Өнөө жилийн наадмаар Монгол Улсын начин цол хүртсэн Н.Адъяабат, Б.Суманчулуун нар шинжилгээгээр допинг хэрэглэсэн нь илэрчээ. Энэхүү мэдээллийг Монголын үндэсний бөхийн холбооноос албан ёсоор өчигдөр мэдээлсэн юм. БНСУ-ын Шинжлэх ухаан технологийн хүрээлэнгийн Допингийн төв лабораторид хүргүүлсэн сорьцын хариу хэд хоногийн өмнө ирсэн бөгөөд “А” сорьцын шинжилгээгээр хоёр бөхөөс допинг илэрсэн гэдэг мэдээлэл ирсэн байна. “А” сорьцоор допинг илэрсэн гэх хоёр бөх хүсэлт гаргасны дагуу БНСУ дахь лаборатори дахин “В” сорьцын шинжилгээг хийж хариуг ирүүлжээ. Уг хариугаар начин Б.Суманчулуун, Н.Адъяабат нар допинг хэрэглэсэн болох нь батлагдсан байна. Өнөө жилийн наадмаар Улсын начин цолны болзол хангасан Балжиннямын Суманчулуун нь Говь-Алтай аймгийн Тонхил сумын харьяат, “Хилчин” спорт хороо, “Хантайшир” дэвжээний бөх билээ. Тэрээр 1983 онд төрсөн бөгөөд 2003 оноос барилдаж эхэлжээ.
Б.Суманчулуун 2007 онд аймгийн арслан цол хүртэж байжээ. Түүнийбагш нь “Хантайшир” дэвжээний үндэсний бөхийн багш, Улсын начин Д.Бадрах билээ. Тус дэвжээнээс өмнө нь Улсын заан Б.Соронзонболд допинг хэрэглэж байсан удаатай.
Харин Найдангийн Адъяабат бол Архангай аймгийн Тариат сумын харьяат “Алдар” спорт хороо, “Бөхбилэгт” дэвжээний бөх юм. Тэрээр 1984 онд төрсөн бөгөөд арав гаруй жил бөхийн спортоор хичээллэж байгаа аж. Түүний хувьд 2010 онд аймгийн арслан цолыг хүртсэн бөгөөд дасгалжуулагч багшаар Улсын заан Ч.Гочоосүрэн ажилладаг байна.
Шинжилгээний эхний хариу ирэх үеэр энэ жилийн наадмаар түрүүлсэн Улсын арслан Н.Батсуурь болон харцага цол хүртсэн Б.Пүрэвсайхан, начин цолны болзол хангасан Л.Лха-Очир нарыг хэмээн яриа гараад байсан. Тийм таамаг ч бөх сонирхогчдын дунд байсан нь үнэн. Гэвч эдгээр бөхчүүдээс нэг нь ч байсангүй. Харин шинээр улсын цолны болзол хангасан бөхчүүд байсан нь гэнэтийн мэдээ байлаа. Зарим хүмүүсийн ярьж буйгаар гурван бөх гэж яригдаж байсан гэтэл нэгийг нь МҮБХ сугалаад аваад үлдчихлээ гэх яриа ч олны дунд байна. Түүнчлэн өнөө жил Улсын харцага цол хүртсэн Б.Пүрэвсайхан өмнөх хариунд байсан гэх нь бий. Гэхдээ энэ бүхэн бол баримтгүй яриа гэдгийг хэлье.
Ингээд допинг илэрсэн бөхөөр зарлагдсан Улсын начин Н.Адъяабаттай уулзаж тодруулга авснаа хүргэе.
–Таны шинжилгээний хариу допинг хэрэглэсэн гэж гарлаа. Танд хариуг чинь мэдэгдсэн биз дээ?
-Мэдээгүй. Энэ тухай мэдээллийг би өдөр интернэтээс л олж харлаа.
–Допингийн төрөлд орох эм бэлдмэл хэрэглэсэн нь үнэн үү?
-Үүнд би тэгсэн, тэгээгүй гэдэг тайлбар өгмөөргүй байна.
