Categories
мэдээ нийгэм

“Солгой” Н.Төмөрхуяг ард түмэндээ талархана

Монгол Улсын гавьяат жүжигчин “солгой” хэмээх Н.Төмөрхуяг ард түмэндээ зориулж талархалын тоглолт хийхээр болсон байна. Тэрбээр энэ удаа залуу дуучин Д.Балдантай хамтран тоглоно.

Залуу дуучин энэхүү тоглолтын үеэр Н.Төмөрхуягийн дуулж ард түмэндээ хүргэсэн “Амьдрал хайр дээр тогтдог”, “Насны намар”, “Зүрхний уяа”, “Саа мөнгөн Хэрлэн” зэрэг хуучны дуунаас өөрийн өнгө төрхөнд тохируулан, шинээр найруулан дуулж хүргэхээр бэлтгэж буй юм байна.

Тэд 2012 онд МУГЖ Н.Төмөрхуягийг анх амьдруулсан “Хорвоод ганцхан ээждээ” дууг хамтран дуулсан нь олны талархалыг хүлээж байсан билээ. МУГЖ Н.Төмөрхуягийн залуу дуучин Д.Балдантай хамтран ард түмэндээ өргөж буй талархалын тоглолт энэ сарын 19-ний өдөр Монгол бөхийн өргөөнөө болох юм.

Categories
мэдээ улс-төр

ӨНӨӨДӨР: УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан болно

Өнөөдөр УИХ-аар:

Байнгын хороодын хуралдаан

09:00 цагаас Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан “А” танхимд:

09:00 цагаас Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан “Б” танхимд:

14:00 цагаас Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан “Б” танхимд:

Ажлын хэсгүүдийн хуралдаан

09:00 цагаас Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан “В” танхимд;

11:00 цагаас гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан “В” танхимд;

13:00 цагаас нягтлан бодох бүртгэлийн тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төсвийн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 334 тоот өрөөнд;

14:00 цагаас Эмнэлгийн барилгын өнөөгийн байдалтай танилцах, үнэлэлт, дүгнэлт өгөх, цаашид авах арга хэмжээний талаар санал, дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан “Г” танхимд;

15:00 цагаас Монгол Улсын Үндэсний статистикийн хороо болон Санхүүгийн зохицуулах хорооны 2013 оны үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх, Байнгын хорооны шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан “В” танхимд тус тус хуралдана.

Үйл явдлууд

09:00 цагаас Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэг дээр “Байгууллагын хөгжил, соёл, тусламжийн чанар” сэдэвт хоёр өдрийн сургалт болно. Уг сургалтад ЭМЯ-ны харьяа 16 байгууллага, хувийн хэвшил, Төмөр замын эмнэлэг, Оргил рашаан сувилал, ТТАХНЭ, Сэргээн засах төв, уламжлалт анагаах ухаан зэрэг нийт 50 гаруй байгууллагын эмчилгээ эрхэлсэн орлогч дарга, чанарын албаны дарга, менежерүүд оролцоно.

10:00 цагаас Монголын Залуучуудын Холбоо, Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн Холбоо залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, залуучуудын ажилгүйдлыг бууруулахад хамтран ажиллахаар Санамж бичигт гарын үсэг зурах үйл ажиллагаа Монголын Залуучуудын Холбооны төв байранд болно. Энэхүү Санамж бичгийн зорилго нь Монголын Залуучуудын Холбоо болон Монголын Ажил Олгогч Эздийн Нэгдсэн Холбооны хамтын ажиллагааны хүрээнд манай улсын нийт хүн амын 60 гаруй хувийг бүрдүүлж буй залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудлыг өргөн хүрээнд бодлогын түвшинд авч үзэх, шийдвэр гаргах түвшинд залуучуудын дуу хоолойг хүргэх, оролцоог нэмэгдүүлэх зэрэг асуудлаар хамтран ажиллах юм байна.

10:00 цагаас Гадаад Хэргийн Яамны Зөвшилцөл танхимд Хөдөөгийн Бичил Санхvvгийн Хөгжлийг дэмжих Холбооны чуулга уулзалт болно. Уг чуулганд хөдөөгийн 50 орчим сумдад vйл ажиллагаа явуулдаг ХЗХоршоодын 120 төлөөлөгчид оролцоно. Утас:99850211

11:00 цагаас “АЛТАЙ ЯТГЫГ ДУУРЬСГАХ ИХ ЁСЛОЛ” МОНГОЛЫН ГАЙХАМШИГТ ӨВ СОЁЛ АЛТАЙ ЯТГЫГ ДЭЛХИЙ ДАХИНД ЗАРЛАХ ӨДРИЙН ТУХАЙ” хэвлэлийн хурал МОНГОЛ НЬЮС мэдээллийн төвд болно. Хэвлэлийн хуралд Монгол угсаатны хөгжмийн товчооны тэргүүн, Алтай ятгыг сэргээн нутагшуулагч Д.Ганпүрэв, Төрийн хошой шагналт Н.Жанцанноров, Монгол уламжлал академийн ерөнхийлөгч Л.Дашням, Аялал Жуулчлалын Үндэсний Төвийн захирал О.Цоодол, Яруу сэтгэгч нэгдлийн тэргүүн Ж.Лувсандорж нар оролцож мэдээлэл өгнө. Утас: 99167471, 89967471, 88028241

11:00 цагаас “Залуучуудын соёлын төвд” Монголын орчин үеийн амьд хөгжмийн холбооны албан ёсны нээлтийн хэвлэлийн хурал болно. Тус холбоог “Нисванис” хамтлагийн ахлагч Л.Энх-Амгалан санаачлан байгуулсан бөгөөд холбооны анхны ажил болгож Монголын амьд хөгжмийн хамтлагийн нэг болох “UB NIGHT” хамтлаг “A Hard day`s night” нэртэй анхны бие даасан тоглолтоо энэ сарын 9-нд ганцхан удаа зохион байгуулах гэж байна.

12:00 цагаас Энэтхэг улсын элэг шилжүүлэх мэс заслын эмч Намиш Мехта, тус улсад элэг шилжүүлэх эмчилгээнд орсон хүмүүсийн төлөөлөл хамтран элэгний өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар олон нийтэд зөвлөгөө өгөх, Хавдар Судлалын Үндэсний төвтэй хамтран ажиллах талаар мэдээлэх зорилгоор хэвлэлийн бага хурал зарлалаа. Хэвлэлийн бага хурал МҮОНРТ-ийн Олон Нийтийн Мэдээллийн Төвд болно.

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Өөрчлөгдөөгүй тогтолцоо

Одоо нийгэм  шал өөр болох
ёстой доо. Иргэдийг гэмт этгээд хохироосон байвал эхлээд хохиролгүй болгуулаад дараа
нь хэрхэн шийтгэх, ер нь яллах уу яахав гэдэг болчихвол мөн ч хэрэгтэй сэн. “Хадгаламж
зээлийн хоршоо”-ныхныг хуулийн дагуу шийтгээд яалаа. Өнөөдөр төр тал хохирлыг барагдуулсан
нэртэй. Хэдэн нөхөр шоронд явж ял завшсан. Баахан хүн хохироод хоосон хоцорсон.
Хохирлыг төр даалаа гэдэг чинь татвар төлөгчдийг цөмийг нь цаагуураа торгоод хаячихлаа
гэсэн үг.

Манайхан иймэрхүү тогтолцоогоо эрүүл болгохын тулд шинэчлэл, өөрчлөлт
хийхийг бүгдээрээ хүссэн юм. Тогтолцоог хэрхэн өөрчлөх, өөрчиллөө гэхэд түүнийг
ямар төлөөлөл хамгийн бодитой хийж чадах вэ гэдэг л маш хэцүү асуулт бололтой.

Эндээс үүдэлтэй онолын мэтгэлцээн Их хурал дээр ч гудманд ч хаа сайгүй.

