Монгол хонины ноосны сийрэг, дулаан хадгалах чанарыг нь ашиглан өндөр чанартай барилгын дулаалга материал хийж байгаа компанийн үйл ажиллагааг сурвалжиллаа. “Дулаан гэр” нэртэй энэхүү компанийн үйлдвэр нь “Нэгдүгээр хороолол”-д байрладаг ажээ.
Үйлдвэр рүү ороход хонины шивтэр хамар цоргиж байв. Байрны нэг хэсэгт том тоног төхөөрөмжүүдийг угсарч, ажилчид ид ажиллаж байна. Харин нөгөө хэсэгт өвсийг дөрвөлжлөөд баглачихдаг шиг хар, бор, цагаан өнгөөр холилдсон ноосыг сайтар шахаж нягтаршуулан баглаж боон, хэдэн давхар болгон хураажээ.
Үйлдвэрийн дарга А.Батсүх үйлдвэрийнхээ үйл ажиллагааг дэлгэрэнгүй танилцуулсан юм. Түүний хэлснээр “Дулаан гэр” компани өнгөрсөн нэгдүгээр сард “Таван богд” группын охин компани хэлбэрээр байгуулагджээ. Дөрөвдүгээр сараас Австри улсын “Демь Вүүл” компанийн барилгын дулаалга хийх технологийг судалж эхэлжээ. Ингэснээр тавдугаар сар гэхэд шаардлагатай тоног төхөөрөмжүүдийг оруулж ирэн үйлдвэрлэлээ эхэлсэн бөгөөд өдгөө байгууллага, хувь хүмүүсийн захиалгаар бүтээгдэхүүнээ борлуулж байгаа юм байна.
Үйлдвэрлэлийн технологийн хувьд хонины хоёрдугаар зэргийн угаасан ноосыг дээр хэлсэн зориулалтын тоног төхөөрөмж ашиглан самнаж задлан, зулаад дөрөв, найман см-ын зузаантайгаар барилгын дулаалга хийдэг юм байна. Өөрөөр хэлбэл, өөр ямар нэг материал оролцуулалгүйгээр дан хонины ноосоор дулаалга хийдэг. Гэхдээ дан ноос нь тээвэрлэх болон ашиглах явцад тасрах, урагдах зэрэг эрсдэл гарч болзошгүй тул нарийн сатуркан утас бүхий торыг ар талд нь бэхжүүлэгч болгон ашигладаг ажээ. Зузааны хувьд хэрэв захиалагч хүсвэл үүнээс зузаан эсвэл нимгэн ч хийх боломжтой юм билээ.
Уг үйлдвэр нь цагт дунджаар 150-200 кг ноос боловсруулдаг бөгөөд 150-200 метр квадрат дулаалгын материал үйлдвэрлэх хүчин чадалтай ажээ.
ХОНИНЫ НООС ШАТДАГГҮЙ ШИРХЭГТЭЙ
Хонины ноосоор барилгын дулаалга хийх нь хэд хэдэн давуу талтай ажээ. Энэ дулаалга нь хэдийгээр эсгийтэй ижил дан хонины ноос боловч дулаан хадгалах чадвар нь 1.5-2 дахин их гэнэ. Учир нь тусгай шинжилгээгээр ноосны ширхэг бүр нь голдоо хөндийтэй нь нотлогдсон байдаг аж. Ингэж хөндийтэй байх нь агаарын солилцоогоо хязгаарлачихаж байгаа хэрэг юм байна. Тиймээс ноосон дулаалга нь хөвсгөр байх тусмаа дулаан хадгалах чадвар нь өндөр болдог байна. Харин эсгий нь нягт болох тусам дулаанаа алдах нь илүү байдаг гэнэ.
Хонины ноосны өөр нэг давуу тал нь хөндийтэй учир чийг тэнцвэржүүлэх чадвар нь өндөр байдаг аж. Тиймээс тасалгааны чийг ихсэх үед 35 хүртэл хувийг нь өөртөө шингээж авч чаддаг байна. Гэхдээ бас тасалгааны агаар хуурайшаад ирвэл чийгээ буцаагаад өгдөг онцлогтой гэсэн. Ингэснээр чийгийг тэнцвэржүүлж, дотроос нь халуун агаараа гаргахгүй ч, гаднаас цэвэр агаар оруулж ирдэг эерэг нөлөөтэй гэж үйлдвэрийнхэн ярив. Түүнчлэн агаарын бохирдол гэх мэт хортой бодисыг өөртөө шингээж устгах чадвартай нь лабораторийн олон удаагийн судалгаагаар нотлогджээ.
