Month: October 2014

Засгийн газраас 2015 оны төсвийн төслийг боловсруулж УИХ-д өргөн барьсантай холбогдуулан нийслэлийн ирэх оны төсөв хүнд байдалд орж мэдэхээр болоод байна. Энэ сэдвээр Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүл “ММ” агентлагийн “Ярилцъя” нэвтрүүлгээр сэтгүүлч Х.Эрдэнэбулгантай ярилцаж байр сууриа илэрхийллээ.

–НИТХ-ын дарга Д.Баттулга УИХ-ын гишүүд хотыг дампууруулах уу, эсвэл аврах эсэх ньирэх оны төсвийг хэрхэн батлахаас шалтгаална гэжээ. Та төсвийн төслийн талаар иргэдэд ерөнхий мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Сангийн сайд Ч.Улаан орон нутгийн төсвийг бие даалгахаар болж байгаа тухай хэвлэл мэдээллийнхэнд ярилцлага өгсөн байсан. Энэ ярилцлага олон нийтийг зориудаар төөрөгдүүлсэн ташаа мэдээлэл болсон юм. Үүнийг засч ярих нь зүйтэй гэж бодож байна. Сайн анзаарсан бол Ч.Улаан сайд зүүдээ ярих гэж байгаад хулгайгаа ярина гэгч болсон. Засгийн газраас УИХ-д 2015 оны нэгдсэн төсвийн танилцуулга өргөн барьжээ. Энэ төсөл УИХ-аар батлагдвал үр дагавар нь маш аюултай. Ч.Улаан сайд шиг туршлагатай хүн энэ төсөл хотын эдийн засгийг шууд дампууруулна гэдгийг мэдэж байгаа. Би хувьдаа Ч.Улаан сайдыг яагаад ийм зүйлийг санаатай хийж байгааг гайхаж байна. Хэрэв уг төсөв УИХ-аар батлагдвалНийслэлийн боловсрол, эрүүл мэнд, соёлын байгууллагын ажилчдын цалинг олгож чадахгүй, хэрвээ цалин тавих гэж оролдохоор болбол бүх иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллага дээр татварыг хоёр дахин нэмэхээр болно. Үүнийг Ч.Улаан сайд мэдэж байгаа. Энэ бол улс төрийн зорилготой, нийгмийг тогтворгүй байдал руу түлхсэн зориудын өдөөн хатгалга гэж хэлэхээс өөр аргагүй. Энэ талаар Ерөнхий сайдад удаа дараа мэдэгдсэн боловч тун хайхрамжгүй хандаад байна. Бидэнд багш, эмч, соёлын байгууллагын цалин, урсгал зардал гээд 280 тэрбум төгрөгийг олго, 53.4 тэрбум төгрөгийг ахмадууд, оюутнууд, цагдаа нарын нийтийн тээврээр үнэгүй зорчуулсныг татаасыг өг, 94 тэрбум төгрөгийн халамжийн санг олго гэж хэлсэн. Эдгээр нь сар бүр өгч байх ёстой төсвийн урсгал зардал юм. Өөрөөд хэлбэл, төсвийн тухай хуульд Зарлагаа бүрэн санхүүжүүлэх гэдэг нь урсгал зардлаа урсгал орлогоор санхүүжүүлэх ёстой гэсэн үг юм. Тийм учраас улсын төсөвт энэ ачааллыг өгдөг. Яагаад гэвэл онцгой татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, гаалийн татвар гэх мэтээр улсын төсөв урсгал орлоготой. Энэ нь өдөр бүхэн орж байж иргэдийн цалинг өгч, урсгал зардлаа нөхдөг.

–Таныхаар бол хуулийн дагуу улсын төсвөөр хариуцах ёстой зардлуудыг нийслэлд үүрүүлэх ёсгүй юм байна, тийм үү?