Хүмүүсийг дотор нь их ангилах юм. Тэр энэ нам гэхээс гадна нийгмийг
шударга ба шударга бус гээд хоёр ангилчихжээ. Юмс гэрэл сүүдэртэй тул тийм ч байж
мэдэх юм. Харин тэр хуваалт, ангилалтыг зөвхөн шударгууд нь хийж өгснөөр л сая шударга
ёс тогтох юм гэнэ. Яагаад тэр билээ?. Энэ тогтолцоо чинь эргээд шударга бус явдал
болж, юуг ч өөрчилж чадахгүй байна. Тэрэн дээрээ тулбал хүн болгонд өөрийн гэсэн
үнэлэмж бий. Тэгээд тэр шударга гарууд нь хэн юм гэхээр өмнөх нийгмийн элементүүд,
нэн саяхан тогтолцоог солихын эсрэг тэмцэж явагсад зонхилж байна.

 

Ж.ГАНГАА

Categories
мэдээ нийгэм

Тариалан эрхлэгчид өнөө жил хэрхэн “ЭРХЛЭХ” вэ?

Жил болгон л 420-иод мянган тонн улаан буудай хурааж авч гурил үйлдвэрлэнэ
гэсээр байгаад энэ тоог бараг цээжилчихэж. Хүний тоо өсөөд байхад гурилын хэрэгцээ
нэмэгдэх ч үгүй, хасагдах ч үгү сүүлийн хэдэн оныг үдлээ. Энэ намар аанай л нөгөө
400 мянгаа барьчихвал дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангачих аж. Энэнээс илүү ургац
хураавал авах газар олдоггүй, ялангуяа тээрэмнээс үлдсэн үлэмж хивгийг малчид мөнгө
гарздан малдаа авч өгөхөө болиод удаж байгаа. Хивэг байтугай хадлан бэлдээгүй байхад
мал нь өсөөд байгаа юм чинь арга байж уу. Мянган жилийн уламжлалт тариачин
хөрш хоёр орон маань биднээс талх, мантуу автлаа мөн ч өдий биз дээ. Тэгэхлээр
манай өнөөгийн зах зээлийн багтаамж нь ойр мөддөө энэ л хэмжээнд газар тариалангаа
бариад явчих дүр төрх харагддаг. Одоо нэмж дэмжих, хөгжүүлэх, хөхиүлэх аминд тулсан
шаардлага төдий л баймааргүй. Эцсийн бүтээгдэхүүн гаргаж чадаж байгаа үндэсний үйлдвэрлэл
гэвэл Монголд гурил будаа, төмс ногоо яах аргагүй мөн. Төр засаг зөвхөн энийг нь
зөвтгөсөн үндэслэлээр тариалан эрхлэгчдийг эрхлүүлдэг байх. Түүнээс будаа, төмс
хоёрыг ноднин зах дээр хахтал нь ургуулаад
өгөхөд үнэ, инфляци хоёр нохой хуцсан чинээ тоогоогүй. Гадуур бүх хэрэглээний үнэ
өсөөд байхад ногоочид илүүдэл төмсөө зоориноосоо гаргаж тонн тонноор нь хог дээр
асгаж байв. Үүнд хөдөөгийн борог амьдралаас төрийн томцуул төдийгүй орон нутгийн
хурган дарга нар хүртэл хол тасарсан хийрхэл багагүй нөлөөлсөн юмдаг. Дээр доргүй
л үндэсний үйлдвэрлэл гэцгээн, явж явж монголоороо
байгаа буянт малын мах, хүнс ногоо л хамгийн ориг нь гэж туйлшраад байсан чинь бодит
байдал дээр тийм байж чадаагүй. Хяналт шалгалтаас алс зайд хэн дуртай нь аж ахуй
гэгчийг эрхлэн гаднаас элдвийн химийн хор, бордоо, сав баглаа дур дураараа зөөж
ирцгээн тариа ногоо төдийгүй сүү цагаан идээгээ хүртэл амар хялбар аргаар боловсруулан
иргэдийг хууран мэхэлж үлэмж хохироосон билээ. Хувиараа аж ахуй эрхэлж байгаа газруудын
ажлыг сонирхож байхад ухвар мөчид этгээдүүд ногооны зэрлэг зулгаахаасаа залхуураад
Хятадаас хамгийн хүчтэй аюултай хор авчирч ирээд талбайдаа цацах зэргээр хөдөө гадаа
нүднээс далдуур ямар заваан юм хийж байгааг мэдэж байгаа амьтан алга.

Тэгэхлээр одоо хариуцлагатай уул уурхай, барилгын осол аваар гэхээсээ
илүү олон нийт хүнсний аюулгүй байдалдаа санаа зовцгоох боллоо. Тариан талбай дээр
улаан буудайтай хамт мутацид орчихсон байж болзошгүй хачин ургамлууд зэрэгцэж урган
улмаар гурилын амт чанарыг өөрчилсөн гэх юм. Энэнээс болж олон мянган тонн үр тариа
ноднин цавуулаггүй гэсэн нэрийн дор гологдсон. Засгийн газар томоохон гурилын үйлдвэрүүдийг
шахсаар байгаад дотоодын буудайг авахуулсан.
Тэнд үйлдвэрлэсэн гурилаар иргэд цагаан сарынхаа бууз баншийг ч хийж чадаагүй. Төрөл
бүрийн нарийн боов хийдэг жижиг дунд үйлдвэрүүд аргаа бараад орос казах гурил импортоор
оруулж ирэн үйлдвэрлэлээ явуулж байна. Тэр нь хаа очиж хамаагүй найдвартай экологийн
цэвэр бүтээгдэхүүн болж таарлаа. Уг нь бид тэднээс илүү эко бүтээгдэхүүн гаргах
боломжтой ч тийм жудагтай үндэсний тариаланчид тун ховорджээ. Ер нь бидний өдөр
тутам хэрэглэж буй, гуанз ресторанаар дамжин ирэх хүнсний бүтээгдэхүүнийг хаанахын
хэн гээч ямар мэдлэг боловсрол, хариуцлагатай нөхөр бэлдэж суудаг вэ? Хүний биед
өвчин тусгах хэмжээний химийн хор “үндэсний үйлдвэрлэгчид”-ээс илэрлээ гэсэн зориг
муутайхан мэдээлэл энэ хавар цацагдаад нам дарагдсан. Тэр худлаа биш. Арай гэж үндэсний
үйлдвэрлэлээ сэргээх гэж ядаж байхад зарим нь ингээд хамаг итгэл найдвар нураагаад
хаячих юм. Одоо үүгээр далимдуулан Эрээний ногоо эргээд ирэх нөхцөл нь бүрдчихлээ.

Энэ хаврын онцлогийн хувьд
тариаланчид будаа тарьж 400 мянгаар улсад тушаах уу, эсвэл рапс ургуулж 800 мянгыг
олох уу гэсэн хоёр сонголттой сууцгаана. Дээрээс рапс битгий тарь гэж байгаа боловч
үгэнд нь ордог аж ахуй байгаа ч юм уу. Ихэнх нь ашгаа хараад рапс руу хошуурах чиг
хандлагатай. Тэдний хувьд тэр нь ч дээр биз. Ядахнаа л мэргэжлийн агрономичтой,
америк, канад техниктэй, энэ хэрээрээ газар тариаланд эргэлт буцалтгүй орчихсон
дундаас дээш хүчин чадалтай мэргэшсэн компаниар
хүнсний аюулгүй байдлаа тоглуулбал хожим буух эзэн буцах хаягтай юм даа.
Тэр жижиг “сайн дурын уран сайханчид”-ыг гал тогоо руу хамаагүй ойртуулмааргүй байна.
Эрх баригчдад сонгогчдоо алдахгүй байх, нэг ч болтугай ажлын байраар дамжуулан эмзэг
давхаргынханд сэтгэл гаргасан царай үзүүлдэг эрх ашгийн өрөөсгөл сонирхолтой. Тэгвэл
ард түмний гэгээлэг хэсэг нь арай өөр, ядаж эрүүл байхыг хүсч байна шүү дээ. Харин
төмсний хувьд Буриадад экспорт хийх нүх олсон бололтой. Энэ сургаар төмсний жижиг
аж ахуйнууд хөдөлгөөнд орж үрийн төмс сураглацгаах болж. Техникийн парк шинэчлэлийн
хувьд төмсний аж ахуйд Хятадын пад пад хүүхдийн тоглоом шиг жижигдээд Оросын улаан
трактор нь идэж уух нь дийлдэхгүй аль нь ч размер таарахгүй зовоодог аж. Мал, тариалан
хоёрын мөнхийн зөрчилдөөн аанай л хэвээрээ. Нэг ам бүлтэй өрх байлаа гэхэд аминдаа
хэдэн малтай бас тариа ногоотой. Тэгэхлээр одоо хоёуланг нь зэрэгцүүлж тавьчихаад
өөрөө өөртэйгөө л хэрэлддэг юм байх даа. Тариа ногоог малаас хамгаалах шалгарсан
арга нь гэвэл талбайгаа хаших эсвэл гүн суваг ухах. Хашааг төмрөөр, модоор, тороор
янз бүрээр хийж үзсэн. Бүтэлтэй юм болоогүй. Энэ тал дээр төр олон нийт бүр зориуд
анхаарал тавин хөдөлгөөн өрнүүлж, сум хөгжүүлэх төсөв төслөөсөө нэмэрлээд бичил
блокны үйлдвэрүүд угсраад жаахан цемент олчихвол асуудлыг нэгмөсөн шийдчихмээр юм
билээ. Бусад элс шавар, ус, ажиллах хүчин нь хаа сайгүй бэлэн бий.Эхний ээлжинд
төмс хүнсний ногооны талбайнуудаа дараа нь тариалангийн талбайг блокон хэрмээр тусгаарлаад
аль ч улиралд талбайд мал оруулахыг нь зогсоож чадвал ургац нэмэгдэж заавал химийн
бодис хэрэглэх ч шаардлага багасна. Энэ нь дамаа эрүүл хүнсний баталгаа болох учиртай.

