Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Д.Баярсайхан генералыг үдэх үйл ажиллагаа боллоо

БХЯ-ны СБТГ-ын дар­га, бригадын генерал Д.Баярсайхан НҮБ-ын энхийг дэмжих ажиллагааны бүсийн командлагчаар ажиллахаар томилогдсон байна. Түүнийг шинэ албанд нь үдэх ёслол сая БХЯ-нд болж өнгөрлөө. Тэрээр Монгол Улсын Зэвсэгт хүчнээс уг томилолтыг авч буй анхны хүн боллоо. Бригадын генерал Д.Баярсайхан Монголын энхийг сахиулагчдын II ээлжийн цэргийн багийг удирдан “Иракийн эрх чөлөө” ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэсэн аж.

Түүний удирдлага дор үүрэг гүйцэтгэсэн ахлагч Г.Аззаяа, Д.Сам­буу-Ёндон нар амиа золиослогчдын халдлагыг таслан зогсоож дэлхий даяар монгол цэргийн ур чадвар авхаалж самбааг гайхуулж байсан билээ. Тэрбээр ЗХУ-ын Артиллерийн инженерийн дээд сургууль, АНУ-ын Хуурай замын цэргийн Команд штабын коллеж, Дайны коллеж гээд цэргийн мэргэжлийн дээд төвшний сургуулиудыг дүүргэсэн, АНУ-ын төвийн командлалд стратегийн шинжээч, төлөвлөгчөөр ажиллаж байжээ. Түүний бичсэн “Амиа золиослогч террорист ажиллагаа” судалгааны бүтээлийн дүгнэлтийг Ирак, Афганистаны дайнд эвслийн цэргийнхний гарын авлага болгон ашигладаг гэнэ.

Categories
мэдээ нийгэм

Машины эд анги хулгайлах нь ихэсчээ

Энэ сарын 13-нд буюу уржигдар цагдаагийн байгууллагад машины дугуй хулгайд алдсантай холбоотой хоёр ч дуудлага бүртгэгдсэн байна. Тодруулбал, Сонгинохайрхан дүүргийн байрны урд автомашины зогсоол дээр байсан “Гранд витара”, “Ист” машины дугуйг Орхон аймгийн харъяат, 19 настай Б гэгч бусадтай бүлэглэн хулгайлсан байсныг тус дүүргийн цагдаагийнхан илрүүлэн шалгаж байна. Мөн Сүхбаатар дүүргийн 11-р хороонд хулгай хийсэн байж болзошгүй сэжиг бүхий хүн явж байна гэсэн дуудлага ирсэн. Шалгахад Баянзүрх дүүргийн 15-р хороонд оршин суух иргэний “Лексус 570” авто машины дөрвөн дугуй, түлхүүр багажийг хулгайлан явж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн 21-р хороонд оршин суух, 30 настай Б-г саатуулсан. Түүнчлэн 11-нээс 12-нд шилжих шөнө Чингэлтэй дүүргийн тавдугаар хорооны нутаг дэвгэрт “Тоёота приус”, “Гранд марк-2”, “Тоёота камри”, “Ланд круйзер” зэрэг 12 автомашины толийг сууриар нь хугалсан хэрэг гарсан байна.

Categories
гадаад мэдээ

Эболагаар нас барагдсын тоо 4447 болжээ

Эбола вирусын халдвараар нас барагсдын тоо 4447 болсны дийлэнх нь Баруун Африкийн иргэд байна гэж Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас мэдээлэв. Хэрэв халдварыг зогсоох дорвитой алхам хийхгүй бол долоо хоногийн дотор 10 мянган шинэ тохиолдол бүртгэгдэх магадлалтай байна. Үүнээс Сьерра Леон, Либери, Гвинейд халдвар хамгийн хурдацтай тархаж байгаа ажээ.
Өвчлөгдсийн 70 хувь нь нас барж буй нь маш аюултай үзүүлэлт юм. Нийт халдварлагсдын 95 хувь нь өвчний голомтод оршин сууж байгаа иргэд бөгөөд шинэ газар тархах хурд саарч байгаа гэж үзэж байна. Гэсэн хэдий ч тархалт хөрш зэргэлдээ орнуудаас хальж, Европ, АНУ-д хүрч очсон нь сэтгэл түгшээх болов. Тиймээс улс орон бүр халдвараас сэргийлэхийн тулд бололцоотой бүх арга хэмжээг авах хэрэгтэй гэж НҮБ мэдэгдсэн байна.

Categories
мэдээ нийгэм

“Цэвэр агаар сан”-гийн Н.Хүрэлсүх нарын шүүх хурал болно

Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар өнөөдөр “Цэвэр агаар сан”-гийн экс удирдлага Н.Хүрэлсүх, нягтлан бодогч М.Хулан, Д.Цэцгээ, Б.Чимэд-Эрдэнэ. Х.Болдмаа нарт холбогдох хэргийг хянан хэлэлцэхээр болжээ.