–Таныг наадмын үеэр хөлөндөө эмчилгээ хийлгэж байсан гэсэн. Ямар эмчилгээ юм бол?
-Тэр үнэн. Наадмын өмнөхөн зүүн хөлний өвдөгний нүдэн дээр хатиг гарчихсан. Өвдгөн дээр гарсан хатиг цоордоггүй юм билээ. Долдугаар сарын 9-ний орой хөдөө бэлтгэлээс орж ирээд III эмнэлэгт зүсэлт хийлгэсэн. Тэгээд 10-ны өдөр өвчин намдаах тариа хийлгэж өнжөөд 11-нд наадмын дэвжээнд гарч барилдсан. 13-нд дахиж эмнэлэгт очиж зүсэлт хийлгэсэн. Тэгсэн бүр сэдэрч идээлээд хоёр газар зүсүүлсэн байхгүй юу. Наалт наагаад барилдчихсан чинь дотуураа идээ гүйчихдэг юм билээ. Наалтыг авангуут идээ гоожсон. Бараг 3 см зүссэн.
–Тухайн үед эмч нар ийм тариа, эм хэрэглэж байна шүү гэж хэлж байсан уу?
-Өвдөлтөндөө юун тэрийг сонсох. Өвдөхийн эрхэнд би өвчин намдаах хүчтэй эм, тариа хэрэглэхгүй гээд яах юм бэ. Эм ууж, лаа хийгээд, тариа тариулж байсан. Мэдээ алдуулагч хийлгэсэн. Цэвэрлэгээний зориулалтаар натри фурамид, феркс болонтрамадол лаа хийлгэж, өвчин намдаах морфин тариулж байсан.
–Тэгэхээр барилдааны үеэр эм тариа хэрэглэж байсан гэсэн үг үү?
-Өвчин намдаах тариа өглөө нэг хийлгээд, барилдахын өмнө бас хийлгэсэн. Наадмын дараа эмч “Насан туршдаа хөлгүй болох байлаа. Амьдралаа золиослон байж барилджээ” гэж зэмлэсэн. Үнэхээр тийм эрсдэл гарч болох байсан. Энэ л эм, тариаг хэрэглэсэн нь допинг хэрэглэсэн болж таарахгүй юм бол би өөр ямар юмныхаа юмыг хэрэглэх вэ дээ. Би хүүхэд байхаасаа л барилдсан.Би баруун хөлөндөө бас гэмтэлтэй. Таван жил болж байгаа байх. Өнгөрсөн хавар наадмын бэлтгэлд гарахаасаа өмнө эмчилгээ хийлгэсэн. Одоо болтол бүрэн эдгэрээгүй. Бэлтгэл сургуулилт гээд барилдах болгонд сэдрэх гээд байдаг.
–Ер нь допингийн төрөлд багтдаг эм, бэлдмэлүүдийг мэдэх үү?
-Яг нарийн бол мэдэхгүй. Ерөнхийдөө өвчин намдаах, тайвшруулах, жин нэмэх, булчин задлах гэдэг ч юм уу тоймлоод л мэднэ. Наадмын бэлтгэлийн өмнө допингийн эсрэг гарын авлага маягийн ном өгдөг. Мэргэжлийн хэллэгээр нь биччихсэн эмийг тэр болгон бид ойлгохгүй, тайлбарлаж чадахгүй ш дээ.
–Одоо танд ямар хариуцлага тооцно гэж бодож байна?
-Дөнгөж түрүүхэн мэдсэн болохоор энэ талаар бодоо ч үгүй явна. Хоёр жил хүртэлх хугацаанд барилдах эрх хасах, эсвэл цол, чимгийг нь хураадаг гэж заасан байдаг биз дээ.
–Анх допинг хэрэглэсэн гээд гурван хүний нэр яваад байхад та ямар бодолтой байв. Өөрийгөө байна гэж…
-Энэ тухай юу ч бодоогүй. Огт тоогоогүй.
–Шинжилгээний хариуг та мэдээгүй гэж түрүүн хэлсэн. Шинжилгээний эхний хариуг бол мэдсэн байсан биз дээ?