Бараг бүх үйл ажиллагаа нь хувийн хэвшил дээр тогтож явдаг салбар
гэвэл Хөдөө аж ахуйн яам болов уу. Энэ салбар дээр ажиллаж амьдрагсад засгаас цалинжихгүй,
төрийн өмч хариуцдаггүй ч тэндээс хамааралтай асуудал байнга босч байдаг. Малчид
тариачид хувьд гарснаар хэт хувиа бодож бэлчээрийн даац хэтрүүлсэн, тариан талбайг
халаа сэлгээгүй ашиглан хөрс доройтуулсан, хүнсний аюулгүй байдалд итгэл алдруулсан
ноцтой зөрчил гарсаар байна. Үүнийг төр л зохицуулж өгөхгүй бол өөрсдөө зохицож
зөв голдиролдоо орох шинж мөд алга. Хотыг залхаасан хэт төвлөрөл, сум аймгийн төв
дээр хийлгэх ажил олдохгүй ядаж байхад сайн дураараа мал тариан дээр гараад явагсдад
хэн хүнгүй л баяр хүргэж байв. Гэтэл энэ маань төд удалгүй сөрөг үзэгдэл болж хувирлаа.
Нийгмийн бүх давхаргынхны хоол хүнсийг мэргэжилгүй харанхуй нөхдүүд бэлддэг болсон
нь эргэлзээ төрүүлж байна. Тракторын тос шатахуун, оготнын хор, зэрлэг ургамал устгах
грибитици, хот руу аваачиж зарах гэж байгаа манжин лууванг бүгдийг нь нэг амбаарт
оруулаад холиод тавьчихсан байдал бол хөдөөгийн нийтлэг дүр зураг. Одоо ингэсгээд
тариа ногооны талбай дээр мэргэжлийн хяналт, мэргэжилтэн байтугай насанд хүрсэн
том хүн үзэгдэхээ байж, “Монгол орны дотоодын бүх хүнсний хэрэгцээг 100 хувь хангана”
гээд амралтаараа ирсэн сургуулийн жаалуудад хамаг ажлаа даатгаад хаядаг мөн ч бөх
зүрх шүү. Газар тариалан улирлын чанартай болохоороо тасралтгүй дагнасан ажиллагаа
явуулж болохгүй юм. Энэ салбарынхан жилийн гурван улирлын турш дэмий ярьцгаан ганц
зуны сардаа л ажиллахчаа болдог. Манай тариачид зав зав бас дахин завтай жаргаж
байх зуур гадны бусад мэргэжил нэгтнүүд нь хордлогоноосоо салж, нийгмийн хуулинд
захирагдаж, байгалийнхыг нь захирах болсон шинэ дэвшил, технологи, инновацийг эзэмшиж,
улам цомхон чадварлаг болсоор л. Хөдөө орон нутгийг хогийн сав болгон нийгэмд багтаж
шингэхээ байсан шаарнуудыг аваачиж асгаж байсныхаа горыг амссан улс орнууд одоо
улам төвлөрч бүр болж өгвөл нийслэлдээ бөөгнүүлж авахыг хичээж байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Өдрийн сонины мягмар гаригийн дугаараас “Увайгүйчүүдийн бах тавыг хангах нь нийгэмд асар их хөнөөлтэй” нийтлэлийг уншаарай

Олон улсын эх баригч эмч нарын өдөр “Өдрийн сонин” эх баригчдын ажлыг
сурвалжилжээ. Клиникийн нэгдүгээр амаржих газар хоногт 40-45 эх амаржиж
байна. Гурван цагийн дотор 11 хүү, нэг охин мэндэлсэн ажээ. Эх баригчдын зүгээс
амаржих гэж байгаа ээжүүдэд хандаж “Төрөх үед хамгийн чухал нь сэтгэл зүй. Сэтгэл
санаагаа 100 хувь бэлтгэж ирнэ гэдэг том амжилт” хэмээн зөвлөсөн юм.

Л.Энх-Амгалан гишүүн “Эрчимтэй хөгжлийн гол локомотив уул уурхайгаа эдийн
засаг биш улс төр болгосны горыг бид амсч байна” гэж ярьсан байна.

“Увайгүйчүүдийн бах тавыг хангах нь нийгэмд асар их хөнөөлтэй”
нийтлэлийг “Өдрийн сонин”-ы гуравдугаар
нүүрээс уншаарай. Эдийн засгийн өршөөлийн хуулийн талаар нийтлэлч Э.Энэрэл
асуудал хөнджээ.

Замын цагдаа нар тусгай хэвлэгч машинаар торгууль бичдэг болсноор төсөвт
оруулсан орлого нь өнгөрсөн оны мөн
үеийнхээс гурав дахин нэмэгдсэн талаар “Цахим машин замын цагдаагийнхны но-г илрүүлэв
үү” сурвалжлагад өгүүлжээ.

“Тусгай сургуулийн захирал
сурагчдынхаа хөдөлмөрийг мөлжиж, хандивын эд зүйлийг хувьдаа завшдаг” талаар
116 дугаар сургуулийн нярваар ажиллаж байсан хүн ярьсан байна.

“Давхар дээл” тайлах Ерөнхийлөгчийн санаачилсан хуулийг УИХ батлалгүй
буцаасны дараа Ерөнхийлөгчийн байр суурь ямар байгааг манай сурвалжлагч
Ерөнхийлөгчийн зөвлөх П.Цагаанаас лавлажээ. ”Харамсалтай нь санал хураалтын дүн нийгмийн хүлээлтээс
өөрөөр гарлаа. УИХ хуулийнхаа дагуу тогтоол гаргаж, хууль санаачлагчид ирүүлэх
ёстой. УИХ-ын тогтоол ирсний дараа Ерөнхийлөгч байр сууриа илэрхийлэх байх” гэж
тэр ярьсан байна.

Морин хуурын олон улсын наадамд оролцсон
ХБНГУ-ын иргэн Андреотой манай сурвалжлагч ярилцжээ. Тэрбээр мэдээллийн
технологийн инженер хүн.

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ ярилцлага

Ж.Ариунболд: Тариалангийн бүс нутагт бэлчээрийн мал аж ахуй эрхлэхийг болиулмаар байна

Төв аймгийн Жаргалант сумын Талбулагийн “Хөх баян булаг” ХХК-ийн ерөнхий захирал, Монгол Улсын гавьяат механикжуулагч Ж.Ариунболдтой уулзаж ярилцлаа.

 -Танай суманд өнгөрсөн өвөл нэлээд цас орсон бололтой. Газар чийгтэй, тариалалт эхлэхэд тааламжтай харагдлаа?