Давж заалдах шатны шүүхээс “Цэвэр агаар сан”-гийн захирлаар ажиллаж байсан Н.Хүрэлсүхийг төвсийн мөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулж онц их хэмжээний хохирол учруулсан, бусдын эд хөрөнгийг завшсан, албан тушаалтан албан үүрэгтээ хайнга хандсаны улмаас хүнд хор уршиг учруулсан, хуурамч бичиг баримт, тамга тэмдэг үйлдэж ашигласан гэх үндэслэлээр найман жилийн хорих ял оногдуулсан юм. Харин Ерөнхий нягтлан бодогч М.Хуланд долоон жил, нягтлан бодогч Х.Болдмаад зургаа жил, аудит Б.Даваабаатарт таван жил нэг сар, БОЯ-ны Төрийн сангийн дарга асан Д.Цэцгээд таван жил нэг сар, н.Чимэд-Эрдэнэ таван жил нэг сарын хорих ял тус тус ногдуулж, шүүгдэгч Б.Алтантуяад нэг жилийн тэнсэн харгалзах ял ногдуулсан байна. Харин Д.Гэрэл, М.Алтанбагана, Ж.Сүрэн нарт холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгон цагаатгаж байсан юм.

Хэргийг сануулбал, Авлигатай тэмцэх газар болон Нийслэлийн прокурорын газраас санг удирдаж байсан Н.Хүрэлсүх нарыг нийслэлийн утаа багасгах төслийн мөнгөнөөс 1.9 тэрбум төгрөг зувчуулсан байж болзошгүй хэмээн үзэж, яллагдагчаар татсан юм. Энэ хэрэгт “Цэвэр агаар” сангийн экс дарга Н.Хүрэлсүх, ерөнхий нягтлан бодогчоор ажиллаж байсан М.Хулан, нягтлан бодогч байсан А.Болдмаа болон БОНХЯ-ны болон бусад байгууллагын ажилтнууд болох Д.Цэцэгээ, Б.Чимид-Эрдэнэ, Ж.Сүрэн, М.Алтанбагана, Б.Даваабаатар, Т.Мөнхчулуун, Б.Алтантуяа, Д.Гэрэл нарын 11 хүнийг сэжигтнээр тооцоод байгаа билээ.

Categories
мэдээ улс-төр

МАХН –ын бага чуулган хуралдаж байна

МАХН-ын бага чуулган өнөөдөр 09 цагт эхэллээ. Тус хуралд 200 гаруй гишүүд, намын удирдлагууд болон хэдхэн хоногийн өмнө эх орондоо ирээд буй намын дарга Н.Энхбаяр оролцож байна. Чуулганы гол хэлэлцэх асуудал нь засгийн газрын гишүүдийнхээ тайланг сонсож, их чуулганы товыг тодорхой болгох аж. Мөн дөнгөж сая УИХ –ын даргад өргөн барьсан сайд нарын нэрсийн дотор Эвслийнхэний нэр байсангүй. Энэ талаар ч гэсэн нам дотроо битүүхэн ярилцаж байгаа бололтой.

Categories
мэдээ нийгэм

Шугам сүлжээний ажлын хөрөнгийг шийдвэрлэлээ

Нийслэлийн Засаг дарга “Бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор барилгын гадна инженерийн шугам сүлжээний ажлыг зохион багуулах тухай” А/864 дугаар захирамж гаргалаа. Захирамжаар Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн Төслийн Удирдах Хорооны 2014 оны 59 дүгээр тогтоолын дагуу Сүхбаатар дүүргийн 11 дүгээр хорооны Бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор барилгын гадна инженерийн шугам сүлжээний ажлын жагсаалтыг гаргасан байна. ө Батлагдсан төсөл арга хэмжээнд шаардагдах 156 573 079 төгрөгийг нийслэлийн 2014 оны төсөвт батлагдсан Бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор барилгуудын гадна инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөв, угсралтын ажлын хөрөнгөнөөс гаргахаар шийдвэрлэжээ. Бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор барилгын гадна инженерийн шугам сүлжээний ажлыг Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн үйл ажиллагааны журамд нийцүүлэн зохион байгуулж, хэрэгжүүлэхийг Гэр хорооллын хөгжлийн газарт үүрэг болголоо. Харин хөрөнгө оруулалтын ажлыг гүйцэтгэлээр санхүүжүүлэхийг Тамгын газрын Санхүү, төрийн сангийн хэлтэст, захиалагчийн хяналт тавьж ажиллахыг нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газарт, хөрөнгө оруулалтаар бий болсон хөрөнгийг нийслэлийн өмчид бүртгэн авч, эзэмшилт, ашиглалтын байдалд хяналт тавьж ажиллахыг нийслэлийн Өмчийн харилцааны газарт даалгалаа гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Баянзүрхчүүд 5000 мод тарив

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2010 оны 4 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 63 дугаар зарлигаар жил бүрийн 5,10 дугаар сарын хоёр дахь долоо хоногийн бямба гарагийг бүх нийтийн мод тарих өдөр болгосон билээ. Уг зарлигийн дагууБаянзүрх дүүргийн Засаг даргын Тамгын газар, харьяа хэлтэс албад болон хороод ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, нөхөн сэргээх, байгаль орчноо хамгаалах, ард иргэдийн оролцоон дээр тулгуурлан”Бүх нийтээр мод тарих үндэсний өдөр”-ийг амжилттай зохион байгууллаа.

Дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдаваа, Орлогч дарга С.Гантулга, Т.Батцогт, Т.Баясах, Тамгын газрын дарга Б.Амартүвшин болон Тамгын газрын хэлтэс албадын ажилтан албан хаагчид, Нийтлэг үйлчилгээний газар- II, III, IV, Нийгмийн халамж үйлчилгээний хэлтсийн ажилчид нийт 650м2 талбайд 1200 ширхэг хайлаасыг16 дугаар хорооны Батлан хамгаалахын их сургуулийн хойд аюулгүйн тойргийн талбайд тарьж, хайлс хашлагатай болгосон юм. Мөн дүүргийн эвтэй 4-н амьтны хөшөө орчимд ургамлан хашлагыг нөхөн тарилт хийн, 960 хайлаасыг нэмж тарьсан.

Харин хороод цогцолбор байрны гаднах ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, нөхөн сэргээх, байгаль орчноо хамгаалах үйлс нь иргэн бүрийн оролцоон дээр тулгуурлан, дүүргээс хүлээлэн өгсөн280 модыг хорооны гадна талбайд суулгаж, “Бүх нийтээр мод тарих үндэсний өдөр”-ийг зохион байгуулан ажилласан аж.

Түүнчлэн “Бүх нийтээр мод тарих үндэсний өдөр” дүүргийн зүгээс иргэддээ зориулан жимсний мод болон гоёлын 845модыг тараасан юм. Харин “Бүх нийтээр мод тарих үндэсний өдөр”-ийн хүрээнд баянзүрхчүүд 5000 мод бут сөөгийг тарилаа гэж Баянзүрх дүүргийн Хэвлэлийн албанаас мэдээллээ.

Categories
мэдээ цаг-үе

Баян суманд шинэ цэцэрлэг бэлэглэжээ

-“НОМИН КОНСТРАКШНХХК ТӨВ АЙМГИЙН БАЯН СУМАНД ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨӨР

65 ХҮҮХДИЙН ЦЭЦЭРЛЭГ БАРЬЖ ӨГЧЭЭ-

Төв аймгийн Баян су-манд хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар компа­нийн нийгмийн хариуц­лагаа эрхэмлэн”Номинконстракшн” ХХК 65 ортой цэцэрлэг барьж, ашиглалтад оруулсан байна. Цэцэрлэгийн нээлт энэ сарын 3-нд болсон бөгөөд өнөөгийн эдийн засгийн хямралтай байгаа үед хувийн хэвшил өөрийн хөрөнгө оруулалтаар сум орны хөгжилд, хүүхэд багачуудын сурч боловсрох үйл хэрэгт дэмжлэг үзүүлсэн нь бусад компаниудыг уриалсан хэрэг болжээ.

Баян сумын төвд буй хуучин цэцэрлэгийн сүрлэн барилга нь 25 хүүхдийн багтаамжтай боловч барилгын эдэлгээний хугацаа дуусаад дөрвөн жил гаруй болж, хуучирч муудсан, орчин үеийн норм стандарт болон хүүхдийн эрүүл ахуйд тохирохгүйбарилга ажээ. Гэтэл сумын хэмжээнд цэцэрлэгийн насны 167 хүүхэд байгаа бөгөөд стандартын шаардлага ханга-сан тохилог цэцэрлэгтэй болох нь хичээлийн шинэ жил эхэлж буй үед нэн тулгамдсан асуудал байсан тул “Номин констракшн” ХХК цэцэрлэгийн барилгыг хоёр сарын хугацаанд барьж өгсөн байна. Шинэ цэцэрлэгийн барилга нь нэг давхар, техникийн өрөөний хамт нийт 400 м2 орчим талбайтай. Энэ цэцэрлэгт 65 хүүхэд сурч хүмүүжихээр тооцож, 25 хүүхдийн ахлах анги, 20 хүүхдийн дунд анги, 20 хүүхдийн бага анги, нийт гурван ангийг тус бүрт нь унтлагын, тоглоомын танхим, ариун цэврийн өрөөтэй нь хамт цогцоор нь төлөвлөсөн байна. Үүнээс гадна, цэцэрлэгийн стандартын дагуу, эрхлэгчийн өрөө, эмчийн өрөө, цагаан хэрэглэл угаах өрөө, халуун цех-гал тогоог иж бүрнээр нь төлөвлөж, анги бүр байгалийн нар үзэх боломжтойгоор шийдсэн ба барилгын норм дүрмийн дагуу аюулгүй байдлыг бүрэн хангаж хоёр гарц хийжээ.

Цэцэрлэгийн гадна тал-байд хүүхдүүдийн чөлөө-тэй наадаж тоглох тав тух, аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор 195 уртааш метр төмөр хашаа барьж, тохижилт, ногоон байгууламжийн ажлыг хийж гүйцэтгэсэн байна. Үүнд 210 м2 өнгөт хавтангаар явган зам, 1000 гаруй м2 талбайд зүлэг ногоон байгууламж, Нарс, улиангар, улиас, хус, тэхийншээг, үхрийн нүд гэх мэт нийт 70 ширхэг мод, сөөг тарьж, хоёр ширхэг модон сүүдрэвч, сандал, хүүхдийн иж бүрдэл тоглоомууд, 194 м2 элсэн тоглоомын талбайг гадна гэрэлтүүлэгтэйгээр барьж байгуулжээ.Ийнхүү шинээр барьсан”Дэлбээ” цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалтад700 сая гаруй төгрөг зарцуулсан бөгөөд Монгол Улсад хүүхдийн цэцэрлэгийн шинэ стандарт тогтоохуйц бүтээн байгуулалт болсонд нутгийнхан талар-халтай байна.