-Эхний хариуг олон хоногийн өмнө мэдсэн. Гэхдээ хоёрдугаар шатны шинжилгээг өөрийн хүсэлтээр тухайн бөх өөрөөсөө мөнгө төлж хийлгэдэг гэж интернэтээс харлаа. Үнэндээ би хоёр дахь шинжилгээ буюу тэр “B” шинжилгээ гэдгийг нь хийлгэе гэж мөнгө төлөөгүй. Миний өмнөөс хэн нэгэн төлсөн юм уу би мэдэхгүй. Үнэхээр надаас допинг илэрсэнд нь би гайхаж байна. Би нэг их нэр төр, карьер хөөгөөд байдаггүй учраас ач холбогдол өгөхгүй байгаа. Олон жил барилдахдаа би өөрийнхөө бэлтгэл сургуулилтын үр дүнд л өнөөг хүрсэн. Бөхөө дээдэлдэг ард түмэн өөр, өөрсдийнхөөрөө тунгаан бодож хүлээж авах байлгүй. Надад өөр хэлэх зүйл алга даа гэв.
Түүний багш Улсын начин Ч.Гочоосүрэнтэй утсаар холбогдоход “Би наад мэдээллийг тань өөрөөс тань л сонслоо. Би хөдөө яваад өчигдөр ирсэн. Дэвжээний хэдтэйгээ холбогдоогүй л байна. Харин маргаашнаас МҮБХ-гоор орж бэлтгэл хийх заал, ойр зуурын ажил хөөцөлдөж ордог юм билүү гэж бодож байлаа. Н.Адъяабат хавар эмчилгээ хийлгэлээ гэж байсан. Наадмаар бас хагалгаатай байж тийм өндөр даваанд хүрсэн сайн бөх. Би допинг хэрэглэсэн гэж итгэхгүй байна” гэв.
Харин Монголын үндэсний бөхийн холбооны тэргүүн Р.Нямдорж хэвлэлийн бага хурлын үеэр сэтгүүлчдийн асуултад ийн хариулт өгсөн юм.
–Допингийн шинжилгээний хариуг нэлээд удаж дэлгэлээ. Танай холбооны зүгээс зарим бөхчүүдийг санаатайгаар татахаар ийн удаасан гэх яриа байна?
-Допингийн шинжилгээг БНСУ-ын лабораторид хийлгэдэг. Манайх өөрсдөө хийдэг бол өөр хэрэг. Бид олон улсын олимпийн хорооны журамд заасны дагуу ажиллаж байна. Шинжилгээг хоёр шаттай хийдэг. “А” сорьцоор допинг хэрэглэсэн гэсэн бөхчүүд хариуг зөвшөөрөхгүй бол дахин “В” сорьцын шинжилгээнд шилждэг. Уг нь допингийн хариуг Үндэсний баяр наадмыг зохион байгуулах хороо олон нийтэд танилцуулах ёстой. Зохион байгуулах хороо танилцуулаагүй тохиолдолд МҮБХ танилцуулна. Журмын дагуу бид мэдээлэл хийж байна. Тэгээд ч холбооны зүгээс болон хэн дуртай нь шинжилгээний хариуг өөрчлөх гэсэн асуудал байхгүй.
–Допинг хэрэглэсэн гэх бөхчүүдэд хариуг мэдэгдсэн байх ёстой. Допинг хэрэглэсэн болохоо хүлээн зөвшөөрч байх юм уу?
-Тухайн бөхчүүд одоохондоо хариуг эсэргүүцсэн зүйл алга. Харин эмчилгээтэй байсан, эм тариа их хэрэглэсэн гэдэг тайлбар өгч байгаа. Барилдааны үеэр хоёулаа бэртэлтэй эмчилгээ хийлгэж байсан юм билээ. Гэхдээ эм хэрэглэх байсан бол Допингийн эсрэг төвд хандах ёстой. Бөхчүүд үүнийг мэдэж байгаа. Тэгэхээр энэ тайлбар нь допинг хэрэглээгүй гэх баталгаа болж чадахгүй.