-Угтвар чийг хангалттай байгаа. Жаргалантын энэ хөндийд 4000 гаруй га-гийн уринш байна. Энд чинь янз бүрийн л юм тарина. Төмс, улаан буудай, овъёос, рапс гээд юу байдаг бүгдийг тарина. Бидэнд тариалалт хийхэд ганцхан л хүндрэл байдаг. Энэ бол мал. Жаргалант руу ороод ирэхэд дүүрэн мал байгаа биз дээ. Намайг анх 1994 онд ирж байхад Жаргалантын сангийн аж ахуй 25 мянга гаруй малтай байсан юм. Гэтэл одоо сумын хэмжээнд 170 мянган толгой мал байна. Тариа ургачихсан байхад дотор нь малаа оруулаад идүүлнэ. Хэлэхээр “Энэ чинь тариа юм уу. Бид мэдэхгүй ш дээ” гэдэг. Энд малчин, тариачин хоёр байнга биенээ ад үзнэ. Мал, бид хоёр хоёулаа Үндсэн хуулийн хамгаалалтад байдаг. Хүн зодвол шоронд ордогтой адил малыг хөөвөл би өөрөө асуудалд орчих гээд байна. Мал, тариа хоёр хуулиараа зөрчилдөөд байна. 

-Тариалангийн эрчимжсэн бүс нутгийг зарлачихвал энэ асуудал цэгцрэх байх?

-Тариалангийн бүс нутагт бэлчээрийн мал аж ахуйг болиулчих хэрэгтэй. Малын хулгай их байна гээд байдаг. Их байхаас яах вэ. Малаа хээр хаячихаад мотоциклио унаад айраг эргүүлээд, морь уяад явчихаар чинь эзэнгүй, бэлэн байгаа юмыг хүн авахаас яах юм. Тариалангийн бүсэд байгаа мал аж ахуйг эрчимжүүлэх хэрэгтэй. Хэрвээ эрчимжүүлэхгүй гэвэл энэ бүсэд байгаа малаас малын хөлийн татварыг нь өндөр авах ёстой. Тариаланчид хөрсөндөө анхаарал хандуулаад Оросын технологи болохгүй юм байна гээд химийн уринш хийх болсон. Дээрээс нь техник төхөөрөмжиндөө анхаарал хандуулаад утаа баагиулаад, хамаг тос маслоо гоожуулаад байдаг 75 трактороо больчихлоо. Өндөр хөгжилтэй орнуудын техник технологийг бүгдийг оруулаад ирчихлээ. Ингээд бүх зүйлээ зэхчихээд химийн уриншаа хийнэ. Гэтэл уринш хийсэн талбай дээгүүр мал явчихдаг.

-Химийн уринш гэдгээ тайлбарлахгүй юу?

-Химийн уринш гэдэг маань үндсэндээ хөрсөө хөндөхгүйгээр хөрсөн дээр ургаж байгаа зэрлэг ургамлыг устгаад буцаад хөрсөндөө үржил шимээ өгдөг. Би 2015 онд тарих тарианыхаа талбайг бэлтгэхийн тулд ирэх сард буюу хүүхдийн баярын маргаашнаас уриншдаа эхний ээлжийн хүмүүсээ гаргана. Хоёрдугаар ээлжээ улсын баярын дараа гаргадаг. Ингээд уриншаа хийчихдэг. Үүнийхээ үр дүнг би 15, 16 сарын дараа үзэх юм. Гэтэл тэр хооронд өвөлжингөө мал дээгүүр нь яваад талхиад хаячихдаг. Малын хөлөөр гадна нь байгаа зэрлэг өвсний үр цацагдаад миний хийсэн уриншид орчихдог. Малын ялгадсыг бараг л бордоо ухааны юм ярих гээд байдаг. Ялгадсыг тусгайлан боловсруулж байж шивтрийн бордоо гэж зүйл гаргаж ирдэг. Ялгадсанд бактери байдаг учир зэрлэг ургадаг. Ингээд л бидний хийсэн ажил талаар өнгөрдөг. Заримдаа би өөрийгөө ойлгодоггүй юм, юу хийгээд байгаагаа. Намар тариагаа ургачихсан байгааг харах юм уу, үтрэм дээр тариагаа буулгачихаар “Би чинь нээрээ тариачин хүн юм байна” гэж өөрөөрөө бахархана. Тэгтэл хүн амьтны мал талбай руу орчихоор туугаад гаргаад ирэхээрээ өөрийгөө шоронгийн хянагч юм болов уу гэж бодно. 

-Танайхыг газар тариалангийн салбарт хувьчлагдсан анхны компани гэдэг билүү?

-1994 онд хувьчлагдсан. 21 жил тариа тарьж байна. 

-Тариалангийн бүс нутагт малын тоо толгойг зохистой харьцаанд барьж байгаа газар хаана байна вэ?

-Хаана ч байхгүй. Сэлэнгэ аймаг бодлогоороо жаахан зохицуулсан. Тус аймаг 2012 оны жилийн эцсийн тооллогоор 1.7 сая малтай байж. Өнгөрсөн онд эрчимжсэн мал ахуйг дэмжсэнээр малын тоо нь 150 мянгаар багасчихаад байгаа юм байна. Энэ чинь болж байгаа юм. Малаа яах вэ, тариагаа яах вэ гэдэг дээр л бид зөрчилдөөд байна. 

Улс тариалангийн компаниудад 50 хувийн урьдчилгааг нь төлөөд шатахууныг нь зээлээр өгчихөж байна. Хорин хувийн урьдчилгааг нь төлөөд үрийн буудайг нь өгч байна. Банкны зээл олдоно гэж байхгүй л дээ. Жишээ нь, арван тэрбум төгрөгийн үндсэн хөрөнгөтэй газар тариалангийн компани компаниа барьцаалаад зээл авъя гэвэл өгөхгүй. Тэгэхийнхээ оронд Улаанбаатарт байгаа гурван өрөө байраа барьцаалаад зээл авч байна. Газар тариалан ийм үнэлэмжгүй болчихоод байна. Манай компани өнөөдөр гучин ажилчинтай. Тэдний нийгмийн даатгалыг тогтмол төлж байна. Эрүүл мэндийн даатгалыг нь төлж байна. Газрын татвар, ашигтай ажиллавал ашгийн татвараа төлж байна. Үндсэндээ бид баялгаа бүтээгээд л явж байна. Тэгтэл өнөөдөр малчин юу бүтээв. Малын хөлийн татваргүй болсон. Сүүлдээ малчдын нийгмийн даатгалыг нь төлөх гээд байгаа юм биш үү. Бид өчнөөн олон жил ганд нь ч нэрвэгдлээ, цасанд нь тариагаа дарууллаа. Тэр болгонд бид төрөөс ингээч, төр минь нэг ингэж үзээч гэдэггүй. Гэтэл малчдад асуудал тохиолдвол хангалттай харж үздэг. 

-Та малчдад анхаарал хандуулж байгаа шигээ тариаланчдаа ч харж үзэх ёстой гэж хэлэх гээд байна уу?

-Нэг кг гурил 520 төгрөг байсан. Тэгэхэд нэг кг махны үнэ 1500 төгрөг байсан. 2013 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ныг хүртэл гурил тэр үнээрээ л байсан. Гэтэл мах өнөөдөр 10 мянган төгрөг болсон. Ийм байж болохгүй биз дээ. Малчин өнөөдөр мах, ноос, ноолуур, арьс, ширэнд урамшуулал авч, хүүхдүүд нь үнэ төлбөргүй сурч байна. Тариаланчдад буудайнд урамшуулал өгч байна гэж ярьдаг. Өнгөрсөн жил нэг тонн буудайны өөрийн өртөг нь 330 мянган төгрөг байсан. Тэгтэл борлуулсан үнэ нь 300 мянга. Нэг тонн буудайн дээр 30-40 мянган төгрөгийн алдагдал хүлээж байсан. Алдагдлаа үүрээд, засгаас өгч байгаа урамшуулал гэдэг юмаараа алдагдлаа нөхөж, банкны хүүгээ төлөөд явдаг. Өнгөрсөн жил Хөдөлмөрийн яамнаас ажилчдын цалингаа нэмэх шаардлагатай гэсэн. Бид нэмсэн. Цалингаа яаж нэмэх вэ. Бидэнд ганцхан л арга байгаа шүү дээ. 50 байсан ажилчнаа 35 болгож тоог нь цөөлсөн. 15 хүнийг нь би ажилгүйчүүдийн эгнээнд өгсөн. Тэгж л цалингаа нэмнэ шүү дээ. Өөр ямар ч арга байхгүй. Өнөөдрийн манай энэ тогтолцоо буруу байна. Үйлдвэрчний эвлэл гэдэг  байгууллага юу хийдэг вэ. Нам унтаж унтаж байгаад гэнэт нойрноос сэрээд “Цалин нэм” л гэдэг. Үйлдвэрчний эвлэл өнөөдөр цалин нэмэхийн төлөө биш ажилчин ангийг ажлын байртай байлгах, юмны үнийг өсгөхгүй байхын төлөө л тэмцэж байх ёстой. 

