“Сэтгэшгүй” эмнэлгийн ерөнхий эмч С.Хүрэлбаатартай ярилцлаа.
-Ковидын дараахь хүндрэлүүд маш их байна. Үүнд ямар эмчилгээ хамгийн тохиромжтой вэ?
-Үүний тулд эхлээд вирус гэж юу юм бэ гэдгийг ярих ёстой. Вирус гэдэг нь хүний биеийн хамгийн жижиг амьд организм. 1911 онд АНУ-ын эрдэмтэд нээсэн. Энэ нь хавдар үүсгэж байна гэдгийг ч нотолсон. Вирус гэдэг бүтцийн хувьд уураг. 1960 оноос хойш ихэнх вирусийг бүртгэсэн, дэлхийд 3000 гаруй вирус бүртгэлтэй байна. Хүний нэг эсэд хэдэн зуун сая вирус байгаа. Гэтэл үүнд ямар ч эм нөлөөлж чадахгүй -Суурь өвчтэй хүмүүст ковид хүнд тусч байна гэх юм. Хүн яагаад өвдөж, суурь өвчтэй болдог юм бэ?
-Хүний бие организм бүрэн бүтэн байдлаа алдахаар өвддөг. Намайг 1987 онд Анагаах ухааны их сургууль төгсөхөд дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага эрүүл хүн гэдэг тодорхойлолтоо гаргаагүй байсан. Суурь өвчин гэдэг нь мэдрэлийн системийн тэнцвэр алдагдалтаас үүссэн өвчинг хэлнэ. Хүний уураг тархинаас симпатик, парасимпатик гэдэг хоёр мэдрэл гардаг. Энэ нь зүрхэнд очихоор симпатик нь зүрхийг хурдан цохилуулж, парасимпатик нь удаан цохилуулдаг. Энэ хоёрын нэгдлээс хүний бие хэвийн байдаг. Энэ хоёр мэдрэлийг дагасан био орон зай өөрчлөгддөг. Өөрчлөгдсөн газрын эрхтэн системийн үйл ажиллагаа хямарч, өвддөг. Ялангуяа цус төлжүүлэх эрхтэнд очиж байгаа судас нарийссан үед цус төлжүүлэх системийн эрхтэнүүд хямарна. Цус төлжүүлэх системийн эрхтнүүд хямрахаар бүтэн биеэр эрүүл цус гаргахаа больж байгаа юм. Бид харшил хөдөллөө, биеийн эсэргүүцэл суларлаа гэж ярьдаг, гол нууц нь энэ.
-Симпатик, парасимпатик хоёр мэдрэлийг биеийн эсэргүүцэл гэж ойлгож болох уу?
-Дархлаа гэдэг нь цусан дахь эд эсүүд хүний биед гаднаас ирж байгаа вирус, халдварыг устгах үйл ажиллагаа явуулдаг. Үйл ажиллагаа явуулж байгаа тэр хэсгийг л дархлаа гээд байгаа юм. Гэтэл дархлааг үүсгэж байгаа цусан дахь эсүүдийн үйл ажиллагаа суларч байна. Тэр эд эсүүдийн хямралын улмаас биеийн эсэргүүцэл муудаж, өвчин тусна. Эсэд орж ирсэн вирус хөгжөөд байна. Жирэмсэн эхийн ураг эр, эм эс нийлээд өсдөг шүү дээ. Энэ өсөлтөд вирус ороод давхар өснө гэсэн үг юм. Сүүлийн үед ураг амьгүй болох тохиолдол нэмэгдэж байна, үүнтэй холбоотой. Энийг эмч нар огт ярихгүй байна.
-Вирусийн хүндрэл яагаад үүсч байна вэ?
-Эрүүл цусанд вирус ороод ирэхээр цус бүлэгнэнэ. Энийг бүрэн эмчлээгүй тохиолдолд вирусийн хүндрэл үүснэ. Хамгийн хурдан хүндрэл бол үргүйдэл. Зарим хүмүүс вакцин хийлгээд шокнд орж байна. Энэ вирус аль эрхтэнд орно, түүнийгээ л үрэвсүүлж хүндрүүлнэ. Хэрэв чи уушгины өвчтэй бол уушги руу чинь орно. Элэгний судас нарийссан, элэгний өөрчлөлттэй бол элэг рүү орно.