Хонины ноосны өөр нэг давуу тал нь галд тэсвэртэй байдаг. Энэ онцлог нь бусад төрлийн ноосыг бодвол хонины ноосны ширхэгээс хамааралтай юм байна. Ноос нь шаталтын олон улсын Е зэрэглэлд багтдаг. Өөрөөр хэлбэл, шаталтыг дэмждэггүй ширхэгт гэсэн үг юм байна. Тиймээс ноосыг шатаахаар уугисан ч өөрөө аяндаа унтардаг давуу талтай ажээ. А.Батсүх дарга ноосны давуу талыг энэ мэтээр танилцуулав. Тэрээр энэ чиглэлээр олон судалгаа хийсэн мэргэжилтэн аж. Энэ сарын эхээр барилгын дулаалгын материалын стандартыг Стандартчлал хэмжилзүйн газраас батлахад чухал үүрэгтэй оролцсон хүн юм байна.
“Дулаан гэр” нь бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэхдээ угаасан буюу шороо тоос, зунгагаас нь салгасан ноос ашигладаг тул эрүүл ахуйн талаасаа маш цэвэр байдгийг ч үйлдвэрийн ажилчид онцолж байсан юм.
Үйлдвэрийн удирдлагын зүгээс тун удахгүй энэхүү материалдаа цагаан эрвээхэйний боловсруулалт хийх гэж байгаа тухайгаа танилцуулав. Энэ нь эсгийг цагаан эрвээхэй идэж, сүйтгэдэгтэй холбоотой аж. Өөрөөр хэлбэл, тус үйлдвэрийнхний зүгээс бүтээгдэхүүндээ боловсруулалт хийснээр ноосыг цагаан эрвээхэй идэж, сүйтгэнэ гэсэн ойлголт үгүй болох юм байна.
Түүнчлэн гал тэсвэрлэх, чийгнээс хамгаалах тал дээр ч нэмэлт боловсруулалтуудыг хийж, бүтээгдэхүүний чанартаа анхаарах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байгаа гэдгээ үйлдвэрийн удирдлага хэлж байв.
Ийм онцлог, давуу талтай дулаалгын материалын нэг метр квадратын үнэ нь 3500 төгрөг гэсэн. Дөрвөн см-ын зузаантай нь ийм үнэтэй. Харин найман см-ын зузаантай нь 7000 төгрөг юм билээ.
ЭНЭХҮҮ ДУЛААЛГЫГ МОНГОЛ ГЭРТ Ч АШИГЛАХ БОЛОМЖТОЙ
Өнөөдрийн байдлаар канад технологиор байшин барьдаг компаниуд ихэвчлэн “Дулаан гэр”-тэй хамтарч ажиллаж байгаа юм байна. Учир нь Монголдоо анх удаа ноосоор дулаалга хийж байгаа шинэ туршлага тул эхний ээлжинд компанийн зүгээс бүтээгдэхүүнээ сурталчлах, чанарыг нь таниулах тал дээр нэлээд шаргуу ажиллаж байгаа талаар тус үйлдвэрийн дарга А.Батсүх хэлж байсан. Өнөөдрийн байдлаар хонины ноосон дулаалгыг дээр хэлсэнчлэн канад технологиор байшин барьж буй цөөн хэдэн байгууллагаас гадна хувийн байшин барьж буй мөн цөөн тооны хүмүүс захиалгаар хийлгэж байгаа гэсэн.
Энэхүү дулаалгын бүтээгдэхүүнийг зөвхөн барилга төдийгүй монгол гэрт ашиглах бүрэн боломжтой. Тиймээс үйлдвэрийн дэргэд тусгай оёдлын цех байгуулан монгол гэрийн бүрээс, туурга хэлбэрээр эсгэж хийж эхэлжээ. Өөрөөр хэлбэл, таван ханатай гэрт тааруулж эсгэж бэлтгэсэн ноосон дулаалгыг ямбуу даавуугаар бүрж бүрээс хийж байгаа аж. Үүнийг мөн л захиалгын дагуу оёх юм билээ. Дашрамд хэлэхэд, гэрийн бүрээсээр ашиглах уг дулаалгын зузаан нь найман см бөгөөд хоёр, гурван ч давхар хийх боломжтой гэдгийг үйлдвэрийн дарга хэлж байсан. Учир нь хөвсгөр ноос нь маш хөнгөн тул эсгий шиг гэрийн модонд хүнддэнэ гэсэн зүйл огт байхгүй юм байна. Яг ийм буюу гурван давхраар нь ашиглаж байгаа айл өрхүүд ч бий гэсэн.
Нөгөө талаас барилгын дулаалгыг зөвхөн гэр гэлтгүй орон сууцанд ч ашиглах боломж бий гэнэ. Ингэхийн тулд барилгын технологио л тодорхойлох шаардлагатай юм билээ. Энэхүү дулаалгыг ашиглаж байгаа байшингуудын хувьд мод эсвэл төмрөөр карказ хийж байгаа бол түүн дотроо хийж, ханандаа бэхлэх байдлаар хийдэг байна. Тиймээс өндөр буюу олон давхар барилгуудад хэрхэн бэхлэх эсэхээ л шийдчих юм бол хэрэглэх боломжтой аж. Өнөөдрийн нөхцөлд арай хялбар талыг нь бодолцон гурав хүртэл давхар, канад технологиор баригдаж байгаа барилгуудад л илүү тохиромжтой гэж үзэж байгаа аж.
