баярладаг. “Бид алдаагаа засаж чадна. Монгол бол эрх чөлөөтэй, сүүдрээ нуудаггүй орон” гэж хэлэх бүртээ би урамшдаг.
Монголын заяа их гэдэгт би итгэдэг. Учир нь Монголын зам бол нэг муу эсвэл нэг сайн хүнд ногдсоноос хамаагүй урт юм. Аль нэг хүний муу үйл нь сургамж болоод, сайн үйлс нь үлгэр дуурайл болж үлддэг. Миний Монгол миний хүүхдэд үлдэнэ. Бидний ач зээ, хойч үед үлдэнэ. Ирж байгаа түм түмэн үеийн монголчуудад үлдэнэ. Харин бид ногдсон ачаагаа даагаад хийж бүтээх ёстойгоо хийгээд л явах ёстой. Хэлэх юмаа хэрэгтэй үед нь хэлээд, хийх юмаа цагт нь хийгээд, гардаг алдаа оноогоо, шийдвэрийг гаргах ёстой үед нь гаргаад л урагшлах хэрэгтэй. Бүх юмыг алга ташуулж хийх боломжгүй.Ташсан бүхэн ч зөв байдаггүй юм.
Асуудлын шийдэл зайнаас ажиглах заримд нь хоёр талдаа иртэй хутга адил хоёр талтай харагддаг байх. Эсвэл зөв, эсвэл буруу гэж. Жишээлж нэг толгойн тухай ярихад, Оюу толгойн ордыг ашиглахын хувьд зөв, буруу гэсэн хялбар сонголт байгаагүй юм. Байсан бол, эрхбиш зөвийг нь сонгох байсан. Хөрөнгө оруулалтын гэрээг хүртэл сайн хийх, муу хийх гэсэн асуудал байгаагүй. Тухайн цаг, орчин, нөхцөлд аль цэг хүртэл гэрээлэгч тал тэсэж үлдэх, эс тэсэж үлдэх л асуудал байсан.
Хөрөнгө оруулагчийн хувьд ч Монгол Улсад олон сонголт байгаагүй. Цаг хугацааг ч дахиад алдах, дахиад сунгах эрх байгаагүй. Энэ бүхнийг сэтгэл цэвэр, үйлс шударга давж гарсан болоод л би “Монголчууд бид урагш нэг алхлаа” гэж хэлсэн юм. Түүхэнд хийсэн алхмыг ухраах арга байдаггүй. Эсвэл “хэрэв” гэж ярьж бичээд өөрчлөх боломж байдаггүй. Хүн хүний тархины тавил, сэтгэлгээний цар, улс оронд тохиодог түүхэн цаг мөч, шийдэл гэдэг бол огт тусдаа, хоёр өөр зүйл. Хувь хүний баатарлаг тэмцэл, бодлогын шүүмжлэлийн ард мэргэн хүний хэлснээр “хувийнх нь жижиг сонирхол” нуугддаг бол, улс орны хувьд ард түмнийх нь нэгдмэл эрх ашиг зогсдог юм.
Сайн хөрөнгө оруулагч, муу хөрөнгө оруулагч гэж үгүй. Хөрөнгө оруулагч л гэж байдаг. Харин манай орны хувьд гурав дахь хөрөнгө оруулагч гэсэн бүхэнд танил томьёолол бий. Би энэ бодлогыг аль ч үед уламжилж авч явах ёстой гэж боддог. Мөн хөрөнгө оруулалтыг их бага гэж ялгах нь чухал биш. Харин хөрөнгө оруулагчаас Монголын нутагт шингэх, зарах хөрөнгө нь их байх тусам сайн. Монголд их хөрөнгө зарна гэдэг бол монгол хүнд, манай аж ахуй эрхлэгчдэд, Монгол Улсад хэрэгтэй. Зарах хөрөнгө оруулагч мөнгөө харамлаагүй байхад, заруулах гэж авч ирсэн бид өмнөөс нь хэл амхийх нь үнэндээ илүүц.
Улс, олон нийтийн төлөө гэж зориг шулуудаж дээлээ өмсөөд өвлийн жавраар гэрээсээ гарснаас хойш миний хувьд зууны дөрөвний нэгийг ардаа орхижээ. Би энэ хооронд нэг л юм үнэн болохыг мэдэхийн дээдээр мэдлээ. Тэр бол “Эдийн засаг үлгэрт хууртдаггүй” гэдгийг. Сонгуулийн амлалтад, цаасан дээрх тайланд, хурал чуулганы худал үнэн мэтгэлцээнд, зурагтаар гарах нэвтрүүлэгт алинд ч хууртахгүй юм, энэ эдийн засаг. Эдийн засгийн “уйлах, инээх” нь мөнгөөр, хөдөлмөрөөр эсвэл хийсэн ажлаар хэмжигддэг аж. Хохирол гарсан бол төлбөрөө ядуугаас нь ч, баянаас нь ч найраагүй авах юм.