–Бэртлийг тодруулахгүй юу?
-Б.Суманчулуун гарандаа бэртэлтэй байсан бол Н.Адъяабат наадмын өмнөх өдөр хөлөндөө хагалгаа хийлгэсэн байсан гэсэн.
–Одоо ямар арга хэмжээ авах вэ?
-Хоёр жилийн хугацаагаар барилдах эрхийг нь хасах эсвэл цол хураах арга хэмжээ авах байх. Ямар шийтгэл оногдуулахыг Үндэсний баяр наадмыг зохион байгуулах хороо шийднэ. Энэ жилийн наадмын комиссыг Шадар сайд Д.Тэрбишдагва ахалсан шүү дээ.
–Допингийн шинжилгээнд хамрагдаагүй бөх бий юу?
-Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль, допингийн журамд зааснаар, энэ жилийн баяр наадамдтаваас дээш давсан 16 бөх шинжилгээ өгсөн. Шинжилгээ өгөхгүй, татгалзсан бөх байхгүй. Хэрэв татгалзсан тохиолдолд тухайн бөхийг допинг хэрэглэсэн гэж үздэг журамтай юм. Тиймээс бөхчүүд татгалзаагүй.
Д.ДАВААСҮРЭН
“Чингис хааны мэнгэ”, “Хубилай сэцэн хаан”, “Чорос”, “Тэнгэрийн чулуу”, “Хулан хатан” зэрэг түүхэн романаа уншигч олны гарт хүргэсэн хүн бол Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, Монголын хаадын түүх судлаач, зохиолч Дамдины Жамъян юм. Амьдралынхаа 25 жилийг зургаан цуврал ном гаргахад зориулсан эрхэм зохиолч маань өнгөрөгч бямба гарагт “Өгөдэй хаан” түүхэн романыхаа номын хуримыг “Ардчилсан хүчний холбоо”-ны байранд хийлээ.
Стэнфордын их сургуульд судалгаа шинжилгээний ажил хийж байгаад автозамын осолд орж хүнд гэмтэл авсан УИХ-ын гишүүн, Гадаад хэргийн сайд асан Г.Занданшатар бие нь сайжирч эмнэлгээс гарчээ.
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама, Францын Ерөнхийлөгч Ф.Олланд нар баруун Африкт гарсан эбола вирустэй хийх тэмцэлээ эрчимжүүлэхийг уриалсан байна. Хоёр улсын төрийн тэргүүнүүд утсаар ярихдаа олон улсын байгууллага тэр дундаа ДЭМБ уг өвчний халдвар авсан хүмүүст туслах ёстойг онцолжээ. ДЭМБ-аас мэдээлсэнээр одоогоор э
Нийслэлийн Ерөнхий боловсролын сургуулиудын хөгжмийн хичээлийн сургалтыг чанаржуулж, өсвөр үеийнхэнд уран сайхны боловсрол олгох, гоо зүйн хүмүүжлийг төлөвшүүлэх, хүүхэд бүрийн авьяасыг хөгжүүлэх зорилгоор Нийслэлийн Засаг даргын ивээл дор уламжлал болон зохиогддог Монгол улсын Хөдөлмөрийн баатар, Төрийн шагналт, Ардын жүжигчин Дагвын Лувсаншарав агсны нэрэмжит “Хүүхдийн найрал дууны шилдэг хамтлаг” шалгаруулах 22 дахь удаагийн уралдаант наадам үргэлжилж байна.
Манчестер Юнейтэд багийн ахлагчийн туузыг арав гаруй жил эзэмшиж энэ багийн хамгаалалтын нэгэн багана нь болон гялалзаж явсан домогт хөлбөмбөгч Рйо Фердинанд зодог тайлах дөхөж буй. Өдгөө 35 настай Рио өөрийнхөө өнгөрүүлсэн амьдралын талаар намтарчилсан номоо дэлгэсэн бөгөөд зарим хэсгийг нь хамтдаа сонирхъё.