ХОНИНЫ НООС БАЙГАЛИЙН ГАРАЛТАЙ, ЭКО ХЭРЭГЛЭЭ
Өнөөдрийн байдлаар үйлдвэр хүчин чадлынхаа 50 хүрэхгүй хувийг ашиглаж байгаа юм байна. Энэ нь дээр хэлсэнчлэн бүтээгдэхүүн нь зах зээлд бүрэн танигдаагүйтэй холбоотой. Тиймээс үйлдвэр ашиглалтад орсноос хойш 50 тонн ноосыг л ашиглаад байгаа аж. Уг нь бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах юм бол жилдээ 1000 тонн хоёрдугаар зэргийн ноосыг боловсруулж, ашиглах боломжтой юм байна.
Манай ноосон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид хонины нэгдүгээр зэргийн буюу маш нарийн ширхэгтэй, цагаан өнгөтэй ноосоор бүтээгдэхүүнээ хийдэг. Өөрөөр хэлбэл, хоёрдугаар зэргийн ноос нь бараг шууд хаягддаг гэж хэлж болно. Ийм үед тус үйлдвэр ажиллаж эхэлж байгаа нь малчдын хувьд томоохон дэмжлэг болно гэдгийг ч үйлдвэрийн удирдлага хэлж байна лээ.
“Дулаан гэр”-ийнхэн одоохондоо ноос угаадаг үйлдвэртэй гэрээ байгуулж, түүхий эдээ авч байгаа юм байна. Гэхдээ яваандаа үйлдвэрийн үйл ажиллагаа жигдрээд ирмэгц малчдаас шууд авч, өөрсдөө угаах ажлыг төлөвлөн ажиллаж байгаа юм билээ. Ингэснээр үйлдвэрийн зүгээс дамжлага буюу ченжүүдэд нэмж өгдөг өртгийг малчдад өгөх давуу тал үүсэх ажээ.
Өнөөдөр манай барилгын дулаалгын зах зээл нь бүтээгдэхүүнийхээ 90 гаруй хувийг гаднаас авч байгаа. Шилэн хөвөн, базальт, хөөсөнцөр гээд гаднаас авдаг зүйл олон. Импортоор орж ирж буй дулаалгын материал хүний биед хортой нөлөө үзүүлдэг гэнэ. Арьсанд харшил өгдөг зэрэг сул тал ч байдаг аж. Түүнчлэн дулаан хадгалах чадварын хувьд ч ноостой харьцуулшгүй байдаг гэнэ.
Энэ технологийн материал нь Европын болон гадаадын олон оронд танигдсан бүтээгдэхүүн юм байна. Учир нь хонины ноос нь байгалийн гаралтай, хүний эрүүл ахуйд ямар нь сөрөг нөлөөгүй. Тиймээс Канад, Австри, Европын холбооны улсуудад энэ төрлийн дулаалгын материалыг өргөн ашигладаг байна. Учир нь дэлхий нийтээрээ байгалийн гаралтай, эко хэрэглээг эрхэмлэдэг болсон тул энэ бүтээгдэхүүн Европын зах зээлд хэдийнэ танигджээ. Нөгөө талаас Европт өндөр барилга барихаасаа илүүтэйгээр ихэвчлэн хаус барьдаг тул хэрэглэгч олонтой аж. Түүнчлэн сүүлийн үед япончууд хонины ноосны чийг тэнцвэржүүлэх чанарыг онцгойлон ашиглах болсон гэсэн мэдээлэл ч байгаа юм.
Энэхүү барилгын дулаалгыг Австри улсын технологиор хийж байгаа тухай дээр хэлсэн. Тэгвэл Австри улсын цаг агаарын байдлыг манайхтай харьцуулахад харьцангуй хүйтэн тул чанар нь хэр байхыг үйлдвэрийн даргаас лавласан юм. Нөгөө талаас бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдэд очсоноос хойш анхны өвлөө угтах гэж байгаа билээ. А.Батсүх даргын хэлснээр олон улсын болон Монголын барилгын материалын дулаан дамжуулах итгэлцүүр гэх үзүүлэлтээр аливаа дулаалгын материалуудыг дүгнэдэг юм байна. Энэ үзүүлэлтийн дагуу бусад дулаалгын материал буюу шилэн хөвөн, базальт гэх мэттэй харьцуулахад дулаанаа хэр зэрэг хадгалж байгаа нь шууд тогтоогддог ажээ.
Т.ГЭРЭЛМАА