Өнгөрсөн хугацаанд хурал цуглаан, зурагт, радио, сонин хэвлэлээр монголчууд хоорондоо хийсэн хүйтэн дайны төлбөр болох олон их наяд төгрөгийг монгол хүн бүр л төлж байна. Алдсан цаг хугацаа, босгоогүй бүтээн байгуулалт, гараад явсан гадаад валют хүртэл бид бүгдийн нуруун дээр хохирол, ачаа, төлбөр болон бууж байна.
Монголчууд цалингаа, тэтгэврээ, орлогоо бууруулж төлж байна. Ажил амьдралаа алдаж, бас бухимдаж, байгаа бүхнээ шавхаж, байхгүйдээ өр зээл тавьж төлж байна. Үндэсний мөнгөн тэмдэгтээ үнэгүйдүүлж, өв хөрөнгөө шавхаж төлж байна. Бүтэн авдаг мах, гурил, талх, тосоо таллаж төлж байна. Авч чадахгүй нь хоосон, галгүй хонож төлж байна. Эхнэр хүүхдээ нөмгөн гүйлгэж төлж байна. Ийм төлбөр, ийм хорлолыг өдөөгчдийн бахыг ханган төлж байна.
Дээрээс нь хүний мөнгийг, бусдын хөрөнгийг худал хэлж татах гэж байдаггүй юм байна. Хүний итгэлийг хуурч сэргээнэ гэж үгүй юм байна. Төлбөрөө төлж байж л энэ бүхний ард бид гарах юм байна. Өнгөрсөн хэдэн жилийн өрнөл, ороо бусгаа, эргэж буцсан байдлаас авч байгаа миний сургамж бол энэ. Нээлттэй нийгмийн амьдрал бол сурах үйл явц гэдэг нь үнэн. Гэхдээ сургалтын төлбөрийг бүгд хамтдаа төлдөг нь бас үнэн юм. Уг нь зарим нэг төлбөрийг төлөхгүйгээр бид урагшилж болох л байсан.
БҮТЭЭХИЙН ТӨЛӨӨ ПОПУЛИЗМ ХИЙЕ
Манай улсад бүтээж хийх нь удахын хэрээр, “популист” гэдэг нэр давтагдах нь олонтаа болж байна. Популизмыг заавал нураахтай, хорлохтой, хувь хүний тодрохтой, амьдрах аргатай холбох хэрэггүй юм. Чимэдийн Сайханбилэг Ерөнхий сайд Япон улсад очоод, сайн зүйл яриад, сайхан юм бүтээгээд л ирж байна. Түүний ярьсныг дэмжиж, хөрөнгө оруулагчдыг урьж, бүтээгчдээ түшиж, том төсөл хөтөлбөрөө ажил болгож популизм хийцгээе. Бүтээхийн төлөө, хийхийн төлөө, нэгэндээ урам өгч сайн сайхныг нь ярьж популизм хийцгээе.
“Эх орон” гэдэг үгийг би “дотроо хадгал” гэсэн утгатай гэж боддог. Эх орноо нүүрэн дээрээ наачихаад сэмэртэл зулгаахаа эсвэл хайлтал нь шүлсдэхээ больё. Хайран санагдах юм. Эх орноо хайрлах гэж байгаа бол дотогшоо харж хайрлая. Юм бүтээж, ажлаа сайн хийж, бие биеэ дэмжиж хайрлая. Хэн ч гадагшаа хашгирч чадна, одоо цагт.
Өмнөх нийгэмд, социализмын үед нийгмээ муулах, удирдлагаа хараах бол эр зориг байсан юм. Тийм хүн ч цөөн байж дээ. Шийтгэл, ширвэлт нь ч ширүүн байсан. Одоо бол ийм байх нь эр зоригийн асуудал биш. Зүгээр л Таны эрхийн асуудал. Яаж харагдах, юу хэлэх хэлэхгүйгээ, хийх хийхгүйгээ өөрөө л шийднэ. Өөрөө ямар явах чинь өөрөөс чинь л шалтгаална.
Монголчууд бидний өнөөгийн зовлон бол гэнэт муу нийгэмд орсондоо ч биш, гэнэт баахан муу хүн сонгосондоо ч биш. Энэ байдал сайжрах л байх. Гэхдээ дүн нуруу нь үүнээс их дээрдэж, бас дордохгүй байх магадлалтай. Монголчууд бидний зовлонгийн ихэнх нь хүн бүр өөрөө өөрийгөө хариуцах болсноос л үүдээд байгаа юм. Хүн бүр дор бүрнээ өөрийгөө хариуцаад, хувь заяандаа эзэн болоод, ажил амьдралаа аваад явчихвал манай өнөөгийн зовлонгийн ихэнх нь шийдэгдэнэ. Хүний өмнөөс бид эрх чөлөөтэй болоогүй. Өөрсдийгөө бодож л эрх чөлөөг сонгосон. Гэхдээ эрх чөлөө бол ухаан шаарддаг сонголт. Тэвчээр шаарддаг сонголт.
