Month: October 2014

Categories
мэдээ нийгэм

“Хууль сахиулахуйн инноваци“ хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хороо, Хууль зүйн яам, Хууль Сахиулахын Их сургууль, ХБНГУ-ын Ханнс-Зайделийн сан, Нээлттэй нийгэм форум хамтран “Хууль сахиулахуйн инноваци” олон улсын эрдэм шинжилгээний хурлыг Төрийн ордны Их танхимд болж, эрдэмтэд илтгэл тавьж, хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна.

Энэхүү эрдэм шинжилгээний хуралд УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин, УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Ганбат нар оролцож үг хэллээ.

УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин эрдэм шинжилгээний хурлыг нээж хэлсэн үгэндээ хууль сахиулах салбарт инновацийн бодлогыг хэрэгжүүлэх нь хууль сахиулах үйл ажиллагааг дэлхий нийтийн жишигт ойртуулахын зэрэгцээ хүний эрх, эрх чөлөөг баталгаатай хангах хүчин зүйл болж байгааг онцлов. Мөн тэрээр “Эрх зүйн шинэчлэл, хууль зүйн салбарын шинэтгэлийн үйл явц эрчимтэй өрнөж, хууль сахиулах байгууллагууд хөгжлийн бодлогоо тодорхойлж буй энэ цаг үед хууль сахиулахын инновацийн тулгамдсан асуудалд судлаачдын анхаарлыг хандуулж байгаагаараа энэхүү хурлын ач холбогдол оршино. Нийгмийг түгшээсэн онц аюултай, зохион байгуулалттай, үндэстэн дамнасан, шинэ төрлийн гэмт үйлдлүүдийг хоцрогдсон техник хэрэгслээр илрүүлэх нотлох боломжгүйг нийтээрээ хүлээн зөвшөөрч байна. Иймээс энэ хурал нь Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, хууль сахиулах үйл ажиллагаанд инноваци буюу шинэ мэдлэг, технологийн ололт, бусад улс орнуудын тэргүүн туршлагыг шинжлэх ухааны үндэстэй, нэгдсэн бодлогоор нэвтрүүлэх асуудлыг хөндөх юм” гэв.

Харин Улсын Их Хурлын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Ганбат хэлэхдээ “Шинэ мэдлэгийг үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд нэвтрүүлэх, улмаар эдийн засгийн өсөлтийг хангах боломжийг олгож буй “Инновацийн тухай хууль” батлагдан хэрэгжиж байна. Үүнтэй зэрэгцээд шинжлэх ухаан, технологийг хөгжүүлэх цогц бодлого биелэлээ олж буй энэ үед хууль сахиулах үйл ажиллагааны инновацийн асуудлыг энэ хурлаар хөндөх гэж байгаад баяртай байна. Цаашид Хууль зүйн байнгын хороо хууль, эрх зүйн тулгамдсан асуудлаар суурь болон хавсарга судалгаа явуулах, хууль боловсруулах, сурталчлах үйл ажиллагааны хүрээнд Хууль сахиулахын их сургуулийн эрдэмтэн, судлаачидтай нягт хамтран ажиллах болно” гэлээ.

Хууль зүйн салбарын хувьд инновацийн бүтээгдэхүүн нь шинээр батлагдаж буй хуулиуд хэмээн хуралд оролцож буй эрдэмтэн, судлаачид хэлэв. “Инновацийн тухай хууль” батлагдсанаас хойш “Тахарын албаны тухай”, “Төлбөрийн чадваргүй яллагдагчид үзүүлэх хууль зүйн туслалцааны тухай”, “Цагдаагийн албаны тухай”, “Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай” зэрэг олон чухал хууль батлагдсан талаар судлаачид хэлж, цаашид хууль зүйн салбарынхан хамтын ажиллагааны уялдаа холбоог сайжруулах шаардлагатай хэмээн санал нэгдлээ.

Энэхүү эрдэм шинжилгээний хуралд Хууль Сахиулахын Их сургуулийн захирал, профессор Р.Чингис, ХБНГУ-ын Ханнс-Зайделийн сангийн Монгол дахь төлөөлөгчийн газрын тэргүүн, Хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор, профессор Ц.Сарантуяа, ХБНГУ-ын Людвиг Максимилианы нэрэмжит Мюнхений Их сургуулийн Өмгөөллийн эрх зүйн хүрээлэнгийн захирал, профессор, доктор Бернд Шюнеманн нар болон төрийн бус байгууллагын төлөөллүүд, хууль зүйн салбарын эрдэмтэн, судлаачид нийт 800 гаруй хүн оролцож Монгол Улсын хууль зүйн салбарын шинэтгэл, тулгамдсан асуудал, хууль сахиулах үйл ажиллагаан дахь сэтгэлгээний шинэтгэл, хууль зүйн салбарын инноваци, хандлага зэрэг олон чухал сэдвээр илтгэл тавьж, хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна гэж УИХ-ын хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

Categories
мэдээ улс-төр

АБГББ-ын хороо дөрвөн асуудал хэлэлцэж, шийдвэрлэлээ

УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаан болж дөрвөн асуудал хэлэлцэж шийдвэрлэв.

Байнгын хорооын хуралдаанаар эхлээд Олон улсын валютын сангийн ерөнхий хэлэлцээрт оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрөх тухай /зөвшилцөх/ асуудлыг хэлэлцэж, энэ талаарх танилцуулгыг УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайд Ч.Улаан хийсэн юм.

Олон улсын валютын сан (ОУВС) байгууллагынхаа засаглалыг сайжруулах, хөгжиж буй орнуудын төлөөлөл, дуу хоолойг нэмэгдүүлэх зорилгоор засаглал, квотын багц шинэчлэл хийхээр төлөвлөж байгаа аж. Энэхүү багц шинэчлэлээр ОУВС-гийн Захирлуудын зөвлөлийн бүтцийг шинэчлэх буюу Захирлуудын зөвлөлийн хөгжингүй оронд хамаарах хоёр суудлыг хөгжиж буй оронд шилжүүлэн Захирлуудын зөвлөлийг бүх гишүүн орны оролцоотойгоор сонгодог тогтолцоонд шилжих, ОУВС-гийн квотын хэмжээг нэмэгдүүлэх юм байна.

