Чуулганы өнөөдрийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Пүрэвдорж, Б.Бат-Эрдэнэ, Т.Аюурсайхан, Л.Оюун-Эрдэнэ, С.Бямбацогт, Х.Нямбаатар, Д.Лүндээжанцан нар үг хэлж байр сууриа илэрхийлсэн юм. Үг хэлсэн гишүүдийн ихэнх нь чуулганы өнөөдрийн хуралдаанаар анхны хэлэлцүүлгийг нь хийх байсан ч хойшлогдсон Төв банк /Монголбанк/-ны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд, Банкны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд, түүнчлэн Улаанбаатар хотын утааны тухай асуудалд анхаарлаа хандуулж байв. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Пүрэвдорж Төв банк болон Банкны талаарх эдгээр хуулийн төслүүд нь Хууль тогтоомжийн тухай хуульд заасан тандан судалгаа хийх, үр нөлөөг нь үнэлэх, хэрэгжүүлэхэд гарах зардлын тооцоог зэргийг хийгээгүй, мөн Засгийн газраас саналыг нь авахад дэмжээгүй байна. Мөн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай төслүүдийг дагаж өргөн баригдсан төслүүд холбогдох Байнгын хороод хэлэлцээд төсөл санаачлагчид нь буцаах санал гаргасан байтал Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга эдгээр хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт оруулж хууль зөрчихөд хүргэж байна. Иймээс Улсын Их Хурал дахь АН-ын бүлэг Байнгын хорооны даргад хариуцлага тооцуулахаар Улсын Их Хурлын даргад хандаж байна гэдгийг хэллээ. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Т.Аюурсайхан, С.Бямбацогт нар дээрх хуулийн төслүүд нь шинэчилсэн найруулга биш нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар өргөн баригдсан учраас ажлын хэсэг ажиллахад хүндрэлтэй байгаа, иймээс төсөл санаачлагч гишүүд нь татаж аваад шинэчилсэн найруулгын хэлбэрээр оруулж ирэх нь зүйтэй гэсэн байр сууриа илэрхийлсэн юм.
Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Оюун-Эрдэнэ Улаанбаатар хотын утааны асуудал гамшгийн хэмжээнд хүрээд байгаа тул шинэ оны эхэнд Улсын Их Хурлын чуулганаар энэ асуудлыг авч хэлэлцэж Засгийн газрын шийдлийг сонсож, цаашдын арга зам, бодлого хөтөлбөр, хөрөнгө төсвөө ярилцах шаардлагатай байна гэсэн санал гаргасныг гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Д.Тэрбишдагва, Х.Нямбаатар нар дэмжиж буйгаа илэрхийллээ. Харин Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Лүндээжанцан улирч байгаа 2017 он маань Үндсэн хуулиар амьсгалсан он байлаа. Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг улс орон даяар олон нийтээр хэлэлцүүлэхэд 327 мянга гаруй иргэн оролцож давхардсан тоогоор 5 сая 600 мянга гаруй санал ирүүлсэн байна. Хэлэлцүүлэгт оруулсан 6 сэдэв бүхий 20 гаруй багц асуудлын нэлээд нь саналаа өгсөн иргэдийн 65-аас дээш хувийн дэмжлэг авсан байна. Мөн иргэд Улсын Их Хурлын гишүүдийн хариуцлага, ёс зүй, улс төрийн намуудын хариуцлага, санхүүжилт, улсын төсвийн хөрөнгийн үр ашиг, гадаад зээл, өр төлбөрийн гээд олон асуудалд сэтгэл зовниж буйгаа илэрхийлж, эдгээрийг засч сайжруулах талаар саналаа нэмэрлэсэн байна гээд Ажлын хэсэг ирэх оны эхээр Үндсэн хуульд оруулах зохих тодотголын асуудлыг бэлэн болгохоор ажиллаж байгааг хэллээ.
Гишүүдийн гаргасан саналтай холбогдуулан Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Д.Дамба-Очир Төв банкны тухай болон Банкны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд өргөн баригдаад хоёр сар, ажлын хэсэг гарч ажиллаад сар гаруй хугацаа өнгөрч байна. Ажлын хэсэг дээр ярилцаад гурван хуулийн төслийг хамтад нь хэлэлцээд явахаар тохирсон. Энэ хугацаанд гишүүдээс гаргасан саналын дагуу хуулийн төслүүдийн хэлэлцүүлгийг хоёр ч удаа хойшлуулсан. АН-ын бүлэг хоёр төслийн хэлэлцүүлгээс завсарлага авсан.
Гишүүдийн гаргасан санал нэг бүрийг авч тусгахад анхаарч байгаа, Засгийн газраас ч саналыг нь авсан. Энэ асуудал дээр улстөржсөн зүйл байх ёсгүй гэж аль аль талдаа ойлголцоод явж байгаа. Гэхдээ ОУВС-гийн өмнө хүлээсэн үүрэг, хугацаа гэж бас бий. Он гараад хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг чуулганд оруулах бодолтой байгаа гэсэн хариулт өгөв.
