Хууль зүйн байнгын хороо өчигдөр хуралдаж Эрүүгийн хууль, Зөрчлийн тухай хуулийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийсэн юм. Хуралдааны үеэр УИХ-ын гишүүн Ц.Оюунгэрэл УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга “Өдрийн сонин”-ыг нэр төрд халдсан хэмээн үзэж нэг тэрбум төгрөг нэхэмжилснийг шүүмжилж, уг хэргийг Зөрчлийн тухай хуулиар шийдвэрлэвэл ямар нэгэн хүндрэл гарахгүй талаар саналаа хэлж байлаа.
Ц.Оюунгэрэл гишүүнээс товч тодруулга авсан юм.
–Байнгын хороон дээр хэлсэн үг тань анхаарал татлаа?
-Эрүүгийн хуулийн эцсийн хэлэлцүүлэг боллоо. Эцсийн хэлэлцүүлэг дээр гүтгэх гэдэг зүйл заалтыг Эрүүгийн хуулиас хасах, Зөрчлийн тухай хууль руу оруулах дээр байнгын хороо дэмжлээ. Чуулган дээр үүнийг дэмжих байх гэж бодож байна. Ингэж чадсанаар бид ямар үр дүнд хүрч байна вэ гэвэл гүтгэх гэдэг дээр гурван төрлийн гүтгэх нь Эрүүгийн хуульдаа үлдэж байгаа юм.
Нэгдүгээрт, сонгуулийн үеэр сонгуулийн дүнд нөлөөлөх зорилготойгоор гүтгэлэг тараавал гэдэг нь Эрүүгийн хуульдаа үлдэж байгаа. Хоёрдугаарт, шүүгч, прокурор, өмгөөлөгч нар эрх мэдлээ ашиглаж хүнийгэрүүгийн хэрэгт гүтгэсэн байвал тэр эрүүгийн гэмт хэрэг болно. Гуравдугаарт, хэрэг бүртгэгч, мөрдөн байцаагч мөрдөн байцаах, хэрэг бүртгэх ажиллагаагаа явуулахдаа хүнийг гүтгэсэн заалтаар эрүүгийн хариуцлагыг зохиомлоор үүрүүлэх юм бол энэ нь эрүүгийн хэрэг болно гэдгээрээ үлдэж байгаа. Үүнээс бусад бүх гүтгэлэгтэй холбоотой зүйлүүд Зөрчлийн тухай хуулиар шийдвэрлэгдэхээр орж ирж байгаа л даа. Тэр утгаараа, хэрвээ шинэ Эрүүгийн хууль батлагдах юм бол “Өдрийн сонин” иргэн Х.Баттулга нарын хоорондын маргаан Зөрчлийн тухай хууль руу явах ёстой.
–Зөрчлийн тухай хуулиар явбал ямар нөхцөл үүсэх вэ?
-Зөрчлийн тухай хуулиар явснаараа сониндоо ч, тухайн иргэндээ ч ямар давуу талтай гарах юм гэвэл иргэн, сонин хоёр эн тэнцүү мэтгэлцэнэ. Жишээлбэл, нэгдүгээрт иргэн Х.Баттулга тэрбум төгрөгийн бизнесийн хохирол учирчихлаа гэдгээ нотолж “Би ийм хэмжээний орлого олох байсан юм. Төдий хэмжээний олох гэж байсан орлогыг минь энэ нийтлэлээрээ намайг ингэж гүтгээд, хохироочихлоо” гэдгээ эдийн засгийн хувьд тоогоор батлах ёстой л доо. Үүнд “Өдрийн сонин” хариу няцаалтаа хийх ёстой. Манайх ийм ийм баримтыг түшиглээд ингэж бичсэн юм аа. Манай сонин борлогдлоо, борлогдлоо гэхэд төдөн төгрөгийн л орлого олсон. Өөрөөр хэлбэл, Х.Баттулга гэдэг хүний тухай мэдээлэлтэй сонин маань борлогдсон мөнгө нь энэ л байна гэнэ. Нэг өдрийн борлуулалтын мөнгө. Тэр нь тэрбум төгрөгтөө хүрч байна уу, үгүй юу гэдгийг шүүгч нь үзээд “Жинхэнэ хохирол чинь ийм болчихсон юм байна. Та хоёр үүн дээрээ эвлэр. Эсвэл та хоёр нэг нэгэндээ ийм мөнгө төл” гэж л шийддэг болох юм.
Одоогийн Эрүүгийн хуулийн нэг сул тал нь юу байна вэ гэхээр гүтгүүлчихсэн гэж байгаа хүн нь гүтгүүлсэн гэдэг дээрээ мэтгэлцээд, нотлоод, нотлох баримтаа гаргаж өгөх ямар ч тийм бололцоогүйгээр төр шууд л нэг талыг нь хүчээр буруутгаад нөгөө талаас нь хүчээр гаргуулах гэдэг. Гаргаж өгөхгүй бол дундуур нь орж дансыг нь хааж, компанийг нь дампууруулаад л унагачихдаг. Тэр болгоны дундуур цагдаа, прокурор, хэрэг бүртгэгч ороод хүчээр нэг талд нь гарахгүйгээр Зөрчлийн тухай хуулиар явах юм бол мэтгэлцэж маргалдаж байгаа хоёр тал нотлох баримтаа авчраад, адилхан мэтгэлцээд л алдсан, оносныгоо адилхан тооцоо нийлээд л сална гэсэн үг байхгүй юу. Тэгэхээр нэр төрөө цэвэрлэх гэж байгаа хүн нь мэтгэлцээд нэр төрөө цэвэрлээд авчихна. Нэр төр нь гутаагдсанаас болж хохирол үүсчихсэн гэвэл мэтгэлцэж байгаад хохирлоо үндэслэлтэй тогтоолгож авна. Үндэслэлгүй, тэнгэрийн тоо тавьчихаад байвал тэнгэрт байгаа тэр тоог нь буулгах боломжтой. Ийм л зүйл Зөрчлийн тухай хуульд бий болж байгаа юм.