ОУВС-гийн 188 гишүүн улсыг төлөөлөн ажилладаг нэгж болох Захирлуудын зөвлөл нь 24 гишүүнээс бүрддэг бөгөөд уг зөвлөлийн 5 гишүүнийг ОУВС-д хамгийн их квот эзэмшдэг АНУ, Япон, ХБНГУ, Франц, Англи улс томилж, үлдсэн 19 гишүүнийг бусад гишүүн улсууд сонгодог. Манай улсын хувьд БНСУ, Австрали, Шинэ Зеланд, Узбекистан зэрэг нийт 15 улстай хамт нэг тойрогт харьяалагддаг. Иймээс ОУВС-гийн энэ шинэчлэлийн үр дүнд манай улс шийдвэр гаргах явцад өөрийн оролцоогоо илүү нэмэгдүүлэх боломж бүрдэнэ гэж Засгийн газар үзэж байгаа аж.

Харин квотын шинэчлэлийн үндсэн зорилго нь гишүүн орнуудын дэлхийн эдийн засагт эзлэх байр суурийг бодитоор харуулж, эдийн засгийн өөрчлөлтөд уян хатан байх тогтолцоог бий болгох, мөн хөгжиж буй орнуудын дуу хоолойг нэмэгдүүлэхэд чиглэж байгаа аж. Энэ шинэчлэлээр квотыг тооцох томъёог илүү бодитой, ил тод болгох, квотыг нэмэгдүүлэх, хөгжиж буй болон нэн ядуу орнуудын ОУВС дахь дуу хоолойг нэмэгдүүлэх юм байна.

Монгол Улс болон манай улстай ижил төстэй эдийн засагтай орнуудын хувьд квот нэмэгдсэнээр хямралын үед ОУВС-аас авах санхүүжилтийн хэмжээ нэмэгдэх, ОУВС-гийн бодлого илүү тэнцвэртэй, уян хатан болоход нөлөөлөх боломж бүрдэнэ. Хоёр том хөрштэй, далайд гарцгүй, хөгжиж буй манай улсын хувьд идэвхтэй гадаад бодлого баримталж, олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаар дамжуулан дэлхийн эдийн засагт эзлэх байр сууриа бэхжүүлэх урт хугацааны зорилтыг хэрэгжүүлэх боломжтой болох юм гэдгийг Сангийн сайд танилцуулгадаа дурдав.

Сайдын танилцуулгатай холбогдуулан Байнгын хорооны гишүүд асуулт асууж тодруулсны дараа Олон улсын валютын сангийн ерөнхий хэлэлцээрт оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийг хүлээн зөшөөрөхийг дэмжих санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 91.7 хувь нь дэмжив.

Дараа нь Олон талын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах байгууллагын конвенцид орсон нэмэлт, өөрчлөлтийн тухай /зөвшилцөх/ асуудлыг хэлэлцэж, УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаярын танилцуулгыг сонсов. Олон талын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах байгууллага нь Дэлхийн банкны бүлгийн гишүүн байгууллагын нэг бөгөөд хөгжиж буй орнууд руу чиглэсэн гадаадын хөрөнгө оруулалтын санхүүгийн бус эрсдэл (улс төрийн болон нийгмийн тогтворгүй байдал, өмчийн албадан хураалт, гэрээ зөрчих, гадаад валютын шилжүүлгийн эрсдэл зэрэг)-д баталгаа гаргадаг байна. Манай улс тус байгууллагын конвенцид 1991 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдөр гарын үсэг зурж, УИХ 1998 оны 7 дугаар сарын 23-ны өдөр соёрхон баталснаар гишүүн орон болжээ. Тус байгууллагаас уг конвенцийн 59, 60 дугаар зүйлд заасны дагуу холбогдох нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, 2010 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдрөөс эхлэн мөрдөж байгаа аж.

Сайдын танилцуулгатай холбогдуулан Байнгын хорооны гишүүдээс асуулт, санал гараагүй тул Олон талын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах байгууллагын конвенцид орсон нэмэлт, өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрөхийг дэмжих санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 83.3 хувь нь дэмжсэн юм. Иймээс дээрх хэлэлцээр болон конвенцид орсон нэмэлт, өөрчлөлтийг зөвшилцсөн тухай Байнгын хорооны санал, дүгнэлт, хуралдааны тэмдэглэлийг Засгийн газарт хүргүүлэхээр тогтов.

Байнгын хорооны энэ өдрийн хуралдаанаар Монгол Улсын Засгийн газар, Бельгийн Вант Улсын Засгийн газрын хооронд 2014 оны 06 дугаар сарын 12-ны өдөр байгуулсан “Баруун бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төвийг бэхжүүлэх төсөл”-ийн зээлийн хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэж дэмжив. Нийтдээ 6.4 сая еврогийн санхүүжилтээр хэрэгжих энэ төслийн зорилго нь Ховд аймгийн Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төвийг орчин үеийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмжөөр хангаж, эмч мэргэжилтнийг сургах замаар баруун бүсийн хүн амын эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулахад чиглэж байгаа аж. Уг төслийн үр дүнд Ховд аймгийн Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төвд мэдрэл, мэс засал, лаборатори, төрөх, сэхээн амьдруулах, эрчимт эмчилгээ, хүлээн авах, угаалга зэрэг Европын эмнэлгийн стандартад нийцсэн орчин үеийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмж суурилуулснаар эмнэлгийн тусламжийн чанар, хүртээмж сайжирч Увс, Баян-Өлгий, Завхан, Говь-Алтай, Ховд зэрэг таван аймгийн 300 000 иргэдэд үйлчлэх боломжтой болох аж. Түүнчлэн уг төв нь бусад бүсийн оношилгоо эмчилгээний төв, тусгай мэргэжлийн төв, нийслэлийн төв эмнэлгүүдтэй телемедициний сүлжээгээр холбогдож, эмчилгээ, оношилгооны үр дүн сайжрах нөхцөл бүрдэх юм байна.

