Тулгар
төрийн 2224 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадам, Ардын хувьсгалын 94 жилийн ойг
тохиолдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн зарлигаар наадмын өмнөхөн
ОУХМ С.Мияарагчаа гавьяат тамирчин цол
хүртсэн билээ. Энэ үеэр түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.
-Монгол
Улсын гавьяат тамирчин гэдэг цол эзнээ олвол үнэхээр эрхэм шагнал шүү?
-Маш их
баярлаж байна. Энэ шагнал бол миний жүдо бөхөд зүтгэсэн 17 жилийн хөлс
хөдөлмөрийг маань төр, ард түмэн үнэлсний илэрхийлэл. Зөвхөн Мияарагчаа биш.
Манай жүдо бөхийн бүх тамирчид, багш дасгалжуулагчдыг үнэлсэн үнэлэмж.
-Ээжтэйгээ
утсаар ярьж баяраа хуваалцмаар байна гээд түрүүн ордноос гарч ирэнгүүтээ хэлж
байсан. Ярьж амжсан уу?
-Ээж
маань аль хэдийнэ ирчихсэн байна. Сая ээждээ үнсүүллээ. Дэвжээ нэгт нөхөд
маань, агуу багш нар маань ирээд баяр хүргээд, агаарт шидлээ. Сэтгэл үнэхээр
сайхан байна. Ерөнхийлөгчөөс гавьяат цолоо авч байхад аавыгаа хамгийн ихээр
үгүйллээ. Яг энэ үед аав минь байсан ч
болоосой гэж бодлоо /хоолой нь зангирав/.
-Таны
жүдо бөхөд хөл тавьсан нь аавтай тань салшгүй холбоотой байх шүү?
-Тийм
ээ. Би аавтайгаа адилхан бөх болохыг их хүсдэг хүүхэд байлаа. Дунд сургуульд байхдаа “Хүч” спорт
хорооны харьяа самбо, жүдо бөхийн секцэнд явдаг байлаа. Аавын найз нөхдийн
хүүхдүүд тэмцээнд орж барилдаад л би болохоор ааваас “Би барилдъя” гэж их
гуйна. Тэгэхэд аав “Болоогүй ээ миний хүү. Их багаасаа барилдсан хүний зүрх
үхчихдэг. Монгол хүний биеийн онцлог ч гэж бас нэг юм байна. Хүлээ л гэнэ. Би
ямар аавынхаа үгнээс гарах биш. Аав самбо бөхөөр барилддаг. Би ч аавтайгаа адил
жүдо, самбо аль алинаар нь барилддаг болсон. Бөхийн энэ хоёр төрөл Монголд
хамтдаа хөгжиж ирсэн. Одоо ч нэг их салж холдоогүй л дээ. Жүдо олимпийн төрөлд
багтсан болоод хөгжлийн хувьд илүү байдаг. Тиймээс жүдод илүү татагдсан хэрэг.
-Эр
хүнд төрсөн эцэг, төрсөн газар шороо нутаг уснаас илүү зүйл үгүй гэдэг. Аав
тань аль нутгийн хүн бэ. Та эхээс хэдүүлээ юм бэ?
-Би нэг
эгч, нэг эмэгтэй дүүтэй. Манай эгч С.Мияасүрэн бас жүдоч шүү дээ. 52 кг-д
барилддаг. Гавьяат Н.Батхишиг, одоо дасгалжуулагч байгаа Ш.Цэвэлмаа нартай нэг
жинд барилдаж байсан. Бөх сонирхогчид мэдэх байх. Миний аав Дундговь аймгийн
Эрдэнэдалай суманд төрсөн. Эрдэнэдалай сумын Өнт өнгөт гэх уужим сайхан нутагт
төрсөн гэдэг. Эргэнэгийн говь гээд хараа цуцаам тал хөндийтэй. Аав маань нутаг
шигээ уужим сэтгэлтэй ухаалаг хүн байсан даа. Нутагтаа очихоор нэг их сайхан
гүнзгий амьсгаа авмаар санагддаг. Би ааваараа бахархаж явдаг. Хүн чанартай,
авьяаслаг нэгэн байсан. Тиймдээ ч аавыг маань самбо, жүдогийнхон их хүрээлдэг
байсан болов уу.
-Бие
жижиг хэрнээ үндэсний бөхөөр чамгүй барилдчихдаг байсан байх аа?