Ингээд хүндрэл үүсээд, нас бараад байгаа юм. Цусыг үүсгэдэг эрхтэн системүүд дээр очсон судас нарийсна. Нарийсалтыг удирддаг симпатик, парасимпатик мэдрэлүүд цочирдсоноор өвчин үүснэ. Бүх юм хоорондоо холбоотой, ганц цус бүлэгнэснээр өвчин үүснэ гэж байхгүй.
-Хавдар ч гэсэн цус бүлэгнэхээс л үүсэх үү, ер нь бүх өвчний эх үүсвэр юм биш үү?
-Тийм, сүүлийн үед хавдар ихэсч байна. Биед хавдар үүсгэх нэг вирус орж ирээд хуваагдаж өсдөг. Биеийн эстэй нийлээд хуваагахаар хавдар үүснэ.
-Эмч нар “ковид-19”-ыг цус өтгөрүүлж байна гэж үзэж байгаа. Үүнд яг ямар эмчилгээ хийх ёстой юм бэ?
-Дэлхий нийтэд зөвхөн цусны бүлэгнэлийг зогсоох эмчилгээ хийгдэж байна. Асар их аспиринтай эм ууж цусыг шингэлнэ гээд байгаа юм. Ингэж болохгүй, 100 хувь сайн эм гэж байдаггүй. Нэг талдаа хор, нөгөө талд эм. Би нэг жишээ ярья л даа, 1987 онд хүний их эмч болоод Дорнод аймагт очоод жижүүрт хонож байтал яаралтай дуудлага ирлээ. Дуудлагын дагуу очиход гурван настай хүүхэд бие нь цэл хөх болчихсон байсан. Яаралтай аваад нэгдсэн эмнэлгийн хүүхдийн тасагт очсон. Гэтэл тэр хүүхэд гурван цагийн өмнө ходоодоо угаалгаад зургаан ширхэг аспирин уусан байсан. Тэгээд 30 минутын дараа цус задралтаас болж нас барсан. Цус шингэлэх эм тариа ихэдвэл ийм аюултай. Вирус биед удаан хугацаанд хүндрэл өгдөг, уушгинд бол цэртэй ханиалгаад хатгаа болно. Зүрхэнд зүрхний үрэвсэл, элгэнд элэгний үрэвсэл үүснэ. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага шалтгаангүй элэгний үрэвсэл үүсч байна гэдгийн шалтгаан нь энэ. Ковидын шинжилгээд илрэхгүй байх талтай, эсдээ орчихсон учраас тэр.
Үүнээс урьдчилан сэргийлж бүх төрлийн дархлаа сайжруулах, шимт эмчилгээг антибиотиктэй хавсарч хэрэглэдэг. Миний хувьд хүнд эмийн эмчилгээ хийх маш дургүй, аль болох эмгүйгээр эмчлэхийг зорьдог.
-Эмгүйгээр яаж эмчилдэг юм?
-Миний эмчилгээ бол нэгдүгээрт, бариа засал хийлгэж урьдчилан сэргийлнэ. Хоёрдугаарт, био орон зайн ховс эмчилгээ, гуравдугаарт, эмийн эмчилгээ. Дэлхий нийт эмийн эмчилгээг хийж байгаа боловч даацтай үр дүнд хүрч чадаагүй л байна. Тархинаас гардаг симпатик, парасимпатик хоёр мэдрэлийн тэнцвэр хаана алдагдаж байна вэ гэдгээс асуудал үүсдэг.
-Бариа заслын эмчилгээ ямар үр дүнтэй вэ?
-Бариа заслын эмчилгээгээр бие организм тэнцвэртэй болж эхэлдэг. Ковид туссан хүмүүсийн уушгины зургийг харахад ихэнх нь муруй, уушгины мэдрэлийн судас дарагдсан байна. Бариа засал эмчилгээний дараа био энергийн ховс эмчилгээ хийнэ.
-Био энергийн ховс эмчилгээ гэж яг юу юм бэ?
-Био энергийн эмчилгээ гэдэг бол хүний биеийн мэдрэлийн систем, эд эрхтэн дээр үүсч байгаа энергийг хэлнэ. Энэ нь хамгаалах урвал байдаг. Ховс эмчилгээ нь био энергийн эмчилгээ хийхдээ чи ямар ч өвчнөөр өвдөхгүй эрүүл байна, чиний дархлаа буюу биеийн эсэргүүцэл маш сайн байна гэдэг сэтгэлгээг суулгах эмчилгээ юм. Ховс эмчилгээ далд ухамсар буюу симпатик, парасимпатик мэдрэлүүдийг тогтворжуулахад хамгийн гол үүрэгтэй.
-Эмчилгээний тариф хэд вэ?