Дараа нь “Хүчээр алга болгохоос бүх хүнийг хамгаалах тухай олон улсын конвенц”-ийг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэж, энэ талаар УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин танилцуулга хийсэн юм. “Хүчээр алга болгохоос бүх хүнийг хамгаалах тухай олон улсын конвенц”-ийг НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлийн 2006 оны 6 дугаар сарын 29-нд хуралдсан 21 дэх удаагийн хуралдаан болон НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 61 дүгээр чуулганы 2006 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн хуралдаанаар баталжээ. Манай улс энэхүү конвенцид гарын үсэг зурах тухай асуудлыг УИХ-ын холбогдох Байнгын хороотой зөвшилцөж, 2007 оны 2 дугаар сарын 6-ны өдөр уг конвенцид гарын үсэг зурсан байна.

Энэ конвенцийн гол зорилго нь хүнийг “хүчээр алга болгох”-оос хамгаалах, ийм төрлийн үйлдлийг таслан зогсоох, гишүүн улс бүр уг үйлдлийг гэмт хэрэг гэж үзэж эрүүгийн хууль тогтоомждоо тусгах, хохирсон этгээдийн эрх ашгийг хамгаалах талаар тодорхой арга хэмжээ авахад оршиж байгаа аж. Конвенцийн 2 дугаар зүйлд зааснаар “Хүчээр алга болгох” гэдэг нь “алга болсон аливаа этгээдийн эрх чөлөөг хассан явдлыг хүлээн зөвшөөрөхөөс татгалзсан буюу түүний хувь заяаны талаарх мэдээлэл, эсхүл оршин суугаа газрыг нуусны улмаас тухайн этгээдийг хуулийн хамгаалалт эдэлж чадахааргүй байдалд хүргэхүйцээр төрийн төлөөлөгчид буюу этгээдүүд, эсхүл төрөөс эрх олгогдсон, дэмжлэг буюу зөвшөөрөл авсан бүлэг этгээд тухайн этгээдийг баривчлах, саатуулах, хулгайлах, эсхүл бусад хэлбэрээр эрх чөлөөг нь хасахыг хэлнэ” хэмээн тодорхойлжээ.

Танилцуулгатай холбогдуулан асуулт асууж, үг хэлсэн гишүүд уг конвенцийн орчуулга ойлгомжгүй байгаад шүүмжлэлтэй хандаж, цаашид олон улсын гэрээ, конвенцийн орчуулгад Засгийн газар болон холбогдох яамд анхаарах, мэргэшсэн орчуулгын алба бий болгох төсөв хөрөнгийг шийдэх өгөх нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байгаагаа илэрхийлж байв. Ингээд Байнгын хорооны гишүүдийн олонхын саналаар уг конвенцийг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг дэмжиж, энэ тухай санал, дүгнэлтээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэхээр болов гэж Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.

Categories
мэдээ улс-төр

Зарим сайд нарт хариуцлага тооцох асуудлыг орхихгүй гэлээ

УИХ дахь МАН-ын бүлгээс мэдээлэл хийлээ. Тэд энэ удаа Засгийн газар танхимдаа сэлгээ хийснээр 13 яам, 11 тохируулагч агентлаг, 19 хэрэгжүүлэгч агентлагтай ажиллахаар болсон талаар намын байр сууриа илэрхийлсэн юм.

Засгийн газраас өнгөрсөн долоо хоногт 2015 оны төсвийн хуулийн төслийг өргөн мэдүүлсэн. Гэвч энэхүү төсөв нь Шинэчлэлийн Засгийн газар 16 яам, 19 сайдтай байх үеийнхээр төсөөлөгдөж, өргөн мэдүүлсэн төсөл аж. УИХ-аас өчигдөр Засгийн газрын бүтцийг шинэчилэн баталсан, тиймээс 2015 оны төсвийг дахин боловсруулах шаардлагатай гэж УИХ дахь МАН-ын бүлэг үзжээ.

Тус бүлэг 2015 оны төсвийн хуулийн төслийг өчигдөр хүлээн авсан байна. Төсвийн хуультай танилцахад өрийн хэмжээг нэмэгдүүлж, ДНБ-ний 70 хувьд хүргэхээр оруулж ирсэн нь мөн хууль зөрчсөн үйлдэл гэж УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дэд дарга Д.Оюунхорол хэллээ.

Мөн Засгийн газар шинэ бүтцээр ажиллах болсноор шинээр гурван сайдын нэрийг өргөн мэдүүлнэ. Шинээр санал болгох сайд нь “Давхар дээл”-гүй байх, бүтцийн өөрчлөлтөд хамрагдсан сайд нарын нэрийг дахин санал болгохгүй байх зэрэг шаардлагыг УИХ дахь МАН-ын бүлгээс Ерөнхий сайдад хүргүүлж байгаагаа С.Бямбацогт дарга онцолсон юм.

Тэрээр мөн бүтцийн асуудал, хариуцлагын асуудал тус, тусдаа яригдах асуудал гэдгийг онцолж байна. Ажлынх нь үзүүлэлтээр дүгнэвэл, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяраас гадна Сангийн сайд Ч.Улаан, Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал, Үйлдвэр хөдөө аж ахуйн сайд Ш.Түвдэндорж нар муу дүн авах аж. Тиймээс хариуцлага тооцох асуудлыг УИХ дахь МАН-ын бүлэг орхихгүй гэдгээ энэ үеэр тодотголоо.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Иж бүрэн шинэ гэр хоёр сая орчим төгрөг байна

Намрын найр, хуримын цаг ойрын өдрүүдэд ид үргэлжилж байна. сүүлийн жилүүдэд шинээр гэрлэгсдийн тоо эрс өссөн гэсэн мэдээлэл байгаа юм. харин гэрлэгсдийн олонхи нь уламжилж ирсэн өв соёлоо бодолцон эсвэл өндөр өртөгтэй орон сууцнаас татгалзаж монгол гэрт голомтоо бадраах нь элбэг болжээ. энэ утгаараа гэрийн худалдаа ашиг орлого арвинтай байгаа гэнэ. тиймээс монгол гэр, түүний дагалдах хэрэгслийн үнэ ханшийн талаар сурвалжлахаар “Нарантуул” худалдааны төвийг зорьсон юм.

