ДЭЛХИЙН ЭМЧ НАРЫН ӨДӨРТ
Монгол Улсын гавьяат эмч, анагаах ухааны доктор профессор, ЭСҮТ-ийн зөвлөх эмч Ш.Энхтуяатай ярилцлаа.
-Та өөрийгөө танилцуулахгүй юу. Эмгэг судлалын чиглэлээр хэд дэх жилдээ ажиллаж байна вэ?
-Би 1981 онд Анагаахын дээдийг төгссөн. Тухайн үед, 1980 онд одоо ажиллаж байгаа Эмгэг судлалын үндэсний төвийн дарга маань хичээл заасан юм. Бидэнд зургадугаар курсээсээ эмгэг судлаачаар ажиллах сонирхол байвал манайд нэг жил ажиллаж болно гэж хэлсэн юм. Тэгээд зургадугаар курсээ төгсөж болно гэсэн л дээ. Ингээд гэрийнхэнтэйгээ ярилцаж байгаад зургадугаар курстээ тэнд ажиллахаар шийдсэн. Бүх хичээлээ орхиод ажилласан анхны хүн нь би. Зургадугаар курсээ оруулбал 39 дэх жилдээ ажиллаж байна даа. Тухайн үед энэ чиглэлийн эмч нар аймаг бүрт нэг нэг байлаа.
-Эмгэг судлаач мэргэжилтнүүд өвчтөнүүдтэй уулзаад байдаггүй. Оношийг нь тогтоодог хүн байх аа?
-Тэгэлгүй яахав. Миний мэргэжил өвчтөнүүдтэй харьцаад яваад байдаггүй. Бид ердөө эмчтэй харьцдаг. Үндсэндээ өвчний оношийг тавьж байдаг мэргэжил юм. Хүний биеийн бүх эд эрхтэнг эсийн түвшинд нь онош тавьдаг. Бидний мэргэжил хүний эд эрхтэнг бүрэлдүүлж байгаа эд эс, тэдгээрийг бүтээж байдаг оршихуйн жижиг молекулынх нь түвшинд онош гаргадаг. Хүний бие доторх бүхий л зохицогдож байдаг, түүнтэй холбоотойгоор гарсан үйл ажиллагаанаас үүссэн эмгэгүүдийг бодитоор нь харж, нотолж, онош тавьдаг. Бусад эмч нарыг бодоход бид өөр л дөө. Мэс заслын эмч бол мэс заслаа л хийнэ. Харин бидний хувьд тэр гэх зүйлгүй хэрнээ бүх хүнд хүрч онош тавьдгаараа онцлогтой. Энэ ажил маань хүнд ажлын тоонд багтдаг. Ялангуяа залуу насанд хүч хөдөлмөр, хичээл чармайлт их шаардагдана. Энэ хүн ямар өвчнөөр өвдөөд байгаа вэ гэдгийг л тогтоож өгдөг. Бидний тавьсан оношоор эмчлэгч эмч нар өвчтөнөө эмчилдэг. Бүх өвчлөлийг нарийн тодорхой дэлгэрэнгүй гаргаж өгдөг гэсэн үг. Ямар эсэнд өөрчлөлт орж, ямар хэлбэрээр, ямар шатанд явж байгааг нарийн товч тодорхой гаргаж өгдөг. Энэ талаараа маш хариуцлагатай мэргэжил. Эмч хүн алдах эрхгүй байдаг. Тэр дундаа бидний тавьсан оношоор эмчлэгч эмч нар тухайн өвчтний эмчилгээ болоод хагалгаанд маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг учраас бид бүр алдах эрхгүй. Тэр ч утгаараа манай мэргэжлийг эмчийн эмч гэж нэрлэдэг. Эмч нар гэдэг ард түмнийг өвчин шаналлаас авардаг хүн шүү дээ. Тэгэхээр бид нар эмч нарт тусалдаг эмч хүмүүс юм. Бидний хийсэн шинжилгээний үр дүнгээр эмчлэгч эмч эмчилгээгээ хийж өвчтөн эдгэрснийг харахаар сэтгэл санаа ч сайхан болдог. Үүгээр эмч нар хэр оновчтой эмчилсэн нь ч үүгээр батлагдаж явдаг.
-Манайхан ихэвчлэн ямар өвчлөлөөр өвдөж байна вэ. Манайд хавдар ихсээд байна гэж ярьдаг.