-Аав
цэргийн арслан цолтой. Бие жижиг ч үндэсний бөхөд уран барилдаантай байсан шүү.
-Та
үндэсний бөхөөр барилдаж байна уу. Аавын тань шавь аймгийн цолд хүргэж байсан
гэж сонссон юм байна?
-Үндэсний
бөхөөр хаа нэг барилдана аа. Тэр жил олимпод оролцоогүй болохоор эхнэр,
хүүхэдтэйгээ нутгийнхаа наадмыг очиж үзсэн. Нутгийнхаа наадамд зодоглож дөрөв
давсан чинь Монгол Улсын өсөх идэр начин С.Чинзориг намайг амладаг юм байна.
Манай нутгийн бөх л дөө. Тэгсэн элэг бүсээ тайлж “За миний нөхөр тив, дэлхийд
Монголынхоо нэрийг гаргаж яваа хүн. Тиймээс аймгийн цол ав даа” гээд тахимаа
өгөхөд нь баярласан гэж жигтэйхэн. Нүдэнд нулимс хурж, шүлсээ залгиад л
дуугарах сөхөөгүй болчихсон. Тийм сайхан жудаг үндэсний бөхөд байдаг гэдгийг
ёстой биеэрээ мэдэрсэн. С.Чинзориг начин манай аавын шавь.
-Гэхдээ цолыг тань МҮБХ хүчингүй болгочихсон гэлүү?
-Харамсалтай санагдсан. Бөхчүүд бидний буруу
биш. Зөвхөн оноолт хийсэн дарга нарын л буруу. Би Р.Нямдорж тэргүүнтэй уулзсан.
Шийдэж өгөх байх гэсэн горьдлого тээж л явна. Өөрөө бөх хүүтэй хүн. Бидний
жаргал зовлонг ойлгох биз.
-Таныг
ганцхан секундэд гурван мэх хийдэг гэдгээр чинь дэлхийн дэвжээнд андахгүй. Ер
нь амжилтаар тань үнэлж нэр өгөх нь заримдаа омогшил түрүүлж, хүч өгнө биз?
-Парисын “Их дуулга” тэмцээний үеэр болсон
явдал. Жүдо бөхийг 40 жил тайлбарлаж байгаа Германы Шельдин гэдэг хүн миний
барилдааныг харж байгаад “Энэ тамирчин нэг секундэд гурван мэх хийлээ. Би 40
жил бөх тайлбарлахдаа ийм гайхалтайг харж байгаагүй” гээд л ярьсан байсан. Ер
нь би гадаадад очсон тэмцээн бүрдээ финальддаг, медаль авдаг байлаа. Нэр хоч ч
их авна. Заавал түрүүлэхдээ бус нэг сайхан барилдаан гаргахад л олонд
танигдана. Мэдээж энэ бүхэн их урам зориг өгдөг. Намайг “Аюултай Монгол” гэдэг
байсан.
-Бас
л сайхан барилдаан харуулж дээ?
-Японд
ДАШТ-д түрүүлэх магадлалтай бөхийн нэрэнд Х.Цагаанбаатар бид хоёрын нэрийг
оруулсан байсан. Тэгээд энэ хоёрын дундаас манай япон жүдочид гарч ирж чадах
болов уу гэсэн утгатай юм бичсэн байсан. Бас Монголын “Дак хорс” буюу “хар
азарга” гэсэн нэртэй болсон байсан. Ер нь жүдо бол хэдхэн секундын дотор ч
ялалт авчирч болдог спорт.
-Та
бол дэлхийн шилдэг 16 бөх оролцдог “World masters” тэмцээний хоёр удаагийн
аварга. Ер нь амжилтаасаа манай уншигчидтай хуваалцахгүй юу?
-“Мастерс”
тэмцээнд хоёр удаа түрүүлсэн. Чансаагаар эхний 16-д бичигддэг бөхчүүд цугларч
өрсөлддөг болохоор дандаа олимп, дэлхийн аваргууд ирдэг. Мөн Гран-при
тэмцээнээс алт, мөнгө, хүрэл медаль хүртэж байсан. “Их дуулга”-аас мөнгө, хүрэл
авч байлаа. Бас самбогоор дэлхийн цомын хошой аварга болсон, хоёр удаа мөнгөн
медаль хүртсэн гээд нэлээд юм бий.