Тус худалдааны төвийн зүүн урд хэсэгт байрлах гэр зарах чингэлгүүдэд ихэвчлэн Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий, Хужирт сумын гар урчуудын хийсэн гэрийн модыг худалдаж байна. “бат-уянга гэр” жижиг дунд үйлдвэрийн газрын эзэн, гэрийн худалдаачин Д.батдоржийн хэлснээр дээрх хоёр сумын урчуудын хийсэн гэр нь хамгийн чанартай байдаг тул худалдан авагчид ч гэсэн асууж сурсаар ирдэг ажээ. Тиймээс энд худалдаж буй бүх гэр нь “хэрэгцээгээ” даган ийн бат-Өлзий, хужирт сумдын гэр байдаг байна. Ер нь гэрийн чанар нь хийж буй модныхоо чанарт байдаг. Д.батдорж худалдаачны хэлснээр сайн хатсан модоор хийх тусам тухайн гэр улам бат бөх, чанартай болдог байна.

түүнчлэн эрээлсэн, эрээлээгүй, лакдсан, лакдаагүй, ухмал сийлбэртэй гэх мэтчилэн хийц, загвараасаа шалтгаан өртөг нь мөн өөр өөр тусна. Тухайлбал, таван ханатай, дан бүрээстэй, шалтай буюу иж бүрэн гэр нэг сая 350 мянган төгрөг гэж байна. Дан бүрээс гэдэгт эсгийгээр хийсэн гурван туурга, хоёр дээвэр багтаж байгаа юм. Энэ гэрийг Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий суманд хийсэн бөгөөд цоохорлож, эрээлжээ. Харин таван ханатай, ухмал сийлбэртэй, лакдсан, шалтайгаа гэр бол гурван сая 600 мянган төгрөг гэнэ. Бүгдийг гараар сийлж, хөдөлмөр шингээсэн тул ийн үнэ илүү худалдаж байгаа ажээ. Өөрөөр хэлбэл, энгийн эрээлсэн болон ухмал сийлбэртэй гэрүүд нь өртгийн хувьд нэлээд зөрүүтэй байна.

Таваас дээш ханатай гэрүүдийг тус худалдааны төвд худалдах нь тун цөөн юм. Ийм том гэрийг хүмүүс авах нь ховор байдаг тул хэрэв зайлшгүй авах хүн гарвал хэд хоногтоо багтаан захиалгаар хийж өгч болох ажээ. Ингэсэн тохиолдолд зургаан ханатай гэрийг гурван сая 500 мянгаас дөрвөн сая төгрөг, найман ханатай гэрийг долоон сая орчим төгрөгөөр худалдаж авч болох юм байна. Энэ өртөгт дээвэр, туурга, шалны үнэ багтжээ. Наймаас дээш ханатай гэрийг урьдчилгаа төлбөртэйгээр нэлээд хэдэн сарын өмнөөс захиалж хийлгэдэг гэдгийг наймаачид онцолж байна лээ.

Хэрэв ямар нэг дагалдах хэрэгсэлгүй таван ханатай гэрийн дан мод авахыг хүсвэл 700 мянгаас нэг сая 400 мянган төгрөгтэй байхад хангалттай. Гэхдээ хуучин мод авъя гэвэл мэдээж үүнээс харьцангуй хямд өртөгтэй байгааг бодолцох хэрэгтэй. Түүнчлэн зургаан ханатай гэрийн мод хоёр сая төгрөг байна.

Гэрийн модны энэ хэсгээс зөвхөн мод төдийгүй гэрт хэрэгцээтэй бүхий л зүйлийг авч болох билээ. Тиймээс тэдгээрийн үнэ ханшийг ч сонирхов. Тухайлбал, цагаан ямбуу даавуугаар өнгөлсөн эсгий өрх 30-35 мянган төгрөг байна. Гэхдээ өнгөлөөгүй өрх авсан тохиолдолд 20 мянга орчим төгрөг болно. Харин өрхний өнгө хийх даавуу нь ус нэвтэрдэг, нэвтэрдэггүй, нимгэн, зузаан зэргээсээ хамаарч 15-30 мянган төгрөг байна. Худалдан авагчдын хувьд өөрсдөө оёж байхаар бэлэн өнгөлсөн өрх сонгох нь элбэг байдаг гэж наймаачид хэлж байна лээ.

Гэрийн дулаалга “Нарантуул” худалдааны төвд мөн л материалаасаа хамаарч янз бүр байна. Монголчуудын уламжлалт хэрэглээ болсон эсгий бүрээсний үнэ бор, цагаан, шинэ, хуучин зэргээсээ шалтгаална. Тухайлбал, таван ханатай гэрийн бор эсгийгээр хийсэн дөрвөн туурга, хоёр дээвэр гэхэд 330-350 мянган төгрөг. Дөрвөн ханатайнх 250-300 мянган төгрөг байна. Энд худалдаалж буй эсгий дээвэр, туургыг иргэд гар технологи ашиглан гэртээ буюу жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн аргаар хийсэн байдаг гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, монголчуудын уламжлалт аргаар хийсэн эсгий энд байхгүй гэдгийг худалдаачин Н.Нансалмаа нуугаагүй юм. Тиймээс өнөөгийн зарж буй эсгий нь “дээр” үеийн эсгийг бодвол нягтаршил муутай, дулаан хадгалах чадвар сул, ус амархан нэвтэрдэг зэрэг сөрөг талтай байдаг гэнэ.