-Төрлөөрөө янз бүр байдаг л даа. Маш олон төрлийн өвчлөлүүд ирдэг. Онош нь олдохгүй өвчлөл ч нэмэгдэж байгаа. Хавдрын хувьд эрт илрүүлэлт нь нэмэгдсэн гэж хэлж болно. Хуучин, хавдар дандаа хожуу үедээ оношлогддог байсан. 80-аад оны үед хавдрын 70,80 хувь нь хожуу үедээ оношлогдож, өвдсөн хүмүүс эмнэлэгт ирэхээр л бид мэдээд байсан. Харин одоо бол өөр. Эрт илрүүлэх үйл ажиллагаа хийгдээд ирэхээр хавдрын оношлогоо зарим талдаа ихсээд байгаа юм шиг харагддаг. Мөн хүүхдийн хавдар гээд л ярьдаг. Хүүхдийн хавдар нэмэгдэж байгаа үнэн. Гэхдээ энэ нь оношлогоо сайжраад байгаатай холбоотой. Намайг сурч байх үед ч хүүхдийн өвчлөл өндөр байсан. Улирлын чанартай өвчлөлүүд их гардаг байсан. Харин өнөөдөр оношлогоо үнэхээр хөгжиж чадсан шүү дээ. Монголын эмч нарын чадал чансаа үүнд харагдаж байгаа. Манайд гарч байгаа оношууд хаана ч очсон батлагдаад л гараад ирнэ. Манай эмч мэргэжилтнүүд маань өндөр ур чадвартай болчихсон. Гадагшаа сургалтад хамрагддаг. Тухайн улсуудын оношлогооны арга, техник технелогийг нутагтаа нэвтрүүлэн нутагшуулаад эхэлчихсэн. Солонгос, Америкт оношилж байгаа оношлогоонуудыг бид хийж байгаа.
Манай оношлогоо сайжирч байна гэж хэлнэ. Бид эд эртхэн, эд эсэн дээр оношлогоо хийдэг учраас нарийн оношлогоог хийгээд ирэхээр олон төрлийн өвчнүүд ихэссэн гэж ярихаасаа илүү оношлогоо сайжирсан шүү гэдгийг хэлмээр байна. Эмгэг судлал гэдэг нотолгоонд суурилсан шинжлэх ухаан. Бид бүдэг хариу тавих эрхгүй. Бүдэг хариугаар хүнийг эмчилнэ гэж байж болохгүй шүү дээ. Тэгж нарийн нотлоод гаргаад өгсөн оношоор эмнэл зүйн эмч нар эмчилгээгээ хийж байдаг. Өвчлөл ихэслээ гэхээс илүү оношлогоо сайжирч байна гэж харах хэрэгтэй.
-Онош тодруулна гэхээр маш их цаг хугацаа ордог байх даа?
-Ихэнх цаг нь ганцаараа юмаа хараад уншаад л сууж байна. Нөгөөхөө хэдэн талаас нь уншиж, харж байдаг. Маш их цаг зав зарцуулдаг хүмүүс байдаг.
-Энэ чиглэлээр манайд хэр боловсон хүчин бэлтгэгдэж байна вэ?
-Их цөөхөн байдаг. Залуу насанд энэ мэргэжил хүнд л дээ. Залуу хүмүүс юм үзэж харж явмаар санагддаг байх. Тиймээс ч даваад гарах хүн цөөхөн байдаг. Бид өвчин судалж байгаа юм л даа. Саяхан бид энэ чиглэлээр сурч байгаа залуучууддаа “Урам зориг өгөх хүндэтгэлийн лекц” уншсан. Нэр нь хүртэл урам зориг өгөх гэсэн байгаа биз.
-Та саяхан гавьяат эмч цол хүртсэн. Эмч хүний бахархах зүйл юу вэ?
-Сар шинийн босгон дээр гавьяат эмч болсон. Эмч хүний бахархах зүйл өвчтөнүүдээ эрүүл саруул болоход нь баярладаг. Түүний адил эмч хүн эзэмшсэн мэргэжилдээ үнэнч байх хэрэгтэй. Би энэ хүнд юугаар тусалж чадах вэ гэдгээ үргэлж бодох нь зүйтэй. Би бол онош тавьж л тусалж чадна. Оношийг тавихын тулд тэр хүний урьдны эмчилгээний мэдээлэл хэрэгтэй болно. Эмч хүн хүний төлөө юу хийж чадах тэр л зүйлээ хамгийн сайнаар хийх ёстой. Хүний төлөө зөв онош гаргах юмсан гэж хичээж явдаг. Хэцүү хүнд онош ч гарна.
Хүнд өвчин биш байна гэж хэлэхэд хүмүүсийн баярласан царай маш сайхан харагддаг. Тэр утгаараа өөрөө бахархах сэтгэл төрдөг. Хамгийн түрүүнд үнэн зөвөөр онош гаргахыг хичээж ажилладаг. Энэ маань маш том аз жаргал юм даа.