Мэргэн авхай та энэ хүртэл миний бичсэнийг уншсан бол би Танд талархал илэрхийлье. Цааш нь би улстөрчид, өнөөдөр Монгол Улсын бодлогыг тодорхойлох хэрэгжүүлэхэд оролцож байгаа хүмүүст гурван зүйл сануулах гэсэн юм. “Өрхийг нь тараая гэвэл хүүхдийг нь эрхлүүл. Улсыг нь тараая гэвэл түшмэдийг нь урвуул, эрхлүүл” гэсэн үгтэй юм.
Нэг: Монголын хувь заяаг шийдэлцэх гэдэг бол ховор хувь тавилан. Төр, түмнийхээ төлөө зүтгэх, ажиллах бол ховор олдох үүрэг, бас боломж. Хэрэв таны үйлдэл, бодлого, үйл ажиллагаа Монголыг хорлох үр дагавартай бол түүнийг мэдсэн цагаасаа Монголын төрөөс холд. Хүнд хийж болохгүй, таарахгүй, зохихгүй ажил гэж байдаг. Би зарим хүнд энэ тухай хэлж сануулж явлаа. Өөртөө ч би энэ зарчмаа үргэлж сануулахыг хичээдэг.
Хоёр: Төрийн хүн гэдэг бол дээд эрх ашигт л үйлчлэх ёстой. Энэ бол монгол түмний эрх ашиг, хөгжил дэвшлийн эрх ашиг. Хөгжил бол манай орны хувьд аюулгүй байдлын ч, бүрэн эрхт байдал, тусгаар тогтнолын ч баталгаа юм. Энэ бол монгол хүн бүрийн нийтлэг эрх ашиг. Үүнд л төрийн бүх шатны албан хаагч үйлчлэх ёстой. Хувиа бодох бол төрийн хүнд байж болохгүй авир. Та бидний өвөг дээдэс ингэж сургасан. Бидний хийсэн түүхэн сонголтын учир утга нь ч энэ юм. Сайн үйлс, сайхан сэтгэлээрээ гайхагдаж явсан Тереза ээж “Бурхан биднээс үйлчил гэж хүсдэг. Гавьяа байгуулаадах гэж хэнийг ч шахдаггүй юм” гэж хэлсэн байдаг.
Гурав: Ёс зүй гэдэг бол хүнээс өөрөөс нь эхэлдэг зүйл. Ёс зүйтэй хүн бол харанхуйд ч ёс зүйтэй байдаг. Хэн ч хараагүй байхад ёс зүйтэй байдаг. Хээр эзгүйд ч, хэтэвч дүүрэн мөнгөний өмнө ч ёс зүйтэй байдаг. Муу үйлдэл өөртөө л гай тарьдаг. Бид Монголын сайныг үзэх гэвэл бие биенийхээ мууг харах гэж хоорондоо ил далд дайсагналцах хэрэггүй юм.
Гэхдээ энэ бол дутагдлаа ярихгүй байцгаая гэсэн үг биш. Бид улам сайн ярилцах ёстой. Үүнд л манай тогтолцооны хүч, дархлаа нь оршдог юм. Ямар ч албан тушаалтныг шүүмжилж болно. Харин шүтэж болохгүй. Ардчиллыг буруутгаж болно. Харин гутаах хэрэггүй. Нээлттэй нийгэм, өсөрхөл доромжлол, хагарал хоцрогдол, буруу зөв зуршил бол дахиад л бас тус тусдаа зүйл. Ухаант хүн хялбархан ялгачих эд.
Цагаан сар гарах гэж байна. Ерөөлийн сайхныг хүмүүс бие биедээ хэлдэг бэлгэ ерөөл дүүрэн сайхан цаг ирж байна. Үрийн үрдээ, үеийн үедээ би хувьдаа үүнийг л захих гэж үзэг цаас нийлүүлэв. “Аливаа юмыг сайн талаас нь хар. Болох талаас нь бод. Бүтээх талаас нь зүтгэ.”
Надад хандсан нэг сонгогчийн шуудхан асуултаар энэ бичвэрийг би өндөрлөе. “Ийм ухаантай ард түмнийг, ийм баялагтай орныг, ийм байдалтай болгоод орхи гэж би чамайг сонгосон уу?”
Монголын Цахиагийн ЭЛБЭГДОРЖ
Жич: Монгол бол миний хөгшин аавын (өвөөгийн) нэр.
2015 оны 2 дугаар сарын 12
Монгол Улсын Их Хурлын дарга Зандаахүүгийн Энхболдын урилгаар манай улсад албан ёсны айлчлал хийсэн Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкины айлчлал амжилттай өндөрлөж, тэрбээр өнөөдөр /2015.02.16/ нутаг буцлаа.
Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин тэргүүтэй эрхэм зочдыг Монгол Улсын Их Хурлын дэд дарга, Улсын Их Хурал дахь Монгол-Оросын парламентын бүлгийн дарга Р.Гончигдорж, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Болдбаатар болон албаны бусад хүмүүс үдлээ.
.
ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкины Монгол Улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын багц мэдээ, мэдээлэл
ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын даргыг Чингисийн талбайд угтан мэндчиллээ
Айлчлалын эхэнд Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд Монгол Улсад албан ёсны айлчлал хийж буй ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкиныг Чингисийн талбайд угтан мэндчилсэн юм. Улсын Их Хурлын дарга эрхэм зочны хамт их эзэн Чингис хааны хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлсний дараа Төрийн ордны Ёслол хүндэтгэлийн өргөөний Баганат танхимд саатан Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин хүндэт зочны дэвтэрт сэтгэгдлээ үлдээн, гарын үсэг зурсан юм. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин нар хэлэлцээ хийлээ
Хүндэт зочны дэвтэрт гарын үсэг зурсны дараа Монгол Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин нар хэлэлцээ хийв. Хэлэлцээний үеэр талууд хоёр орны улс төр, худалдаа эдийн засаг, соёл, шинжлэх ухаан, боловсрол, хил орчмын бүс нутгийн хамтын ажиллагааны үр ашгийг дээшлүүлэх арга замын талаар хөндөж ярилцсан.
Хэлэлцээнд Улсын Их Хурлын дэд дарга Р.Гончигдорж, Л.Цог, Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Батцэрэг, Д.Хаянхярваа, Д.Арвин, Г.Баярсайхан, О.Содбилэг, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Болдбаатар, Гадаад хэргийн дэд сайд Н.Оюундарь, албаны бусад хүмүүс оролцов. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын даргад бараалхав
Хэлэлцээрийн дараа ноён С.Е.Нарышкинд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг бараалхав.
Ерөнхий сайд, ОХУ-тай уламжлалт сайн хөршийн найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагаагаа гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх нь Монгол Улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэлийн нэг гээд сүүлийн жилүүдэд хоёр орны хооронд өндөр дээд түвшний айлчлал, яриа хэлэлцээний давтамж нэмэгдэж байгаад сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлсэн.
Мөн ОХУ-тай төмөр зам, барилга, эрчим хүч, уул уурхай, хөдөө аж ахуй зэрэг уламжлалт хамтын ажиллагаатай салбаруудаас гадна хурдны зам зэрэг шинэ салбарт хамтран ажиллах сонирхолтой байгаагаа хэллээ. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга бараалхав
Айлчлалын хөтөлбөрийн дагуу дараа нь Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид бараалхсан. Уулзалтын эхэнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга, төлөөлөгчдийн хамт Монгол Улсад хүрэлцэн ирсэнд талархал илэрхийлж, айлчлалд нь амжилт хүслээ.
Мөн тэрээр, бүр өнгөрсөн ХХ зууны эхээр, 1911 онд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Т.Намнансүрэн Орост айлчлахдаа Төрийн Думд айлчилж, тэндээсээ санаа авч Монголдоо ирээд хоёр танхимтай парламент байгуулж, парламентын системийг Монголд нэвтрүүлж байсныг энэ үеэр тэмдэглэж байлаа. Өнөөдөр энэ түүхийг санаж ОХУ-ын парламентын төлөөлөгчдийг хүлээн авч байгааг дурдаад “Парламент хоорондын харилцааг улам бэхжүүлэхэд таны айлчлал чухал юм. Таны айлчлалд амжилт хүсье” гэлээ. ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийн өнгөрсөн жил Монголд айлчлах үеэр гарын үсэг зурсан баримт бичгүүд болон яриа, хэлэлцээнүүдийг ажил хэрэг болгох талаар хоёр тал анхааран ажиллаж байгааг тэмдэглэж байлаа. ОХУ-д визгүй зорчдог болсон тул орос, монголын олон иргэд харилцан зорчиж, сэтгэгдэл өндөр байгааг Төрийн тэргүүн хэлсэн.
ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин хариу хэлсэн үгэндээ өөрийг нь хүндэтгэн хүлээн авсан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид талархал илэрхийлж, “ОХУ-ын хувьд Монгол Улстай эртний сайн хөршийн харилцаатай орон юм. Монгол Улстай стратегийн харилцаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлэх нь ОХУ-ын гадаад харилцааны тэргүүлэх бодлого байсаар ирсэн. Монгол Улс ч ОХУ-тай харилцах харилцаагаа тэргүүлэх чиглэлд хөгжүүлж байгааг үнэлж байдаг” гэлээ.
Уулзалтын төгсгөлд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путинд чин сэтгэлийн мэндчилгээ дэвшүүлэв. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
Монгол, Оросын парламентын дарга нар хэвлэл мэдээллийнхэнд мэдээлэл хийлээ
Монгол Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин нар айлчлалын үр дүнгийн талаар хэвлэл, мэдээллийнхэнд товч мэдээлэл хийв.
Мэдээллийн эхэнд Монгол Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, миний урилгаар Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга Сергей Евгеньевич Нарышкин манай улсад албан ёсны айлчлал хийж байна. Монгол Улс Оросын Холбооны Улстай уламжлалт, сайн хөршийн найрсаг харилцаагаа гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхийн төлөө байдаг бөгөөд манай хоёр орны хооронд хөгжүүлж буй стратегийн түншлэлийг цаашид шинэ агуулгаар баяжуулах, хоёр улсын парламент хоорондын идэвхтэй харилцааг өргөжүүлэхэд энэхүү айлчлал чухал ач холбогдолтой юм гээд өнөөдөр хийсэн хэлэлцээрийн үеэр Монгол, Оросын харилцааны өнөөгийн явцыг дүгнэж, цаашид өргөжүүлэн хөгжүүлэх боломжийн талаар санал солилцлоо. Мөн хоёр талын хооронд яригдаж ирсэн зарим тодорхой асуудлын шийдлийг урагшлуулах, хоёр улсын парламент хоорондын хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэх боломжийн талаар ярилцсан хэмээгээд Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга Сергей Евгеньевич Нарышкины айлчлалд амжилт хүсэв.
Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин Монгол Улсад айлчлахыг урьсанд нь Монгол Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболдод талархаж байна гээд Оросын Холбооны Улсын хувьд Монгол Улс нь тэргүүний ач холбогдолтой хөрш улс юм. Манай хоёр орны хамтын ажиллагаа уламжлалт сайн хөршийн харилцаанд үндэслэж, өргөн хүрээний хамтын ажиллагаа гүн гүнзгий хөгжиж ирсэн. Түүнчлэн эдийн засаг, хүмүүнлэгийн салбарт харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ олон улсын хамтын ажиллагааны асуудлаар манай хоёр орон адил төстэй байр суурь баримталдаг бөгөөд хоёр орны хоорондын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд саад болохуйц улс төрийн ямар нэгэн асуудал байхгүй. Өнөөдрийн хэлэлцээрийн явцад хоёр талын харилцааны өргөн хүрээний асуудлыг хэлэлцэж, түүний дотор парламент хоорондын болон улс хоорондын худалдаа эдийн засгийн, хүмүүнлэгийн салбарын асуудлыг хэлэлцсэнийг онцлон тэмдэглэв.
Мөн Халхын голын дайны ялалтаар гагнагдсан Монгол, Оросын ард түмний дайчин нөхөрлөл Аугаа их эх орны дайны хүнд бэрх жилүүдэд болон 1945 оны чөлөөлөх дайны үхэлтэй өрссөн өдрүүдэд улам бэхжин баяжсан хэмээн хоёр тал онцолсон.
Мэдээллийн дараа ОХУ-ын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга тэргүүтэй зочид төлөөлөгчид Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны танхимтай танилцав. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
Маршал Г.К.Жуковын хөшөөнд цэцэг өргөлөө
Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга С.Е.Нарышкин ЗХУ-ын дөрвөн удаагийн баатар, Монгол Улсын баатар, маршал Г.К.Жуковын хөшөөнд цэцэг өргөж, түүний гэр музейг үзэж сонирхлоо.
Халх голын байлдааны ялалтад онцгой үүрэг гүйцэтгэн, үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Зөвлөлт Холбоот Улсын дөрвөн удаагийн баатар, БНМАУ-ын хошой баатар, маршал, Г.К.Жуковын хөшөөг 1981 онд босгожээ. 1939 онд Халхын голын байлдааныг командлахаар Улаанбаатарт буудалласан байшинг нь музей болгож, дэргэдэх талбайд хөшөөг босгосон билээ. 1939 оноос 1940 оны тавдугаар сарын эхэн хүртэл Г.К.Жуков уг байшинд амьдарч байсан аж.
Цэцэг өргөх ёслолд Улсын Их Хурлын дэд дарга Л.Цог болон албаны бусад хүмүүс оролцлоо. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
“Монгол-Оросын харилцааны түүх, уран зохиолын асуудал”
сэдэвт дугуй ширээний уулзалтад оролцов
Сергей Евгеньевич Нарышкин үдээс хойш Гадаад хэргийн яаманд болсон “Монгол-Оросын харилцааны түүх, уран зохиолын асуудал” сэдэвт дугуй ширээний уулзалтад оролцов. Тэрээр уулзалтын эхэнд хэлсэн үгэндээ, “Орос, Монголын түүхчид харилцан туршлага солилцсоор ирснийг онцлон дурдаад, хоёр орны эрдэмтдийн хамтын ажиллагааны үр дүнд хэд хэдэн чухал амжилтад хүрснийг цохон тэмдэглэв.
Мөн бидний хамтран хэрэгжүүлэх төслүүд олон талын сонирхолтой байх болно. Ялангуяа тусгаар тогтносон Монгол Улс хөгжихөд Орос орны гүйцэтгэсэн үүрэг нөлөө их юм. 1913-1914 онд Орос оронд Монголын анхны Ерөнхий сайд айлчилсан. Түүний айлчлалын гол зорилго нь оросын төрийн тогтолцоотой танилцах явдал байлаа. Хаант Орос орны төрийн Думын хуралдаан дээр Монгол Улсын Ерөнхий сайд оролцсон нь хүндэтгэлтэй үйл явдал болсныг онцлон хэлэхэд таатай байна. Энэхүү айлчлалын дараа Монгол Улсад хоёр танхимтай парламент байгуулагдсан. Миний бие Төрийн Думын даргын хувьд 100 жилийн өмнөх энэ үйл явдал маш их билэг дэмбэрэлтэй үйл явдал байсан гэж үздэг. Монголчууд орос хэлийг бүх нийтээрээ сайн мэддэг. Соёлын хамтын өвтэй байна гэдэг манай хоёр орны харилцан ойлголцолд маш чухал үүрэгтэй” хэмээн онцлов.