-Яам нэг тонн буудайн үнийг өсгөсөн гэж зарласан?

-460 мянга гэсэн үнэ зарлаж байна. Буудай үнийг өнгөрсөн жилийнхээс 43 хувиар нэмчихэж байгаа юм. Өнгөрсөн жил үтрэм дээр ажил эхлэхэд ирж байсан дизель түлшний үнэ 1600 төгрөг байсан юм. 2013 оны тавдугаар сарын 1-нд гэсэн үг шүү дээ. Гэтэл одоо үтрэм дээр ирж байгаа нэг литр түлшний үнэ 1790 төгрөг байна. Өнгөрсөн жилийг бодоход шатахууны өөрийн өртөг 11.8 хувиар нэмэгдсэн байгаа биз дээ. Манай компанийн жилийн нийт зардлын 0.003 хувьд нь дотоодоосоо юмаа авч байна. Өөрийнхөө хонины мах, Жаргалантын хөрсөнд ургуулсан төмс, өөрийнхөө тариад ургуулсан буудайгаар хийсэн гурилаа иднэ. Ингээд дээр нь “Мон лаа”-гийн лаагаа авна даа. Үлдсэн бүх юм нь валютын хамааралд байна. Дандаа гаднаас, импортоор орж ирсэн юм л хэрэглэдэг. Өнгөрсөн жил сэлбэг авахад нэг ам.долларын ханш 1420 төгрөг байсан. Одоо 1800 төгрөг болчихоод байна. Ингэхээр ам.доллар 23 хувиар өсчихөөд байна. Шатахуун 23 хувиар өсчихсөн. Хооронд нь нэмэхээр 43 хувиа барьчихаж байгаа биз. Буудайн үнийг өсгөлөө гэж ингэж худлаа яриад байгаа байхгүй юу. Ингэхээр бид яах вэ. Цалингаа нэмж чадахгүй. Дахиад л надад ашиг байхгүй, алдагдал хүлээнэ. Сэлгээний ургамал гээд рапсын тос тарихаас өөр арга байхгүй. Бид ийм л байдалд орчихсон байна. 

-Танай компани тариалалтаа хэзээ эхлэх гэж байна вэ?

-Энэ сарын 5, 6-наас тариалалтаа эхэлнэ. Манай Жаргалантын тариалалт эхлэх хамгийн ашигтай хугацаа нь тавдугаар сарын 5-наас 25-ныг хүртэл байдаг юм. Энэ хугацаанд багтааж тариалалтаа хийж дуусгана. 

Бид юу тарихаа мэдэхгүй байна шүү дээ, чин үнэнээ хэлэхэд. Аль алинаа бодоод л энэ компаниа яавал алдагдалгүй явуулах вэ гээд хэдэн га-д төмс тарих вэ, улаанбуудайг хэдэд нь тарих вэ. Овъёос тарих уу, тэжээлийн ургамал рапсийг нь тарих уу гээд л бодож байна. 

Д.САРУУЛ

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Categories
мэдээ нийгэм

Орон сууцны м.кв дутаадаг этгээдүүдтэй шүүхдэлцэж байна

Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн
төлөө газраас  цаг үеийн асуудлаар
мэдээлэл хийхдээ хамгийн ихээр
хэрэглэгчийг хохироодог барилгын компаниудын зөрчлийг  онцоллоо.

Барилгын компаниудын хувьд, иргэдэд худалдаж буй
орон сууцныхаа м/кв-аас дутааж, худалдаж байгаа талаарх гомдлыг иргэд өнгөрсөн
жилээс  хойш их гаргах болсон.  Тиймээс Шударга өрсөлдөөн,
хэрэглэгчийн төлөө газар 2013 оны арванхоёрдугаар сараас хойш 50 орчим барилгын
компанид хяналт шалгалт хийсэн байна. Шалгалтаар 560 гаруй иргэний орон сууцны
м/кв-аас 4-20 метр талбайг дутаасан буюу гурав орчим тэрбум төгрөгийн хохирол
учруулжээ. Үүний 1.5 тэрбум төгрөгийн хохирлыг “Тайгам Алтай”, “Тектоник”, “MD
top” гэсэн гурван том компани учруулсан тул тус бүрт 10 сая төгрөгийн торгууль
тавьсан байна. Зөрчилтэй гэж тогтоогдсон нийт 50 орчим барилгын компаниас
одоогийн байдлаар 26 орчим нь иргэдийн хохирлыг барагдуулсан ажээ.

Харин хамгийн их зөрчилтэй нь тогтоогдсон 
гурван том компани иргэдийн хохирлыг барагдуулсан эсэх талаар Шударга
өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газрын Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах хэлтсийн
дарга Ч.Батбаатараас тодруулахад “Тайгам алтай, Тектоник компаниудад тавьсан
улсын байцаагчийн торгуулийн хариуцлагад зарга үүсгэж, шүүхэд мэдүүлсэн байсан.
Хан-Уул дүүргийн Шүүх болон Захиргааны хэргийн шүүхэд компаниудыг торгох
шаардлагыг эхэндээ баталгаажуулсан ч торгуулийг шүүгч нар нь хүчингүй болгосон
байна. Тиймээс бид нэр бүхий шүүгчдийг Шүүгчийн ёс зүйн хороонд гомдол гаргаж,
шалгуулахаар өгнө” гэсэн юм.

            Иргэдийн
худалдан авсан орон сууцны м.кв дутуу талаар хяналт шалгалтын ажлыг Шударга
өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар  2013 оны 10 дугаар сараас эхлэн хийж эхэлсэн байна.  Хяналт шалгалтаар барилгын
ажил үйлчилгээ эрхлэгч компаниудын худалдан борлуулсан орон сууцны талбайн
гэрээнд тусгасан хэмжээндээ хүрэхгүй байгаа зөрчил илэрсэн билээ.

Уг
зөрчил нь Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хууль, Өрсөлдөөний тухай хууль,
Стандартчилал, хэмжил зүйн үндэсний зөвлөлийн 2009 оны 52 дугаар тогтоолоор
баталсан “Орон сууцны барилгын доторх сууцны талбайг тооцох аргачлал” Монгол
Улсын стандарт /MNS-6058-2009/-ыг тус тус зөрчиж байна.

Хяналт
шалгалттай холбоотойгоор өнөөдрийн байдлаар
:

Ирүүлсэн
өргөдөл

Холбогдолтой
ААН

Нийт
хохирлын хэмжээ

Барагдуулсан
хохирол

Хохирлоо
барагдуулсан ААН

Хэрэглэгчийн
тоо

Хохирлын
хэмжээ

604

58

3
306 233 188

27

70
гаруй

1
021 431 931

 Мөн
БХБЯ, МХЕГ, ХЭАХНҮХ-той хамтран тухайн салбарын хууль тогтоомж, гэрээний
хэрэгжилт, хууль эрх зүйн орчин зэргийг судалж санал боловсруулж ажиллаж байна.