Сүүлийн үед худалдаж буй гэрийн дулаалгын өөр нэг хэлбэр бол цаасан дулаалга юм. 1990-ээд оны дунд үед худалддаг байсан хуурай сүүний цаас шиг зузаан бор цаасаар хоёр давхарлаж хийсэн энэхүү дулаалга нь гэрийг бүхэлд нь бүрнэ. Үүнийг Хятадын наймаачид санаачлан хийжээ. Цаас нь дулаан хадгалах чадвартай тул өвлийн улирал хаяанд ирсэн энэ үед эрэлт ихтэй бүтээгдэхүүний нэгд энэ дулаалга зүй ёсоор орж байгаа гэнэ лээ. Үүнийг 35-45 мянган төгрөгөөр авах боломжтой юм.

Гэрийн дулаалга болгон хэрэглэж байгаа өөр нэг зүйл бол зулхайгаар хийсэн дулаалга. Ийм материалтай хоёр дээвэр, гурван туурга багцаараа 220-250 мянган төгрөгт хэлбэлзэж байна лээ.

Гэрийн гадуур цагаан бүрээсний хувьд нимгэн, зузаанаасаа хамаарч 45-80 мянган төгрөг байна. Энэ бол таван ханатай гэрийн цагаан бүрээсний ханш юм. Харин Хятадад үйлдвэрлэсэн брезинтэн бүрээс мөн л чанараасаа хамаарч 180-320 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байгаа юм.

Гэрийн хошлон, бүслүүр ч энд төрөл бүрээрээ байна. Хятадын нимгэн цагаан оосроос авахуулаад адууны дэлний хялгасаар хийсэн дээсэн хошлон ч бий. Эдгээрийг 20-40 мянган төгрөгөөр авах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, дээсэн хошлон 40 мянган төгрөг юм.

Гэрийн доторх хөшигний тухайд таван ханатай гэрийнх нь материал загвараасаа хамаарч 40-160 мянган төгрөгийн үнэтэй. 40 мянган төгрөгийнх нь нимгэн, силкэн даавуугаар хийсэн байгаа бол 160 мянган төгрөгийн үнэтэй хөшиг нь хамба хилэн материалаар хийсэн, ханын хоолойд нэмэлт гоёлтой зэрэг арай загварлаг юм. Харин дөрвөн ханатай гэрийнх нь 35-140 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байна.

Ийнхүү монгол гэр барихад шаардлагатай бүхий л зүйлсийн үнийг судаллаа. Сонголт өргөн болсон өнөө үед ёстой л хэтэвчний нимгэн зузаанаас хамаарч амьдрах гэрээ бүрдүүлэхээр болжээ. Ер нь гэрийн мод болон бусад дагалдах хэрэгслийг бүгдийг оролцуулан дундаж чанартай буюу дундаж үнэтэй гэр сонгох юм бол таван ханатай, шинэ гэр барихад хоёр сая орчим төгрөг шаардлагатай болох нь ээ. Мэдээж дээр хэлсэнчлэн бүх зүйлсээ дээд зэргийн чанартай материалаар хийсэн, ухмал сийлбэр, нэмэлт гоёлтой гэр сонгоно гэвэл дөрөв, түүнээс дээш сая төгрөг хэрэгтэй болж таарна. Нөгөө талаас бүр хуучин гэрийг илүү хямд үнээр сонгох боломж ч бас бий ажээ.

Т.Гэрэлмаа

Гэрэл зургуудыг Ц.Мягмарсүрэн

Categories
мэдээ нийгэм

Хөвсгөл, Сүхбаатарын замуудын хучилт үлджээ

Шинэчлэлийн Засгийн газар, Зам, тээврийн яамнаас аймгийн төвүүдийг нийслэлтэй хатуу хучилттай авто замаар холбох ажлыг хэрэгжүүлж буй. Энэ ажлын хүрээнд энэ онд Хөвсгөл, Сүхбаатар, Өмнөговь аймгуудыг нийслэлтэй хатуу хучилттай замаар холбох төлөвлөгөөтэй байгаа юм.

Саяхан Өмнөговь аймгийн замыг ашиглалтад хүлээж авсан бөгөөд аравдугаар сардаа багтааж Хөвсгөл, Сүхбаатар аймгуудын замын ажлыг дуусгахаар зам барилгын гүйцэтгэгч компаниуд шаргуу ажиллаж байна. Өнөөдрийн байдлаар Хөвсгөлийн чиглэлийн 253.3 км зам тавихаас 229.02 км замын хучилтын ажил бүрэн дуусч, одоо 24.3 км замын хучилтын ажил үлдээд байгаа аж.

Харин Сүхбаатар аймгийн авто замын тухайд нийтдээ 177.9 км замын хучилт хийхээс 145.7 км замын хучилт хийгдэж, одоогоор 32.2 км замын хучилт үлдээд байна. Өдөртөө 2-3 км замын хучилтыг хийдэг зам, барилгын гүйцэтгэгч компаниуд гэрээт хугацаандаа замаа бүрэн тавьж дуусна гэсэн амлалтыг салбарын яамандаа өгөөд байгаа аж.

Categories
мэдээ цаг-үе

Алмасын хайгуулыг их эрдэмтэн Б.Ринчен дэмжиж байжээ

Шинжлэх ухаан өндөр хөгжсөн ч нууц нь тайлагдаагүй өчнөөн олон зүйл байгаль дэлхийд байсаар байгаа. Түүний хамгийн энгийн жишээ нь алмас хэмээх аварга биет, хүн төрхт амьтны тухай ярианууд юм. “Алмас бол хүн үүссэн цагаас эхлэн хүнтэй зэрэгцэн амьдарч, байгалийн урт удаан шалгарлын явцад дэлхий дээр устан үгүй болж буй хүн төрхт нэгэн зүйлийн зэрлэг садан төрөл юм” гэсэн таамаг дэлхийн эрдэмтэн судлаачдын дунд байдаг. Эртний дорно дахины судар шастирт алмасыг “сан шин”, “рийдэг саншин” гэж тэмдэглэсэн байх ба энэ нь хүн гөрөөс гэдэг утга илэрхийлдэг байна. Хадны сүг зурагт алмасыг аргаль, янгир, буга, гөрөөс даган явж буй байдлаар дүрсэлсэн байх нь олонтаа. Алмасыг монголчууд хүн гөрөөс, өвөг гөрөөс, хүн хар баавгай, хүн хар гөрөөс, хүн аюу, хар авхай, загийн шар эмгэн гэх мэтээр заавал хүнтэй холбон нэрлэдэг байжээ.