Дэлбээцэцэрлэгийн нээлтийн ажиллагаандНо­мин констракшнХХКийн удирдлагууд, нутгийн­хан болон урлаг, соёлын нэрт зүтгэлтэн оролцсоны дунд Төрийн Соёрхолт ардын уран зохиолч Шаравын Сү­рэн­жав байсан бөгөөд Сүрэн­жав гуайтай цөөн хэ­дэн хором ярилцсан юм.

Таны нутагт хүүхэд, багачуудын боловсролд хувь нэмэр оруулахаар ху­вийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар цэцэрлэг барьж өглөө. Энэхүү цэцэрлэгийн нээлтийн ажиллагаанд орол­цож байхад төрсөн сэтгэгд­лээсээ хуваалцаач?

-Энэ жил Төв аймгийн Баян сумын маань 90 жилийн ой тохиож байгаа юм. Үүнийг тохиолдуулан “Но­мин” констракшн компани 65 хүүх­дийн цэцэрлэг барьж өгч байгаад ихэд талархаж байна. Улсаас өнөө үед цэцэр­лэг барьж өгч чадахгүй байхад хувийн хэвшлийн компани сэтгэл гаргаж бүтээн байгуулалт хийж чадаж байна. Миний хувьд нутаг орныхоо шинэ бүтээн байгуулалтын гэрч болж, үзэх завшаан то­хио­сон нь сайхан хэрэг. Би энэ цэцэрлэгийн нээлтийн ажиллагаанд оролцон Ээж минь дээ шүлгийг мялаалга болгож уншиж, 1960-аад оны яруу туульс номоо цэцэрлэгт бэлэг болгон өгсөн. Ээж минь дээ шүлгийн тухайд ээжийгээ гэсэн хүүгийн бодол сэтгэлийн өнцгөөс бичсэн юм.

Нэгкомпани сумын хөгжил, хүүхдүүдийн боловсролд хөрөн­гө оруулж байгаа нь бусад компаниудад томоохон уриал­га болохын сацуу анхдагч болж чадлаа. Тэгэхэд улсаас энэ цэцэрлэгт халуун тогоо өгнө лээ. Мөн сумын сургуулийн нэг төгсөлтийнхөн энэ цэцэрлэгийн нэг өрөөг санаачлагаараа тохижуулж өгсөн байсан.

Баян суманд цэцэрлэ­гийн барилга нэн шаардлага­тай байсан гэж дуулсан. Нутаг орныхон шинэ цэцэрлэгтэй болсондоо ихэд талархан хүлээн авсан байх даа?

-Тэгэлгүй яахав. Бөхийн цолны найрыг харж бахдахаас илүү орон нутгийнхны баяр бахдлыг харах сайхан. Үр хүүхдүүдийнх нь боловсролд хувь нэмэр оруулж буй бүтээн байгуулалтыг үзсэн нутгийнхан сэтгэл дүүрэн, баярлахыг харах сайхан хэрэг. Суманд шинэ цэцэрлэгийн нээлтийг “Соён гэгээрүүлэгч телевиз” их сайн сурвалжилж өгсөнийг хэлмээр байна. Одооны хэвлэл мэдээллийн байгууллагынхан саар муу зүйлийн араас хэт хөөцөлдөж, барааныг л харуулж байна. Үүний оронд аливаа зүйлийн сайн, сайхныг нь олж харж, дэмжих хэрэгтэй.

ТусНомин констракшнХХК Туул голын хөвөөнд хотхон барьсан гэж шүүмж­лэх хүн цөөнгүй. Та үүнийг юу гэж боддог вэ?

-Номин хотхон бусад хотхоноосялгаатай нь байга­лийн зүс, төрхийг эвдээ­гүй. Хиймэл нуур, оргилолт булаг, бут, сөөг, мод тарьж, байгалийн чулуу, хадыг хэв янзаар нь үлдээсэн байдаг. Мянга сонссоноос нэг үз гэдэг. Миний хувьд урьд нь телевизийн нэвтрүүлэгт орох гэж явахдаа Номин хотхоныг анх харж байсан юм. Ус харсан хүн уйддаггүй шүү дээ. Тиймдээ ч гол, усыг хэв янзаар нь байлгасанд нь сайшаалтай ханддаг. Одооүед хотхонуудын тохижилтыг хүн амьдрахад тохьтой шийдээгүй, ойр орчим дахь байгалийг эвдсэн байдаг бол “Номин” хотхон үүнээс тэс өөр. Би “Номин” хотхоны саравчинд нэвтрүүлгийн зураг авалтанд орж байхдаа хот­хоны тохижилт, ногоон байгуу­ламжийг харан хэдэн мөрт шүлэг бичсэн юм.

ИйнхүүТөрийнСоёрхолт ардын уран зохиолч Шара­вын Сүрэнжав гуайн зохио­сон шүлгийг хүргэж байна.