-Төсвийн тухай хуульд Эрүүл мэндийн үйлчилгээ, боловсролын үйлчилгээг улсын төсөв хариуцна гэж заасан байдаг. Энэ нь нийслэлийн төсөвт байдаггүй, хариуцуулдаггүй. Нийслэлд байдаг төсвийн хамгийн их нь хүн амын орлогын эх үүсвэр 56 хувьтай байдаг. Хүн амын орлогын эх үүсвэр нь хүмүүс цалингаа авсны дараа цалин болон түүнтэй адил орлого суутгаж бий болдог. Нийслэлийн төсвийн цалингийн фонд улсын төсвөөс цалин тавьсны дараа бий болдог орлого учир хамгийн том орлого нь болдог. Үл хөдлөх хөрөнгө болон бусад татварууд улирал жилээр авдаг, нэг удаа олгодог татвар юм. Гэтэлийм төсөв дээр урсгал зардал хариуцуулчихаар цалингаа тавьж чадахгүй болно. Төсөв энэ чигээрээ батлагдвал нэгдүгээр сард 30 тэрбум, дөрөвдүгээр сард 60 тэрбумын алдагдалд орж дампуурах аюулд хүрээд байна. Хэрэв бидэнд аваанз, сарын сүүлийн цалингхариуцуулж байгаа бол онцгой татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, хотын гаалийн татвар, урсгал орлогыг өгвөл бид цалингаа тавьж болно. Уг нь 2003 оноос өмнө ийм зүйл байсан. Бид аж ахуйн орлогын албан татвар НӨАТ, онцгой татвар, нийслэлийн төсвийн орлого байдаг байхад цалингаа төвөггүйхэн тавьж, зарим дүүрэгт татварынашигтайгаар гарч байсан. Гэтэл Ч.Улаан сайд төсвийн удирдлага санхүүжилтийн хуулийг гарган ирж энэ орлогыг улсын төсөвт хураан авч зогсоосон. Тиймээс Сангийн сайд энэ эмзэг асуудлыг мэдсээр байж яагаад ийм зүйл хийсэнд гайхаж байна.

–Тэгэхээр хотын зүгээс Засгийн газарт яг ямар шаардлага тавьж байгаа вэ. Хэрэв төсөв батлагдчихвал бүтээн байгуулалтын ажлууд зогсох уу?

-Бидний зүгээс ганц л зүйл шаардаж байгаа. Үнэхээр хотыг бие даалгах гээд байгаа юм бол 2003 оноос өмнөх санхүүгийн тогтолцоог бий болгоё. Бид урсгал орлого, онцгой татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, гаалийн татвараа авъя. Тэгвэл бид Засгийн газрыг харахгүйгээр бүх ажлаа хариуцаад явж болно. Одоо хот ямар ч хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэргүй болж байна. Сарын дундуур цалин тавья гэхээр урсгал орлоготой төсөв байхгүй. Ямар нэгэн байдлаар зээл авах хэрэг гарна. Нэгдүгээрт зээл авах эрхийг Засгийн газ раас зөвшөөрөл авч байж авдаг, хоёрдугаарт банкууд бидэнд зээл өгдөггүй. Яагаад гэвэл урсгал зардалгүй учраас тэр. Ингээд ямар ч хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэргүй, дээрээс нь татвар нэмнэ гэхээр энэ нийгмийг бүхэлд нь сүйрүүлнэ. Нөгөө 22 байршилд хийж байгаа гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, Азийн хөгжлийн банктай хамтарч Чингэлтэй, Баянхошуу дүүрэгт барих хотын дэд төв барих ажил зогсонги байдалд хүрнэ. Хөрөнгө оруулалтад 320 сая доллар зарцуулахаас 90 саяыг хот гаргах ёстой. Энэ зогсоно гэсэн үг. Ерөнхийдөөнийслэлд хийж байгаа бүтээн байгуулалтын ажлууд бүгд зогсоно. Ийм л дампууралд хүрэхээр байна. Яагаад урсгал орлогогүй төсөвт урсгал зардал байж болдоггүй гэдгийгмэдсээр байжаюул руу түлхэж байна вэ гэдэгт л гол асуудал байгаа юм. Энэ бүхэнЧ.Улаан сайд 2003 онд Төсвийн удирдлага санхүүжилтийн хуулийг оруулж ирснээс болж байгаа юм.

Хүмүүс цалингаа авч чадахаа болихоор зах зээл дээр хэн ч бараа бүтээгдэхүүн худалдаж авахаа болино. Яагаад хүмүүсийн цалинг тогтвортой өгдөг вэ гэхээр зах зээл дээрх эргэлтээ барьж, бараа бүтээгдэхүүнээ борлуулж байхын тулд шүү дээ. Тийм учраас төсвийн урсгал орлогын төсвийн урсгал зардал байдаг юм. Өөрөөр хэлбэл, урсгал гээд нэрлээд байгаа зүйлийг артерийн судас гүйж байна гэж үзвэл үүнийг яг одоо таслах гээд байна.Үүнийг тасалчихвал тэгээд лбүх бизнес дампуурах ийм л эрсдэлтэй. Ийм үед бид иргэдээс татвараа авъя гэвэл иргэдэд юугаараа төлөх болж байна.