Өргөдлийн
тоогоор үзвэл:

ААН-ийн
нэр

Өргөдлийн
тоо

Эзлэх
хувь

Хохирлын
хэмжээ

 

Тайгам
алтай ХХК

213

35,3%

775
921 847

23,5%

МД
ТОФ ХХК

124

20,5%

644
582 082

19,5%

Тектоник
ХХК

39

6,5%

628
367 627

19%

Сүрэнцэцэг

17

2,8%

180
287 200

5,5%

Бусад

176

34,9%

1
071 487 514

32,5%

Нийт

604

100%

  3
300 646 270

100%

Ихээхэн
зөрчилтэй ААН, авч буй арга хэмжээ

  1. 1.    Тайгам
    алтай ХХК-д
    хэрэглэгчдийн
    хохирлыг барагдуулах талаар удаа дараа албан шаардлага хүргүүлсэн боловч
    хүлээн зөвшөөрөхгүй, хэрэглэгчдийн хохирлыг барагдуулахгүй байсан тул
    Өрсөлдөөний тухай хуулийн 27.1.3 дах заалтыг үндэслэн 10 сая төгрөгний
    торгууль ногдуулсан боловч “Тайгам алтай” ХХК-ийн хүсэлтээр ХУД-ийн шүүгч
    н.Тунгалагсайханы шийдвэрээр хүчингүй болгоод байна. Мөн “Тайгам алтай”
    ХХК-ийн зүгээс ШӨХТГ-ын улсын байцаагчийн албан шаардлагыг хүчингүй
    болгуулахаар Захиргааны анхан шатны болон Давж заалдах шатны шүүхэд 2 удаа
    нэхэмжлэл гаргасан боловч ШӨХТГ-ын улсын байцаагчийн албан шаардлагыг
    хэвээр үлдээгээд байна. ШӨХТГ-аас “Тайгам алтай” ХХК-д улсын байцаагчийн
    албан шаардлага биелүүлээгүй тул Өрсөлдөөний тухай хуулийн 27.1.8 дахь
    заалтын дагуу 62 шийтгэвэрийн хуудсаар 59 сая төгрөгний торгууль
    ногдуулаад байна.

БХБЯ,
МХЕГ, ХЭАХНҮХ-той хамтарсан хяналт шалгалтын ажлын хэсгийн зүгээс “Тайгам
алтай” ХХК-ний удирдлагууд болон хэрэглэгчидтэй гурван талт уулзалт зохион
байгуулсаны дүнд хамтарсан хэмжилт хийж зөрүүтэй гарсан тохиолдолд хохирлыг
барагдуулахаар тохиролцсон гэвч “Тайгам-Алтай” ХХК-ний зүгээс стандартын бусаар
өөрсдийн байр сууриа хамгаалсан байдлаар тухайн хэмжилтийг хийх санал ирүүлсэн
тул манай зүгээс тус саналаас татгалзсан.

  1. 2.    МД ТОФ ХХК нь зөрчлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй
    байгаа. Хэрэглэгчийн хохирлыг барагдуулах талаар улсын байцаагчийн албан
    шаардлага хэд хэдэн удаа хүргүүлсэн боловч шаардлага биелүүлээгүй,
    зөрчлийг арилгаагүй тул Өрсөлдөөний тухай хуулийн 27.1.3-т заасны дагуу 10
    сая төгрөгийн торгууль ногдуулсан.

МД
ТОФ ХХК-ийн зүгээс уг торгуулийг хүчингүй болгохоор Захиргааны хэргийн шүүхэд
нэхэмжлэл гаргасан бөгөөд уг нэхэмжлэлд хариу тайлбар хүргүүлээд байна.

  1. 3.    Тектоник
    ХХК нь
    удаа дараа хэрэглэгчийн
    асуудлыг шийдвэрлэж зөрчлийг арилгах талаар улсын байцаагчийн албан
    шаардлага хүргүүлсэн боловч зөрчлийг шийдвэрлээгүй тул Өрсөлдөөний тухай
    хуулийн 27.1.3-т заасныг үндэслэн 10 000 000 төгрөгийн торгууль
    ногдуулсан.  

Хяналт
шалгалтын явцад 23 хэрэглэгчийн хохирлыг барагдуулж, тохиролцсон талаар албан
бичиг ирүүлсэн. Үүний дагуу хэрэглэгчтэй хэрхэн тохиролцож шийдвэрлэсэн талаарх
дэлгэрэнгүй тайлбарыг нотлох баримтын хамт ирүүлэхийг шаардаад байна гэж тус
газраас мэдээллээ.  

ШӨХТГ-т   мөн тендерийн
будилаан,  интернэт, телевиз, суурин утасны
гурвалсан үйлчилгээний IPTV, шатахуун импортлогч компаниуд тохиролцон үнээ
нэмсэн асуудал, том үйлчилгээний газруудын 00-ыг төлбөргүй болгох зэргээр
гомдол ирсэн байна. Эдгээр асуудлаас зарим нь он дамнасан зөрчил бөгөөд одоог
хүртэл бүрэн шийдэлд хүрээгүй  аж.

Categories
мэдээ нийгэм

Микроавтобусныхан хариугаа шаардлаа

Бага оврын автобуснуудын чиглэлийг өөрчилж, богино шугамд
явуулах болсны улмаас микроны жолооч, кондукторууд өнгөрсөн сарын 25-нд жагссан
билээ. Жагсаалын үеэр тэд Нийслэлийн засаг дарга Э.Бат-Үүлд албан шаардлага
хүргүүлжээ. Эл шаардах бичгийнхээ хариуг авахаар 60 гаруй микро автобусны 120
гаруй хүн дахин цуглав. Өглөө 07.00 цагаас эхэлсэн цуглаан 11.00 цаг хүртэл
үргэлжилсэн юм. Хэдий олон хүн цугласан ч хуучин чиглэлээр явуулж өгөх
хүсэлтийнхээ хариуг авч чадаагүй байна. “Э.Бат-Үүл дарга Нийслэлийн нийтийн
тээврийн газар хариу өгсөн гэсэн. Бидэнд энэ талаар тодорхой хариу, мэдээлэл
алга” хэмээн жолооч, кондукторууд хэлж байлаа. Бага оврын автобусны үйлчилгээ эрхлэгч Б.
Эрхбаяр “Бид нэг компанийн нэр дор нийтийн тээврийн үйлчилгээнд
арав гаруй жил хүчин зүтгэчихээд амьдарлаараа хохирч үлдлээ. Парк шинэчлэлээр
3-5 жил болоод нэг машин сольдог. Байнга муу муухайгаараа чичлүүлж, цагдаад
торгуулж явдаг. Арван жилд нэг ч удаа ээлжийн амралтгүй, өдөр шөнөгүй хүчин
зүтгэж байсан. Эцсийн дүнд нь бид шаардлага хангахгүй байна гэсэн нэрээр
хаягдлаа” хэмээж байв. “Микро автобуснуудыг хуучин шугамаараа нийтийн тээврийн
үйлчилгээ эрхлэх хугацааг хоёр жилээр сунгаж өгөөч. Бидэнд бололцоо олгооч.
Эсвэл төрөөс зохион байгуулж, микроны хоёр жолооч нарын дунд нэг том оврын
автобус өгөөчээ. Хэрвээ тэгэх юм бол өнөөдөр ч хамаагүй микрогоо зогсоож болж
байна. Бид нарыг нэг өглөө ингээд хоолноос нь салгачихаж болохгүй биз дээ”
хэмээн бага оврын автобусныхан  ярьж
байлаа. 

Мөн тэд “Микро автобусны шугамыг өөрчилсөн нь иргэнд ч
хохиролтой. Иргэд микрогоор хотын нэг захаас нөгөө зах хүртэл саадгүй явдаг
байсан бол одоо хоёр, гурав дамжиж байна. Ажлаасаа хоцорч байна. Автобус нь
хүрэлцэхгүй байна. Үүнийг зорчигчид ч хэлж байгаа” гэсэн юм.
Бага оврын автобусууд  хөдөлгөөний
ачаалал түгжрэл үүсгэдэг тул төв орчмын
гол гудамж, замуудыг өнгөрсөн сараас хаахаар болсон. Тодруулбал, Энэбишийн өргөн чөлөөний Эх нялхсын
баруун уулзвараас Их тойруугийн Ногоон нуурын гудамжны уулзвар хүртэл, Ногоон
нуурын гудамжны уулзвараас Цагдаагийн гудамжны уулзвар хүртэлх замын зүүнээс
баруун чиглэлд
хөдөлгөөнийг хязгаарлажээ. Гэсэн ч
нийтийн тээврийн үйлдвэрчний холбоо болон туслах чиглэлийн түр хорооны
төлөөллүүд одоохондоо хуучин чиглэлээрээ үйлчилгээ явуулж байх шийдвэр гаргаад
буй.