НОМИН ХОТХОНЫ ЦЭЦЭРЛЭГТ ӨРГӨХ ШҮЛЭГ

Түргэлэн урсах Туулын хөвөөнд

Боргилон долгиолох усанд нь тольдсон

Одоо цагийн хийц донжтой

Шоон ногоон хар шууд ярайна

Яралзсан Туулын усны тасархай

Мяралзсан долгионт хиймэл нууртай

Алжаасан биеэ амраан сувилах

Хулжаасан салхины сэрүүн амьсгалтай

Нумалсан гүүрний нь дээрээс харвал

Сум алсан пуужин шиг хөшөө нь илхэн

Дайсан байхгүй амар цагийн

Зайсан толгойн бараа нь ойрхон

Номингийн нэр ороогүй газар

Монголд үгүй

Номин Констракшний үр шингээгүй ордон

Хотод үгүй

Монценкопыг орлосон

Монгол улсын их дэлгүүр

Монополь архийг халсан

Монголхүнсний иж бүрдэл

Номин гэж цахилгаан барааны дэлгүүр

Өнгийн гэрлээр туяарна

Номин гэж цагийн өнгө

Өнөөгийн алдраар дуурсана

Номин гэж Эх орны миньЕсөн эрдэнийн нэг юм

Номин гэж Эрдэс баялгийн Ерөөл заяаны нэр юм.

Улсын Их Хурлын гишүүний тэмдгийг

Номингийн эзэн л энгэртээ зүүсэн

Алсын их одны гэрэл туяаг

Номингийн залуус л биедээ шингээсэн

Хан Богд уулын

Араас нь тольдсон Номин хотхон

Зайсан толгойг урдаас нь тоссон Номин хотхон

Шилтгээн хотхон нь яруу­хан

Шилмэл залуус нь даруухан

Шитгээ чулуу нь дориухан

Шинжин харахад саруул­хан

Номин эрдэнээр туяарсан

Номин хотхонд амьдар­маараа

Номин нэрээр далласан

Номингийн агаараар амьсгал­маараа

Туулын уснаасаа амсан жаргая

Туулын салхиараа амьс­галж амьдаръя

Номин хотхондоо ирж амаръя

Номингийн тансгийг мэдэрч баясъя

Д.ТӨГСЖАРГАЛ

Categories
мэдээ цаг-үе

М.Хамагүчи: Манай сургуулийн эрдэмтдийн Нобел хүртсэн цэнхэр гэрэл дэлхийн түүхэнд байгаагүй том нээлт

Нагояагийн их сургуу­лийн Ерөнхийлөгч М.Хамагүчитай ярилцлаа. Энэ эрхэм өчигдөр “Ал­тан гадас” одонгоор шагнуулсан юм.

Та Монголд анх удаа ирж байна уу?

-Зургаа дахь удаагаа ирж байна. Жил бүр ирдэг. Залуус ихтэй, эрч хүч, энергиэр дүүрэн улс учраас зав чөлөө гарвал ирэхсэн гэж боддог шүү. Залуустай харилцанагэдэг бол амьдралаа шинэ, сонирхолтой байлгах том боломж. Тэдэнтэй уулзаж мэдээлэл солилцох миний амьдралын маш чухал хэсэг. Би Азийн улсууд руу очих дуртай. Узбекстан руу л гурван удаа явсан. Түүнээс биш Камбожоос эхлээд Азийн улс орнууд руу тогтмол явдаг. Нагояагийн их сургууль Монголд төлөөлөгчийн газраа нээж байгаа юм. Энэ удаа төлөөлөгчийн газрынхаа нээлтэд ирлээ. Манай сургууль суралцъя, хөгжье гэж хичээж байгаа залуусыг дэмжих бодлоготой ажилладаг. Зөвхөн ганцаараа өчнөөн хүсэл мөрөөдөл өмнөө тавиад амжилтанд хүрэх боломжгүй гэсэн бодлого Японд байдаг юм.

Энэ жилийн физикийн салбарын Нобелийг танай сургуулийн эрдэмтдэд лед гэрлийг нээснийх нь төлөө хүртээлээ. Нагояагийнэрдэмтэд өмнө нь ч Нобелийн эзэд болж байсан.Цэнхэр гэрлээс өөр ямар бүтээлүүд Нобел авч байв?

-Манай сургуулийн доктор, профессор Ноёори Рёожи 2001 онд химийн салбарт Нобелийн шагнал хүртэж байсан. Харин 2008 онд доктор Масүкава Тошихидэ, Кобаяаши Макото нар физикийн салбарт, доктор Шимомүра Осамү химийн салбарт Нобелийн шагнал хүртсэн юм. Дэлхийг бүрдүүлж буй хоёр төрлийн бичил биетэнбайдаг гэж олон улсын эрдэмтэд үздэг байсан. Манай сургуулийн эрдэмтэнхоёр биш зургаан төрөл байдгийг олж нээсэн. Энэ нээлтийн хувьд дараа нь хийсэнсудалгаануудаар батлагдсан байгаа.Химийн чиглэлээр авсан Нобелийн тухайд гэрэлтдэг уургийг тогтоосон юм. Далайн од гээдгэрэл гаргадаг нэг амьтан байдаг даа. Уургийг ньашиглаж болохыг тогтоосон. Энэ жилийн физикийн салбарын Нобелийг манай сургуулийн профессор Хироши Амано, Исаму Акасаки нар хүртээд байгаа.