Монголд алмас хэмээх хүн гөрөөсийг хайж дорвитой судалгаа хийсэн хүн бол судлаач Равжирын Равжир юм. Тэрээр алмасын мөрөөр Монгол Алтайн нуруугаар 1340 хоног аялж олон арван домог, хууч яриануудыг цуглуулж, хэд хэдэн удаа алмасын мөрийг олж хэвжүүлж буулган авсан байдаг бөгөөд гурван ч удаа алмасыг харсан гэдэг. “Судлаач Р.Равжирын авсан алмасын хэмээгдэх зураг, мөрнийх нь хоёр зураг надад байсан. Их цаасан дотроосоо олдоггүй. Мөр нь гэхэд л томхон шиг хүний тавхайнаас хоёр дахин том юм билээ” гэж соёлын гавьяат зүтгэлтэн сэтгүүлч Галсангийн Жамьян хуучилж байна. Равжир өөрийн судалгааны ажлын үр дүнгээ нэгтгэн “Алмас сурвалжилсан тэмдэглэл”, “Энэ хүн мөн үү” гэсэн хоёр ном хэвлүүлсэн байдаг. Түүний Алтайн нуруунд явуулсан судалгааны ажлыг БНМАУ-ын ШУА болон академийн ерөнхийлөгч Б. Ширэндэв, билгүүн номч Б.Ренчин, доктор Д. Майдар нар ил далд дэмжиж, дэлхийн шинжлэх ухаанд нээлт болгон оруулах горьдлого тээж байжээ. Алмасыг барихын тулд бүр Сайрын уулыг цэргээр бүслүүлэхийг хүртэл оролдож байсан гэдэг яриа Ховд аймгийн Эрдэнэбүрэн сумын хөгшчүүлийн дунд байдаг. 1973 оны долдугаар сард Р.Равжир Ховд аймгийн Эрдэнэбүрэн, Баян-Өлгий аймгийн Толбо сумын нутгийн заагт орших Сайрын уулнаас алмасын мөр олж, түүнийгээ хэвжүүлж, зургийг нь аваад ШУА болон доктор Б.Ренчинд захидлаар илгээсэн байдаг. Энэ явдлаас нэлээд хэд хоногийн дараа Ренчин гуайгаас түүнд “Та эрэлдээ гарсан эхний өдөртөө алмасын мөр, үс ноос зэргийг олж дээжээ хүргүүлсэн явдал бол алмасыг амьдаар нь барих түмэн өлзийтэй сайхан үйлсийн эх биз ээ. Таны явуулсан гөлтгөнө хэвийг Польшийн эрдэмтэн Флавенскийд явуулав. Гэрэл зургийг Бельгийн хүн судлалын доктор Хайбалмансад явууллаа. Тэр хүн бүх насаараа хүний өвгийг судлах ажлын төлөө хүчин зүтгэж яваа хүн юм. Танд шинэ шинэ амжилт хүсье” гэсэн захидал иржээ. Энэ явдлаас хойш хориод хоногийн дараа Равжирт бас нэгэн захидал ирсэн нь Хайбалмансын захидал болоод түүний монголчилсон эх хувилбар байж. Доктор Хайбалманс 1974 онд бичсэн номондоо “Монгол Алтайгаас Р.Равжирын олсон алмасын мөр 36.5 см урт байгаа нь хэрвээ түүнийг хүн байна гэж үзвэл хоёр метр 24 см өндөр нуруутай байх бөгөөд түүнд гутал өмсгөвөл 52-54 размерын гутал таарах ёстой” гэж бичжээ. XVIII зууны дунд үед амьдарч байсан Өвөрлөгч хошууны найман вангийн хүү Жамбалдорж маарамба хэмээгч “Омон түмбий” гэдэг ном бүтээж, номондоо алмасын зургийг зурж, алмасын цөсийг эмэнд хэрэглэдэг “Лха эрдэнэ” гэдэг гэж тэмдэглэн үлдээжээ. Лха эрдэнэ хэмээх алмасын цөсийг хүний шарх, цус алдалтад эрхэм тустай гэсэн байдаг. “Омон түмбий” хэмээх энэ судар Монгол Улсын үндэсний номын санд хадгалагдаж байдаг тухай яриа бий.

