-ФЕЛЬЕТОН-
(Нэмэлт бүхий Үндсэн хууль мөрдөгдөж эхлэхэд хэдхэн хоног үлдлээ. Харин шинэ Үндсэн хуулийг анх батлахад хамгийн их маргаан дагуулсан сэдэв бол төрийн сүлд, далбааны асуудал байв. Ажлын хэсгээс Чингисийн үеийн сүлд болох цагаан шонхортой төсөл оруулж ирсэн ч депутатууд хүлээж аваагүй. Харин тэр сүлд өнөөгийн манай цагдаагийн бэлгэдэл болсон билээ. Гучаад жилийн тэртээх маргаанд нэмж асан хошигнолоо сэргээн хуваалцъя)
Та(депутат) нарыгаа зурагтаар гарахыг хараад их өрөвдөж байна. Үндсэн хуулийн төсөл дээр сонгогч биднийхээ хэл гэснийг л хэлээд өөрийхөө санааг ч илэрхийлж чадахгүй бусдад боорлуулан зогсохыг хараад туйлаас өрөвдөв. Дараагийн сонгуульд энэрэнгүй үзлийн үүднээс хандаж, хэн нэгийг өөрсдийнхөө өмнөөс тарчлаахаа болихоор шийдлээ. Даанч хүнлэг бус юм… Төр солигдсоныг хүүхэд, нохой хүртэл мэдээд байхад, биднийхээ өмнөөс “Төрийн сүлдийг ямар учраас солих гээд байна” хэмээн хөлсөө асгаруулан, гүрийн зогсохыг чинь харах туйлын хүнд байнам. Иймээс, дараагийн сонгуульд бид депутатаар хүн биш, харин сайн магнитофон сонгох болно. Хорооны хөдөлмөрчдийн бүх хүслийг бичүүлээд тэрийг их хуралд сонсгоод л болоо биш үү?
Та нарыг маань “нэг муу махчин шувуутай сүлд батал” гэж тулгаад байгаа дуулдана. Махчин амьтан сүлдэнд байж яаж болох вэ? Та нарын эсэргүүцээд байгаа нь зөв. Харин тэр сүлдэнд хүн оруулавзай. Хүн золиг чинь шонхор шувуунаас хамаагүй их мах иддэг амтан гэж судлаачид хэлдэг.
Шонхор шувууг та нар эвэр хошуутай, сүүгүй амьтан гэж эсэргүүцдэг чинь ч түмэн зөв. Тэгэхдээ, шувууны хошуунд эвэрнийхээс арай өөр хэд хэд элемент байдгийг эрдэмтэд тогтоосон гэдэг шүү, дотроо саначихаарай.
Төрийн сүлдэнд чинь сүүтэй амьтан оролгүй яах вэ? Болж өгвөл симменталь үүлдрийн үнээ оруулахыг бодоорой.
Бүүр болохгүй бол хуучин байсан морийг гүү болгохыг хичээгээрэй. За тэгээд цаашлаад ирвэл таван хошуу малаа цөмийг, манай туслах аж ахуйд үлэмж хувь нэмэр оруулж байгаа гахай, тахиа, зөгий мөн тарвагыг оруулсан ч болмоор байна.
Хойшоо явж байгаа залуус,
-Сүлдэнд мөнхөрсөн тарвага эрдэнэ ээ хө…гэж дуулаад гитардаж сууна. Догь биз?
Таван хошуу малыг дүрслэхдээ, хуучин 1940-өөд оны сүлдэн дэх шиг толгойг нь тасалж дүрслэх нь буруу. Ядуу бидэнд шууд л цувдай толгой төсөөлөгдөөд болохгүй байна.
Тэгэхээр, тэдгээр мал амьтнаа хүнд үр тусаа өгч байгаагаар дүрсэлсмээр байгаа юм. Хургалж байгаа хонь, ботголж бүхий ингэ байж яагаад болохгүй гэж?
-Сүлдэн дээр улаан нар байгаа явдал бол улаан коммунизмыг зорьж яваа хэрэг биш, хорвоод ганц л улаан нар байгаа тэр зүг рүү явж байгаа хэрэг гэж та нар маань мэтгэх юм. “Нарлуу хамаагүй давхиж байж Икар шиг шатаж үхэх нь үү” гэж цаадуул чинь ам таглаж мэднэ шүү. Хариуд нь “тэр бол монгол домог биш” гээрэй. Гэвч нэг “но” бас байна.
Цаад, хорвоогийн ганц нарыг чинь япончууд аваад тугандаа наачихсан юм шүү. Тэгэхээр өнөө гүү унаад явж байгаа хүн чинь Япон орохоор болчих вий гэж. Үүнээс зайлсхийхийн тулд нарыг тас хараар хийх саналтай байна.