Лед гэрлийн хувьд хүн төрөлхтөнд яг ямар давуу талтай нээлт вэ, миний ойлгосноор цахилгаан хэмнэдгээрээ хэрэгтэй шиг санагдсан…?

-Ер нь бол тийм. Гар утас зэрэг зүйлсэд хэрэглэдэг цэнхэр өнгийн туяаны нээлтийгнээсэн юм. Бидний нэрлэдгээр боллед гэрэл. Манай сургуулийн эрдэмтэд 1990-ээд онд хөх өнгийн лед гэрлийг зохион бүтээсэн юм. Тухайн үед улаан, ногоон лед гэрлүүд бүтээгдчихсэн байсан. Хөх лед бүтээх нь багагүй хугацаа авсан том ажил болсон л доо. Хөх ледийг бүтээснээр улаан ногоон гэрлүүдтэй нэгтгэж цагаан лед бүтээх боломж нээгдсэн. Улаан, ногоон, хөх өнгөнүүд нийлэхээрээ цагаан өнгө гаргадаг. Энэ нээлтийг хийснээр тасалгааны гэрэлтүүлгээсэхлээд гар утасны дэлгэцэнд хүртэл лед гэрлийг ашиглах боломж нээгдсэн.

Лед гэрлийн эрчим хүч хэмнэдэг гэдгийгарай энгийнээр, процессоор ньтайлбарлах боломжтой юу?

-Энерги явсаар байгаад яг гэрлийн шилэн дээр очихоороо бага хэмжээтэй болчихдог байсан. Өөрөөр хэлбэл явах замдаа ихэнх энергиэ алдчихдаг гэсэн үг. Энэ утгаараа их хэмжээний өртөг зардал шаарддаг байсан юм.Харин цэнхэр туяа буюу лед гэрлийг нээснээр энерги явах замдаа ихэнхийгээ зарах шаардлагагүй болсон. Шууд гэрлэндээ очих боломж нээгдсэн.Замын явцад, дамжуулалтад зарцуулах энерги багасчихаж байгаа юм. Тодруулж хэлбэл өнөөг хүртэл хэрэглэж байсан гэрлээс хэд дахин бага зарцуулалттай болсон. Дэлхийн түүхэнд байгаагүй том нээлт. Өнөөг хүртэл цахилгаан станцаас гарч буйэнергийн ихэнх нь замдаа, шаталтандаа явчихдаг байсан бол энэ нээлтийн үндсэн дээр илүү хөгжих боломж гарч ирсэн. Хүн төрөлхтний физик химийн түүхийг үндсээр нь өөрчилсөн нээлт бол лед гэрэл байсан гэж хэлж болно. Өөр нэг жишээ хэлмээр байна. Улаанбаатарын гудамжиндмаш олонприус машин давхиж байна.Эдгээр машинууд гэхэд л нэг ёсондоо лед гэрлийн систем буюу бага энергиэр их юмыг хөдөлгөх зарчмаар хийгдсэн. Приус машиныганх зохион бүтээсэн хүнгэхэд л манай сургуулийн төгсөгч. Лед гэрлийн нууц болон хос хөдөлгүүрийг ашиглаж зохион бүтээсэн юм. Түлш бага хэрэглэдэг гэдэг утгаараа эдийн засгийн ашигтай. Бас байгаль орчинд хөнөөл багатай. Энергийг бүрэн зарцуулах нээлтийг хийсэн нь манай сургуулийн нэг бахархал. “Тоёото”-г үүсгэн байгуулагч ч манай сургуулийнх. Бид нэг үеийн төгсөгчид л дөө. Эдийн засгийнхолбооны ерөнхийнийгэмлэг гэж байдаг юм. Тэргүүн нь мөн л манай сургуулийн төгсөгч. Энэ хүн хүчилтөрөгчийн хоолой гэдэг зүйлийг шинээр бүтээсэн юм.Тэр нь төмрөөс хөнгөн хэрнээ хатуу эд. Машины даац хүнд байвал зарцуулах энерги нь ихэсдэг. Шатахуун их иднэ гэсэн үг.Хөнгөн байх тусмаа зарцуулах энерги нь бага, шатахуун бага хэрэглэнэ. Эндээс үүдээд ярихад манай сургуулийн эрдэмтдийнэдгээр нээлт эргээдтогтвортой хөгжилтэй холбогдоод явчихаж байгаа юм.Энэ бол бидний бахархал.

Нагояагийн их сургууль Монголд төлөөлөгчийн газраа нээж, хууль зүйн магиструудыг докторын сургалтад хамруулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр болж байгаа юм байна. Заавал Японд очихгүйгээр докторт суралцах боломжтой гэл үү?

-Манай сургуулийг төгссөн залуус эрүүл мэнд, хууль зүйн салбарт олноороо ажиллаж байна. Тэдний хувьд нэгэнт тогтсон ажлааорхиод Японд очиж доктор хамгаална гэдэг амаргүй шийдвэр болчихоод байгаа. Эндээ ажиллангаа докторт суралцах боломжийг нь олгох үүднээс хийж байгаа ажил л даа. Энэ жилээс Монголд хэрэгжүүлэх гэж байгаа зайны сургалтЯпоны их, дээд сургуулийн хувьд анхны загвар болж байна.