-Ховс эмчилгээг 5-10 мянган төгрөгөөр хийдэг, удахгүй үнэ нэмэгдэнэ. Судсаа бариулж оношлуулах болон бариа засал 25-30 мянган төгрөг, хэвтэн эмчлүүлэх тусдаа үнэтэй. Биеийн эсэргүүцэл сайтай буюу мэдрэлийн судас бага дарагдсан, цусны төлжилт сайтай хүмүүс. Миний бодлоор хүн яаж ч өвдсөн нэгдүгээрт бариа засал, хоёрдугаарт ховс эмчилгээ, гуравдугаарт, эмийн эмчилгээ. Ингээд л боллоо. Харин одоо би нийгэмтэйгээ холбоотой хэдэн зүйл яримаар байна.
-За…
-Нэгдүгээрт, Монголын залуучууд эр, эмгүй бие нь сульдаатай болчихлоо. Биеийн эсэргүүцлийг сайжруулах гол зүйл бол биеийн тамир. Биеийн тамиртай хүн сэтгэлийн хаттай байдаг. Сэтгэлийн хаттай хүн юуг ч даван туулна. Монгол Улсын Засгийн газар өглөө бүх биеийн тамирын заалыг нээхээр болсон. Монголын хүн амыг эрүүл байлгах тухай ярьж байгаа бол 17-20 цаг хүртэл бүх спорт заалыг нээх ёстой. Хорооны дарга нар очоод биеийн тамирын зааландаа очихыг анхааруулах, уриалах хэрэгтэй. Бүх нийтийн биеийн тамирыг дэмжих ёстой. Хоёрдугаарт, Монголын эдийн засаг есдүгээр сар хүртэл унах төлөвтэй байна. Бид эрүүл мэнд, хоол хүнсэндээ анхаарч мөнгө зарцуулах ёстой. Монголын төр мөнгө олж чадахгүй бол гадны банк оруулж ирэх ёстой. Тэгвэл иргэд өөрсдөө бүгдийг хийчихнэ шүү дээ. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Улсын Их хурлын дарга, Монголын Үндэсний аюулгүй байдлын дарга дөрөвт хэлэхэд, Монголд хэрэгцээтэй юм ярьж сонин, сэтгүүл, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд гарсан хүмүүсийг дэмжих хэрэгтэй. Дэлхийн гуравдугаар дайн эхэлчихлээ, биологийн зэвсэгээр. Дараагийн вирусийн давлагаа зун, намар хэзээ эхлэхийг таашгүй. Энэ нь эдийн засагт маш их хохиролтой. Энэ хохирлыг даван туулахын тулд хувь та эрүүл байх ёстой. Монголын төр эрүүл мэндийн салбарт мөнгө зарцуулах хэрэгтэй. Монголын төрийн өндөрлөгүүд мөнгөний төлөө ажиллахаа болих цаг болсон. Монголд хэрэгцээтэй хүмүүс, эрүүл мэндэд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй, үндэстэн нурж унах дээрээ тулж байна.
-Та хэдэн жил бариа засал хийж, ямар үр дүнгүүд гарч байна?
-Бариа заслын чиглэлээр эмнэлэг байгуулаад 31 жил болж байна. Надаар бариа засал, ховс эмчилгээ хийлгэсэн хүмүүсийн 70-80 хувь нь эдгэрдэг. Тэр байтугай бамбай булчирхайн хорт хавдартай хүн эдгэсэн. Ер нь залуучууд 3-5 удаагийн эмчилгээгээр эдгэрч байна. Нас тогтсон хүмүүс 1-2 курс, Ковидын эмчилгээний хамгийн гол зарчим бол иргэн та эрүүл, бүтэн байх ёстой.
-Яаж оношилдог юм бэ?
-Таны аль нэг эрхтэн систем өвчтэй бол рентген зураг авна, судас бариулна. Бусад лабораторийн шинжилгээг бусад оношт хэрэглэнэ. Өвчний онош нь мэдрэлд дарагдсан хам шинж байвал бариа засал хийлгэнэ. Ерөнхийдөө өвчин хөнгөн үед ингээд болно. Хүнд өвчтэй үед эмийн болон ховс эмчилгээг давхар хийнэ.
Танай сониноор дамжуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхтэй уулзаж дэлхийн эдийн засагт монголчууд яаж нөлөөлөх, эрүүл мэндэд яаж анхаарах талаар ярилцмаар байна. Цаг гаргаж өгнө үү. Та бүхэнд эрүүл энхийг хүсье.