Нийслэлд хүн амын 50 хувь, банкны хадгаламжийн 80 гаруй хувь, зээлийн 90 хувь, ДНБ-ий 63 хувь ногдож байна. Сүүлийн гаргасан түүвэр судалгаагаар хотын хүн ам нэг сая 360 мянга болж байхад эдийн засагт “тэсрэх бөмбөг” хаядаг нь яаж байгаа юм. “Чингэс” бондын мөнгийг зах замбараагүй тараасныхаа бурууг нийслэлчүүдэд үүрүүлж болохгүй шүү дээ. Хариуцлагаас бултсан, хууль зөрчсөн ийм үйлдлийг хүлээн зөвшөөрч чадахгүй.

–Мал, автомашин, үл хөдлөхийн татварыг нэмэгдүүлнэ гэж тооцжээ. Тэгвэл өнгөрсөн оны дүн нь хэд байсан, одоо энэ татварыг хоёр дахин нэмэгдүүлбэл хэд болох боломжтой вэ?

-Нийт орлогын 56 хувь нь хүн амын орлого шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл цалингаа тавьчихаад буцааж авдаг, иргэддээ үйлчилгээ үзүүлж байгаагийн төлөө авч байгаа хураамж. Үл хөдлөх хөрөнгийн татвар 10 гаруй хувьтай байдаг. Яагаад гэвэл үл хөдлөх хөрөнгийн татварыг хуулиар чөлөөлчихсөн. Тухайлбал гэр хорооллын айл иргэдийн өмчилж авсан газрын татварыг үл хөдлөх хөрөнгийн татвар, орон сууцны газрын төлбөрийг бүгдийг нь чөлөөлж өгсөн.

–Энэ төсөвт хөрөнгө оруулалт тавигдсан уу?

-Байхгүй. Улсад оруулах хөрөнгө оруулалт 0 байна. Бидний байсан хамаг эх үүсвэрийг залгичихаад байна. Тэгэхлээр энэ төсвийг УИХ-аар батлуулахгүй. ХэрэвУИХ баталсан тохиолдолд бүх хариуцлагыг өөрсдөө хүлээхээс өөр аргагүй. Энэ төсөв батлагдвал би НИТХ-д 2015 оны төсвийн төсөл оруулах ямар ч бололцоогүй болно. Яагаад гэвэл энэ төсөл хууль зөрчиж байна. Хуульд улсын төсвийнхүлээх чиг үүрэг дотор эрүүл мэнд, боловсролын, соёлын байгууллагын ажилчдын цалин улсын төсөвт байдаг. Нийслэлийн төсөвт зөвхөн халамжийн зардлыг нийслэл дүүрэгт хуваах байдлаар хийсэн байдаг. Одоо Нийгмийн хамгааллын сайд босоо удирдлагатай, төсвийн зарцуулалт нь хэвтээ байгаа учир энэ хуулиа зөрчиж байгаа юм. Нэг ёсондоо менежмент, тавилт хоёр нь зөрчихсөн гэсэн үг.

-2003 оноос өмнө байсан эрх зүйн орчинг бий болгоё гэвэл дахин хууль өөрчлөх шаардлагатай юу?

-Шаардлагатай байлгүй яахав. Одоо Засгийн газар нэгдсэн төсвийн төслийг эргүүлэн татаж шинээр өргөн барих ёстой. Хотод орлого, онцгой татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар,гаалийн албан татварыг нь өгье гэж өөрчлөх хэрэгтэй.

–Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагууд татвараа улсын нэгдсэн төсөвт өгдөг үү?

-Тэгэлгүй яахав, татвараа улсын нэгдсэн төсөвт өгдөг. Улаанбаатар хот ДНБ-ий 63 хувийг үйлдвэрлэдэг. Үүний төсөв нь тав хүрэхгүй хувь байна. Энэ харьцаа хаана ч байдаггүй. ДНБ үйлдвэрлэж байгаа гол бааз хотынхоо хувьд 15, 20 хувиа авчихвал бид төсвийн хувьд бие даах боломжтой.