Хууль зүйн салбараас гадна өөр чигээр Нагояагийн их сургуулийн докторантурт Монголдоо ажиллангаасуралцах боломж бий юу?

-Өөр ямар чиглэлээр сургаж болохыгсудалж үзэж байж шийдвэр гаргана.

Уул уурхай, хөдөө аж ахуйн салбартсайн мэргэжилтэнтэй болох эрэлт бидэнд байгаа?

-Манай сургууль төлөөлөгчийн газраа зөвхөн оюутан элсүүлэх зорилгоор нээгээгүй. Тухайн улс оронд зайлшгүй шаардлагатайасуудлуудыг үе шаттайгаар шийдэх зорилгоор энэ ажлыг хэрэгжүүлж байна. Эхний ээлжинд хууль эрх зүйн чигийн асуудлуудыг шийдэх шаардлагатай гэдэг утгаар нь энэ салбарыг сонгосон. Мастер хамгаалсан монгол залуусыгэх оронд нь докторантурт сургавал хууль зүйн салбарт гэхэд л заавал гадныхан биш дэлхийн түвшинд бэлтгэгдсэн монгол залуус ажиллах боломжтой.Ийм бодлогоор хэрэгжүүлж байгаа ажил. Сая таны онцолсон салбарт эрэлт байгааг мэдэж байна. Гэхдээ хэрэгжүүлэхийн тулд судалгаа сайн хийх хэрэгтэй.

Докторынхоо шалгалтыг ямар шалгуураар авах вэ?

-Нагояагийн их сургуульд суралцаж мастерын зэрэг авсан хүмүүсийг шалгаруулалтад оруулсан. Мэдээж харилцан мэдээлэл солилцох хэмжээний чадварлаг хүмүүс хамрагдсан. Шүүгчээр ажилладаг нэг залуу сая авсан шалгаруулалтанд тэнцлээ. ТВ хурал, мэйл зэргээр Японд байгаа багштайгаа мэдээлэл солилцож хичээллэнэ. Сургалт англиар явагдах учраас англиар дипломын ажлаа бичих чадвартай хүн байх ёстой.

Хөтөлбөрт хамрагдсан залуусын хувьд ямар давуу талууд байгаа вэ?

-Манайх Азийн долоон оронд докторынхоо хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа. Тэгэхээр долоон орны сүлжээ үүснэ гэсэн үг. Азийн орнуудын залуус харилцан мэдээлэл солилцож сүлжээ байгуулаад дэлхийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулах боломж нээгдэж байгаа хэрэг.

Танай сургууль Монголд төлөөлөгчийн газраа байгуулчихлаа.Азийн бусад орнуудтай яаж хамтарч ажилладаг вэ?

-Узбекстанд оффистой. Камбожи хөдөө аж ахуйн орон учраас хөдөө аж ахуйн чиглэлээр элсэлт авдаг юм. Тэр утгаараа учраас Камбожид хээрийн сайт байгуулсан. Фермер байгуулсан юм.Камбожийн нэг сонирхолтой зүйл нь тэд өөрсдөө сүү үйлдвэрлэдэггүй.Үнээнийхээ сүүг саана гэсэн ойлголт тэндбайдаггүй юм. Энэ мэтээрулс орнуудынхувьд эрэлттэй чиглэлээр боловсон хүчнийг нь бэлдэж өгч хамтардаг. Ямар ч улсын хөдөлгөх хүч нь иргэд нь байдаг шүү дээ.

Ярилцлагынхаа төгсгөлд сумогийн талаар сонирхмоор байна. Та монгол сумочдоос хэнийх нь барилдааныг үзэх дуртай вэ?

-Хакухогийн барилдааныг сонирхох дуртай. Ёкозүно хүн ямар байх ёстойг үлгэрлэсэнбахархмаар сайхан бөх. Ичиножо байна. Харц нь гайхалтай. Би хэзээ ч ялагдахгүй гэсэн харцтай. Энэбөхөөс их зүйл хүлээж байгаа. Ичиножог харахаар япон хүнд байхгүй дайчин чанар харагддаг. Япончууд тулалддаг ч ялагддаг. Ичиножог морь унадаг байсан гэж сонссон. Хөдөө амьдардаг байсан гэл үү.

Тиймээ, хөдөө өссөн залуу.