Өөр нэгэн сонирхолтой баримт бол алмасын арьсыг хадгалж байсан тухай түүх юм. 1892 онд Эрдэнэ Бишрэлт хамба Галсанчой гэгчид Далай ламаас бэлэг иржээ. Түүний бэлгэн дунд алмасын арьсан чихмэл байсан бөгөөд уг чихмэлийг хүрээний олон бурхдын адагт залжээ. Уг чихмэл 1930-аад оныг хүртэл тус хийдэд хадгалагдаж байгаад 1939 онд хийдийг тараахад устаж алга болсон тухай яриа байдаг. Үүнээс гадна 1937 онд Үзэмчний алтан үүрэгт бадарчин гэж алдаршсан Лувсандоной бадарчин Лхас ороод буцаж явахдаа Цэнхэр номингийн говиос заган дунд үхсэн байсан эрэгчин хүн гөрөөс олжээ. Тэрээр түүнийгээ өвчиж арьс, цөсийг нь аваад Богдын хүрээнд ирсэн аж. Тухайн үед зөв хатаасан хүн гөрөөсний цөс маш үнэтэйд тооцогддог байжээ. Маарамбууд түүгээр эдгэшгүй хүнд өвчнийг эмчлэх эм хийхэд хэрэглэдэг байв. Лувсандоной бадарчин алмасын цөсөө Богдын эмч Луу маарамба гэгчид чигчий хуруу дайтай алтаар зарсан байдаг. Мөн хүн гөрөөсний давсалсан арьсаа Галбын улаан сахиусны хийдэд өргөл болгон өгсөн гэх. Хийдийн урчууд түүгээр чихмэл хийсэн бөгөөд уг чихмэл хоёр метр орчим өндөр, цээж өргөн, бөгс шувтан, урт гартай, хамрынхаа угт ойрхон улаан нүдтэй, ганц хуруу орчим өргөн духтай, зулайгаараа хавтгай, хойшоо гээдэн толгойдоо азарганы дэл мэт үстэй, биеэрээ улаан саарал ноолуурхаг үстэй, суга цавиараа нимгэн үстэй, цүрдгэр гэдэстэй, нүүрэндээ хөмсөг, сормуус, сахлаас өөр үсгүй, хөлийн эрхий хуруу, долоовор хуруу нь том, палбагар өргөн тавхай нь тэмээний тавхайтай адил зузаан эвэрлэг сайртай байсан тухай Лувсандоной бадарчин хуучилжээ. Энэ хүн Төв аймгийн Баянзүрх сумын харьяат, 1974 онд 72 настай хүн байжээ. Уг чихмэл мөн 1939 онд Галбын хийдийг буулган үрэн таран хийхэд алга болжээ.

Алмасыг Америкт “big foot”, Канадад “sasquatch”, Хойд Кавказад каптар, Түвдэд “yeti”, Орост снежный человек гэж нэрлэдэг байна. Тэдний цуглуулсан баримт мэдээллүүд ч гэсэн монголчуудын дунд байдаг алмас буюу хүн гөрөөсний төрх байдалтай адил байгаа нь энэ амьтныг үнэхээр байдаг гэдэг итгэл үнэмшлийг өөрийн эрхгүй төрүүлнэ. Энэ олон улс үндэстний эрдэмтэн судлаачид үгсэн нийлж худал домог зохиох боломжгүй баймаар. Анх 1800-гаад оны үест алмасын тухай мэдээлэл барууны ертөнцөд хүрчээ. Алмасыг Түвд, Балба улсын нутагт, Гималайн нуруунд олноор байдаг гэж үздэг. 1832 онд Б.Х.Ходжсоны аяллын тэмдэглэлийг “Бенгалийн Ази нийгэмлэгийн сэтгүүл”-д нийтэлсэн бөгөөд уг нийтлэлд Ходжсон Умард Балбад аялахдаа өндөр, бүх бие нь бараан өнгийн үсээр хучигдсан, хоёр хөл дээрээ явдаг амьтныг олж харснаа бичиж, түүнийг орангутан мич хэмээн нэрлэж байжээ. 1889 онд “Among the Himalayas” номондоо Лоренс Уэддэл алмасын мөрийн тухай олон баримтыг иш татсан хэдий ч, өөрөө тэдгээрийг том баавгайн мөр гэж үзжээ. Нэр дурьдсан хүмүүс алмасын тухай өөрсдийн хөтөч, нутгийн иргэдээс сонсож мэдсэн нь тодорхой. XX зуун эхлэхэд өндөр уулсын бүсэд аялах явдал эрчимжиж, барууныхан Түвд, Балбаар аялах нь түгээмэл болсноор алмасын тухай мэдээлэл олшроход хүргэв. 1925 онд Цэмү мөсөн голын ойролцоо далайн түвшнээс дээш 4600 м өндөрт алмас харснаа Газарзүйн нийгэмлэгийн зурагчин Н.А.Томбази бичжээ.

1950-иад онд ЗХУ-д Шинжлэх ухааны академи сурвалжлагч гишүүн В.Л.Обручевийн санаачлагаар алмасын мөрөөр мөшгих судалгааны багийг байгуулж 1958 онд Памирт судалгааны экспедицийг зохион байгуулж олон баримт мэдээллийг цуглуулсан байна. 1953 онд анх Эвэрестэд авирсан Эдмунд Хиллари, Дэнзэн Норгай нар алмасын мөр харснаа илтгэж байснаа хожим тэр үгээ няцаах болсон байдаг. Тэднийг сэтгүүлчдээс залхсандаа энэ мэдээллээ няцаах болсон гэлцдэг. Алмасын экспедицийг 1954 онд Жон Анжело Жексон удирдан алмасын дүрсүүд болон олон тооны мөрийн зургийг авчээ. Тэрээр Панбучи хийдээс алмасын гэгдэх гавлын ясны үлдэгдэл хадгалагдаж байсныг мэдээд үс хялгасных нь дээжийг профессор Фредерик Вүүд Жонст хүргүүлжээ. Жонс тэдгээр хялгасыг баавгай, мич мэтийн олон амьтдынхтай харьцуулан олон хоног өдөр микроскоп шагайн суусан ч чухам ямар амьтных болохыг тогтоож чадаагүй бөгөөд мич, баавгай, ер нь нэр мэдэгдэх ямар ч амьтных биш гэсэн дүгнэлт гаргажээ. 1957 онд Америкийн нефтийн магнат Том Слик алмасын эрэлд явах хэд хэдэн экспедицийг санхүүжүүлсний дүнд 1959 онд судлаачдын олсон алмасын гэх ялгадаснаас шинжлэх ухаанд танигдаагүй шимэгч олджээ.Алмасын тухай хамгийн шуугиан тарьсан нэгэн явдал 1967 оны аравдугаар сарын 20-ны өдөр АНУ-ны хойд Калифорнийн уулс Блаф Крикийн хөндийд болжээ. Хээрийн судалгаа хийж байсан судлаач Рожер Паттерсон, Роберт Гимлин нар алмастай тулгарч түүнийгээ кино хальсанд буулгасан байдаг. Энэхүү кино хальсанд буусан бичлэгийн үнэн худал эсэх нь одоог хүртэл хүмүүсийн дунд маргаантай хэвээрээ байдаг.