Оросын Холбооны Улсын Холбооны Хурлын Төрийн Думын дарга бөгөөд, “Оросын түүхийн нийгэмлэг” холбооны тэргүүний хувиар С.Е.Нарышкин, Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академийн ерөнхийлөгч Б.Энхтүвшин нар хамтын ажиллагааны санамж бичигт энэ үеэр гарын үсэг зурсан юм. /Дэлгэрэнгүйг энд дарж үзнэ үү/
Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл,
олон нийттэй харилцах хэлтэс
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Э.Бат-Үүл Удирдлагын багийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, Засгийн газрын чиг үүргийг дүүрэгт төлөөлөн хэрэгжүүлэх, Нийслэлийн Засаг даргын 2013-2016 оны үйл ажиллагааний хөтөлбөр, Нийгэм, эдийн засгийн 2015 оны зорилтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор нийслэлийн Засаг даргын салбар хариуцсан орлогч нар, удирдлагын зөвлөлийн гишүүд, дүүргийн Засаг дарга нар, Төсвийн шууд захирагч нартай 2015 оны Үр дүнгийн гэрээ байгуулах ажиллагаа боллоо.
Тус үйл ажиллагааны эхэнд Нийслэлийн Засаг даргын 2015 оны А/03 дугаар захирамжаар 2014 оны үйл ажиллагааны үр дүнд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийсний дагуу нийслэлийн удирдлагын зөвлөлийн хуралдаанаар хэлэлцэж, “Бүрэн хангалттай” үнэлгээ авсан дүүрэг, харъяа агентлаг, төсөвт үйлдвэрийн газруудад “Батламж” бүхий шагнал гардууллаа.
2014 онд Сүхбаатар дүүрэг, Баянзүрх дүүрэг, Хүүхэд, залуучуудын сургалт хүмүүжлийн тусгай цогцолбор, Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн, Монголын Хүүхдийн ордон, Авто замын газар, Архивын газар, Нийтлэг үйлчилгээний газар, Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газар, Ус сувгийн удирдах газар гэрээгээр хүлээсэн үүргээ “Бүрэн хангалттай” биелүүлсэн байна.
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч салбар хариуцсан орлогч нар, Удирдлагын зөвлөлийн гишүүд болох нийслэлийн ЗДТГ-ын дарга, Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежер бөгөөд Захирагчийн ажлын албаны дарга, Улаанбаатар хотын Ерөнхий Архитектор бөгөөд Нийслэлийн Ерөнхий төлөлөгөөний газрын дарга, дүүргийн Засаг дарга нар, Засаг даргын харъяа 14 газар, чиг үүргийн 57 агентлаг, төсөвт үйлдвэрийн газрын удирдлагатай 2015 оны Үр дүнгийн гэрээ байгууллаа.
Энэ үеэр нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Э.Бат-Үүл “Бүрэн хангалттай үнэлгээ авч, шагнал гардсан удирдлагуудад баяр хүргэж, нийслэлчүүдийнхээ нэрийн өмнөөс талархал илэрхийлье. Эрүүл, аюулгүй Улаанбааатар хотыг бий болгохын төлөө улам хичээнгүйлэн ажиллахыг та бүхнээсээ хүсч байна. Та бидний хамтын хүчээр бүтээн байгуулалтын хурд өмнөх жилүүдийнхээс 2,5 дахин өсчээ. Үүнд ч иргэд сэтгэл хангалуун байгаа төдийгүй илүү их хурдтайгаар ажиллах итгэл, найдвар бидэнд тавьж байна. Сайн зүйл олон байгаа ч дутагдал бас байна. Өнгөрсөн жилүүдийн хариуцлага, ажлын алдааг арилгахгүйгээр одоо ажиллаж байгаа цөөнгүй тохиолдол байгааг хатуу анхааруулмаар байна. Э.Бат-Үүл гэдэг хүнд зориулж, миний төлөө, миний гарын үсгийг авахын төлөө ажиллах хэрэггүй. Надад зориулж биш, намайг аргалах биш, өөрийнхөө хамгийн хайртай дотны хүн, үр хүүхдүүдийнхээ ирээдүйн төлөө ажиллаасай гэж та бүхнээс хүсч байна. Эрх мэдэлтэй байх үедээ гаргасан хүнд суртал эргээд танд ирдэгийг бүү мартаарай” гэж онцлон хэлсэн юм.