Харин Улсын Их Хурлын дарга М.Энхболд утааны асуудалд бид онцгой анхаарах ёстой. Иргэд ихээхэн бухимдаж мессеж ирүүлж, сэтгэл зовж байгаа нь ч аргагүй юм. Эрүүл мэндийн салбарын ачаалал нэмэгдэж, хүндрэл үүсч байна. Иймээс утааны асуудлаар Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар Ажлын хэсэг гаргаж, Засгийн газрын түвшинд юу хийгдэж байгаа, цаашид хэрхэх талаар судалж байгаад Улсын Их Хурлаар тусгайлан хэлэлцэж, зохих шийдвэр гаргах нь зүйтэй гэж үзэж буйгаа хэллээ.
Ингээд хэлэлцэх асуудалдаа орж, эхлээд “Авлигатай тэмцэх газрын зохион байгуулалтын бүтэц, орон тоог шинэчлэн батлах тухай” Монгол Улсын Их Хурлын 2012 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдрийн 55 дугаар тогтоолд өөрчлөлт оруулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Энэ асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэсэн талаарх Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Оюундарь танилцуулсан юм.
Авлигатай тэмцэх газрын хуулиар хүлээсэн үндсэн чиг үүргийн болон Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөр, шинээр даган мөрдөж байгаа хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах үүднээс батлагдсан төсөвт нь багтаан Авлигатай тэмцэх газрын орон тооны дээд хязгаарыг өөрчлөн тогтоолгохоор Улсын Их Хурлын 2012 оны 5 дугаар сарын 22-ны өдрийн 55 дугаар тогтоолоор тогтоосон тус газрын орон тооны дээд хязгаарыг 172 болгон тогтоолд өөрчлөлт оруулахаар уг тогтоолын төслийг боловсруулжээ. Тус байгууллагын орон тооны дээд хязгаарыг ингэж өөрчлөн баталснаар ямар нэгэн нэмэлт зардал, санхүүжилт шаардагдахгүй юм байна.
Учир нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон Прокурорын байгууллагын тухай хуулийн зарим зүйл хүчингүй болсонд тооцох тухай 2014 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдрийн хуулиар Прокурорын байгууллагын тухай хуулийн 10 дугаар зүйл /Улсын прокурорын дэргэдэх мөрдөн байцаах алба/, 45 дугаар зүйл /Мөрдөн байцаах албаны мөрдөн байцаагч/-ийг тус тус хүчингүй болгосноор Прокурорын байгууллагын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албаны төрийн тусгай албан хаагчийн үйлдсэн авлига, албан тушаалын гэмт хэргийг мөрдөн шалгах чиг үүргийг Авлигатай тэмцэх газарт харьяалуулж, “Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Прокурорын байгууллагын тухай хуулийн зарим зүйл хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулийг хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын 2014 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдрийн 22 дугаар тогтоолоор Улсын ерөнхий прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албыг орон тоо, төсөв, эзэмшиж байгаа үл хөдлөх болон бусад эд хөрөнгө, техник хэрэгслийн хамт Авлигатай тэмцэх газрын мэдэлд шилжүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Тухайн үед 2014 оны төсвийн тодотголоор Улсын ерөнхий прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албаны 47 орон тоог шилжүүлсний дараа Авлигатай тэмцэх газрын орон тооны дээд хязгаар, бүтцийг Улсын Их Хурлын тогтоолоор шинэчлэн батлуулахаар төлөвлөж, зохих шийдвэр гарах хүртэлх хугацаанд шилжин ирэх 47 орон тоог тус газрын бүтцийн нэгжүүдэд түр хуваарилан баталж, зохион байгуулалтын түр арга хэмжээ авах зөвшөөрлийг Улсын Их Хурлын даргаас хүсч 2014 оны 3 дугаар сарын 20-ны өдрийн 01/2168 дугаар албан бичгийг хүргүүлсэн байна.
Хүсэлтийг судлан үзээд 2014 оны 3 дугаар сарын 26-ны өдрийн 1/1856 дугаар албан бичгээр хариу ирүүлсэн бөгөөд Монгол Улсын 2014 оны төсвийн тодотгол хийх хүртэлх хугацаанд Авлигатай тэмцэх газарт шилжин ирсэн 47 орон тоог бүтцийн нэгжүүддээ түр хуваарилан баталж, хэвийн үйл ажиллагааг нь үргэлжлүүлэн явуулах зохион байгуулалтын арга хэмжээ авахыг дэмжиж, байгууллагынхаа хэвийн үйл ажиллагааг хангах төсвийн санхүүжилтийг тухай бүр нь тавьж зохицуулах, Авлигатай тэмцэх газрын орон тооны дээдё хязгаарыг хуульд заасны дагуу Улсын Их Хурлаас шинэчлэн батлах тогтоолын төслийг боловсруулж өргөн мэдүүлэх арга хэмжээ авч ажиллахыг мэдэгджээ.