2008 оны аравдугаар сарын 20-нд япон долоон уулчин алмасын мөрийн зургийг авчээ. Багийн ахлагч Ёшитеру Такашито өмнө нь 2003 онд тэнд экспедицэд оролцож явахдаа алмас харсан гэж нотолдог бөгөөд аз таарвал ирээдүйд алмасын зургийг авахыг хүсдэг ажээ. 1430 онд Монгол гүрэнд аялсан герман эр Ханс Шилтбергерийн үлдээсэн тэмдэглэлд алмасын тухай болон монгол тахийн тухай дурьджээ. Тэр ч байтугай Николай Пржевальский Монголд 1871 онд алмас ажигласан гэдэг.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Categories
гадаад мэдээ

Уругвайн Ерөнхийлөгч дэлхийн хамгийн “ядуу” ерөнхийлөгч ажээ

Уругвай улсын ерөнхийлөгч Хосе Мухика (Jose Mujica) нь сард 12,000 долларын цалинтай ч үүнийхээ 90 хувийг буяны байгууллагуудад хандивладаг бөгөөд нэг сарын ажлын хөлс болгож 1200 доллар буюу Уругвай улсын дундаж амьдралтай иргэний орлоготой ижил хэмжээний мөнгө авдаг, энгийн нэгэн фермийн байшинд амьдардаг, хуучин машин унадаг, тансаг хэрэглээ гэх юмгүйгээсээ болж дэлхийн хамгийн “ядуу” ерөнхийлөгч гэгддэг ажээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Монголын инженерүүд Европын цөмийн судалгааны байгууллагын төсөлд оролцоно

Шинжлэх Ухааны Академийн Физик Технологийн Хүрээлэнгийн санаачлагаар Европын цөмийн судалгааны байгууллага /ЦЕРН/ болон Монгол Улсын Засгийн газар хоорондын Их энергийн физикийн чиглэлд шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх тухай хэлэлцээрийн төслийг баталжээ. Тус хэлэлцээрт Монголын талаас Боловсрол шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр, ЦЕРН-ийн талаас Гадаад харилцаа эрхэлсэн захирал ноён Р.Фосс нар Улаабаатар хотноо гарын үсэг зурлаа.

Их энергийн физикийн судалгаагаараа дэлхийн тэргүүн эгнээнд явж, хүн төрөлхтний шинжлэх ухааны танин мэдэхүй, технологийн ололт амжилтад тодорхой хувь нэмэр оруулж буй Европын цөмийн судалгааны байгууллага нь жаран жилийн түүхтэй аж. Нийт 70 орчим улстай хамтын ажиллагааны хэлэлцээртэй ажиллаж, физикийн судалгаа хийх сүүлийн үеийн мэдээлэл солилцох, технологи дамжуулах, олон түвшний сургалт зохион байгуулах зэргээр үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлдэг байна.

Энэхүү хэлэлцээрийг байгуулснаар их энергийн физикийн суурь судалгаа болон манай орны шинжлэх ухаан, технологийн дэвшлийн цаашдын хөгжилд чухал ач холбогдолтой бөгөөд Монголын судлаачид, инженерүүд, техникийн ажилтнууд ЦЕРН-ийн судалгааны урт хугацааны төслүүдэд оролцох боломж бүрдэх юм.

Categories
гадаад мэдээ

Хятадад хүчтэй газар хөдлөлт боллоо

Хятадын баруун өмнөд хэсгийн нутагт орших Юннань мужид өчигдөр орой орон нутгийн цагаар 19.49 цагийн үед 6.0 баллын хүчтэй газар хөдлөлт болжээ. Энэ талаар АНУ-ын геологийн судалгааны хүрээлэн мэдээлсэн байна.

Газар хөдлөлтийн голомт нь Мьянмар болон Лоасын хилтэй ойролцоо бөгөөд гүн нь 10 км. Гамшгийн улмаас нэг хүн амиа алдаж, 324 хүн гэмтсэн хэмээн Хятадын төрийн мэдлийн Синхуа агентлаг өнөөдөр мэдээллээ. Түүнчлэн 92 гаруй мянган хүн их бага хэмжээгээр хохирол амсаад байгаа бөгөөд 50 мянган гаруй хүнийг нүүлгэн шилжүүлсэн байна.

Хэдэн мянган байшин барилга нурж, одоо ч гэсэн чичиргээ мэдрэгдсээр байгаа талаар орон нутгийн эрх баригчид ярьсан байна. Гамшигт нэрвэгдсэн бүсэд 3200 цэргээс гадна нохойтой тусгай албаны 600 гаруй алба хаагч ажиллаж байгаа юм байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Гэмт хэрэгтэн хэргээ хүлээжээ

Өнгөрсөн сарын 15-нд бараа түгээхээр гараад алга болсон “АПУ” компанийн гэрээт борлуу­лагч “Алтан тэвш” дэлгүүрийн эзэн Б.Алтанхуягийн цогцсыг өнгөрөгч мяг­мар гариг буюу энэ сарын 2-ны өдөр 17.00 цагийн үед Налайх дүүргийн гуравдугаар хо­роонд байрлах нэгэн уурхайн гү­нээс олсон билээ. Үүний дараахан Цагдаагийн байгууллагаас уг хэргийг үйлдсэн байж болзошгүй сэжигтэнг баривчилсан тухай мэдээлсэн юм.

Харин уг сэжигтэн мөрдөн байцаалтын явцад хохирогч Б.Алтанхуягийг хөнөөснөө хүлээсэн байна. Тэрбээр БЗД-ийн 11 дүгээр хороонд байрлах хүнсний дэлгүүрийн эзэн П гэгч бөгөөд Б.Алтанхуягийг хөнөөгөөд тээвэрлэж явсан бараа бүтээгдэхүүнийг нь хамаатныхаа айлын хашаанд нуусан байсан нь илэрсэн байна.