Мөн энэ үеэр нийслэлийн газрын асуудлыг хариуцаж буй Нийслэлийн Өмчийн харилцааны газартай хугацаатай үр дүнгийн гэрээ байгуулж байгаагаа хэлсэн юм. Учир нь тухайн газартай холбоотой иргэдийн эрх ашиг хөндөгдсөн хэд хэдэн асуудлаар гомдол ирсэн тул тухайн асуудлыг нягтлах зорилгоор богино хугацаатайгаар гэрээний биелэлт гаргах гэрээ байгууллаа гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Хэсэг телевизийн салбарт хөл тавьсан дуучин С.Сэрчмаа уран бүтээлийн тоглолтоо хийхээр болжээ. Тэрээр ирэх гуравдугаар сарын 7-нд буюу “Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр”-ийг тохиолдуулан “Vegas Night Club” -т амьд хөгжмийн тоглолт хийхээр болсноо дуулгалаа. Уг тоглолт нь VIP буюу тусгай зочдод тоглогдох бөгөөд тасалбарынх нь үнэ өндөр байх сурагтай. Юутай ч удаан хугацаанд тоглолт хийгээгүй дуучин бүсгүй маань фэнүүдтэйгээ тайзан дээрээс эргэн мэндчилэх бололтой.
Зүүн Украинд гал зогсоох шийдвэр гарснаас хоёр хоногийн дараа тус улсын зэвсэгт хүчин болон ОХУ-ын салан тусгаарлагчид хооронд дахин буудалцаан болов. Үүний улмаас Украины аюулгүй байдлыг хамгаалах хүчний таван албан хаагч амиа алдаж, 25 хүн шархадсан талаар тус улсын Батлан хамгаалах яамны хэвлэлийн төлөөлөгч Андрей Лусенко мэдээлжээ. Тэд жижиг зэвсгээс эхлэн миномёт хүртэл ашигласан аж.
ОХУ-ын салан тусгаарлагчид энэхүү тулаанд Украины талыг буруутгаж буй юм байна. Украины зэвсэгт хүчний салбарын хэвлэлийн төлөөлөгч Дмитрий Чалов хэлэхдээ, Зүүн Украины Мариуполь орчимд миномётын галаар цохилт өгсөн гэв. Энэхүү буудалцаан ням гаригийн оройноос эхэлсэн бололтой. Өнгөрсөн даваа гаригт Украины Батлан хамгаалахын хэвлэлийн төлөөлөгч Андрей Лусенко сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийх үеэрээ “Бид зөвхөн хариу цохилт л өгөх болно” гэсэн байна.
Зүүн Украинд 10 сарын турш үргэлжилсэн “дайн” өндөрлөснийг зарласан. Гэвч түүнээс хойш 90 минутын дараа Луганскийн бүс нутаг дахь Золот орчимд гал нээсэн байна. Украины Ерөнхийлөгч Петро Порошенко салан тусгаарлагчид гал зогсоох тушаалыг дагаж чадахгүй бол Украин даяар дайны байдал зарлах болно гэж анхааруулсан байна.
Өнгөрсөн даваа гаригт Зүүн Украины олон газарт хүчирхийллийг зогсоож, түр эвлэрэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж байв. Энэ нь нуугдаж байсан зарим оршин суугчдын хувьд гадагш гудамжинд гарч, хоол хүнс, эм тариагаа цуглуулах боломж олгожээ. Гэвч ирээдүйд юу болох нь тодорхойгүй байна. Нэгэн эмэгтэй CNN-д “Хэдий болтол энэхүү цуст дайн үргэлжлэх юм бол” хэмээн хэлжээ.
“Бид бүгдээрээ энхийг хүсч байна”.
Өнгөрөгч долоо хоногт ШӨХТГ-аас хэвлэлийн бага хурал зарлаж, цемент, арматурын чиглэлээр үйлдвэрлэл явуулахаар хөнгөлөлттэй зээлд хамрагдсан үндэсний зарим компаниудыг “зээлийн хөрөнгийг зориулалт бусаар зарцуулсан, үүнээс болж 40 тэрбум төгрөгийн хохирол учирсан” гэж мэдээлсэн. Гэтэл уг мэдээллээс болж банкууд олгосон зээлээ хаахад хүрч, хамтран ажилладаг түншүүдээс ч үл итгэх байдал үүсээд байгаа талаарх гомдол чирэгдэл тасрахаа больсон байна. Иймд БХБЯ-ны төрийн нарийн бичгийн дарга Р.Эрдэнэбүрэн өчигдөр “Жигүүр гранд” группын ерөнхийлөгч Д.Баттөрд албан захидал илгээж, уучлал гуйсан байна. Төрийн нарийн бичгийн дарга уг захидалдаа,
“…Миний бие Засгийн газрын 2013 оны аравдугаар сард болсон “Бүтээн байгуулалтын цаг” хуралдааны үеэр мэдээлэл хийхдээ танай группыг дуусаагүй барилгын зээл хөтөлбөрт хамрагдсан боловч, барилгын метр квадратын үнэ өсгөж гэрээгээ зөрчсөн хэмээн мэдээлсэн билээ. Гэтэл уг мэдээлэл сайтар судлагдаагүй, бодит бус мэдээлэл байсны дээр танай байгууллагын бизнесийн нэр хүндэд халдахуйц үйлдэл болсонд хүлцэл өчиж байна” гэжээ. Мөн төрийн зүгээс баялаг бүтээгчдээ хамгаалж, дэмжих үүрэгтэй гэдгийг хүлээн зөвшөөрч, сүүлийн үед газар аваад байгаа төрийн нэрээр далайлган бизнес рүү дайрч давшилдаг, дарамт шахалт үзүүлдэг байдлын төлөө ч бас хувиасаа уучлал хүсч, энэ бүхнийг түргэн өөрчилж “сайн засаглалтай төр, сайн засаглалтай компани” болохын ерөөлөөр тус компанийн нийт хамт олонд сар шинийн мэндчилгээ дэвшүүлсэн байна. Р.Эрдэнэбүрэн даргын залруулснаар “Жигүүр Гранд” компани тухайн үед БХБЯ-наас хэрэгжүүлсэн зээлийн хөтөлбөрт хамрагдаагүй байжээ.