Харин “Эдийн засгийн идэвхижлийг нэмэгдүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын 2014 оны 5 дугаар сарын 8-ны өдрийн 34 дүгээр тогтоолын хавсралтын 1.1, “Төсвийг хэмнэлтийн горимд шилжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын 2014 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдрийн 147 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Засгийн газраас төсвийн байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох, чиг үүргийн давхардлыг арилгах, шинээр орон тоо нэмэхгүйгээр төрийн албан хаагчдын орон тоог бууруулах, сул орон тоонд томилгоо хийхгүй байх талаар бүх шатны төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарт чиглэл болгосонтой холбогдуулан Улсын ерөнхий прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албаны 47 орон тооноос 20 орон тоог хэмнэж бууруулан, 27 албан хаагчийн орон тоог хүлээн авч, байгууллагын бүтцийн орон тоог 172 байхаар шинэчлэн тогтоож ажиллаж ирсэн байна.
Байнгын хорооны санал, дүгнэлт болон тогтоолын төсөлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн О.Баасанхүү, Б.Бат-Эрдэнэ, Д.Тогтохсүрэн, Ц.Даваасүрэн, Д.Тэрбишдагва, Я.Содбаатар, М.Оюунчимэг нар Хууль зүйн байнгын хороо болон Авлигатай тэмцэхм газрын дарга, тэргүүн комиссар Х.Энхжаргал нараас асуулт асууж тодруулан үг хэлж байр сууриа илэрхийлсэн юм.
Ингээд Байнгын хорооны саналаар тогтоолын төслийг батлах санал хураалт явуулахад чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 84 хувь дэмжсэнээр тогтоол батлагдлаа.
Дараа нь “Авлигатай тэмцэх газрын албан хаагчийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцэж, энэ асуудлын талаар Хууль зүйн байнгын хорооноос гаргасан санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Оюундарь танилцуулав.
Байгууллагын хуулиар хүлээсэн чиг үүрэг, үйл ажиллагааг хэвийн явуулах санхүүгиийн боломжит хэмжээнд бие даан, хараат бусаар хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх, Авлигын эсрэг хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1 дэх хэсэг “Авлигатай тэмцэх газрын зардлыг улсын төсвөөс санхүүжүүлж, үйл ажиллагаа явуулах эдийн засгийн баталгааг төр хангана” гэсэн заалтыг хангуулахаар “Авлигатай тэмцэх газрын албан хаагчийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг боловсруулсан байна.
2014 оны Монгол Улсын төсвийн тухай хуульд заасны дагуу Монгол Улсын Засгийн газраас “Төрийн албан хаагчийн албан тушаалын цалингийн сүлжээ, доод жишгийг шинэчлэн тогтоох тухай” 2014 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдрийн 332 дугаар тогтоолоор төрийн албан хаагчийн албан тушаалын сарын цалингийн хэмжээг нэмсэн бөгөөд Авлигын эсрэг хуулийн 29 дүгээр зүйийн 29.6 дахь хэсэгт зааснаар тус газрын албан хаагчийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг Монгол Улсын Их Хурлаас тогтоодог учраас цалин нэмэгдээгүй, Монгол Улсын Их Хурлын 2011 оны 55 дугаар тоггоолоор тогтоосон хэмжээгээр байгаа аж.
Авлигатай тэмцэх газрын албан хаагчийн албан тушаалын сарын цалингийн хэмжээг шинэчлэн тогтоохдоо батлагдсан төсвийн хэмжээг харгалзан 2018 оны төсөвт батлагдсан цалингийн сандаа багтаан 30 хувиар нэмэгдүүлэн тооцжээ. Энэ онд тус газрын албан хаагчийн албан тушаалын сарын цалингийн хэмжээг 30 хувиар нэмэгдүүлэн тогтоож, хэлтэс, албаны туслах ажилтныг жагсаалтад нэмж оруулснаар төсвөөс ямар нэгэн нэмэлт санхүүжилт шаардагдахгүй бөгөөд байгууллагын 2018 оны төсвийн нийт зардалдаа багтаан зохицуулах боломжтой юм байна.
Байнгын хорооны санал, дүгнэлт болон тогтоолын төсөлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Дамба-Очир, Б.Бат-Эрдэнэ, Ж.Энхбаяр, С.Чинзориг, О.Баасанхүү нар асуулт асууж тодруулан үг хэлж байр сууриа илэрхийлсэн юм. Үг хэлсэн гишүүд хууль хяналтын байгууллагын ажилтнуудын цалинг ингэж ээлж дараалан нэмээд байдаг атлаа төрийн албан хаагчдын цалинг 2014 оноос хойш огт нэмээгүй байна. Иймээс цаашид төрийн албан хаагчдын цалин хөлс, нийгмийн баталгааны асуудлыг цогцоор нь авч үзэж нэгдсэн байдлаар зохицуулах шаардлагатай байгааг хэлж байлаа. Ингээд чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 85.7 хувь нь дэмжсэнээр тогтоол батлагдлаа.
Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Зарим байнгын хорооны бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцээд Улсын Их Хурал дахь МАН-ын бүлгээс ирүүлсэн саналын дагуу Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Ундармааг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны бүрэлдэхүүнээс чөлөөлж, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны бүрэлдэхүүнд оруулах тухай тогтоолын төслийг баталлаа.