-Энэ
олон жилийн хугацаанд дэлхийн жүдогийн татамид амжилт гаргахад олон ч
бэрхшээл тулгарч байсан байх. Ялангуяа анх гарч ирж байгаа тамирчдад санхүүгийн
асуудал их гардаг. Үүнээсээ болоод их спортоо орхидог ч гэж тамирчид ярьдаг…
-Байлгүй
яахав. Анх “Чиндао”-гийн Гранприд оролцох гэтэл 1200 ам.долларын зардал
хэрэгтэй болсон. Тухайд үед Монголд болсон “Дэлхийн цом”-ын тэмцээний үеэр
хоолойн ангинаасаа болоод ялагдчихсан. Халуун бууруулах лаа хэрэглээд жингээ
хасаад барилдсан юм. Энэ ялагдлаас болоод Япон, БНСУ-ын тэмцээнээс хасагдчихсан
байсан. Тэгээд тасралтгүй бэлтгэл хийж байж “Чиндао”-гийн тэмцээнд оролцохоор
болсон хэрэг. Тэгсэн мөнгө олддоггүй. Нутгийнхаа Рааш гишүүн дээр орсон чинь
200 ам.доллар өгсөн. Үлдсэн мөнгөө олохын тулд машинаа ломбардахаас өөр арга байгаагүй.
-Хөрөнгөө
тавьж байж оролцсон тэмцээндээ тэгээд хэр амжилт гаргав. Машинаа авч чадсан уу?
-Хамаг
хөрөнгөө тавиад ирсэн болохоор заавал ялах ёстой гэсэн дарамт барьчихаад
барилдахад хэцүү байсан. Тэгсэн хагас шигшээд үлдээд ирлээ. Өөрийн эрхгүй нүүр
туяараад, дуу ороод эхэлсэн. Хүрэл медаль дээр буухаар 1000 ам.доллартай болж
зардлаа нөхчихөж байгаа байхгүй юу. Тэр эрчээрээ хөөрөөд өрсөлдөгчдөө буулгаж
авсан. Тэгээд түрүүлж 3000 ам.доллартай болоод зогсохгүй Азийн аваргын хүрэл
медалийн оноотойгоо дэлхийд 11-д эрэмбэлэгдээд “World masters”-т барилдах
эрхтэй нутаг буцаж билээ.
-Энэ
их амжилтын гол нууц, арга барил юу вэ. Залуу бөхчүүдэд тань шиг туршлагатай
бөхийн лекц хэрэгтэй шүү?
-Мэдээж
байнгын бэлтгэл сургууль. Хүчтэй өрсөлдөгч байна гэдэг сайхан. Уйгагүй
хөдөлмөрлөж, хөлс хүчээ урсгаж байж хүчтэй өрсөлдөгч байж чаддаг.
-Хүчтэй
өрсөлдөгч гэснээс таны жинд Хөдөлмөрийн баатар, МУГТ Х.Цагаанбаатар гол
өрсөлдөгч байх аа. Түүнийг таны тэмцээнд явах шаансыг булаадаг ч гэж ярих нь
бий…
-Бид сайхан андууд. Ер нь хүчтэй өрсөлдөгч
байна гэдэг бие биенээ хурцлаад сайхан л байдаг. Яахав заримдаа тив, дэлхийн
чанартай том тэмцээнд нэг жинд нэг тамирчин оролцох болсон үед л асуудал
тулгардаг. Х.Цагаанбаатар бол сайн бөх, сайн ч найз. Тэртэй тэргүй бид хоёрын
өрсөлдөгчид дэлхийгээр нэг байна.
-Удахгүй болох ДАШТ-д оролцох уу?
-Энэ
удаад өнжинө.
-Нэг
хэсэг та зодог тайлах тухай ярьж байсан. Харин одоо юу бодож, төлөвлөж байна?
-Тийм
ээ. Тэгж бодож байсан үе бий. Гэхдээ одоо надад огтхон ч зодог тайлах бодол алга.
Харин ч Рио Де Жанейрогийн олимпод оролцож амжилт гаргамаар байна. Өнөөдрийн
энэ шагнал намайг ирэх олимпод аварга болоорой гэсэн их том урам, зориг өглөө,
хариуцлага хүлээлгэлээ. Магадгүй тэрний дараа зодог тайлж болох юм.