Э.Номин

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ ярилцлага

Ж.Амарсанаа: Нийт хүн амын 15 хувь нь С вирустэй гэсэн судалгаа бий

-ЭЛЭГНИЙ С ВИРУСИЙН ЭСРЭГ ЭМИЙГ ХЯМД ҮНЭЭР АВАХААР БОЛЖЭЭ-

Эрүүл мэндийн дэд сайд Ж.Амарсанаа АНУ-д олон улсын хуралд оролцох үеэрээ элэгний С вирусийн эсрэг шинэ эмийг Монголдоо хямд үнээр худалдан авч хэрэглэх тухай ярилцаж тохиролцжээ. Энэ талаар түүнээс тодрууллаа.

  -Элэгний С виру­сийн эсрэг эмийг монголчууд хямд үнээр хэрэглэх болж байгаа тухай дуул­лаа. Та энэ талаар мэдээлэл өгөөч? 

-АНУ-ын “Glead science” компани “Sofosbuvir” хэмээх элэгний С вирусийг эмчлэх эмийг өнгөрсөн арван­хоёрдугаар сараас эмчилгээнд нэвтрүүлсэн. Би Сан-Франциско хотод очиж энэ компанийнхантай уулзахдаа Монголд элэгний С вирусийн тархалт өндөр байд­гийг хэлээд, энэ эмийг хөнгөлөлттэй үнээр манай улсад нийлүүлэхийг хүс­сэн юм. Эмийн компа­нийнхантай уулзах цаг авахад АНУ дахь Монголын Элчин сай­дын яамны консулын газраас их тусалсныг хэлэх хэрэгтэй. Нэг курс эмчилгээг АНУ-даа 84 мянган ам.доллараар хий­дэг юм байна. Харин манай улсад зургаан сарын курс эмчилгээний эмийг 1800 ам.доллар буюу АНУ-ын зах зээ­лийн үнээс 44 дахин хямдаар нийлүү­лэхээр боллоо.

Эмийн томоохон үйлдвэрүүд шинэ бүтээг­дэхүүнээ хямд­руулдаггүй. Буурай хөгжилтэй орнуудад эмийн хадгалалт, хэрэглэх горимыг алдах эрсдэлтэй тул тэр бүр нийлүүлдэггүй. Гэтэл манай улсад уян хатан хандсанд баярлаж байгаа.

-Тэгвэл  эмийг Монголд хэзээнээс нийлүүлэх бол?

-Компанийн төлөөл­лүүд тавдугаар сарын сүүлээр юм уу зургадугаар сарын эхээр Монголд ирнэ. Тэр үед ямар боломж байна гэдгийг нухацтай ярилцана. Монголд шинэ эмийг бүртгэх дүрэм журам гэж бий. Монгол Улс энэ асуудалд илүү  ач холбогдол өгч, ард түмнийхээ эрх ашгийг бодоод хурдан хугацаанд эмийг бүртгэх ямар боломж байна гэдгийг ярина. Ердийн бүртгэлийг хүлээвэл дор хаяж нэгээс дөрвөн жил хүлээх болно. Нэг жилийн өмнө ч гэсэн эмийг хэрэглэж, олон хүний амь насыг аврах нь чухал гэж бодож байна. Яагаад гэвэл, энэ компани  дэлхийн цөөхөн хэдэн оронд хямд үнээр  нийлүүлэхээр төлөвлөсөн байсан. Үүний нэг нь Монгол байгаасай гэж хүсч байна. 

-Элэгний С вирусийн эсрэг эм оруулж ирэхээр бол­лоо гэсэн мэдээл­лийг сонссон зарим иргэд болгоомжтой хандаж байна.  Шинэ эм учраас туршилт болчих вий гэсэн яриа гараад байгаа юм билээ?

-Би өөрөө элэг суд­лаач, элэгний эмч хүн. Тийм учраас хаана, ямар  сайн эм гарч байгааг сонирхож, судалж байдаг. Хам­гийн сүүлийн үеийн судалгаагаар нэг компанийн бүтээг­дэхүүн маш сайн үр дүниэй байгаа нь “Glead science” компани “Sofosbuvir”. Эмийн судалгааг дөр­вөөс таван жилийн өмнө хийж эхэлсэн. Эхлээд суурь судал­гаа хийгдээд дараа нь клиникийн судалгаа хийж, гурван үе шатаа даваад гарч ирсэн эм. 2013  оны арванхоёрдугаар сард АНУ-д бүртгэгд­сэн. АНУ-ын эм бүртгэлийн агентлагт бүртгэгдэнэ гэдэг бол маш олон үе шатын судалгааг давж гарч ирдэг учраас энэхүү  бүтээгдэхүүн  чанартай, найдвартай гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Миний хувьд олон улсын хурлуудад сууж байхдаа энэ эмийн талаар олон удаа сонсож,  үр дүнг нь мэдэж байсан учраас нэг өдрийн өмнө ч гэсэн Монголд оруулж ирье гэж бодсон. АНУ руу явах шалтгаан маань эмийн компанитай уул­зах байгаагүй. Жилд олон дахин томи­лол­тоор явж чадах­гүй учраас нэг явсан дээрээ нэг ажлыг ч гэсэн бүтээе гэж бодоод тэр компанийн байран дээр нь очоод  энэ эмийг Монголд бүрт­гүү­лэх хүсэлтэй бай­гаа­гаа ярьсан. Энэ эмийг АНУ-д одоо хэрэг­лэгдэж байгаа. Тийм учраас хэтэрхий их болгоомжлох шаард­лагагүй. 

-Эмийн үйлчил­гээний талаар мэдээ­лэл өгөхгүй юу. Одоо манайд хэрэг­лэж байгаа эмчил­гээнээс юугаа­раа давуу талтай юм бол? 

-“Sofosbuvir” элэгний С вирусийн 70-80 хувийг устгах чадвартай. Харин манайд одоо хэрэг­лэж байгаа интерферион 60-70 хувийн эмчилгээний үр дүнтэй ч гаж нөлөө ихтэй. Халуурна, бөөл­жинө, дотор муухай оргино, үс унана. Тийм учраас өвчтөнүүд маань эмчилгээ хийж байгаад дундаас нь хаядаг. Бас нэлээд үнэтэй. Монголд жилийн курс эмчилгээ нь 12-15 мянган ам.доллар байдаг. Өөрөөр хэлбэл, С вирус­тэй өвчнүүд бүгдээрээ эмчилгээнд хамрагдаж чадахгүй байгаа нь хоёр гол шалтгаантай. Эмийн гаж нөлөө  нь хүчтэй, бас үнэтэй. Харин “Sofosbuvir” гаж нөлөө бага. Толгой өвдөх, дотор муухай оргих зэрэг нөлөө ажиглагдана. Гэхдээ энэ нь эмчилгээний явцын дунд арилна гэж үзэж байгаа. 

-Монгол Улсад элэгний вирусийн эмчилгээ ямар түвшинд байна вэ?

-Бид энэ тал дээр дэлхийн хөгжлөөс хоёроос гурван жилээр хоцорч яваа. Өөрөөр хэлбэл, нэг хоёр жилийн өмнөөс шинэ эмнүүд гарч ирсэн. Энэ хоцрогд­лоо нөхөхийн тулд идэвхтэй ажиллаж байна. Энэ эмийг хямд оруулж байж одоо манай өвчнүүдэд тул­га­раад байгаа асууд­лыг шийднэ. Өөр элэгний С вирусийн эсрэг шинэ эмчилгээнүүдийг сонирхож үзсэн. Өнгөрсөн  жил хоёр шинэ эм нэвтэрсэн. Тэр хоёр эмийн үр дүн нь одоогийн бидний оруулж ирэх гэж байгаа эмнээс нэлээд бага, гаж нөлөө нь өндөр байсан учраас  Монголд оруулж ирэ­хийн төлөө хөөцөл­дөөгүй юм.