-Тийм байх. Морь унаж өссөн учраас хөл, гар, нуруу сайтай залуу. Тулах эрхтнүүд сайн учраас тэнцвэр сайтай байгаа хэрэг. Япон өмнө нь хөдөө аж ахуйн орон байсан. Би гэхэд л далайн эрэгт ойрон сууринд өссөн хүн л дээ. Манай суурингийнхан завиар ажлаа амжуулдаг байлаа. Завьсэлүүрдэж өссөн хүний булчин хөгжиж, тэнцвэр сайтай болдог. Тийм учраас тухайн үеийн сүмочид тэнцвэр сайтай байсан. Одоо арай л өөр болчихоод байна. Харахад том биетэй хэрнээ тэнцвэр муутай учраас яг тулалдаад ирэхээр уначихдаг.Дэлхий даяараа хотжилт явагдаж байна. Шилжилтийн энэ үед хүмүүсийн мөн чанар, сэтгэл зүй их өөрчлөгдсөн. Залуусын хувьд хотжилтоос улбаалж сэтгэлийн хатгүй,сэтгэл зүйн хувьд ядмаг болсон тал бий. Монголчууд ийм асуудалтай тулгарахгүй гэвэлсуурин нийгэм рүү шилжиж буй энэ үедээ нүүдлийн соёл иргэншил, ахуйгаа гээж болохгүй. Хүний амьдралын хэв маягийг хөгжүүлж өгдөг тэр сэтгэлгээгээ өөрчлөхгүй, хаяхгүй авч ёстой юм болов уу гэж би хувьдаа боддог. Японд ч ялгаагүй, жар далаад оны үед уламжлалаа гээж, хаясан, алдаанаасаа болж өнөөдөр иймсул талууд ажиглагдаж байна. Тийм ч учраас манай сургууль оюутнуудаа барууны улс гэхээс илүү аль болох Ази руу чиглүүлдэг. Азийн соёлыг хар, Азийг үз, Азиас та нар мартагдсан ахуй уламжлалаа мэдэрнэ, тэгж байж илүү гүн сэтгэлгээтэй, сэтгэлийн хаттай дайчин болно гэж захидаг.

Ц.БААСАНСҮРЭН

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Манийгаа тэжээх Таван толгой мажийчих гэж байгаа дуулдах юм

Монголчуудын найдвар горьдлого тавьж суугаа газруудын нэг бол Таван толгой. Таван толгойтой холбоотой шинэ шийдвэр, мэдээлэл бүрийг монголчууд бид чих тавин хүлээж суудаг. Таван толгойтой холбоотой нэг зөв шийдвэр гарсан байдаг. Тэр нь гадныхны мэдэлд байсан Таван толгойн лиценз үндэсний хөрөнгөтнүүддээ ирсэн явдал. Харин нэг муу шийдвэр гарсан байдаг нь төр мэдэлдээ авч нийгэмчилсэн байдал. С.Баяр Ерөнхий сайд байхдаа хурц, эрмэг имижээ ашиглан хувийн мэдлийнхэнд байсан Таван толгойн хувь, хувьцаануудыг төрд эргүүлэн авч байлаа. Тухайн үедээ эелдгээр хэлэхэд хөөрцөглүүлж, үнэндээ бол шахалт үзүүлж байгаад л хувийн хэвшлийнхнээс булааж авч байв. Хэдийгээр хэдэн хүний мэдэлд байж байгаад цөөхөн хүнийг баяжуулах биш бүх нийтийн өмч болгоно гээд байсан ч үнэндээ төр мэдэлдээ авснаар юу өөрчлөгдсөн юм бэ. Бид баахан хувьцаатай болсон гээд баярлаад байдаг урагшлахгүй, хөгжихгүй өм­чийн эзэн болох хэнд хамаатай билээ. Сүүлийн үед сонсоод байх нь ээ туслан гүйцэтгэгч компанитайгаа ойлголцохгүй, гучаад сая долларын наад цаадах асуудлаас болоод ажил нь бүр таг зогсч байгаа дуулдах юм.

Тэгэхээр Таван толгой төрийн мэдэлд очлоо гээд сайжирч урагшилсан зүйл байна уу. Угаасаа төрийн мэдлийн Таван толгой, хувийн мэдлийн Ухаа худгийг харьцуулаад харахад арчтай айлын хүүхэд, урд хормойгоо өшигчсөн авгайн хүүхэд шиг л ялгаатай харагддаг. Бид Таван толгойг ард түмнийх болголоо гээд төрийн мэдэлд авчраад хожсон зүйл үнэндээ алга. Олж байгаа мөнгө ч алга, гаргаж байгаа нүүрс ч алга. Үнэндээ хувийнхны мэдэлд байсан бол эзэнтэй, арчтай байх байжээ. Гэхдээ одоо хувийнханд өгнө гэвэл би ч авна, чи ч авна гээд хардлага сэрдлэг нь дуусахгүйн зовлон монголчуудад бий. Одоогийн байдлаар хамгийн шударга хийгээд ухаалаг шийдэл бол концессын гэрээ л байна.

Төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийн ганц гол арга концессын гэрээ болоод удаж байна. Төр өөрөө хөрөнгө оруулж барахгүй тэгсэн атлаа дороо дараад суугаад байхын оронд хувийн хэвшилд байдаг нөөц бололцоог ашиглах хэрэгтэй. Өмч төрд очихоор үнэгүйдэж, хувийн хэвшлийнхэнд очихоор хамгийн ашигтай бас хамгийн шинэ технологи орж ирдэг гэдэг нь үнэн. Тэгэхээр төр Таван толгойг ч гэсэн хувьд өгвөл таарна. Монголчууд бид хэдэн толгойдоо найдаж амьдарч байгаа улс. Төр мэдэлдээ Таван толгойг авчирчихаад аваад явж чадахгүй гэдэг нь батлагдлаа. Тиймээс манийгаа тэжээх Таван толгойг мажийчихаас нь өмнө хувийнхны бараа л харуулчихмаар байна шүү.

Э.ЭРЭЛ