–Хотын энэ оны төсөв 30 тэрбумаар тасарсан шалтгаан нь юу вэ?

-Хүн амын орлогын албан татвар уначихсан, мөн ажилгүйчүүд нэмэгдэж байгаа нь гол шалтгаан болоод байна. Уг нь бол уул уурхай хөгжиж байсан цагт бизнес Оюутолгой, Тавантолгой,орон нутаг руу шилжиж, нийслэлийн ачааллаас хуваалцаж, хүн амын хөдөлгөөн сийрэгжиж эхэлж байсан. Гэтэл уул уурхай зогсонги байдалд орж, хямрал болж, хэдэн мянган ажилгүйчүүд хот руу шилжин ирж байна.

Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын сайд С.Эрдэнэтэй ярилцлаа.

–Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн Сэргээн заслын төвийн нээлт болсон. Энэ төв нээгдсэнээр хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг бүх шатанд эмчилнэ гэсэн үг үү?

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан хөгжлийн төв байх эсэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төвийн үүрэг, чиглэл тодорхойгүй явж ирсэн. Манай яам байгуулагдсанаар бодлогынхоо хүрээнд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн асуудлыг тусгайлан авч үзсэн. Хөгжлийн бэрхшээлтэй 120 орчим мянган хүнийг хүн амын нэг бүлэг болгон үзэж өнгөрсөн жилийн төсөвт 5.6 тэрбум төгрөг суулгасан байдаг. Энэ мөнгөөр хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн Сэргээн заслын төвийг байгуулах, тоног төхөөрөмжийг нийлүүлэх шийдвэрийг гаргасан юм. Өнгөрсөн баасан гаригт тус төвийн үйл ажиллагааг нээлээ. Орчин үеийн шаардлага, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үйлчлэх боломжид нийцсэн тоног төхөөрөмжийг суурилуулсан нь том дэвшил болж байна.

–Хүчин чадал нь ямар вэ. Улаанбаатарын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулах юм уу аль эсвэл улсын чанартай харьяалал харгалзахгүй үйлчилнэ гэсэн үг үү?

-Нэг ээлжиндээ 45 хүнийг хэвтэн эмчлүүлэх боломжтой юм. Өдөрт 200 хүн шинжилгээ, сэргээн заслын үйлчилгээ үзүүлэх хүчин чадалтай төв. Мөн харьяалал харгалзахгүй үйлчлэх учиртай. Улсын хэмжээнд нэг төв байгаа учраас. Мөн Хятадын Засгийн газрын буцалтгүй тусламж 54 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр Баянгол дүүргийн 20 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт гурван га газарт Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, хүүхэд зориулсан хөгжлийн төвийг байгуулах ажил эхэлсэн. Энэ төв ашиглалтад орсноор өдөрт 150-180 хүн хэвтэн эмчлүүлэх бол өдөртөө 700-800 хүнд нөхөн сэргээх эмчилгээ, үзлэг оношилгоо хийх хүчин чадалтай байх юм.

–Бас Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах асуудал олны анхаарлын төвд байна. Бүрэлдэхүүн яаж өөрчлөгдөх юм бэ?

-Хэвлэл мэдээллийн түвшинд л мэдээлэлтэй байгаа. Засгийн газар, намын бүлгийн түвшинд тодорхой яригдаагүй байна. Даваа гаригийн (өнөөдөр) бүлгийн хуралдаанаар асуудлыг нарийвчлан хэлэлцэнэ. Харин фракцийн түвшинд асуудлыг нэлээд ярьж байгаа юм билээ. Фракц гэдэг хэсэг бүлгээрээ хамтарч нэг шийдвэр гаргаад түүнийгээ батлуулахыг зорьдог хүмүүсийн нэгдэл шүү дээ. Тэр хэмжээнд л яригдаж байгаа байх.

–Нэгдэж нийлсэн яамдын сайдыг гаднаас томилох ёстой гэдэгт танай фракц ямар байр суурьтай байгаа юм?

-Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдтай уулзаж тохиролцсон гэдэг зүйлийг сонссон. Энэ асуудлыг бүлэг дээрээ ярилцаж байж л шийдэх байх.

–Х.Баттулга гишүүн Дэд бүтцийн сайд, О.Чулуунбат Сангийн сайд болно гэдэг мэдээлэл хэр бодитой юм бол?