-Манай хүн амын хэдэн хувь нь С вирусээр халд­варлан өвчилдөг юм бол? 

-Хамгийн сүүлийн 2007 онд хийсэн судал­гаагаар нийт хүн амын 15 хувь нь элэгний С вирустэй гэсэн дүн гарсан. Энэ нь долоон хүн тутмын нэг нь С вирустэй гэсэн үг. Дэлхийн улс орнуудаас Монгол, Египет С вирусийн  халд­вар өндөртэй оронд тооцогддог. Элэгний С вирус нь өвчлөлийн явц удаан. Цусаар дамжин халд­даг. Эхээс урагт халдварлах магадлал долоон хувьтай байдаг. Хүний нас ахих тусам элгийг хатууруулж, хатуурлаас хавдар үүсдэг. Яг халдвар авсан даруйдаа хүнийг цочмог үрэвсэл өгч, үүнээсээ болоод хурдан хугацаанд нас барах тохиолдол байхгүй. Монголд элэгний өвчнөөр олон хүн нас бардаг. 

-Элэгний С вирусийн халд­вараас яаж урьд­чилан сэргийлэх вэ. Салбарын яам­наас урьдчилан сэргийлэх тал дээр хийж байгаа ажил байна уу?

-Урьдчилан сэр­гийлэх нь хамгийн чухал. С вирусийн халдвар дамжих гол замууд цус. Эрүүл мэндийн байгууллага, гоо сайхны газруудын явуулж байгаа үйл ажиллагаанаас шалт­гаалж хүмүүст халдвар дамжиж бай­на. Ялангуяа гоо сайхны газрууд батга хатгаж, шахдаг хэрэгслүүдээр дам­жих, мөн ардын зүүн эмчилгээ, шүд­ний эмнэл­гүү­дийн эмчилгээний хэрэгслүүдийг дутуу ариутгаж, өөр бусад хүмүүст эмчилгээ хийс­нээс халдвар дам­жиж байна. Үсчинд ч гэсэн үс зах­лах хэрэгслийг ариут­гадаггүй нь халд­в­ар дамжих бас нэг шалтгаан болж байна. Тиймээс нэг удаагийн хэрэгсэл хэрэглэх нь зүйтэй юм. 

-Тэгвэл шүдний эмнэлэг, гоо сайхны газруудад эрүүл мэндийн яамнаас хяналт тавьж, заавар, зөвлөгөө өгдөг үү?

-Бидний хувьд зөрчил илэрсэн газ­руу­дын үйл ажил­лагааг нь хязгаарлаж, тусгай зөвшөөрлийг нь хүчингүй болгох ажлыг хийж байна. Өнгөрсөн жил шүдний эмнэлгүүдэд шалгалт хийсэн. Нийтдээ 16  газар зөр­чил илэрснээс наймыг нь хаасан. Үлдсэн газруудынх нь тусгай зөвшөөрлийг нь хүчингүй болгож, зохих арга хэмжээг авсан. 

Х.ЦЭНД-АЮУШ

Categories
мэдээ нийгэм

Хоггүй Улаанбаатарын төлөө хотын мэр бид хоёрын хийж чадах ажил

Улаанбаатарыг хогноос нь салгахын тулд хүн бүрийн хүчин зүтгэл хэрэгтэй нь тодорхой болов.  Эх хүний хувьд би хүүхдэдээ “Хогоо гудамжинд хаяж болдоггүй юм шүү” хэмээн сургаж чадна. Бас иргэний хувьд хогоо гудамжинд хаяхгүй, хогийн сав тааралдтал тэсч сурсан. Сэтгүүлчийн хувьд хоггүй хотын төлөө үзэг цаас нийлүүлж сууна. Харин манай хотын  дарга энэ талаар юу хийв. Хотыг хогноос нь салгахад хотын даргын шийдвэр жин дарах нь зүй. Үнэгүй тарааж байгаа  ногоон уутных нь ач холбогдлыг нийслэлийн иргэд нэг л сайн ойлгохгүй яваа. Уут тарааж эхлэхээс өмнө ч нийслэлчүүдэд хогоо хийгээд хаячих элдэв муусайн уут олддог л байсан. Хэрвээ энэ уут хог ангилан ялгах зориулалттай байсан бол ач холбогдолтой эд. Ангилж ялгасан хогоо дахин боловсруулах үйлдвэр олон бол  бүр ч догь. 

“Уул шугамандаа бол” хогны уут тарааж байсан улс орны түүх нэг, хоёроор зогсохгүй. Ерээд оны Тайпэй хотод ч хог хаягдлын уул овоо үүсч байжээ.  Асуудлаа шийдэхийн тулд Тайваны Засгийн газраас  “Хогны уут” хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн байна. Гурван жил хэрэгжсэн энэхүү хөтөлбөр нь “Хог хаягдал дахин боловсруулах хөтөлбөр”-ийн бэлтгэл болсон аж.  Хогны уут үнэгүй тарааж байсан ч дараа нь иргэд хогоо ангилж хаяж дадсаны дараа  уутаа үнэлэх болсон. Тайваньчууд хогноосоо салахын тулд ямар стратеги барив?  

Эхлээд тэд  хаягдал дахин боловсруулах стандарт батлаж, хууль журамдаа өөрчлөлт оруулсан аж. Дараа нь хогийн уут үнэгүй тарааж эхэлсэн.  Гуравдугаарт нийтийн эзэмшлийн газруудад хог ангилж хаях зориулалттай хогийн савнуудыг хангалттай нийлүүлжээ. Дөрөвдүгээрт олон нийтэд сурталчлан таниулах ажлыг хүчтэй өрнүүлэв. Тавдугаарт хоёрдогч түүхий эд хүлээн авах цэгүүд болон хог хаягдал  дахин боловсруулах үйлдвэрүүдийг дэмжсэн юм билээ.  

Манайхан хог түүдэг хүмүүст таатай биш ханддаг. Харин хотыг хогноос нь салгахад ихээхэн үүрэгтэй энэ хүмүүсийн хөдөлмөр үнэлэгдэх тусам энэ төрлийн ажлын байр олширч, хотын хог ч багасдаг нь бусад олон орны туршлагаас илэрхий. Ядаж л хоёрдогч түүхий эдийг тогтсон үнэ ханшаас доогуур үнэлэхгүй байхыг хуульчилж, хаягдал түүхий эд авдаг цэгүүдээ оршин суугчдадаа мэдээлэх хэрэгтэй аж. Хаягдал түүхий эд авдаг цэгүүдийн байршил тодорхой бол иргэд хогоо хаана мөнгөөр солихыг мэдэж авна гэсэн үг.  Хан-Уул дүүрэгт  “Нийтийн зар мэдээний самбарт” хог дахин боловсруулах үйлдвэрүүдийн байршил, утасны дугаарыг бичиж мэдээлсэн туршлага ч  байна.  Дүүргийн хэмжээнд ийм самбар 270 байдаг гэсэн.  Хаягдал түүхий эд авдаг цэгүүдийн мэдээлэл бүхий ном ч хэвлэгдэх сурагтай.

Яагаад бид хогоо ангилж хаях ёстой вэ? 

Нийслэлд үүсч буй хог хаягдлын 50 орчим хувийг дахин боловсруулах боломжтой хог хаягдал эзэлдэг.  Одоогийн байдлаар  үүний зөвхөн 7,6 хувийг нь л ангилж ялгаж чаддаг гэсэн судалгаа бий.  Бусдыг нь ландфилл буюу хөрсөөр дарж булах аргаар булшилдаг.  Хогийн цэг дээр ажилладаг 20-30 хаягдал түүдэг хүн  энэ их хогийн уул овоог бүхлээр нь ялгаж чадахгүй шүү дээ. Тэгэхээр хог үйлдвэрлэж байгаа эхний цэг буюу  хэрэглэгчтэй тулж ажиллах хэрэгтэй байгаа биз.  Иргэд хогоо ангилж хаядаг бол хотын хог 50 хувь багасах учиртай. Хогоо ангилж хаядаг болгоход хотын дарга ногоон уут тараахаас гадна их юм хийх хэрэгтэй  байна даа.

Б.ЯНЖМАА