“Монгол газар” компанийг төлбөрийн чадваргүй болохыг дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны II шүүхээс өнгөрсөн нэгдүгээр сард тогтоож дампуурлын гэх хэргийг үүсгэсэн. Ингээд тус компанийг татан буулгах эсвэл хөрөнгөжүүлэх эсэх асуудлыг шүүх анхан шатны хурал өнөөдөр тус шүүхэд болох юм.
Шүүхэд нэхэмжлэгч компаниуд “Монгол газар” компаниас 480 орчим тэрбум төгрөгийг нэхэмжлээд байгаа. Өнөөдрийн шүүх хурлаас тус компанийг татан буулган нэхэмжлэгчдийн хохирлыг барагдуулах эсвэл дахин хөрөнгөжүүлэх эсэхийг шийдэх юм.
Монголчууд зах зээлийн эдийн засагт шилжсэнээс хойш 20 гаруй жилийн нүүрийг үзэж байна. Энэ хугацаанд манайд хамгийн их хөгжсөн, бас мөнгө босгосон салбар уул уурхай. Өнгөрсөн хугацаанд бий болсон банкнууд, томоохон хэмжээний хөрөнгө оруулалтууд уул уурхайгаас олсон ашигт тулгуурлан бий болсон. Харамсалтай нь сүүлийн жилүүдэд уул уурхайг үзэн ядах үзэл газар авч байна. Уул уурхайн салбар өө сэвгүй хөгжиж байна гэж хэн ч хэлэхгүй. Гэхдээ өнөөдрийн хүнд байдлаас гарах гарц уул уурхай. Гадны хөрөнгө оруулалтыг түлхсэн 108 лицензийн талбай нь манай улсын нэг багийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээнээс илүүгүй гэнэ. Харин энэ 108 лиценз ашиглах эрх олгосноор долларын ханшийг богино хугацаанд буулгах боломжтой аж. Харамсалтай нь уул уурхайн ашиглалтыг эсэргүүцэгчид Монголын байгаль сүйдсэн тухай ухуулж ашиглалтыг зогсоож байна. Зарим нэг газар сүйдсэн байж болно. Гэхдээ тийм их хэмжээний биш гэж мэргэжилтнүүд үздэг.Тэгээд ч манайд нөхөн сэргээлт хийдэг мэргэжлийн байгууллагууд бий болж байна.
Х.БАТТӨГС
Олимпийн анхны аварга, Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Гавьяат тамирчин Н.Түвшинбаярыг Гадаад хэргийн сайд Л.Пүрэвсүрэн Монгол Улсын Соёлын элчээр томилж, гэрчилгээ гардуулав. Н.Түвшинбаяр өнөөдөр өглөө Дюселдорфын цомын аваргын тэмцээнд оролцохоор мордож буй юм. Тэрбээр үргэлжлүүлээд Берлинд болох “ИТБ-Берлин-2015″ олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэнд оролцож эх орноо сурталчилна.
Шилдэг гадаад бодлого соёлын бодлого байдаг гэсэн зарчмаар Соёлын элч нь Монгол Улсыг гадаадад сурталчлах үүрэгтэй. Ингэхдээ эх орноо соёл, урлаг, спортоор сурталчлах түүхийн судалгааны хамтын ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үүрэгтэй юм. Гадаад хэргийн сайд Л.Пүрэвсүрэн энэхүү соёлын гадаад сурталчилгааны чиг үүргийг 2015 оноос Гадаад хэргийн яаманд бий болгож, соёлын элчээр дэлхийд алдартай Монгол иргэнээ томилдог журмыг батлаад байна. Олон улсын харилцааны зөөлөн хүчний бодлогын тулгуур болсон соёлын сурталчилгааг дипломат алба цаашид улам өргөжүүлэн хөгжүүлнэ гэж Гадаад хэргийн сайд хэлэв.
Н.Түвшинбаярт 002 дугаартай Монгол Улсын Соёлын элчийн гэрчилгээг гардуулах ёслолын ажиллагаанд Эрүүл мэнд, спортын дэд сайд Т.Болдбаатар, Жүдогийн холбооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга М.Бөхбат, Жүдо бөхийн улсын шигшээ багийн дасгалжуулагч О.Балжинням, ГХЯ-ны албаны хүмүүс байлцав. Мэргэжлийн Сумо бөхийн их аварга Хакухо М.Даваажаргалд Монгол Улсын Ерөнхий сайд 0001 дугаартай Соёлын элчийн гэрчилгээг Токио хотноо гардуулсан билээ.