-Бүлгийн хэмжээнд албан, албан бусаар ч тийм зүйл яригдаагүй. Ордонд бусдын тааж ярьдаг л хэлбэр төдий зүйл биз дээ. Даваа гаригт бүх зүйл тодорхой болно.

–Бас Н.Энхбаяр дарга яг энэ үед ирсэн нь Тэргүүн шадар сайд болох эрмэлзэлтэйнх гэгдэж байгаа?

-Эмчлүүлж байгаа. Монголд дахиад эмчлүүлэх шаардлагатай учраас ирсэн гэж ойлгож байна. Онгоцноос буугаад л ордонд орж сайд хийгээд явчихна гэж бодохгүй байна. Хоёрдугаарт аливаад дэг жаяг гэж нэг зүйл бий дээ. Ирснээсээ хойш тодорхой хугацаанд ажилдаа орж, асуудлыг мэдэж, мэдэрч байж улс төрд орох байх гэж бодож байна. Гэхдээ иргэнийхээ эрх үүргээ эдлэх гэж ирсэн бол ойлгоно.

–Засгийн газарт бүтцийн өөрчлөлт хийх бус “бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцор” гэж МАН-ын Шинэчлэлийн хороо шаардаж байна. МАН-ын бүлгийн гишүүд ч тийм санаа бодолтой байгаа бололтой?

-Өнөөдөр Монголд дараагийн Засгийн газар гарч ирээд үйл ажиллагаа нь сайжирдаг практик байдгийг мэдэхгүй юм. Тэгээд ч одоо байгааг нь унагачихвал дараагийн Засгийн газар сайн ажиллана гэдэг баталгаа нь хаана байгаа юм. Би тийм баталгаа байгааг одоогоор олж харахгүй байна. Аливаа зүйл тарж бутарахад улам л зөрчилддөг, үйл ажиллагаа нь бүр сааралттдаг биз дээ. Нэмэгдэхүүний байрыг солиод нийлбэр өөрчлөгддөггүй гэдэг шиг Засгийн газрыг солиход засгийн ажил сайжирчихдаг бол би ч гэсэн кноп дарж болох байна.

–МАН-ынхны шаард­лагын хувьд?

-Мөнхийн сэдэв юм. Цалин авсан хэдэн хүн гэр бариад сууж байдаг тийм л зүйл ажиглагдаж байна. Тэнд нь тэмцэхээр очиж байгаа хүн ч алга. Ийм байдлаар хол явахгүй. Ийм улс төрөөс иргэд залхчихсан байна ш дээ. Гэрээ хулдаасаар бүрсэн хэдэн хүн захиалгат улс төр хийхээ болих хэрэгтэй. Сүүлийн үед хөгжим найр болоод байдаг болчихож. Хоёрдугаарт би МАН-ынхныг сөрөг хүчнийхээ үүргийг биелүүлж чадахгүй байна уу даа гэж харж байна. Улс төрийн сөрөг хүчин гэдэг бүх зүйлийг харлуулах бус зөвийг нь дэмжиж, бурууг нь шүүмжлээд л ажиллах үүрэгтэй. Ард түмэн ядарч байна уу, туйлдаж байна уу хамаагүй тухайн үеийнхээ өөрсдийн эрх ашгийн тө­лөө л дуугарч байгаа нь харам­салтай. Манай С.Зоригийн хэлсэн үг байдаг даа. Нэгдү­гээрт улс эх орны эрх ашгийг, хоёрдугаарт нам хүчнийхээ, гуравдугаарт фракц бүлэг­лэл, дөрөвдүгээрт хувь хүнийхээ эрх ашгийг тавь гэж. Одоо улс төрийн эрх ашгийн эрэмбэ дараалал зөрчигдөөд байгаа юм. Нэгдүгээрт нам, хоёрдугаарт хувь гээд. Шууд хэлбэл эрх баригчдын үйл ажиллагаа доголдож, Засгийн газрын үйл ажиллагаа сааралтаж байвал бидэнд сайн гэсэн логикоор ажиллахаар улс орны хөгжлийн бодлого хаана нь хоцрох нь ойлгомжтой.

–Эдийн засгийн уналт, “ЭЗЭН 100″ хөтөлбөрийн хэрэгжилт, ирэх жилийн төсөв гээд олон зүйл шүүмжлэлийн бай болоод байна л даа?