Дээр үеийн ойлголтоор бол сүлдэн дэх морьтон мандах коммунизмыг зорьж явсан байдаг. Харин одоо ардчилж, өөрчлөн байгуулж байгаагаар дүрслэгдэх нигууртай. Ингээд би шинэ сүлдийг өөрийн санаанд бууж байгаагаар дүрсэлье.
Сэрийсэн хөхтэй, сүү нь дусалсан гүү унасан, лам (веган) хүн тас хар өнгөтэй нарыг зорин давхина. Тэрээр баруун гараа санал өгч байгаа маягтай өргөжээ. Энэ нь ардчиллын бэлгэдэл болно. Харин зүүн гараараа гүүнийхээ дэлийг засаж байгаа нь өөрчлөн байгуулалтыг илэрхийлнэ.
Төллөж байгаа дөрвөн эх мал нэг дор байна. Тэр хэдийн цаана үхсэн чоно харагдана. Энэ нь нэг талаасаа малын дайсан чоныг устгасан гэсэн санаа. Нөгөө талаасаа эзэн Чингисийн үеийн сүлд шонхорыг сүлдээ болгохгүйгээс хойш, удам гарлынх нь эх болох Бөртө чоныг үхсэн байдлаар зурах нь зөв.
Харин тарвагыг дүрслэхдээ ангийн байцаагчийн хурааж аваад гээчихсэн, Эрхүүгийн арьсны чээнж оюутны үнэмлэхийг ноохойдоо зөөж байгаагаар хийх ба энэ нь тарваганд учрах гол аюул ариллаа гэсэн үг.
Сүлдийн эч этгээдэд Эзэн Чингисийн үеийн сүлд цагаан шонхор шувууны эвэр хошууг полиэтилениэр солихын зэрэгцээ хөх ургуулах мэс засал хийж байгаа мал эмнэлгийн хүрээлэнгийн нэгэн лабораторийг дүрслэх нь зөв. Энэ нь хожим хойдод эзэн дээсийн сүлд эргэж ирж магадгүй гэсэн санааг агуулах юм. За, бусад амьтдыг та бүхэн үзэмжээрээ болгооно биз.Төрийн далбаанд бол хэлэх юм алга, өөрсдөө мэд дээ.
…Улсын нэрийг бол өөрчлөх хэрэгтэй. Ардын бүгд найрамдах, Ардын ардчилсан, Монгол ардын Ардчилсан улс буюу АБНААМААУ гэж нэрлэх бодолтой байгаа.
Тэр, Үндсэн хуулийн нэрийг “Их цааз” гэж яаж болох вэ? Цаазаар аваад байна л гэсэн үг шүү дээ. Иймд хүнлэг ардчилсан зарчимд нийцүүлэн “Их өршөөл” болго.
За, тэр гадаадынханд газар түрээслэхгүй гэдэг чинь зөв. Газрын зураг дээрээс алга болсон олон улс цагаачлалын хууль баталж, газраа түрээслүүлснээс болсон юм. Бүгд найрамдах Цыган улс (БНЦУ) цагаачлалын хуультай болсноос хойш яаж үйлээ үзэж байна вэ?
Еврей нар 2000 жилийн өмнө гадаадын иргэнд газар түрээслэх хууль баталснаас болоод хичнээн жил эх оронгүй зовов доо.
…Америкийн эрх чөлөөний шүтээн болсон Манхаттен арлыг, Холливуд уултай нь япончууд худалдаад авчихсан дуулдах юм. Ирэх хавар Атлантын далайн хайлж, усан пароход явахтай болохоор япончууд худалдаж газраа зөөнө гэнэ. Арван жилийн дараа АНУ алга болж, тэнд Америкийн тэнгис цэлэлзэх бололтой. Аймаар байгаа биз!
Та нар “газар түрээслүүлж болно” гээд хуулиндаа оруулмагц гадаадынхан ирнэ, газар авна гэж бодож байгаа биз, тийм биш ээ. Цаадуул чинь муу санаатай улс, Улаанбаатарт байгаа гадаадын элчингүүд байрласан газраа аль хэдийнэ худалдан авчихсан гээд бодчих. Америкийн элчин нүүлээ гэхэд Сэлбэ голын баруун эргийг огтолж аваад нисэх нь байна.
…Миний энэ бүх саналыг шинэ үндсэн хуулинд тусахгүй бол улс төрийн архидалт, эсэргүүцлийн хууль зөрчилт, тэмцлийн хулгай хийлт зэрэг тайван тэмцлийн бүхий л аргыг хэрэглэнэ гэдгээ хатуу сануулахын зэрэгцээ, надаас өөр сонгогчийн хүсэлтийг хүлээн авахгүй байхыг хатуу анхааруулъя.
1991(Үг)