Эрүүгийн хууль ойрын үед батлагдах юм бол бидний хувьд ялангуяа хэвлэлийн эрх чөлөөг хамгаалдаг Ардчилсан хувьсгалыг анх эхлүүлсэн Монголын ардчилсан холбооны удирдагч, ийм байгууллагын тэргүүнд юуг уриалахыг хүсч байна вэ гэвэл гүтгэх гэдэг заалт Эрүүгийн хуулиас хасагдаж байгаа учраас та МоАХ-ныхоо үнэлэмжийг бодоод, Ардчилсан хувьсгалынхаа үнэ цэнийг бодоод “Өдрийн сонин”-той дахиж битгий марга, энэ маргаанаа иргэний журмаар үргэлжлүүлбэл яасан юм гэдэг хүсэлт тавина гэсэн үг л дээ. Ийм хүсэлтийг сөргүүлж тавиасай гэж “Өдрийн сонин”-ы нийт уншигчдад уриалж байна. “Өдрийн сонин”-той хэн нэгэн хүн эрүүгийн маргаан хэзээ ч дахиж битгий үүсгээсэй. Ер нь сонин хэвлэлүүдтэй эрүүгийн маргаан үүсгэх гэжбитгий яараасай. Маргалдах гэж байгаа бол иргэний маргааны журмаар яваасай л гэж бодож байна.
Өнөөдрийн хууль дээр ч иргэний маргаан хийх боломж байгаа. Заавал эрүүжүүлэх албагүйгээр асуудлыг шийдэх өргөн боломж өнөөдрийн хууль эрх зүйн орчинд ч байгаа. Хууль эрх зүйн орчноос хүмүүс эрүүгийн хуулиа хэрэглэх үү, иргэний хуулиа хэрэглэх үү гэдэг дээр өөрийнхөө сонголтоор хэрэглээд байгаа юм. Сонголтыг хараад байхад эрх мэдэлтэй, том дарга нар ихэвчлэн эрүүгийн хуулийг сонгож үйлчлүүлдэг. Жирийн иргэд нь иргэний хуулийг сонгож үйлчлүүлээд байгаа байхгүй юу. Яваандаа бид жирийн иргэнийхээ хүсч байгаа тэр чиглэл рүү бүгдээрээ хандах гээд байгаа юм. Дарга ч бай, цэрэг ч бай бүгдээрээ иргэний шугамаар явдаг болъё. Харин гуравхан л тохиолдлыг Эрүүгийн хуульд үлдээе гэж ингэж хуулийн конценци гарч ирж байгаа юм.
–Тосон бумбын нурууны асуудал олны анхааралд байна. Та “Ирвэс хамгаалах сан”-гийн үйл ажиллагааг дэмжиж, идэвхтэй хандив өргөдөг. Амиа алдсан судлаач залуугийн үхэлд нэр нөлөө бүхий эрхмүүдийг хамаатай байж магадгүй гэж хардаж байна?
-Нэр нөлөө бүхий хүмүүсийн араас хөөцөлдөх нь жинхэнэ хэрэг хийсэн хүмүүстээ ашигтай, хэргийг самруулах гэсэн арга байж магадгүй гэж болгоомжилж байна. Тийм болохоор үүн дээр хэн нэгэн хүнийг цохож ч юм уу, хэн нэгэн нэр нөлөөтэй хүн яачихав гэж хардаж сэрдэхээсээ илүүтэй ул мөр, нотлох баримтын араас явж газар дээр нь юу болсныг задлан шинжилж, улам сайн мэргэжлийн байдлаар мөрдөж мөшгөөсэй гэж бодож байна. Тэгэхгүй бол тэр хүн, тэр даргатай холбоотой юм биш биз дээ гэсэн хоосон дуулиан явчих юм бол жинхэнэ хэрэгтнүүд нь ард сугараад мөрөө баллачих вий гэсэн болгоомжлол надад байгаа. Тиймээс би үүн дээр Тосон бумбынхаа нурууг Засгийн газар, УИХ нь яаралтай хамгаалалтдаа аваад тэнд уул уурхайн давхар сонирхол байлгахгүйгээр тийм орчинд хяналт шалгалтыг хийгээсэй гэж бодож байна.
-“Ирвэс хамгаалах сан”-гийнхан байгаль хамгаалагчид, энэ чиглэлд ажилладаг судлаачид ер нь халдлагад өртдөг гэж мэдээлж байсан?
-Тосон бумбын нуруун дээр ийм айхавтар үйл явдал болж байсныг мэдээгүй. Би “Ирвэс хамгаалах сан”-д хандив өргөдөг. Байнгын хандивлагчдынх нь нэг. Энэ санд маань ийм ноцтой асуудал тохиолдоод байна гэдгийг надад хэлж байгаагүй л дээ. Хэлж байсан болоосой доо гэж харамсч байна. Мэдэж байсан бол эртнээс хүний амь насанд хүрэхгүйгээр тэр хүмүүст дутагдаад байгаа дэмжлэгийг яаж үзүүлэх вэ гэдгийг бодож болох байсан юм болов уу. Би үнэхээр харамсч байна. Хайран залуу, хайран эрдэмтэн, хайран байгаль хамгаалагч. Монгол Улс эрдэнэ шиг сайхан үнэ цэнтэй залуугаа алдчихлаа гэж харамсч байна.