-Аль ч Засгийн газар шүүмж­лэлийн бай болдог. Гэхдээ хэдий чинээ их ажил хийнэ төдий чинээ шүүмжлэл нь их байдаг. Түрүүнд хэлсэнчлэн бүх зүйлийг харлуулж харах бус сайн сайхныг нь бас ярих хэрэгтэй. Бид хийснээ ярьдаггүй дутагдалтай байсан байж магадгүй. Сүүлийн хоёр жилд энэ улсад ямар бүтээн байгуулалтууд хийгдсэнийг, Улаанбаатар яаж өнгө зассаныг хүн бүр л харж байгаа байх. Ямартай ч бид ажил хийж болдгийг харууллаа. Бүх аймгийг нийслэлтэй хатуу хучилттай замаар холбож, дулаан цахилгаан станц барьж болж байна. Огт ажил хийгээгүй юм биш олон ажил хийсэн. Бидний хийснээс давж Засгийн газар, энэ төрийг харлуулах ажил хүчтэй хийгдэж байна. Бондын хөрөнгийг босгоогүй бол өнөөдөр эдийн засаг хэдэн хувь доогуур байж болох байсан. Ажил хийсэн учраас эдийн засаг эргэж сэргэх төлөвтэй болж байна. Хоёрдугаарт шинэчлэлийн Засгийн газар ямар хөрсөн дээр бий болсон бэ. Ямар өв хөрөнгө хүлээж авсан бэ гээд ярих юм бол олон асуудал байна. Энэ Засгийн газар юу ч хүлээж авч чадаагүй. Баахан өр, авлага, бэлэн мөнгөний амлалтыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байсан. Нэг жишээ нь намайг Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамыг хүлээж авахад ахмад настан бүрт өгөх 300 гаруй мянга, иргэн бүрт 21 мянган төгрөг олгох, хүүхдийн мөнгө гээд өчнөөн тэрбум төгрөг босгох ажил над дээр бууж ирсэн. Түрүүчийн Засгийн газрын өрийг цайруулах ажилд эхний зургаан сарыг зарцуулсан байдаг юм шүү.

–Өнгөрсөн Засгийн үед бус өнөөдөр эдийн засаг хүндэрч элдэв асуудал үүсээд байгаа?

-Чалкогоос, Эрдэнэтээс, Монголбанкнаас гээд хэдэн зуун сая төгрөг аваад идчихсэн байсан. Гэтэл өмнөх Засгийн газарт ажиллаж байсан бүх хүн бидний өөдөөс харж суучихаад инээгээд, доромжлоод, шоолоод сууж байна ш дээ. Ерөнхий сайд нь Сү.Батболд, Сангийн сайд нь Ч.Хүрэлбаатар, Д.Хаянхярваа, Боловсролын сайд нь Ё.Отгонбаяр байсан. Бүгдээрээ энхийн цагаан тагтаа шиг юм яриад л. Улс орныг дампууруулж, өрийн намагт живүүлж хаячихаад явсан нөхдүүд шүү дээ, тэд. Тэд хариуцлагаа хүлээсэн нь хаана байгаа юм. Ашигт малтмалын үнэ тэнгэрт хадаж байхад орж ирсэн хэдэн их наяд төгрөг хаачсан бэ гээд яривал ярих зүйл их. Тэдэнд сөрж хэлэх үг байхгүй. Гэхдээ бид тэдний хийж бүтээснийг харлуулж, хөөдөлгүй, зөвийг нь дэмждэг байсан. Оюу толгойн гэх томоохон луйврын гэрээг байгуулж л байсан. Оюу толгойд ямар луйвар явсныг бид илрүүлсэн. Үндсэн гэрээний дэргэд хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ гэж нууцын зэрэглэлтэй байгуулаад 80 хувь нь давуу эрхийн, 20 хувь нь энгийн хувьцаа байна гэж заасан байдаг. Тэгээд 20 хувь буюу энгийн хувьцааны 34 хувийг Монголын тал эзэмшинэ гээд заачихсан. Энэ нь нийт хувьцааны зургаан хувь болж таарч байсныг илрүүлж засч, сайжруулсан байдаг. Ийм гэрээгээр Оюу толгойг ашиглаад ч яадаг юм биз дээ. Хоёрхон жилийн өмнө энэ бүхэн болсон. Харин өнөөдөр энхийн цагаан тагтаа шиг бидний бүтээн босгосныг харлуулах эрх тэдэнд байхгүй. Түүхээ цаг ямагт эргэж харж явах ёстой.

Л.МӨНХТӨР